TEKEN EN SCHILDERTECHNIEKEN EERSTE DEEL VANAF 14/10/06
11-08-2006
FIG . 31 . - VROUWELIJKE ELEGANCE
Fig . 31 .
Vrouwelijke élègance ( Siberisch krijt ).
ART . NR . 40 . b , - FIG . 32 . DAMESMODE - DOOR BRENOT .
Art . Nr . 40 . b ,
Fig . 32 .
Damesmode .
Gouaches door Brenot .
ART . NR . 40 . a , - HET KOSTUUM
Art . NR . 40 . a ,
Het Kostuum
Volgens een oud gezegde maken kleren de man . In ieder geval is voor de tekenaar , in het bijzonder de illustrator , de kleding het zekerste middel om de man - of de vrouw - in zijn tijd en landstreek , maatschappelijke klasse en beroep te plaatsen , indien hij hem althans goed weet aan te passen aan het uiterlijk en de gedragingen van de individuen . Brummel schijnt eens gezegd te hebben : " De onbeschaafde bedekt zich , de dwaas schikt zich op en de elegante mens kleedt zich " . Wat de beroemde "dandy " hier met - overigens goed gekozen - woorden uitdrukte , moet de tekenaar van zijn kant , met het potlood zichtbaar maken . Het zou buiten het bestek van onze lessen vallen om de geschiedenis van het costuum in al zijn onderdelen op deze plaats uiteen te zetten . Lijvige boekdelen met documentatie over deze boeiende stof ontbreken geenszins , maar het komt ons intussen nuttig voor om je een beknopt overzicht in prentvorm aan te bieden waarbij je de ontwikkeling van het costuum in de loop der tijd zal kunnen volgen . Maar , of deze studie nu beperkt is of niet , zijn grondbeginsel blijft dezelfde , n.l. in staat te zijn het wezenlijke van het costuum te kunnen bevatten , zijn typische kenmerken in verschillende tijdperken en bij verschillende klassen der bevolking . Men behoeft hiervoor niet eens in het verleden terug te gaan , want de hedendaagse kleding , die van de mensen , die wij in de loop van de dag tegenkomen , biedt al een grote afwisseling . Naar gelang de stadswijk en de uren van de dag of de nacht , is immers de kleding van " de man in de straat " beurtelings bescheiden , elegant , armoedig , schilderachtig , sportief , militair enz . Hij is naar gelang de persoon , netjes of smerig , verwaarloosd of verzorgd , practisch of conventioneel .... Maar ieder mens , tot welke groep hij ook behoort - en dit is belangrijk - zal toch meestentijds een vleugje fantasie , een spoor van eigen persoonlijkheid leggen in zijn " weekse " of " zondagse " kleding . Hij komt daartoe , soms zelfs onbewust , door zijn eigen geaardheid , zijn neigingen , gewoonten of hobbies , zijn beroepsbezigheden en de voorwaarden van zijn bestaan , waarbij wij nog niet eens spreken over zijn kenmerken van fysieke aard , zoals zijn lengte , zwaarlijvigheid , aangrboren afwijkingen , of degene , die door een ongeluk of het beroep veroorzaakt werden enz . Leeftijd , gezondheid , houding en manier van lopen spreken ook een woordje mee ... en dit alles zullen wij moeten ontleden , combineren en vertolken .
ART . NR . 40 . a , - HET KOSTUUM - PLAAT XIV - HET COSTUUM DOOR DE EEUWEN .
Art . Nr . 40 . a ,
Plaat XIV .
Het costuum door de eeuwen .
Lodewijk XII - 1500
Frans I - 1520
Hendrik II - 1550
PLAAT XV - HET COSTUUM DOOR DE EEUWEN
Plaat XV
Het costuum door de eeuwen ( vervolg ) .
1e Keizerrijk 1811
Restauratie 1820
ART . NR . 40 . a , - HET KOSTUUM - PLAAT XV bis
Art . Nr . 40 . a ,
Het costuum door de eeuwen .
Lodewijk Philips 1835
2e Republiek 1850
10-08-2006
ART . NR . 40 . - FIG . 28 . - POTLOOD STUDIE VAN EEN FRAGMENT.
Art . Nr . 40 .
Fig . 28 .
Potlood studie van een fragment .
ART . NR 40 . - FIG . 29 - FRAGMENT UIT " DE VOORLEZING " VAN FRAGONARD .
Art . Nr . 40 .
Fig . 29 .
