• - ik moet net uit de luiers geweest zijn, dus ± 2 jaar : ik loop wenend aan de hand van broer door de wei naar huis omdat ik in mijn broek had geplast.

• - Rond dezelfde tijd - we zijn in een bos, vlakbij ons huisje, we staan in een rivier in een kring, ik hang tussen twee personen die mijn handen vasthouden. Plots heeft niemand me meer vast en ik ga kopke onder, ik stik bijna en ben in paniek. Dat heeft me een levenslange watervrees opgeleverd. Ik kan nu wel zwemmen maar durf niet met mijn hoofd onder water.


• - Voor datzelfde bos staat een drinkwater fontein. Ik heb dorst maar ik kan er niet aan, want ik ben nog te klein.


• - In diezelfde rivier stapt broer 1 in het ondiepe water op een plank met een roestige nagel. De nagel zit vast in zijn voet.


• - 2 ½ jaar : moeder geeft de borst aan mijn zus en ik vraag of ik mag proeven en moeder is heel boos. Ik begrijp niet waarom.


• - 3 jaar : ik sta op een hok naast ons huis (waarschijnlijk die op de foto) en ik spring eraf met een paraplu. Ik denk dat ik zal zweven zoals met een parachute. Ik zweef niet maar val met een smak op de grond.


• - 3 ½ jaar : ik wil absoluut naar school en ik trek er zelf naartoe, ('t is vlakbij) klop op de poort. Een grote jongen (in korte broek) doet open en neemt me mee naar Mrs. McKay de directrice. Ik vraag haar of ik aub naar school mag komen, maar ze zegt dat ik nog veel te jong ben. Ze staat me toch toe om vanaf mijn vierde verjaardag een halve dag per week te komen.


• - Op mijn vierde verjaardag word ik wakker, ik kleed me aan en ren zonder eten of iets te zeggen aan moeder naar school, zo blij als een kermisvogel.


• - Mijn eerste les is : mijn schoenveters leren strikken.


• - 4 jaar : Ik lees thuis in mijn boekjes met Nursery rhymes (kinderrijmpjes) die ik wel van buiten ken, maar plots besef ik dat ik kan lezen bij het versje ‘Jack Sprat could eat no fat...' ik herken de woorden. Ik ren naar moeder om haar dit heuglijk nieuws te vertellen en ik ben zeer ontgoocheld omdat zij het niet gelooft omdat ik ze weet dat ik al die versjes van buiten ken.


• - 4 - 5 jaar : ik sta met vader in een winkel en er staat een dame naast ons met een hazenlip (toen wist ik natuurlijk niet wat dit was) . Thuis voor de spiegel sta ik daarna met een haarspeld tegen mijn bovenlip te drukken om te kijken hoe ik er uitzie met zo'n lip.


• - Ongeveer rond diezelfde leeftijd : moeder heeft ons in bad gezet en ik zit op de tafel met enkel een handdoek om me heen terwijl ze met de andere kinderen bezig is. Ik kijk met heel veel interesse tussen mijn open benen en maak een grondige studie van mijn muisje. Ik krijg plots van moeder een ferme klets rond mijn oren waar ik enorm van schrik en ze zegt me dat wat ik doe héél stout en slecht is. Ik durf daarna nooit meer kijken. Mijn schaamtegevoel is geboren.


• - 4 jaar : ik word wakker, sta op en merk dat noch moeder, noch vader thuis zijn. Ik ben doodsbang, maak broer en zus wakker en we kruipen allemaal via een stoel op de tafel en hangen door het raam huilend om moeder te roepen. Zij komt snel aangelopen, ze was even gaan telefoneren in de openbare telefooncel op de hoek van de straat.


• - 4 jaar : moeder vraagt me om naar Tante Lottie te gaan - die woont op een boerderij aan de overkant van de weg. Ik moet bij haar de ‘shears' (tondeuse / haagschaar ) halen om het haar van broer te knippen. Het is een vrij lange wandeling voor mijn korte beentjes en ik ben bang voor de koeien. Tante Lottie geeft me de shears (haagschaar) mee. Op de lange terugweg naar huis loop ik te piekeren hoe moeder met deze grote haagschaar het haar van broer gaat knippen. Ik besluit om het even uit te testen en hang mijn hoofd naar voor zodat mijn ik mijn haar zie hangen en met de haagschaar knip ik met één beweging al dat neerhangend haar af. Bij mijn thuiskomst krijg ik van moeder een flinke bolwassing.


• - 4 jaar : moeder is de haard aan het kuisen en ervoor ligt nog gloeiende asse. Ik struikel en val met mijn knieën in de hete as. Ik schaam me daarna bijna dood omdat ik daarna een tijdje niet kan lopen en ik word door moeder mee in de kinderwagen gezet.


• - 4 jaar : grootmoeder leert me hoe ik moet breien met kleine, korte, gele priemen.


