|
Waarmee wij ons ‘onledig’ hielden
Er was eens een tijd waarin wij bijlange nog niet naar de meisjes keken, toen er nog geen cinema’s, geen televisies, geen computers (en computerspelletjes), geen internet, geen smartphones of andere GSM’s bestonden. Bij ons thuis stond er geen volgestouwde speelgoedkist of -kast, zoals dat vandaag in veel gezinnen het geval is. De mooiste stukken speelgoed kregen kinderen enkel en alleen van Sinterklaas, niet bij verjaardagen of andere feestelijkheden. Dat ging dan om poppen, speelgoedpaardjes op wieltjes, autootjes, een meccano of een trein, al naargelang de portemonnee van papa en mamma.
De jongens hadden knikkers, bikkels, een tol of een voetbal. De meisjes hadden een springtouw of een kaatsbal. Kinderen maakten een deel van hun speelgoed zelf: een 'klakkebusse', een schietlap, een boog, een vlieger.
Balspelen bestonden toen ook al natuurlijk, vooral voetbal. Je had genoeg aan een bal. Ik heb ook nog matchen gespeeld met een gedroogde varkensblaas. Met truien of jassen duidden wij de goals aan.
Kinderen moesten zich dus met veel minder tevredenstellen dan vandaag. Wij wisten natuurlijk niet beter! Omdat er veel minder verkeer was dan vandaag, konden wij nog op straat spelen... een groot voordeel.
Jullie zullen mij natuurlijk niet horen verkondigen dat het toen beter, plezanter, …. was dan nu.
Elke tijd heeft zijn charmes. En zoals Godfried Bomans ooit zei “Ooit zal de huidige tijd ook de goeie oude tijd genoemd worden’ .
Mensen uit de huidige generaties zullen mij misschien niet geloven, maar wij verveelden ons niet, integendeel, wij amuseerden ons kostelijk, vaak met heel simpele spelletjes.
Ik wil het hier hebben over deze die wij op de schoolkoer of op straat speelden.
Vooraf kan ik al zeggen dat veel daarvan neerkwamen op een wedstrijd waarbij de medespeler(s) moest(en) uitgeschakeld worden.
Op de speelkoer (1943-1949)
Knikkeren (met de 'ketten' spelen, marbelen)
Teken op de grond een cirkel waar elke speler een knikker inzet. De eerste speler probeert één of meer knikkers uit de cirkel weg te schieten en ze zo in de wacht te slepen. Elke keer als hij raak schiet, mag hij nog eens proberen van op de plaats waar zijn schietknikker (wij noemden die onze ‘stekker’ waarmee we de beste resultaten behaalden) bleef liggen. Blijft zijn knikker in de cirkel liggen, dan is zijn beurt voorbij en wordt deze knikker een deeltje van de inzet. Het spel is voorbij wanneer alle knikkers uit de cirkel geschoten zijn.
Er werd, onder andere, geknikkerd voor prentjes van wielrenners.
Bikkelen (‘pekkeln’)
Het spel vereist voornamelijk handvaardigheid. De 5 bikkels worden in de hand genomen, opgegooid en weer opgevangen op de rug van dezelfde hand. Daarbij moet een bepaalde volgorde in het aantal bikkels dat opgegooid wordt, worden aangehouden. Wie van de ouderen kent de bewegingen ‘zaaien’, ‘maaien’ of ‘kappen’ niet meer? Dat zijn de bewegingen die moesten uitgevoerd worden bij het opvangen van de bikkels.
 
Alle regels van het spel vinden jullie op http://www.didak.com/sites/default/files/files/kite/manual/spelregels%20ndl%20BIKKELEN.pdf
OF
http://www.zwinstreek.eu/202-geschiedenis/heemkundige-kringen/publicaties-heemkunde/12519-bikkelen-2004-01
Omkijkertje
Eén kind staat met het gezicht tegen de muur, de anderen staan een eind verderop achter een lijn of een ander afgesproken beginpunt. De kinderen moeten proberen het kind dat tegen de muur staat aan te tikken. Dat kind zegt langzaam “1, 2, 3…” gevolgd door “Piano!”. Dan kijkt hij/zij om. Iedereen moet dan helemaal stokstijf stil staan. Als er toch iemand beweegt, moet die terug naar de startlijn.
Hoe wij dat spelletje noemden, weet ik niet zeker meer. Ik denk ‘1,2,3 … piano’
Tollen
Je had een tol (‘top’ voor West-Vlamingen) die je zelf mooi kleurde of je deed onderin de tol een schroef of spijker of je versierde die met punaises of met krijtjes. Je draaide een touw rond de tol, niet helemaal want je moest een stukje in je hand kunnen houden om te 'kappen', dat is je arm naar omhoog zwieren en terug en dan het uiteinde van het touw vasthouden zodat de rest van de tol afrolde. Hoe harder je zwierde hoe harder de tol draaide.