In gewassen techniek fraai weergegeven plooienval van een rok ( fragment uit " De voorlezing " van FRAGONARD ) .
ART . NR . 40 . - DE DRAPERIE
Art . Nr . 40 .
De Draperie
In de oudheid - en wij brengen hier Griekenland en Rome in herinnering - bestond de kleding slechts uit een lap geplooide stof . In zijn soberheid en , men zou ook kunnen zeggen , zijn " noblesse " , vond het kledinstuk zijn eigen stijl en volgde ongetwijfeld reeds een soort van mode , dank zij het gevarieerd spel van plooien , die op harmonische wijze gerangschikt konden worden ( fig . 21 en 22 ) . Deze plooien boden het oog een schouwspel van waarachtige kunstzinnigheid , ofwel in hun onbewegelijkheid , die hun strenge ordening in stand hield , ofwel in hun bewegingen , die hen tot leven bracht , duizend en één nieuwe combinaties van mogelijkheden te voorschijn roepend van golvende lijnen , waaronder de vormen van het lichaam nog beter te voorschijn kwamen . Ongetwijfeld biedt onze huidige kleding in het algemeen , geen stelsels van plooien , die met opzet geschapen zijn om door zichzelf een kledingstuk op te luisteren . Maar , een dergelijke opzet daargelaten , kunnen toch de plooien van een of andere stof , door het samentreffen van hun lijnen , die schommelen en elkander raken , door hun diepe groeven , hun gebroken vormen , hun kronkelingen en slingerlijnen , die in elkaar plotseling of geleidelijk opvolgen en in elkaar overgaan een waar genoegen zijn voor het kunstenaarsoog en een aanleiding vormen tot studies , die in ieder opzicht uiterst belangwekkend en leerzaam zijn . Er is nog een reden om zich te wijden aan de uitbeelding van draperieén ; zeer zeker is hij geen kleding meer , maar is dat een reden om hem voorbij te gaan ? Je leert het tekenen niet in een geest van bekrompenheid . Welnu in de kunst kan alles van betekenis zijn . Een goedgekozen en gerangschikte draperie kan een genoegzaam decoratief element vormen om de achtergrond van een copositie te " stofferen " , bijvoorbeeld een stilleven , teneinde het hoofdonderwerp beter te doen uitkomen , hetzij door een soort van omlijsting , hetzij dat deze zich van hem losmaakt in een schone en nobele tegenstelling : draperie met eenvoudige , rustige plooien voor een ingewikkeld of zeer uitgewerkt onderwerp , ofwel een bewogen draperie voor een sober en simpel onderwerp . Natuurlijk moet een dergelijke achtergrond toch op zijn eigen plaats blijven , want tenslotte is zijn rol slechts ondergeschikt . Zijn toonwaarden moeten dus ondergeschikt blijven aan het hoofdmotief , dat het middelpunt van de aandacht moet behouden , om dit laatste te ondersteunen en niet om het te vervangen . Een bezoek aan het Rijksmuseum of een ander vooraanstaand museum zou je het zo nodig kunnen aantonen dat de grote meesters zeer goed alle mogelijkheden kenden , die te vinden zijn in de rijkdom , de gratie en de sierlijkheid van mooie draperieén , die op kundige wijze geordend zijn met het doel de compositie van hun schilderijen of tekeningen te vervolmaken .
