TEKEN EN SCHILDERTECHNIEKEN EERSTE DEEL VANAF 14/10/06
09-05-2006
ART . NR . 18 . - HET TEKENEN VAN EEN BOEKET .
Art . Nr . 18 .
Het tekenen van een boeket .
Nu wij geleerd hebben hoe wij een enkele bloem moeten tekenen zullen wij verder proberen om een geheel boeket weer te geven . Van te voren echter gaan wij eerst verschillende losse bloemen schetsen om te zien hoe deze zijn vastgehecht aan het steeltje en hoe dit steeltje weer is gehecht aan de stengel . Ook de rangschikking van de steeltjes bestuderen wij . Welke techniek je ook kiest , de werkwijze zal steeds gelijk blijven . Voordat je een begin maakt met de uitvoering is uw eerste zorg de goede rangschikking van het boeket . Aangezien het hier gaat om een boeket , zult je , alvorens het potlood ter hand te nemen , moeten zorgen voor een mooie verdeling van stengels , bladeren en bloemen , om zodoende een harmonische groepering van de " massa 's ) te verkrijgen . Je zult er goed aan doen in de les " licht en schaduw " nog eens te herlezen wat wij verteld hebben over de compositie van het stilleven . Ga dus op dezelfde wijze te werk met het opstellen van uw boeket . Een boeket mag zich nimmer aan het oog voordoen als een dicht opeengeplakte massa bloemen , zonder enige "lucht " daartussen . zonder enige onderbreking in de algemene omtrek . Zo'n kelk , vastgehecht aan zijn stengel , buiten de eigenlijke groep , zal het geheel aanmerkelijk kunnen verlevendigen . Zo'n bloem die er even uitsteekt zal op een elegante wijze de eentonigheid verbreken . Vermijd dus een rangschikking zoals wij kunnen zien bij bepaalde koolsoorten ( bloemkool ) . Zorg voor een hoofdpartij , maar wel zo dat er nog wat ruimte overblijft . Verdeel daar omheen secondaire partijen , welke minder omvangrijk zijn . Rangschik de bloemkelken op een wijze dat je ze nu eens van voren of opzij , dan weer in driekwart aanzicht of van achteren ziet . De bloemen zelf zullen hierdoor gevarieerde " standen " gaan innemen . Zoek niet naar symmetrie maar naar evenwicht . Denk tenslotte aan de belichting van uw model . Onder welke hoek zullen uw bloemen , uw boeket het 't beste doen ? Een gelukkige verdeling van licht en schaduwpartijen is minstens even belangrijk als de verdeling van de massa's zelf . Zoek de gunstigste plaats tegenover de lichtbron en kijk daarom nog eens naar de figuren 36 en 37 uit de les " licht en schaduw in fritske2 Het Effect " . Deze afbeeldingen demonstreren duidelijk het grote belang van een juiste belichting . Als je zoveel mogelijk zorg heeft besteed aan uw groepering , begin dan met het werk , nadat je zich alle vroegere aanwijzingen , waarbij wij met opzet zo lang hebben stilgestaan , heeft eigen gemaakt . Voorafgaande studie hiervan is des te meer onmisbaar , omdat de uitvoering voldoende snel moet gebeuren . Een boeket is geen stilleven . Het is een bij uitstek levende materie . Wanneer je al te langzaam te werk gaat zouden uw bloemen verwelken en verbleken , voordat je uw taak tot een goed einde had gebracht . Een rede te meer dus , om theorie en techniek te beheersen . Dat vermijdt elk twijfelend oponthoud veroorzaakt door onkunde of gebrek aan vaardigheid . Wanneer het er om gaat een compositie in kleuren weer te geven ( aquarel , gouache- of olieverf ) zal het nodig zijn , dat bij de rangschikking van de bloemen , rekening wordt gehouden met bij elkaar passende kleuren . Zij moeten dus op aangename wijze met elkaar harmoniéren , zodat ze aan elkaars " waarde " geen afbreuk doen , die het oog eerder schokt dan bekoort . Wij zullen echter beginnen met het potlood , niet alleen voor de constructie , maar ook voor de verdere afwerking . Je kunt gebruik maken van een 3 B potlood waaraan je een scherpe punt slijpt om zeer dun de costructielijnen te kunnen opzetten . Zodra je met deze lijnen het algemene geraamte van uw tekening heeft aangebracht , kunt je meteen de voornaamste schaduwpartijen aanduiden ( fig . 