Gecultiveerde Frambozen

 zwarte framboos

Vanmorgen was ik zwarte frambozen aan het plukken maar het begon weer wat te regenen. Een gelegenheid om wat te lezen.

Wellicht kunnen volgende basisgegevens ook u interesseren.

Ik vertaal uit : ‘Small Fruit Crop Management’, een Amerikaans handboek van 1990.

Hoe zijn de gecultiveerde frambozen ontstaan?

De meeste, rode frambozen stammen af van 2 ondersoorten (subspecies) van de diploïde soort Rubus idaeus L(innaeus),

Namelijk Rubus ideaus vulgatus Arrhen, de rode framboos van Europa

en Rubus ideaus strigosus Michx, de  rode framboos van Noord Amerika en Oost Azië.

Vroeger werden deze soms als soorten beschreven, maar nu worden ze algemeen als 2 ondersoorten beschouwd.

Het verschil bestaat er in dat de vruchten van de R. i. vulgatus gewoonlijk donkerder rood zijn en conisch of vingerhoedvormig met weinig of geen klierhaartjes.

De vruchten van R.i. strigosus zijn lichter rood, rond van vorm en hebben veel klierhaartjes.

De groeiwijze van deze Amerikaanse ondersoort is meer open, met slanke stengels, grijsgroen en stijvere, donkere stekels.

Deze is ook de meest winterharde van de twee.

Deze ondersoorten kruisen gemakkelijk met weinig of geen steriliteit bij de nakomelingen.

Maar nog andere, diploïde Rubussoorten worden gebruikt bij het opzoekingswerk naar nieuwe rassen.

Men maakt o.a. gebruik van de Rubus occidentalis L., de zwarte framboos.

Deze soort was een genenbron voor resistentie tegen vlugge rotting na de pluk, voornamelijk veroorzaakt door Botrytis cinerea Pers. (de bekende grijsrotschimmel).

-Bovendien ook tegen Amphora idaei Born, de luisvector van het mosaic virus.

-Voor de vastheid van de vrucht

-En voor late rijpheid.

Resultaten hiervan zijn bv 4 Engelse rassen: ‘Malling Leo’, ‘Malling Joy’, ‘Glen Prosen  en ‘Glen Moy’ (dat echter een vroeg ras is).

De soort Rubus articus L., de Arctische (Noordpool) framboos werd gebruikt als genenbron voor extreme winterhardheid, alsook voor de vroege rijpheidsfactor van herfstframbozen.

Voorbeeld: ‘Malling Autumn Bliss’.

Twee Aziatische soorten Rubus kuntzeanus Hemsl en Rubus parvifolius Nutt waren de bron voor lage koudebehoefte en verdraagzaamheid t.o.v. de schommelingen in wintertemperaturen en hoge zomertemperaturen.

Deze eigenschappen werden ingebouwd in ‘Dormanred’, het grote broertje van de ‘Japanse Wijnbes’.

De purpere frambozen zijn gewoonlijk F1 (First filial generation- eerste nageslacht) van de kruising tussen een Rubus occidentalis (zwarte framboos) en de Rubus ideaus (rode framboos).

Pimpelmees heeft de mineerwormpjes ontdekt

Het is zondag 19u20. Het regent zachtjes. Ik zit aan de computer en wordt weer afgeleid door de kreetjes van de Grauwe Vliegenvanger.

Dicht tegen het raam hangen bladeren van de paardenkastanje.

Alle bladeren vertonen bruine vlekjes; het ene blad al meer dan het andere. Het bladgroen tussen onderhuid en bovenhuid is weggevreten door een mineerwormpje. Deze infectie zie je de laatste tijd op veel paardenkastanjes. Dit is niet de gevreesde paardenkastanjeziekte die zich voordoet als een vochtuitstulping op de stam. ( Ik heb dit enkel gelezen; zelf nog niet gezien.)

Plots komt er een pimpelmees aan een blad hangen en ik zie de vogel pikken in de bruine plekjes. Zit het wormpje er nog in of is het reeds een popje? Blad na blad wordt geïnspecteerd. Ik merk voortdurend pikken. Minutenlang kan ik het vogeltje van op anderhalve m gadeslaan. Sommige bladeren vertonen kleine gaatjes. Een kwartier later, net nadat ik de tekst uitgetikt heb, komt het weer eventjes aan een van de twintigtal zichtbare bladeren hangen.

Grauwe Viegenvanger – Vervolg

Als ik aan de computer zit hoor ik met tussenpozen de opgewonden kreten van de vogel die broedt en lekkers toegestopt krijgt van de partner.

