|
Op 26 april 2014 heb ik, op vraag van de lokale Davidsfondsafdeling, in de gemeenteschool van Lombardsijde een langdurige voordracht met slideshow gegeven over wat tijdens de eerste wereldoorlog gebeurde in Westende en Lombardsijde, af en toe verwijzend naar het algemeen kader waarin dat alles zich afspeelde.
Eén van de behandelde onderwerpen was ‘De gevechten voor de Grote Bamburg’.
De documentatie in verband met ‘De Grote Oorlog’ is schier onuitputtelijk maar de nog niet gepubliceerde en/of niet-bekende documenten of boeken zijn zeer schaars geworden.
Ik heb in de ‘Bulletin belge des sciences militaires’ toch nog een uittreksel gevonden dat me interessant genoeg leek om er één en ander uit te ontlenen, vooral omdat het juist handelt over die gevechten in Lombardsijde ter verovering van de hoeve ‘Grote Bamburg’. Het dateert van april 1933 en is het werk van Majoor Stafbrevethouder Duez en Kapitein Stafbrevethouder Defraiteur.
Duez nam als luitenant-compagniecommandant deel aan de gevechten.
Een oorlog is altijd iets vreselijk natuurlijk, maar ik heb nooit een geheim gemaakt van mijn mening dat wat zich in 14-18 afspeelde extra onmenselijk en onverantwoord was Ik hoop dus dat de beslissingen die toen genomen werden en de fouten die toen begaan werden nooit meer voorkomen ... en nog beter ... dat het nooit meer oorlog wordt, natuurlijk.
De schrijvers sommen ze allemaal op in hun ‘werkje’ van 20 bladzijden en ik vind dat ze overschot van gelijk hebben.
Ik kan me trouwens niet voorstellen dat dergelijke gevechten heden ten dage nog zouden kunnen gevoerd worden. Grondtroepen worden trouwens nog nauwelijks ingezet … enkel als het niet anders kan zoals we dagelijks zien in Azië.
Waarom was de ‘Grote Bamburg’ dan zo belangrijk voor beide partijen?
Omdat van daaruit het hele sluizencomplex en een stuk van de IJzer konden bestreken worden. Daartussen strekt zich een vlak open veld uit (nu Elektrawinds-vlakte genoemd) zonder enige dekking waarvan de aanvallers gebruik konden maken.
20 – 23 oktober 1914 Gevechten om de Bamburghoeve
Het is het 9 Linieregiment dat van Belgische zijde de gevechten voerde ter verovering van de hoeve. Op zeker ogenblik werden ze versterkt door het 5 Linieregiment.
In open veld werden ze beschoten door de Duitsers en leverden ze verschrikkelijke man-tot-man gevechten met de bajonet. Ze moesten weliswaar zwichten voor de vijandelijke overmacht, konden de hoeve niet heroveren, maar ondanks een grote 'slachting' in hun rangen, slaagden ze er toch drie keer in Lombardsijde uit de handen van de Duitsers te bevrijden. Ook bij nacht vielen de Belgen aan. Maar de meeste manschappen sneuvelden of moesten in wanorde vluchten.
Op zeker ogenblik deed zich iets merkwaardig voor.
De Duitsers hadden ook zware verliezen geleden en in de nabijheid van de eerste brug in Nieuwpoort, staakten zij onverwacht alle verdere strijd. Nochtans lagen de sluizen en de weg naar Duinkerke voor het grijpen want noch rond de sluizen noch in Nieuwpoort zelf, was een Belgisch regiment beschikbaar.
Volgens ooggetuigenverslagen, bevonden de nieuwe Duitse troepen, die de gehavende Duitsers moesten vervangen in Westende-bad, zich in een feestroes. Zij vierden hun opeenvolgende overwinningen met een overmaat aan wijnen en likeuren die ze in de villa’s gestolen hadden. Velen lagen stomdronken in de duinen zodat ze niet meer inzetbaar waren.
Ik wil jullie hier geen beschrijving geven van de opstellingen van de troepen en van de maneuvers die uitgevoerd werden. Van die laatste was trouwens nauwelijks sprake, infiltraties waren er niet. ‘Rechtdoor naar de hoeve, ook onder het aanhoudend vuur van Duitse machinegeweren’, luidde de opdracht voor onze Belgische militairen. In plaats van gevechten, zou men het 'slachtpartijen' kunnen noemen.
Het 9 Linieregiment
Op het embleem van het 9 Linieregiment, dat hier op het Prinsenveld gedecimeerd werd, staat de vermelding ‘Lombartzijde’.
In Lombardsijde werd ook een straat genoemd naar het regiment.
Een monument, opgericht om de gesneuvelden te eren, stond vroeger aan deze zijde van het oud-gemeentehuis en staat nu op de Oude Nieuwpoortlaan.
