Het Kindeke Jezus in Vlaanderen
Naar het boek van Felix Timmermans

 Het verhaal begint op een Maartse Zondagnamiddag, in het stille Kempische dorpje van Nazaret op de Nete. Daar woont Maria in een laag witgekalkt huisje en daar zit zij te dromen over haar oud getijdenboek. Het is een stille, lente-achtige namiddag, een van die dagen waarop men een diep, onbepaalbaar verlangen naar geluk voelt, maar voor Maria is het eenvoudig het vrouwelijk verlangen om kinderen te hebben — zoete, zachte kinderen met blond haar en blozende gezichten, kinderen die zij in haar verbeelding niet groter ziet worden, en die haar zouden gegeven zijn lijk 's avonds de dauw op de beemden zijgt. Het is een week en zoet gevoel dat haar doet stil zijn en de ogen sluiten. Want, zegt de schrijver : Maria was zeer rein en zuiver van gepeinzen.
En toen het tijd was om naar het Lof te gaan wierp zij haar blauwe kapmantel om, nam haar kerkboek van de schouw en stapte door de dreef naar de kerk. En toen gebeurde het, dat een engel voor haar nederdaalde en haar boodschapte dat zij onder alle vrouwen gebenedijd was, en ook de heilige vrucht haars lichaams.

Toen was het alsof Maria ineens dat zag wat zij steeds had verlangd maar nooit had kunnen bepalen. Een grote vreugde was over haar gekomen en in de eenvoud van haar jonge hart had zij de woorden gevonden die moesten gesproken worden : Ziehier het dienstmaagdeke van de Heer. Mij geschiede naar uw woord ! En aldus geschiedde...
En op een bloeiende lentedag stapte Maria naar hare nicht Elisabeth met het blijde nieuws, en zij verheugde zich zeer over dit bezoek. Maar wat was er toch voor wonders aan haar te zien ? Zij, ongekend en eenzaam in het leven, zag hoe bij haar aankomst de boeren op het veld hun ploeg stilhielden en haar goede dag toeknikten, en hoe de paarden hun koppen naar haar omkeerden. Een zeilschip dreef voorbij op de Nete en de schipper en zijn vrouw bogen eerbiedig het hoofd.
En tot zelfs een manke herder langs de weg ontblootte zijn kale schedel toen zij voorbijging, en zijn schapen en geiten keken haar lang en zachtjes-blatend achterna. Toen begreep zij dat het allemaal was om de Heer die zij in zich droeg te groeten en te loven, en de vreugde om haar uitverkiezing legde een fijne stralenkrans rond haar hoofd.

Opgewekter stapte zij voort door de ruisende sparrenbossen vol van terpentijnreuken, waar de konijntjes van tussen de bomen naar haar kwamen zien, langs beken waarin de vissen telkens boven het water opsprongen, door velden waarboven de vogelen in blijde kringen vlogen, langs hagen met bloeiende seringen, gouden regens en hagedoorns die hun bloemen strooiden voor haar voet. Eindelijk zag zij, vanop de Grobbendonkse heuvelen, het huisje van de koster Zachaar staan tussen de appelbomen, waar hare nicht juist bezig was het wasgoed op te hangen. En om nog vlugger bij Elisabeth te zijn ging Maria langs achter, waar een lattenpoortje in de doornenhaag was gemaakt. Het was alsof Elisabeth haar gewaar werd, want zij liet het wasgoed in het gras vallen en keek om. Elisabeth, nicht Elisabeth ! riep Maria vol verheuging. Elisabeth werd bij die roep opeens als met licht vervuld, ijlde naar Maria toe en viel wenend om haar hals. Ook zij wist door een wonder, van toen zij haar nichtje gezien had, welk groot mirakel in haar schoot gebeurde en zij sprak : O zoete nicht, zalig zijt gij, want alles zal gebeuren zoals de engel tot u gesproken heeft !