Daarna gaat deze soms op een lage tak van de Reinette Hernaut tegenover het raam zitten en buitelt af en toe een insect achterna. Koddig om zien.

Die dag toen ik het begin van de netbouw opmerkte, heb ik een laag steunplankje geklopt. Onmiddellijk herbegon de nestbouw met verdubbelde ijver. Nu broedt men al een week op 4 eitjes.

Net nadat ik dit geschreven heb, zie ik de vogel naar een plas vliegen en een drietal keren een plonsbad nemen.

Ik was binnengekomen voor de vlaag.

Je ziet waarvoor die dan toch nuttig was!

Loganbes

“Is er veel verschil tussen Tay-bes en Loganbes?

Ik heb hier de twee soorten staan maar vrees dat er een fout is opgetreden en dat ik tweemaal hetzelfde heb.”

De Loganbes is de eerste bekende braamboos, ontstaan in de tuin van de heer Logan, een rechter in Santa Cruz, in Californië. In 1881 zaaide hij zaadjes uit van de door de framboos Red Antwerp bestoven West Amerikaanse braam “Aughinbaugh”.

Hij kon een honderdtal zaailingen uitplanten. Een van die zaailingen werd de Loganbes. De groei was sterker, de bladeren groter en de eerste vruchten in 1983 rood-purper.

De vruchten zijn kleiner dan deze van de Taybes. De smaak is iets zuurder, maar best aangenaam bij volle rijpheid. De productiviteit ligt duidelijk lager.

Taybes

Naar mijn bevindingen is Taybes de interessantste braamboos, half braam, half framboos. Zeg nu zelf, braamboos klinkt toch een stuk duidelijker dan braamhybride?

De Taybes is een prachtige vrucht en heeft daarbij een heerlijk fruitige smaak. De vruchten zijn nog de helft groter dan een framboos.

De vrucht werd ontwikkeld door Derek Jennings aan het Scottish Crop Research Institute en kwam in 1978 in de handel.

Begin 1992 zag ik een annonce voor bramen in Otham –Maidstone, de hoofdstad van Kent. Daar we er passeerden maakten we een afspraak. Er zijn geen huisnummers, maar elk huis heeft een naam, in dit geval Clifton. DL Jennings was na zijn pensionnering in Kent komen wonen en zette zijn onderzoekswerk verder op een nabijgelegen farm. Aleide en ik gingen er met hem een kijkje nemen. Ik zag o.a. een veld met Taybessen. De ranken waren in een streng samengebonden en waren schuin opgebonden. In geval van zware vorst kon men die neerlaten en afdekken. In de verdere jaren heb ik het maar een paar keer meegemaakt dat het iets meer dan -10° C vroor. Praktisch al de bramen liepen wat schade op, de braambozen wel het meest. De schade aan de Taybes bleek nog mee te vallen.

Toen we in de winter van 1996 met enkele leden van de Veltwerkgroep fruit naar Engeland trokken (De ferry was toen spotgoedkoop. Voor een overzet met volledig bezette wagen betaalde men maar enkele honderden Bfr ) hadden we ook een afspraak met de heer Jennings. Tijdens het gesprek vertelde hij dat hij een telefoon had gehad van iemand in het graafschap Buckinghamshire. Bij die man vormde de Taybes ongestekelde ranken: een mutatie, een blijvende erfelijke verandering. Voor de rest geen verschil: dezelfde grote vruchten “en zeggen dat ik zoveel honderden kruisingen heb gemaakt om een ongestekelde plant te bekomen. Als ik daarin slaagde waren er spijtig genoeg ook geen behoorlijke vruchten meer!”

Een paar jaar later kon je de ongestekelde Buckingham Taybes reeds bekomen. De gestekelde plant noemde men voortaan de Medana Taybes.

In 1988, kort voor zijn pensionnering, verscheen het standaardwerk van D.L. Jennings Raspberries and Blackberries Their Breeding, Diseases and Growth

Ik heb het op 1 febr. 1992 nog kunnen vinden in een universitaire boekhandel in Londen.

Zomersnoei

De omgeënte boom in zijn derde groeijaar vormde een dicht kluwen van takken en bladeren. Al een tijdje werd nu en dan wat geknipt. Enkele dagen geleden heb ik serieus gesnoeid om meer licht in de boom te krijgen. Let op het snoeisel onderaan de boom.

Christo Monument nr 2

Nog een kerselaar, een Burlat ingepakt, maar een grote van 7 m. De langste ladder kwam er aan te pas. Eerst was de boom nog een paar meter hoger. De top heb ik er uitgezaagd.