• - 4 ½ jaar : ik lig in bed te slapen. Vader komt me wakker maken om naar mijn pasgeboren broertje te kijken, hij ligt in de armen van moeder en draagt een blauw kleedje. Ik ben op slag verliefd en mijn moederliefde voor hem zal me nog dikwijls in de penarie helpen.


• - 4 ½ jaar : mijn Vlaamse grootouders zijn op bezoek - grootvader is peter van pasgeboren broer. Broer en ik begrijpen geen woord van hun taal en zij verstaan ons ook niet. Broer en ik zitten onder tafel te lachen - we vinden dat onze grootmoeder op een toverheks lijkt. Grootvader is al niet veel beter. We begrijpen niet waarom hij ons onder tafel probeert te meppen met zijn pet. Hij kijkt ook altijd heel nors en roept luid met een boos gezicht iets dat we niet begrijpen.


• - Ik besluit een wandeling te maken met mijn poppenwagen, neem baby broer uit zijn wieg, leg hem erin en vertrek. Ik kom onderweg vriendjes tegen en ga met hen spelen en vergeet broertje. Moeder is hem in paniek aan het zoeken. Ik krijg een flinke bolwassing.


• - 5 jaar : broertje weent in zijn hoge stoel. (hij woog bij de geboorte 5 kg). Ik maak de hoge stoel langs voor open, strek mijn handen omhoog om hem eruit te nemen. Hij is te zwaar en hij valt met een smak op de stenen vloer. Broer krijst, er is overal bloed. Broertje heeft een open wonde op zijn voorhoofd. Moeder is in paniek. Van vader krijg ik een flinke pandoering . Wat later komt de dokter de wonde op het voorhoofd van broertje dichtnaaien. Ik voel me ontzettend schuldig en ween bijna even hard als broertje.


• - 5 jaar : in de klas leren we lezen. Ik kan al heel vlot lezen. De juffrouw is zodanig onder de indruk dat ze me meeneemt naar al de hogere klassen en me daar ook laat voorlezen. Ik krijg van enkele juffrouwen als beloning een centje. De school is uit en ik heb voor de allereerste keer geld in mijn handen. Het brandt en ik wil iets kopen. We wonen in het gat van Fluto, er zijn geen winkels, maar de rondrijdende groenteman staat er met zijn vrachtwagen. Ik steek mijn centjes omhoog en vraag wat ik ervoor kan kopen. Hij geeft me een bussel worteltjes. Ik ga zo fier als een gieter met die wortels naar huis en geef ze aan moeder. Zij vraagt waar ik het geld vandaan heb en gelooft geen woord van mijn verhaal.


• - 5 jaar : ik ben verliefd op een jongen in de klas : Peter Gallagher


• - 5 jaar : op school is het elke ochtend eerst Assembly (samenkomst ). Ik babbel en word verwittigd dat ik later op de dag hiervoor straf zal krijgen. De directrice komt in mijn klas, ik moet naar voor komen en mijn hand uitsteken. Met een leren ‘strap' (een stuk leder) slaat ze één keer hard op de palm van mijn hand. Lijfstraffen mochten toen nog op school. Ik heb daarna niet meer gebabbeld.


• - Bijna 5 jaar : broer en ik slapen samen in bed met een buurjongen, we logeren er, want moeder is op bezoek bij haar ouders in België. De buurjongen verklapt me dat ik voor mijn verjaardag een naaidoos krijg.


• - 5 ½ jaar : ik zie mijn vader verschrikkelijk huilen met zijn hoofd op tafel, moeder troost hem. Zijn moeder is gestorven.
• -


• - Vanaf dan herinner ik me eigenlijk alles nog heel goed:
• -


• - 7 jaar : we bereiden ons voor op ons vertrek naar België. In ons huis is veel volk, want bijna alles moet wordt verkocht.


• - In de trein weent broer. Ik ween niet, want ik besef nog niet dat we voor altijd weggaan.


• - Ik sta op het dek van de Ferry Dover-Oostende en ik draag heel mooie kleding ( uit een doos kleding van nicht ) een purperen jurk en een heel mooie beige-bruine jas met kap. Ik kijk voortdurend naar de zoom van mijn jurk. Moeder had het wegens de drukte laten verkorten door een buurvrouw en toen ze nadien zag hoe slecht de zoom genaaid was, met reuzegrote steken, had ze mopperend gezegd : "ik had het beter zelf gedaan" . Nu denk ik dat iedereen deze grote steken kan zien.


• - Nonkel Louis staat ons op te wachten met zijn vrachtwagen. Wij zitten tussen al onze bagage allemaal achterin en rijden naar Blankenberge, waar de rest van mijn leven begint.

**

Ik geef de herinneringstok nu door aan PAZ - zo kunnen we lezen hoever zij kan terugdenken.