34 A ). Gebruik hiervoor dan een zijkant van de potloodstift . Daarna kunt je de tekening verder afwerken ( fig . 34 B ) . Van tijd tot tijd zult je het boeket door de oogharen moeten bezien waardoor je de kracht van de verschillende toonwaarden zuiverder kunt bepalen omdat onbelangrijke details zijn weggevallen . Om een mooie ruimtelijke uitbeelding te verkrijgen is deze methode onontbeerlijk . Onderdruk overbodige details om die kleinigheden die werkelijk van belang zijn , des te beter tot hun recht te laten komen , hetgeen voor het algemene effect van groot belang is . Welke zijn deze belangrijke details ? De bijzondere vorm bladeren en bloemen ; hun " beweging " . Toen je een enkele bloem tekende moest je er vooral voor zorgen de assen te trekken , waarop de verschillende delen van de bloemkroon en de bloembladeren , waaruit hij was samengesteld , zich samenvoegden en hoe zij zich bogen . Wanneer je aan een tekening van een boeket begint , zal de waarneming van deze assen van een bepaalde bloem pas tot zijn recht komen in wederzijdse betrekking met de richting en plaatsing van elk van haar metgezellen . Trek , na de as van elk element te hebben aangegeven , alle omtreklijnen aan alle kanten van 't begin tot het einde . Natuurlijk zullen op bepaalde plaatsen de contouren van bloembladen of andere blaadjes verborgen worden door andere bloembladen en andere blaadjes . Tracht dan hun verloop te raden en schets dit ook heel dun door de andere vormen heen . Op deze wijze zult je een veel beter begrip krijgen voor de algehele contructie van het boeket . Heeft je alles zijn plaats gegeven , dan moet je met een stukje gom de in feite onzichtbare delen van de contouren wegvlakken . Op die manier zult je met een natuurlijke en soepele getrouwheid de verschillende onderdelen van het boeket op papier brengen . Is de tekening eenmaal nauwkeurig bepaald , keer dan weer terug tot de toonwaarde door deze tot hun juiste kracht te brengen en hier en daar zelfs een extra accent te geven . Hierbij komt het dus aan op een ononderbroken vergelijking tussen tekening en onderwerp . Doch zoals altijd geldt ook hier : weet er op tijd mee op te houden ! Een teveel aan details kan de tekening verzwakken . Het gaat erom dat je karakter van het geheel weergeeft en niet vervalt in een slaafse navolging van het geziene . Je moet als het ware de rol van " regisseur " spelen , wiens smaak , temperament en persoonlijkheid uitkomen in de keuze en herschepping van het onderwerp ; dus in de groepering , in de belichting en in de kleuren . Tijdens de uitvoering moet men , meer nog dan op andere gebieden , tegelijkertijd beschikken over soepelheid en kracht : de verfijnheid van het onderwerp moet niet leiden tot gemaaktheid , tot overdreven zorg voor detail . Je ziet dus , dat hier dezelfde belangrijke wet van toepassing is : het onderwerp zien in grote partijen , het weergeven vanuit een vooropgesteld doel , beredeneerd vereenvoudigd , zonder evenwel de karakteristieke details te vergeten . Wij kunnen je geen betere voorbeelden laten zien als de afb 36 en 37 , beide in 2 kleuren olieverf geschilderd door Renefer . Dit zijn geen " studies " meer ; dit zijn " schilderijen " . Maar denk er aan ; juist dank zij de studie bereikt een kunstenaar tenslotte een dergelijk meesterschap .