Vervolgens werden de zijtakken naar binnen getrokken en vastgebonden. Aan de kant van de appelboom werden de takken weggenomen.

Het vroeg heel wat inspanningen om de doek over de kruin te krijgen, vast te binden en vervolgens er verder rond te wikkelen.

Achteraf gezien veel en gevaarlijk werk voor wat kersen.

Ik denk dat ik in de toekomst zal afzien van het inpakken à la Christo van deze hoge boom.

Kameroense Boontjes

Aleide kreeg tijdens haar jaarlijks verblijf 2 jaar terug 2 verschillende bonen van boeren van Going, een dorp bij Kaele in het hoge, droge Noorden van Kameroen. We waren benieuwd of die bonen het bij ons zouden doen.

Ze werden uitgezaaid in de waan dat het stambonen waren, doch het waren klimmers. Ik heb toen nog wat stokken geplaatst.

Vorig jaar zaaide ik deze bonen opnieuw, maar nu aan stokken.

Toen stonden de bonen op een uithoek van het terrein.

En wat bleek, enkel deze jonge planten werden afgevreten door konijnen!  Een nieuwe smaak voor deze beesten?

De plantjes stonden er gezond bij. Schade door bonenkevers is uit te sluiten.

De jagers hebben deze winter hun werk grondiger gedaan. Ik zie geen sporen meer van konijnen.

Aleide heeft de oude boontjes te kiemen gezet en vele bleken nog kiemkrachtig. Zij laat graag bonen en erwten vooraf kiemen, omdat ze dan waardevoller en smakelijker zijn bij de bereiding. Ik heb ze gefotografeerd vooraleer te planten. De rode hebben veel weg van azukis, geneeskrachtige Japanse boontjes bij nieraandoeningen.

De bereidingstijd verkort aanzienlijk door het kiemproces.  Toegevoegde wieren bevorderen de smaak en voedingwaarde en verkorten eveneens de kooktijd. Men kan de wakamé er nadien uitnemen en verwerken in saus of soep. Het kookpotje na 10 minuten zacht koken onder een theemuts te zetten tot aan de maaltijd, spaart energie en vitaminen.

Geen maden van de Koolvlieg in de Radijzen.

Nog nooit meegemaakt. Dit jaar moet ik nog de eerste aangetaste radijs tegenkomen.

Ik zaai altijd radijzen om de rijen van de wortelen te markeren; aldus kan er vlugger geschoffeld worden. Pas ontloken onkruid krijg je veel gemakkelijker vernietigd. Als werktuig gebruik ik hiervoor de rolschoffel van de firma Wolf. Lange tijd had ik dit in mijn ogen allerinteressantste werktuig niet meer opgemerkt tot ik vorig jaar, na 40 jaar, een nieuw exemplaar nodig had.

De worteltjes werden gezaaid na de regen van begin mei. Al enkele dagen hebben we een overvloed aan radijzen. Wij hebben een voorkeur voor het langwerpig ras French Breakfast.

Ieder jaar was er, met uitzondering van dit jaar, meestal heel wat aantasting door de koolvlieg. Dit insect legt zijn eitjes rond het plantje. De maden zoeken de onderkant van de radijzen op en eten zich een weg door de radijzen.

Ik ben zeer verwonderd over het gebrek aan aantasting dit jaar. Voor deze niet-aantasting dit jaar heb ik geen verklaring.

Hoe zit het bij de andere tuinders?

Links Schone van Boskoop, net als vorig jaar vol vruchten. (Eveneens een triploïd ras, maar toch nooit bestuivingsproblemen.) Rechts de plots vruchtbaar geworden Karmijn.

Deze boom nr 3 op MM106 onderstam, heeft in het verleden soms wel een paar mooie vruchten opgebracht, maar meer ook niet. Vorig jaar kon ik al een viertal vruchten oogsten. Dit jaar kon ik mijn ogen haast niet geloven, zoveel vruchten, zodat ik zelfs wat kon dunnen!

Aan een nieuwe bestuiver kan het niet liggen, want daarin is niets gewijzigd. Karmijn de Sonnaville is een triploïd ras en kan zichzelf niet bestuiven.

Wellicht is de oorzaak te zoeken in het feit dat de voeding uit de wortels nu volledig aan de schuine tak ten goede komt. Daarbij komt nog dat deze boom sinds een drietal jaar veel meer compost toebedeeld krijgt en de voedingstoestand van de boom nu merkelijk beter is dan in het verleden. Ik verkeerde lange tijd in de mening dat dit ras het absoluut niet deed op zandgrond.