Het tekenen van draperieén
De draperie biedt een uitzonderlijk goed gekozen kampplaats om de strijd - in kracht en lenigheid - gade te slaan tussen licht en schaduw . Men kan hem bestuderen aan de hand van een lap stof , bij voorkeur een van effen en lichte kleur . Men moet zich goed rekenschap geven van de wijze , waarop de plooien gehoorzamen aan de wet van de zwaartekracht . In het algemeen bepalen een of twee punten het verloop van de plooien , die nu eens bol , dan weer hol zijn . Als twee of meer plooien elkaar ontmoeten , vormen zij breuken , die zich , evenals de plooien uitdrukken door een spel van licht en schaduw . Het is dus gewenst om uw model in zijlicht ( bij voorkeur van links komend ) te plaatsen , teneinde een plastische werking te voorschijn te roepen . Gooi niet zo maar een lap stof over een stoel of over de hoek van een of ander meubel . Toon uw goede smaak door uw draperieén in brede plans uit te spreiden , met grote en eenvoudige plooien . Wissel ook uw modellen af . De plooien en breuken van een stuk linnen lijken niet op die van een wollen lap ; satijn , zijde en fluweel vertonen hun eigen bijzonderheden , die je zult kunnen weergeven door met oplettendheid het weefsel van deze verschillende stoffen in je op te nemen . De zwaartekracht alleen bepaalt niet de plooien , maar ook wind en beweging kunnen de schikking van de draperie verstoren en men dient in een tekening , uitsluitend door de vormen en het verloop van de plooien , het langzame of snelle van een of ander gebaar of handeling te kunnen uitdrukken . Merk ook op dat een draperie zich van het lichaam verwijdert in de richting , die tegen- gesteld is aan de beweging , althans min of meer , naar gelang deze beweging meer of minder snel wordt uitgevoerd en ook naarmate de stof in kwestie soepeler en lichter is . Bij kleding zult je dat waarnemen in rokken en pantalons . Als iedere andere tekening , zal ook een studie van een draperie begonnen moeten worden met zijn constructie , die hier te meer onontbeerlijk is , waar je zonder hem gemakkelijk het spoor bijster kunt geraken in een wirwar van plooien . Toch is deze wirwar gewoonlijk slechts schijn , want indien je uw model goed weet te doorgronden , dus door hem allereerst nauwlettend waar te nemen , zult je gemakkelijk de hoofdlijnen weten te ondekken , die de verschillende plans van de stof beheersen . Het zal je daarna niet moeilijk vallen om , na eenmaal een soort van skelet geconstrueerd te hebben , de hoeken van de welvingen en hoofdplooien te volgen en aan deze , waar nodig , de kleinere plooitjes vast te hechten . Geef ook een afwisseling aan de techniek van uitvoering , door van het potlood over te gaan tot de pen en de gewassen tekening vervolgens de gouache , olieverf ( zwart en wit ) en werk tenslotte ook in kleur . Maak deze studies van flinke afmetingen . Dit zal je oefening geven in het breed uitvoeren zonder peuterigheid en je zult zich daarbij toeleggen op de weergave van de soepelheid en het modulé van de plooien met hun gehele toonschaal van rijk genuanceerde waarden , die dergelijke modellen nu eenmaal met kwistige hand bieden . Je kunt ons geloven dat je daarvan veel profijt zult kunnen trekken en dat het tevens een prettig werk is .
Studie van Fragmenten
Alvoren het costuum in zijn geheel aan te pakken is het , als steeds , nuttig om van het eenvoudige naar het samengestelde over te gaan , dus talrijke fragmenten te bestuderen . Een reden te meer daarvoor is dat je , zodoende , op de mens zelf gaat toepassen wat wij in het voorgaande opgemerkt hebben : het gaat hier namelijk over niets anders dan over draperiefragmenten van kleding . Détails kunnen vaak moeilijkheden opleveren door hun gecompliceerdheid . Een reden te meer dus om hen goed te leren kennen , teneinde in staat te zijn hem te vereenvoudigen en groot samen te vatten in schetsmatige tekeningen . " Fragment " of " Jétail " wil natuurlijk zeggen onderdeel , deel van een geheel . In ons geval zal dat betekenen dat wij ons gaan toeleggen op de weergave van kleding door uitgewerkte studies van een mouw van een gebogen arm of van de mantel van een zittende vrouw , of van de plooien , die een pantalon van iemand met gekruiste benen te zien geven . Deze noodzakelijke studies zullen je niet alleen in staat stellen uw techniek te verbeteren door de studie van het modelé , maar ook de belangrijke rol te leren kennen van de plooien in een kledingstuk om des te beter de kenmerken van een houding of beweging te kunnen uitdrukken . Je doet er goed aan om deze studie van onderdelen uit te voeren na eerst de gehele persoon geconstrueerd te hebben ; deze constructie , die tot het essentiele beperkt kan blijven , zal het u mogelijk maken om de beweging , die eigen is aan het onder handen genomen fragment , beter te pakken te krijgen , juist omdat je eerst even de grote , algemene beweging hebt vastgelegd . Deze laatste bepaalt natuurlijk die van het onderdeel . Vergeet nooit dat er onder de stof een of meer ledematen verborgen zijn en dat je rekening moet houden met hun volume , verhoudingen en zelfs hun structuur . Maak uw verzameling hoe langer hoe groter door veel onderdelen te schetsen . Wanneer je buiten bent , kunt je , nog makkelijker dan voor een hele figuur , aandacht schenken aan een onderdeel van uw modellen . Zelfs als je geen schetsboek en potlood bij je hebt ( hetgeen altijd jammer is ) , kunt je in het hoofd tekenen , om het zo maar eens te zeggen , waarmee wij bedoelen in het geheugen vastleggen bijv . van een of andere plooienval om deze nog verse indruk dan thuis op papier proberen vast te leggen .