08-05-2006
PLAAT VII . - GEWASSEN TEKENING .
Plaat VII . Aster ( links ) . Klaproos ( rechts ) . Uitvoering : gewassen tekening : Men schildert met Oostindische inkt verdund met water , of met een donkere kleur waterverf . Al naar gelang de hoeveelheid water waarmee je inkt of verf verdunt zijn de toonwaarden meer of minder donker . In 't midden : Japanse penseeltekening.
PLAAT VIII . - GEWASSEN TEKENING .
Plaat VIII Tulp ( boven , links ) . Zinnia ( beneden , rechts ) . Uitvoering : gewassen tekening : in de tulp benadrukken enkele streken met de pen de " beweging " . Vergelijk deze met andere figuren ( de Japanse pensseltekeningen zonder afwisseling in de toonwaarde ) .
FIG . 34 . - A . - CONTRUCTIE.
Fig . 34 . - a Contructie . Aanduiding van de toonwaarden .
FIG . . - B . - UITGEWERKTE TEKENING .
Fig . 34 . - b , Verder uitgewerkte tekening .
FIG . 35 . - VERMIJDT VOORAL EEN TE GESLOTEN VORM .
Fig . 35 . Vermijdt vooral een te gesloten vorm .
FIG . 36 . - SCHILDERIJ IN TWEE KLEUREN DOOR RENEFER .
Fig . 36 . Schilderij in twee kleuren door Renefer .
FIG . 37 . - SCHILDERIJ IN TWEE KLEUREN DOOR RENEFER .
Fig . 37 . Bloemen in hun natuurlijke omgeving . Schilderij in twee kleuren door Renefer .
07-05-2006
ART . NR . 17 . c , - VERSCHILLENDE TECHNIEKEN .
Art . Nr . 17 . c ,
Verschillende technieken :
Pentekening . - We spraken zojuist ( in ons vorige art . 17 . b ) over de pen . Als we deze techniek toepassen gaan we te werk met arceringen . Dat zijn dikkere of dunnere lijnen , dichter bij elkaar of verder van elkaar , al naar gelang men lichte of donkere tinten wil bereiken . Je weet dat de pen en het papier dat je gebruikt voor deze techniek bijzonder belangrijk zijn , want fijne soepele lijnen kunt je alleen verkrijgen wanneer je met veerkrachtige soepele pennen op glad tekenkarton werkt . Daarentegen zal een stugge pen lijnen van ongeveer gelijke dikte opleveren . In geen geval echter moet je korelig papier gebruiken , omdat daarop geen strakke lijn te trekken is . Bovendien loopt je het risico dat de punt van uw pen het papier stuk maakt en spatten geeft . De arceringen moeten altijd zoveel mogelijk met de vorm en richting van het vlak meelopen , evenals dit het geval is met penseelstreken . Zie fig. 25 . Men moet tegelijkertijd uitdrukking trachten te geven aan de " materie " van het onderwerp , zowel van het geheel als van zijn onderdelen . Let eens op de gevoeligheid van de lijnen , waarmee hier de bloembladen van de roos zijn gevormd , in tegenstelling tot de stoerheid in de bewerking van de bladeren . De stekelige kop van de distel is , zoals het past bij zijn karakter , aangegeven door kleine nerveuze stekelige pennehaaltjes . Vermijdt het tekenen met korte haaltjes , iets wat bij de beginnende tekenaars nogal eens voorkomt . Hierdoor gaat men " klein " zien en verliest men zich in een al te pietepeuterige uitvoering van het detail , hetgeen ten koste van het algemeen effect gaat . Als wij een tekening tot in alle kleinigheden toe willen afwerken , zal dit ten koste gaan van het natuurlijke effect .