Van Eddy Vets uit Putte heb ik geleerd dat je met een goede bemesting ook op zandgrond zeer goede resultaten kunt boeken. Het bovenstaande lijkt deze stelling weer eens te bevestigen.

Ook bij de appelen zijn er veeleisende rassen; andere hebben  maar een minimale verzorging nodig.

Piet de Sonnaville stierf in 1995. Ik heb het geluk gehad hem kort voordien te kunnen bezoeken. Overal aan de bomen in zijn boomgaard te Winssen hingen in zakjes afgeschermde vruchten, het resultaat van zijn laatste, manuele bestuivingen. Hij liet ons zijn eigen selectie Mirabellen proeven. Het meest trots was hij op zijn recente peren met rood vlees.

Zijn zoon Ben in Altforst, niet zo ver van Wageningen, is ook fruitkweker en zet zijn kruisingswerk verder op zoek naar nieuwe rassen. Ik heb nog nooit iets over mogelijke resultaten gehoord. Moest iemand van de lezers hier meer over weten, dan zou ik dit zeer graag vernemen.

Grauwe Vliegenvanger

Enkele dagen terug had ik de onopvallende zang van de Grauwe Vliegenvanger gehoord. Vroeger was dit een regelmatige gast. Eenmaal broedden er zelfs 2 koppeltjes, een aan de zuidkant en een aan de noordkant van het huis.

Vorig jaar heb ik de vogel niet opgemerkt.

Terwijl ik aan de computer zit, hoor ik plots gescharrel boven het raam en zie ik een vogel wegvliegen. Hij of zij gaat op een tak van de Reinette Hernaut tegenover het raam zitten. Er is nog een andere vogel, een mannetje zwartkopgrasmus ( goed te herkennen aan de zwarte bovenkop; het wijfje heeft bruine kopveren) de takken aan het afspeuren en ik zie hem een rups verslinden.

De andere oudervogel komt eveneens naar de nestplaats (Of de vogel iets in de bek draagt heb ik niet gezien) en bij het wegvliegen zie ik deze achter een vlindertje dwarrelen. De balk met de verluchtingsplank is op het eerste zicht nu veel minder geschikt dan twee jaar terug, toen op dezelfde plaats, een roodborstje zijn nest had. (blog van 19/5/2005) Die plek is helemaal ontdaan van de klimop. Is er wel voldoende houvast voor een nest? Vroeger was er nog steun van het kapotte vliegengaas.

In de blog van 21/5/2005 had ik het al eens over de Grauwe Vliegenvanger.

Karmijn de Sonnaville

Vijfentwintig jaar terug proefden we in de Veltwerkgroep fruit vele rassen en gaven we enten door.

Karmijn de Sonnaville werd door iedereen als een topras ervaren. Het is een kruising tussen Cox’s Orange Pippin en Jonathan of Schone van Boskoop. De beroepsmatige teelt startte in 1971. Piet de Sonnaville, verbonden aan het IVT van Wageningen had de kruising al gemaakt in 1949. De appel heeft een intense smaak, met een heerlijk aroma, een wonderlijke versmelting van zoet en zuur. Zijn uiterlijk is wat ruw, gedeeltelijk bruinkleurig (russet in het Engels). Soms ontstaan er groefjes aan de neus, wat de handel niet graag ziet. Daarbij is het een triploïd en is veeleisend wat bestuiving betreft. Het eigen stuifmeel is weinig zaaks. In de beroepsteelt is dit ras nu verlaten.

Een interessant ras voor de liefhebber, maar je moet het kunnen kweken.

Van dit ras kweekte ik 3 bomen. Op de grootste heb ik nooit vruchten gezien. Twee jaar terug werd deze boom gerooid om plaats te maken voor een boom die moest wijken voor het aardgastraché. Een tweede boom had zeldzaam vruchten. Misschien kan daar in de toekomst verandering in komen, want een dichtbij staande boom is omgeënt met een viertal rassen. Wellicht verbetert de bestuiving. Boom nr. 3 in de kippenren werd vorig jaar omgeënt. Deze boom heeft 2 gesteltakken, een schuin opgaande en een dikke hoofdtak. Deze tak heb ik doorgezaagd en er vier enten (zelfde ras) op geplaatst (kroonenting), die alle vier voorbeeldig groeien. Door bijknippen zorg ik ervoor dat ze ongeveer even sterk ontwikkelen en in de toekomst de nieuwe gesteltakken gaan vormen. (Vervolgt)