09-08-2006
ART . NR . 40 . - FIG . 21 . - DE DRAPERIE DOOR SCHULTZ - DAL
Art . Nr . 40 .
Fig . 21 .
" De tekening van een draperie omvat een waar bouwwerk . Geen enkele plooi bestaat onafhankelijk van zijn buurman ; men zou er geen van kunnen wijzigen , zonder het geheel te veranderen . " De aaneenschakeling van de plooien , waarvan de een als het ware uit de ander voorkomt , is een uiting van logica en zonder twijfel moet men daarin de oorzaak zoeken van het genoegen van meer intellectuele aard , dat men zou denken te beleven bij het zien van een mooie draperie . " Schultz - Dal .
FIG . 22 .
Fig . 22
FIG . 23 . - PENTEKENING
Fig . 23 .
Pentekening van een leerling .
FIG . 24 . - POTLOODSTUDIE DOOR HENRI GAZAN .
Fig . 24 .
Potloodstudie door
Henri Gazan .
FIG . 25 EN 26 . - ETS VAN ALBRECHT DURER
Fig . 25 en 26
De Heilige Familie met de vlinder ets van Albrecht Durur
FIG . 25 EN 26 . - ETS VAN ALBRECHT DURER
Fig . 26 .
Ets van Albrecht Durur .
Het vergrote fragment toont de werkwijze , die zo goed de plastiek van de draperie voelbaar maakt .
ART . NR . 40 . - FIG 27 . UITMUNTEND GEWASSEN TEKENING
Art . Nr . 40 .
Fig . 27 .
Uitmuntend gewassen tekening door een leerling . Zeer goede uitdrukking van de toonwaarden .
08-08-2006
ART . NR . 39 . - DE KOP - HOEDEN
Art . Nr . 39 .
De Kop
Hoeden
In een vorige les heeft je geleerd hoe men een kop moet construeren ; je weet dus dat zijn volume ongeveer overeenkomt met een eivorm ; je kent zijn assen en de verbindingslijnen , die naar gelang de perspectief , in de goede richting moeten lopen , zowel voor wat betreft de wenkbrauwen en de ogen , alsook voor de neus , de mond en de kin . Bij een studie van de hoed is het voldoende om de grote bouw van de kop , die hij bedekt , schetsmatig aan te duiden . De hoed verdient een bijzondere aandacht door de belangrijke plaats , die hij in de aankleding van de mens kan innemen . Nu gaan velen , zeer zeker , meer en meer blootshoofds lopen . Dit is een van de kenmerken van onze tijd en om zijn oorzaken behoeven wij ons hier niet al te zeer te bekommeren : zuinigheid , hang naar een natuurleefwijze , sportieve geest enz . Maar niettemin zijn er toch altijd velen , die een of ander hoofddeksel dragen . Als gevolg van de moeilijkheden , die de beginner schijnt te ondervinden bij het goed weergeven van dit onderdeel , lijkt het ons verre van overbodig om hieraan een hoofdstuk te wijden , dat , naar wij verwachten , veel belangstelling hebben zal .