Toen Jozef, die naar een oud gebruik in die dagen sinds lang met Maria verloofd was, niet om haar als oud man te dienen maar om haar in tijden van nood een toevlucht te zijn en om over haar te waken, — toen Jozef van dit alles vernam was zijn simpel verstand te klein om het helemaal goed te begrijpen. De goede man had er een lang gesprek over met meneer pastoor, die hem vroeg of hij reeds met Maria zelf over de zaak had gesproken. « Dat kon ik niet, meneer pastoor, dat kon ik niet », zuchtte hij. « Toen ik daar kwam en Maria pas ontwaarde zo viel er over mij een fijne zoetigheid, 't was lijk zoete wijn in de mond en een regen van rozeblaadjes op mijn hoofd ! Ik zag haar, dat was genoeg, en 'k voelde iets uit haar over mij gaan dat schoner was en beter dan in elk ander mens. Ja, iets beters dan zij zelve, 'k geloof dat ik haar zielken zag; in elk geval er gebeurde daar iets wonderlijks. » En omdat de pastoor schuddebolde voegde Jozef er nog aan toe : « Meneer pastoor, ge moet het niet geloven als ge niet wilt, maar ge weet niet hoe zalig het is haar te bezien.
Het is alsof men in de hemel komt »...
En dromend met een glimlach in de baard staarde Jozef in de gele korenverte...

Maar toch bleef iets in de geschiedenis hem dwars zitten, toch bleef hij piekeren over de onbegrijpelijke gebeurtenis, en 's avonds zat hij in zijn schemerig huizeken te wenen. Een brandend kaarsje dat in een gulden vlek der ondergaande zon verbleekte stond hem pimpelogend te bezien. En anders was het stil alsof er niets en niemand was. Toen kreeg Jozef een bekoring die niet erg schoon of moedig was, maar die men moet begrijpen als men bedenkt dat hij eenvoudig was en rustig van gemoed : hij werd bang voor het onbegrijpelijke waarbij hij ging betrokken worden, hij wilde voor het wonder op de vlucht gaan ! De andere morgen zou hij vertrekken, ver weg, het land uit desnoods.
Maar om hem van dit voornemen af te brengen zond God hem 's nachts een droom, waardoor heel het mirakel uitgelegd werd en waarin Maria hem verscheen omgeven met grote heerlijkheid. In een gouden poort, waaruit kostelijk zilver straalde, groeide er een grote, sneeuwwitte roos, die haar blaren openlei en waarin troonde het zoete beeld van Maria. En van daarbinnen kwam er een geruis van duizend orgels en hoog, lenig gezang van « Ave, Ave, Ave Maria ! » Een davering schudde de wereld, en Jozef ontwaakte uit zijn diepe slaap, 't Was morgen en een nieuwe dag. Jozef meende op zijn knieën te vallen om vergiffenis te vragen voor zijn voornemen, en hij snikte « O Maria ! 'k Heb aan u nooit getwijfeld ! God zelf heeft mij nu alles veropenbaard ! Gij zijt rein. gij zijt heilig ! Hij zou nu spoedig met Maria huwen, en dat gebeurde in een kleine romaanse kapel vol stilte en zoete schemering, op een mistige morgen, terwijl neef Zachaar zachtjes het orgel bespeelde. Jozef stond daar met een kinderlijke vreugde op zijn gezicht naar Maria te zien, die het bleke hoofd gebogen hield en een wijde blauwe kapmantel aan had terwille van hare zichtbare zwangerschap. Zij leefde helemaal naar binnen in haar Goddelijk geluk. Ze werd van innerlijke bedwelmende genade en versmachtende liefde verteerd en dat duurde zo al sedert die wonderlijke aankondiging haar was overkomen. En nu verwonderde zij zich ook dat zij in de kapel was, dat Jozef bij haar stond en de andere mensen, en dat zij huwen ging...

De pastoor was juist een zieke gaan bezoeken en zo moesten zij nogal lang wachten. Jozef en Maria en de twee getuigen, de peter van Maria die een manke herder was en de kozijn Jozef die het beroep van mandenmaker deed, zaten te bidden en naar de schrale kerksieraden te zien, en tussendoor snoot er een luidruchtig zijn neus of probeerde de halfvergane grafschriften te ontcijferen op de blauwe plaveien, waaronder lang geleden mensen begraven werden. Eindelijk klonk dan toch ergens fijn belgerinkel en de pastoor met zijn misdienaar kwamen uit de sakristij. Toen was de plechtigheid vlug beklonken. Jozef en Maria knielden voor de bleke pastoor, die het witte handje van Maria nam, het in de grote bruine hand van Jozef legde en hen zegende in de naam van de Hemel en van God. Toen verroerde zich, achter een pilaar, een zwart gemanteld vrouwtje dat daar altijd onbeweeglijk ineen had gezeten. Steunend op een stokje strompelde het naar het echtpaar en meende iets te zeggen tegen Maria. Maar het kon niet van emotie, het greep Maria's handje, kuste het al bevende, en eindelijk na veel moeite kwam het er uit: « Nu heeft God mijne zonden vergeven... Nu kan ik gerust sterven...»
Maria was er danig van ontroerd, en steunde hevig op Jozefs sterke armen. En toen ze buitenkwamen lagen, op heel de weg die ze begingen, witte zomerrozen kwistig uitgespreid, lijk het gebeurt als koningen hun blijde inkomst in de steden doen. De herfst vergleed in winter en toen de eerste sneeuw gevallen was brachten herauten over heel Vlaanderen het bevel van Herodes, de koning, dat alle inwoners zich moesten laten opschrijven voor een volkstelling, en dit in de gemeente waaruit het gezinshoofd afkomstig was. Voor Jozef en Maria betekende dit de verre reis naar Betlehem, en dit juist wanneer de tijd naderde dat zij bevallen zou !...