Het penseel . - In de eerste les hebben wij reeds met dit gereedschap kennis gemaakt door de penseeloefeningen . Met ons penseel kunnen wij niet alleen mooie soepele lijnen zetten , maar ook krachtige " accenten " die aan een vlugge schets het nodige relief geven (zie fig . A van Plaat V ) . Maak veel van dergelijke schetsen . Natuurlijk gaat het hier niet om een in alle rust uitgewerkte tekening . Men moet zich dan ook minder bekommeren om de preciesheid dan om het algemeen karakter . Je moet trouwens met het penseel-tekenen beginnen , waneer je reeds voldoende , met zorg uitgevoerde studies van plant en bloem heeft gemaakt . Want eerst moet je door langdurige en nauwkeurige waarnemingen de vormen leren kennen om met succes een penseelschets te kunnen maken . Evenals dit het geval is met het schetsen van personen zal ook de penseelschets van een plant of een bloem pas boeien wanneer je het karakteristieke daarvan tot uitdrukking weet te brengen en waarbij dus ieder overbodig detail wordt losgelaten . Door dit te doen zult je uw waarnemingsvermogen ontwikkelen en de soepelheid van uw hand vergroten . Op die manier snel overgaand van de ene bloem op de andere en van de ene plant op de andere , zult je des te beter begrijpen , waarin zij wezenlijk van elkaar verschillen ( zie fig . 26 ) .
Uit het oogpunt van documentatie zal de schets van grote waarde zijn , indien je daarbij enkele naukeurige aantekeningen maakt wat betreft bepaalde onderdelen van de plant ( een meer uitgewerkte tekening van één blad , van details , zoals aanhechtingsplaats enz , enz ) .
Daar het hier gaat om het gebruik van het penseel laten wij je tekeningen zien van Japanse kunstenaars uit de klassieke periode . Stuk voor stuk zijn dit meesterlijke penseeltekeningen ( zie Plaat VI ) . Wat een bewonringswaardige techniek ; tegelijkertijd scherp en gevoelig ! Zie met welke eenvoudige middelen de bekoorlijkheid , de soepelheid , de harmonieuze ontluiking van de plant en de bloem zijn weergegeven : lijnen , maar van welk een krachtige zuiverheid ! Vlakken , maar met welk een gevoel en begrip voor de vorm neergezet ! Geen uitgesproken aanduiding van licht en schaduw en toch wordt de ruimtelijke vorm duidelijk zichtbaar gemaakt . Let ook op de fraaie decoratieve werking en zin voor stylering . Op beide komen wij in volgende hoofdstukken terug .
Het potlood . - Dit is zonder twijfel het gemakkelijkst te hanteren materiaal . Ook laat het vele wijzen van bewerking toe . Evenwel moeten wij je opnieuw waarschuwen tegen een te grote weekheid of een te grote stugheid in potlood - tekeningen . Als je uw potlood betrekkelijk schuin houdt , zoals je de streken meer met de kant van de stift neerzet , zult je een zekere zachtheid verkrijgen zonder te harde overgangen van licht naar donker ( fig . 29 ) . Tekenen wij echter met de punt van de stift , dan dienen wij te zorgen dat bij arceringen de lijnen vlak naast elkaar worden gezet opdat een mooi gebonden toon ontstaat . Met enkele krachtiger streken kunnen er dan accenten aangebracht worden ( fig. 30 ) . Welke techniek je ook beoefent , de " toonwaarden " zullen zeer naukeurig geobserveerd moeten worden , omdat juist door hun tegenstellingen de tekening de nodige eenheid krijgt . Herleest je nog eens hetgeen wij hebben geschreven over de "toonwaarden " in de les : Licht en Schaduw . Het zal je duidelijk zijn dat je rekening moet houden met de kleuren van bloemen en bladeren . De kleur van een licht getinde roos zal niet worden weergegeven door een toon van dezelfde intensiteit als die , waarmede wij een diep rode roos tekenen . In het eerste geval zal de toonwaarde van de groene bladeren donkerder zijn dan die van de wat lichtere bloem . In het tweede geval is het omgekeerd . Er zal altijd rekening gehouden moeten worden met de toonveranderingen veroorzaakt door licht en schaduw , de weerschijn op de bladeren enz . Nogmaals : het is allemaal een kwestie van waarnemen en vergelijken . Het potlood is een prachtig materiaal om er uitgewerkte studies mee te maken , doch eveneens voor een snelle schets is het haast onontbeerlijk ( fig . 32 ) . Het is ook zo gemakkelijk mee te nemen op uw wandeling om buitenstudies te maken . Als men in sommige gevallen snel een bepaald " effect " wil verkrijgen kan men ook gebruik maken van getint papier , waarop met zwart en wit conté-potlood gewerkt wordt . Met dat laatste kunnen wij licht accenten verkrijgen , die zich krachtig aftekenen op het getinde papier ( fig . 33 ) . De andere tekentechnieken welke wij in de les " Licht en Schaduw " hebben besproken , kunnen natuurlijk ook voor onze studies dienen . Aan de hand van enkele voorbeelden zullen wij de gewassen tekening en de aquarel behandelen .