Touwtje springen (meer voor de meisjes)
Je nam gewoon een stuk touw en het ene uiteinde nam je in rechterhand en het andere uiteinde in je linkerhand. Je zorgde dat je voor het touw stond zodat je met de armen kon gaan draaien en over het touw kon springen als het voor je voeten kwam. En zo draaide en sprong je maar door. Je kon het ook met meerdere doen, je had dan een groter touw nodig. Twee kinderen deden het touw tegelijkertijd dezelfde kant op draaien en de derde sprong er dan overheen. Tijdens het draaien kon er ook nog een vierde bijspringen.
Zakdoek leggen
De spelers zitten in een kring, behalve één. Deze laatste loopt rond de kring terwijl de overige zingen: 'Zakdoekje leggen, niemand zeggen 'k heb de hele dag gewerkt 2 paar schoenen heb ik afgewerkt 1 van stof en 1 van leer hier leg ik mijn zakdoekje neer. . .' . . De loper laat de zakdoek vallen achter één van de zittende kinderen. Deze moet dan die eerste proberen te tikken voor die nog eens volledig rond de kring kan lopen. Lukt dat, dan is hij/zij de volgende zakdoeklegger. Lukt dat niet, dan moet hij/zij in het midden van de kring gaan zitten, waar hij/zij pas uit mag als de volgende mislukte hem/haar komt aflossen.
Voetballen
Natuurlijk werd er ook gevoetbald op de koer. Vaak vloog de bal over een 2-meter hoog muurtje dat de koer scheidde van de landerijen van hovenier Cyriel Van Overberghe, die daarmee niet erg opgezet was.
Handstand tegen de muur
De vrije handstand, dat konden slechts enkele, maar tegen de muur dat konden wij allemaal.
Haasje-over
Spel waarbij men over elkaars rug springt. Soms vormden meerdere kinderen een rij hindernissen. De springer moest dan over alle ruggen springen en zich daarna zelf opstellen als hindernis.
‘Boare’ werd veel gespeeld. De deelnemers moesten van de ene kant van de koer naar de andere lopen. In het midden stonden een paar leerlingen die één of meerdere overlopers moesten 'vangen'.
Gendarme en dief
Lopen langs diagonalen (geultjes voor de waterafloop) en boorden van de koer. Een leerling, die in het midden van de koer stond, moest naar een hoek lopen om te proberen iemand te 'vangen'.
In de winter werd er op de speelkoer al eens een glijbaan gemaakt die bleef liggen zolang het vroor.
Op straat
Hinkelen/Hinken
Teken met krijt tien genummerde vakken op de grond. Beginnen met één, daarboven een hok (perk) met het cijfer twee erin, daarboven twee hokken genummerd drie en vier, daarboven vijf, daarboven zes, daarboven twee hokken met zeven en acht, daarboven negen en een halve cirkel met een tien erin geschreven!
Om de beurt mogen de kinderen een steen(tje) gooien. De eerste keer in het eerste vak; dat vak moeten ze dan overspringen. Ze hinkelen alle vakken, mogen bij de dubbele vakken met twee voeten op de grond en in het laatste vak draaien. Op de terugweg moeten ze het steentje weer oppakken. De tweede ronde, moeten ze in het tweede vak gooien en zo verder voor alle vakken. Als ze per ongeluk met twee voeten in een vak komen, moeten ze weer achteraan sluiten! Als je bij tien gekomen bent heb je gewonnen!
Wij vonden toen wel dat dit meer een spel was voor de meisjes, die niet bij ons op de gemeenteschool zaten, maar bij de nonnetjes. Zij speelden dat ook wel op de speelkoer.
Steltlopen
Een stelt is een lange lat met daaraan een driehoek geschroefd. Daar moesten je voeten op staan. De latten klemde je onder je armen en dan moest je zo proberen te lopen. Er waren ook stelten met "twee verdiepingen". Dan kon je wat hoger van de grond komen, maar dat was moeilijker omdat de steltlatten dan niet altijd meer onder je armen geklemd konden worden en ze dus met alleen je handen in evenwicht gehouden moesten worden. Er werden onderling hardloopwedstrijden mee gehouden.
Hoepelen
Een hoepel was een oud fietswiel zonder spaken en zonder banden, het kale wiel dus. Je had een stokje en dat deed je in het verdiepte gedeelte van het wiel en zo kon je het wiel voortduwen.
Rolschaatsen
Verstoppertje (‘katje duuk”)
Eén persoon is de zoeker en telt met de ogen dicht tot een afgesproken getal, terwijl de anderen zich verstoppen, liefst op een terrein met veel verstopplaatsen. Na het tellen roept de zoeker "Wie niet weg is, is gezien, ik kom!" en probeert iedereen te vinden die zich heeft verstopt of de zoeker moet na het tellen wachten tot hij "Kom maar" hoort roepen waarna hij mag beginnen met zoeken. Het spel is beëindigd als iedereen gevonden is.
Autopetten (in onze taal een trontienittu): ziehier een exemplaar, maar zo luxueus waren de onze niet.