Op de website http://www.negendelinie.be/historiek.php kunnen jullie er meer over lezen. Jullie kunnen er ook, zo gewenst, de mars van het regiment beluisteren.
Men moet natuurlijk alles zien in de tijd van toen en natuurlijk kunnen de inspanningen van officieren, onderofficieren en manschappen niet anders dan heldhaftig genoemd worden.
Lessen getrokken uit de gevechten om de Bamburghoeve
Men kan zich de vraag stellen of het 9 Li qua tactische waarde en opleiding, wel opgewassen was tegen de offensieve taken die het opgelegd kreeg. Natuurlijk zijn in een defensieve operatie soms ook lokale aanvallen noodzakelijk. De aanval van het 9 Li op 20 oktober verliep zonder steun van de artillerie. Die was ook niet echt doeltreffend. Het volstaat dat enkele geweren ontsnappen aan de vuren van de artillerie om een aanval te doen mislukken.
De beste tactiek van de infanterie is aanvallen per infiltratie. Gedurende de driedaagse operaties heeft het bataljon zich beperkt tot recht op de vijand af te gaan. Er werd geen enkel maneuver uitgeprobeerd, zoals een infiltratie langs het kanaal. De bataljonscommandant kreeg nooit de kans om verkenningen uit te voeren teneinde het dispositief en het maneuver van de vijand te bepalen.
Geen samenwerking met de artillerie die voorbereidingsvuren voor de aanval afgaf terwijl de troepen pas verschillende uren later ter plaatse waren. De infanterie van 1914 was trouwens ook niet gewoon om te profiteren van de vuren van zijn artillerie.
Om aanvallen bij nacht uit te voeren moet men over daarvoor getrainde troepen beschikken. Het kader moet de manschappen goed in de hand hebben om de aanval ordelijk te doen verlopen. De troepen moeten er goed op voorbereid zijn en maximaal van de duisternis gebruik maken om zich tegen de acties van de vijand te verdedigen.
De Belgen stonden onrechtstreeks onder het bevel van de Franse generaals, die alleen aan ‘aanvallen’ dachten.
Maarschalk Foch had officieel alleen het bevel over de noordelijke Franse troepen, maar doordat er Franse troepen in de Belgische sector opereerden, diende het Belgische opperbevel zich willens nillens naar de Franse aanvalsplannen te schikken.
Voor zijn passieve steun aan de Franse aanvalsdoctrine heeft het Belgische leger tijdens de Slag aan de IJzer mee de prijs betaald voor deze fouten, in de vorm van 18.000 doden, gewonden en vermisten.
In 1919 legde een parlementaire onderzoekscommissie het Franse leger vijf, waarvan drie hier lokaal van toepassing zijn, zware fouten ten laste waardoor de zaken in 1914 niet waren verlopen zoals verwacht.
Ik citeer gedeeltelijk uit een samenvatting die luitenant-generaal de Selliers de Moranville, stafchef van het Belgische leger in augustus 1914, maar al vlug opzijgeschoven wegens meningsverschillen met Koning Albert I, liet verschijnen in 1922.
(1) Een doctrine die de aanval tot het uiterste huldigde, is in strijd met de regels van
de kunst van het oorlogvoeren.
(2) De miskenning van de belangrijke rol van de mitrailleurs, van de zware artillerie en
bijgevolg het opvallende tekort van dat materieel in de bewapening van de troepen.
(3) De miskenning van het weerstandsvermogen van goed georganiseerde defensieve
stellingen, volgens de regels van de veldversterking en miskenning van de
moeilijkheid om er de vijand uit te verdrijven.
Er wachten nog steeds twee andere vragen op een antwoord.
(1) Waarom hadden de latere stafchefs Galet en Nuyten er moeite mee om te
erkennen dat de inundatie er zo laat kwam, precies om de Franse aanvalsplannen
niet te dwarsbomen?
(2) Waarom hadden ze er moeite mee om toe te geven dat ze er al vroeg door burgers
van op de hoogte waren gebracht dat een inundatie op de linker IJzeroever mogelijk
was?
Besluit
Achteraf, zo zegt men toch steeds weer, is het gemakkelijk kritiek uit te oefenen. Door de gemaakte fouten is de door de Belgen (Fransen?) gewenste verovering van de Grote Bamburg, een pijnlijke episode geworden in de geschiedenis van het Belgisch Leger.
Als ik daaraan terugdenk, denk ik ook telkens weer aan de talloze gezinnen die door die onmenselijke oorlog uiteengerukt werden. Ik denk dan ook aan wat Willem Vermandere daarover gezongen heeft (en nog zingt?) Diegene die dat niet kennen of diegene die het ook nog eens willen horen, kunnen het beluisteren op https://www.youtube.com/watch?v=KyKEbumYmfc
|