FIG . 25 . - PENTEKENINGEN
Fig . 25 . Pentekeningen met licht - en schaduwwerking .
FIG . 26 . - VLUGGE PENSEELSCHETS.
Fig . 26 . Vlugge penseelschets .
PLAAT VI . - JAPANSE PENSEELTEKENINGEN.
Plaat VI . Japanse pentekeningen .
FIG . 27 . - POTLOODSTUDIE ( dahlia ) .
Fig . 27 . Potloodstudie ( dahlia ) . Geen enkele dorheid in deze tekening, die dicht in de buurt komt van een lijntekening . Hoewel de arceringen niet nauw aaneengesloten zijn , bindt het oog de afzonderlijke lijnen , die een indruk geven van de " beweging " der bloembladeren .
Fig . 33 . Tekening met zwart en wit conté op getint papier .
06-05-2006
ART . NR . 17 . b , - HOE TEKENEN WIJ EEN BLOEM .
Art . Nr . 17 . b ,
Hoe tekenen wij een bloem
Hierbij gaan wij op dezelfde wijze te werk als we hebben gedaan met de tekening van het blad . Om een goed begrip te krijgen van de structuur van de bloem , zal het nuttig zijn enige doorsnede te maken en deze nauwkeurig te tekenen ( zie fig. 6 ) . Neem een bloem , ontdoe hem van zijn bloembladen en observeer de wijze , waarop die zijn ingeplant en worden vastgehouden . In fig. 21 A , hebben wij enkele bloembladen van deze margriet verwijderd , teneinde de inplanting van de blaadjes die er aan vastgehecht bleven , beter zichtbaar te maken . Fig. 21 B , toont je enkele verschillende aspecten van afzonderlijke en op verschillende wijze opgerolde bloembladen . Observeer hoe het hart van deze bloem is gebouwd en het bijzondere karakter van zijn meeldraden en zijn stamper . Neem vervolgens een andere margriet , laat hem intact en tracht u zich , als je hem bekijkt , een voorstelling te maken van het inwendige . Hierbij komt het dus aan op uw herinneringen aan voorgaande waarneming en op die wijze zult je er in slagen door uw tekening anderen iets laten te zien van het wezen van een bloem . Uw tekeningen zullen inhoud krijgen en boeien . Blijf dan ook altijd het detail bestuderen en bedenk dat deze studies de basis vormen voor iedere tekening of schilderij . Dat deze studies uiterst nauwkeurig moeten zijn is vanzelfsprekend , doch dit sluit niet uit dat je het geheel moet blijven zien en daarom de onnodige details moet terughouden . Zorg dus allereerst voor de details die het karakter van de bloem bepalen en hoedt je voor een precieze copie van het geziene . Hoe knap dergelijke copieén ook uitgevoed worden , zij zullen toch immer dor en levenloos blijven . Een minder knap uigevoerd werk , waaruit het karakter evenwel duidelijk spreekt is dus van grotere waarde . Alleen dus door het bestuderen van die karakter bepalende elementen leren wij wat verwaarloosd kan worden . Wees er ook van overtuigd dat je door de studies van het detail vele ontdekkingen zult doen , die een onuitputtelijke bron zullen zijn voor uw decoratieve composities . Zoals je dat heeft gedaan met het blad , tekent je om te beginnen één of meer aparte bloemen . Je maakt natuurlijk gebruik van dezelfde methode . Is dat eenmaal gedaan , dan probeert je de bloem in zijn geheel te tekenen . Wij hebben tot dusver de onderdelen van de plant getekend , zij het ieder onderdeel apart . Thans gaan wij het geheel tekenen : de stengel met bladeren en bloem . Zet de tak zo neer dat alle vormen goed waarneembaar zijn , bijvoorbeeld in een vaas met nauwe hals en het geheel in van links komend licht . Om een rustige achtergrond te verkrijgen doet je er goed aan er een vel wit tekenpapier achter te zetten , maar dan wel zover er achter dat de tak met bladeren en bloemen geen hinderlijke schaduw werpt . De bloem zal tegen die lichte fond juist scherp omlijnd afsteken , zodat je de vorm goed kunt volgen en weergeven . De eerste opzet maken wij met potlood . Bewust dringen wij hier aan op een bepaalde werkwijze omdat alleen daardoor een bevredigend resultaat verkregen kan worden . En dat is toch immers ons doel ? Haasten wij ons echter en bereiden wij ons daarvoor niet voldoende voor dan zal dit zijn weerslag vinden in onze studie . Door onze methode te volgen zult je stap voor stap dichter bij het doel komen en het is daarom dat wij steeds dezelfde raadgevingen zullen herhalen , omdat je snelle vorderingen maakt . Ons eerste werk is dus weer het bepalen van de meetkundige figuur waarin wij het geheel kunnen " vangen " . Trouwens in fig. 22 van deze les vindt je ook een reeks schetsen die voor zichzelf spreken . Wanneer je deze goed bekijkt kunt je vaststellen dat , uitgaande van een eenvoudige zeer algemene vorm , langzamerhand de natuurlijke vorm van deze anjelier bereikt wordt . Deze werkwijze stelt je trouwens in staat direct in het begin al de massa's van de verschillende onderdelen te bepalen en tevens hun onderling evenwicht . Je leert uw onderwerp eenvoudig zien en je krijgt een goed begrip van de bouw . Zo'n schets moet als het ware het geraamte van uw tekening worden zonder overbodige details .
Vervolgen gebruiken wij een zachter potlood , bijv. 2 B , om de tekening verder door te werken ( fig . 23 ) . Ook kunt je uw tekening overtrekken met Oostindische inkt en daarna de potloodlijnen uitgommen . Het resultaat hiervan ziet je in fig . 24 . Maar in de meeste gevallen zal de lijn zijn losheid verliezen en het is dan ook beter , wanneer eenmaal de construtiefiguur is uitgezet , te proberen direct met de pen of het penseel te werken . Hoe het ook zal uitvallen ; een potloodschets in enkele lijn kan bekoren . Dit kan evenwel niet altijd gezegd worden van een pentekening in enkele lijn . Dit soort tekeningen blijft wel eens wat " droog " . Natuurlijk kan er veel verandering in komen wanneer wij zorgen voor voldoende modulaties , doch een vollediger beeld verkrijgen wij pas met het aanbrengen van licht en schaduw . Wij hebben hier de keuze tussen verschillende werkwijzen die je reeds kent en die behandeld zijn in de aller eerste lessen " Licht en schaduw " . Wij zullen deze nog eens nagaan en aan de hand van de illustaties duidelijk maken . Stuk voor stuk zijn het waardevolle uitdrukkingsmiddelen voor de tekenaar en de schilder van bloemen .