Klakkubussu: (klakkebuis, proppenschieter) uitgeholde cylindervorm in hout van de vlierstruik waarmee men papierproppen kon wegblazen.
Schietlap (katapult):
Een “schietlap” werd gemaakt van een houten spriet, zorgvuldig uitgekozen uit de takken van een boom, twee rekkers van een oude binnenband en een stukje soepel leder. We schoten daarmee stenen naar alle voorwerpen die we wilden vernielen. Meermaals schoten we de stenen potjes die op de telefoon- en elektriciteitspalen stonden, aan flarden. Vogels op de elektrische kabels waren evenmin veilig. Ruiten moesten er ook soms aan geloven. (per ongeluk, natuurlijk!) Wat waren wij (toen) toch stout, hé!
Een kamp maken
De (toen nog weinig geschonden) overblijfsels van de Atlantikwal waren een geliefd speelterrein. Van Westende-bad tot aan het militair kamp, konden wij ons ongezien verplaatsen via onderaardse gangen.
En dat was nog niet alles…
Zowel jongens als meisjes gingen vissen in de beken met zelfgemaakte hengels; of ze klommen in de bomen. Andere streken die vooral jongens uithaalden, waren: vogeleieren roven en dan uitblazen en aan elkaar rijgen, kikkers vangen en opblazen, meikevers aan een draadje hangen zodat je ze kon horen zoemen of ze in een luciferdoosje stoppen om er mee uit te pakken als je een zeldzame soort in je bezit had.
Een pakje leggen om een fietser te doen stoppen om het daarna, verdoken in een gracht, weg te trekken, was nog zo’n deugnieterij.
Boerderijen waren met hun binnenhof en schuren ideale pretparken. Als de dorsmachine een boerderij aandeed, dan was dat iets extra.
Je had ook de jaarlijkse kermis. Veel zakgeld kregen wij niet. Kinderen raapten kogels en stukjes shrapnel op en brachten ze naar ‘Stanten’, de Westendse ijzerhandelaar om wat beter ‘bij kas’ te zijn.
Vooral de 'boksotto’s', de 'sjhuutn', 'de rupsu', de 'vielootjus' en de 'sliengurs' waren bij ons in trek.
Zomerspelen
Tijdens de tweede wereldoorlog en enkele jaren daarna konden wij gelukkig gebruikmaken van het openluchtzwembad 'Lac-aux-Dames'. Daar leerde ik ook zwemmen dank zij Briek Boone, toen zwemkampioen en redder.
Het strand was er natuurlijk ook, waar we niet enkel zwommen, maar ook forten bouwden, in onze ogen om de zee te trotseren, waarin we uiteraard niet slaagden.
Winterspelen
Destijds waren de winters strenger dan nu en viel er ook meer sneeuw. Die van 1947 was zelfs een heel strenge.
Wie ijsschaatsen bezat, kon zich uitleven op beken of ondergelopen weiden. Je kon er ook op uit trekken met de slede.
Bij sneeuwval maakten we natuurlijk een sneeuwman en kleedden we die aan.
… en natuurlijk gooiden we met sneeuwballen, liefst naar de meisjes.
Jullie vinden hieronder twee adressen van filmpjes die op uitstekende manier delen van mijn tekst hierboven illustreren.
https://www.youtube.com/watch?v=uMryAdR2gmI
https://www.youtube.com/watch?v=RiXE2I1EQdk
Kinderspelen van Pieter Brueghel
Het olieverfschilderij op paneel getiteld “Kinderspelen” gemaakt in 1560 door Pieter Brueghel de Oude (ca. 1525-1569), een Vlaamse kunstschilder, biedt een schat aan informatie over kinderspelen in de zestiende eeuw. Op het 118 x 161 cm grote doek staan meer dan zeventig verschillende spelen afgebeeld. Op het eerste gezicht lijkt het een idyllisch tafereel. Maar schijn bedriegt. De afgebeelde figuurtjes zijn namelijk geen kinderen. Het lijken meer kleine volwassenen. Het schilderij symboliseert daarmee de denkbeelden van Johannes Calvijn, namelijk, dat het spelen van spelletjes maar een nutteloze en dwaze bezigheid is, een verspilling van tijd. Dat leidde op sommige plaatsen zelfs tot een verbod op bepaalde spelen. Calvijn was een belangrijke Frans-Zwitserse christelijke theoloog tijdens de reformatie, naar wie een protestants-christelijke stroming, het calvinisme is genoemd.
Enkele spelletjes hebben de tijd naar nu doorstaan.
Bronnen
http://vriendenkringwatou1950.skynetblogs.be/spelletjes/
https://www.west-vlaanderen.be/overdegrens/gebiedenbeleid/externe_relaties/samenwerkingsakkoorden/leader/kinderenvantoen/PublishingImages/Paginas/meerinfo/Kinderspelen%20van%20toen%20Spelbrochure.pdf
|