Bouw en tekening van de hoed
Evenals de kleding , getuuigt de hoed ( of pet , baret enz . ) van de maatschappelijke klasse en zelfs van het karakter van hem of haar , die hem draagt . Een streng en ernstig mens zal niet hetzelfde op zijn hoofd zetten als een of andere pretmaker . En ook zal hetzelfde hoofddeksel niet op dezelfde wijze op het hoofd geplaatst zitten bij iemand , die prijs stelt op een correct uiterlijk en bij een vagebond . Ook dit is een onderwerp , waarbij uw observatievermogen van dienst zal zijn . Maak dus veel studies van hoeden van allerlei soort en in allerlei standen . Maar verzuim evenmin om schetsen te maken , waarin je met zorg het volume , de beweging en de stand van de hoeden vastlegt . De damesmode brengt mee dat er in ieder jaargetijde hoeden van verschillende vormen gedragen worden . Maar hoe ook hun afmetingen zijn , je moet hen altijd tekenen op zodanige wijze , dat er rekening gehouden wordt met het volume van het hoofd , dat zij sieren . Deze essentiele voorwaarde wordt vaak miskend door de beginner , en dat overigens niet alleen bij dameshoeden . Men moet zich ook rekenschap geven van de beweging , die aan iedere hoed eigen is , en die onder een bepaalde hoek het sterkst spreekt . Het is deze " decoratieve " zijde van de hoed , die de kunstenaar er op uit doet zijn om te grijpen en weer te geven . Het is ook weer door het uitvoeren van veel schetsen dat je er in kunt slagen om de karakteristieke beweging te pakken te krijgen . De gewone vilthoed , zowel voor dames als voor heren , bestaat uit een bol , die wat hoger of lager kan zijn en die meer of minder diep om de schedel heen sluit , naar gelang de mode of de persoonlijke smaak . Deze bol is voorzien van een rand , smal of breed en soms zo plat als een schijf , maar meestal toch enigszins gebogen . Men kan deze aan de ene of aan de andere kant naar boven of naar beneden vouwen . Wat men in zijn tekening niet moet verwaarlozen is het laten voelen van het ononderbroken verloop van de buitenste omtrek , die een complete rondgang om de de kop maakt : zijn zichtbare delen aan de linker - en rechterzijde moeten , onzichtbaar in het midden , met elkaar verbonden zijn . Deze omtrek beschrijft vaak een soort van 8 in meer of minder horizontale stand , waarvan een gedeelte achter de bol valt . Om je hiervan rekenschap te geven moet je verschillende hoeden ter hulp roepen , zoals een bolhoed , een slappe vilthoed en een hoge hoed , die je zelf kunt hebben of anders van vrienden kunt lenen . Zet ieder van hen op een steun en tracht het lijnenverloop van bol en rand goed na te volgen . Herlees in dit verband in de les ' Het Schetsen van Personen ' en wanneer je goed de grondbeginselen betreffende de normale hoed weer eens hebt bestudeerd , behoeft je daar slechts de varianten in stijl , fantasie of buitensporigheid in aan te brengen . Dit alles is wel zeer gewenst voor de illustrator , wanneer het er om gaat hoeden te tekenen van verschillende tijdperken en landstreken . Wat de dameshoed betreft beantwoordt de vilthoed wel min of meer aan bovenstaande beschrijving , maar de vindingrijkheid van de modeontwerpers kent geen andere wetten dan die van hun fantasie , hun smaak en hun meer of minder ontwikkeld gevoel voor schoonheid . Stellig vindt men in hun modellen soms herinneringen aan vroegere scheppingen , maar meestal zijn dat toch ook niet meer dan bescheiden interpretaties . Het is voor het overige deels om uzelf te laten oordelen over deze terugkeer van de mode tot zijn eerste liefdes door te verjongen , te veranderen , te vereenvoudigen of te compliceren , dat wij je enkele voorbeelden van hoedjes uit het verleden onder de ogen willen brengen ( plaaten XI , XII en XIII ) . Fantasie en zelfs buitensporigheid zijn geen deugd of ondeugd van onze tijd alleen . Het zou al te mooi zijn als er steeds alleen maar sprake geweest was van geslaagde verhoudingen , aangename combinaties van lijnenspel en volumes ! De " geklede " hoed in het bijzonder , wisselt voordurend en wordt nu eens diep in het voorhoofd , dan weer hoog op het kapsel , naar links of naar rechts hellend , op de ogen of achter op het hoofd gedragen , " in samenwerking " met de haartooi of zonder daarmee rekening te houden . In ieder geval dient de tekenaar in één opslag de goede " zit " van de hoed te kunnen beoordelen , goed zijn karakter te kunnen aanvoelen door een nauwlettend observatie van zijn proporties , de samenstelling van gladde en overdekte delen , kaal of versierd , en de wijze waarop dit " kunstvoorwerp " op het hoofd geplaatst is . Laten wij er bovendien aan denken dat er nog meer is dan vorm alleen ; het materiaal , waaruit het model gemaakt is moet uitgedrukt worden door een techniek , die in overeenstemming is met een of meer werkwijzen , die wij nogal langdurig bestudeerd hebben in de voorgaande lessen , zodat je bekend kunt zijn met hun kenmerken en mogelijkheden . Gedrapeerde lappen stof ,die vaak een hoed vergezellen ( zoals linten , tulbanden , sjaals enz. ) , zullen in het volgend hoofdstuk behandeld worden .