Eenzaam en eindeloos was de weg. Zij waren een kleine stip in de witte verte, en gingen onopgemerkt de landen langs. De verre hoeven, die elk een vredige rookpluim in hun schouwpijp droegen, zaten diep en gesloten in de sneeuw. Waar huizen bij de steenweg stonden werd er bij hun voorbijgaan soms een gordijntje opzij geschoven, en verbaasde of medelijdende gezichten zagen de grootgaande Maria na, die nog zo jong was en op de arm leunde van een bijna oud man. Zij hadden toch zo warm en veilig in hun huisje gewoond, het kindje had daar zo goed kunnen ter wereld komen, maar dat mocht niet zijn en gelijk bedelaars moesten zij nu langs de wegen trekken, zwervers zonder huis of kruis gelijk, moeizaam vorderend in de dikke versgevallen sneeuw, want het was nog een winter van de oude tijd. Zo kwamen zij een beetje na noengelui aan de huizen van een stil dorp. De mensen waren aan de dis, en de deuren gesloten. Zij bleven naar het koekengetuig van de bakker zien, en terwijl Maria wachtte ging Jozef binnen. Een vrouw, die zwanger was, kwam al etende voor, met een kind op de arm en een kind aan de voorschoot. Ze geriefde Jozef de vijf gevraagde saffraankoekjes, en denkend dat zijn kist een orgeltje was zegde zij:  « Er zal met uw muziekske morgen hier niet veel te verdienen zijn...»

Maar Jozef lei haar uit dat ze naar Betlehem moesten voor de volkstelling, en toen was de vrouw vol medelijden, ziende de toestand van Maria, waarin ook zij verkeerde, peinzende aan de lange reis en de moeilijke wegen, en er kwam nat in haar ogen. « Hier zie, zei ze, geef dat aan uw vrouw, 't zal haar goed doen !;» En uit een ijzeren mandeke nam ze een koppel eieren, die ze voorzichtig in Jozefs grote handen lei. « Ik wil het betalen, » zei Jozef, « wij zijn geen bedelaars...» « 't Is om de liefde Gods », zei de vrouw. En lang bleef ze hen ontroerd nazien, tot ze verdwenen aan de hoek, waar de kerk stond.
Moedig zetten Maria en Jozef hun weg voort over berg en dal, door sneeuw en ijzige wind, en die avond werden ze door een sneeuwstorm overvallen toen ze nog ver van het volgende dorp verwijderd waren. Zij sliepen in een grote holle boom, waarin  vroeger nog een kluizenaar moest gewoond hebben, te oordelen naar de vrome inkervingen in het hout. En 's anderendaags trokken zij verder, terwijl het vroor dat het kraakte en Maria al moeilijker en moeilijker te been werd. Een vriendelijke molenaar bij wie Jozef de weg ging vragen, omdat zij in al die witheid het spoor waren bijster geraakt, leende hun een goedig ezeltje, en zo geraakten zij tegen de avond van de tweede dag eindelijk op hun bestemming. Betlehem was vol mensen, het was er precies kermis, er werd veel verteer gemaakt en men kon zien dat velen die volkstelling als een goede gelegenheid voor een uitstapje beschouwden. Er stond nog veel volk voor het gemeentehuis aan te schuiven, en Jozef en Maria waren de laatsten.

Een vlezige in pelsen gewikkelde klerk met een stoop bier voor zich wreef voldaan in zijn vette pollekes omdat het werk bijna afgelopen was. Als Jozef zijn papieren toonde en de klerk zag dat beiden voortstamden uit het edel geslacht van David stond hij verbluft, fleemde en vleide hen en polste of er voor hem geen dikke fooi aan vastzat; maar als hij zag dat zij de handen in de zak hielden en dat zij povere lieden waren wist hij tegen een andere klerk een schuine aardigheid te zeggen over de toestand van Maria. Nadat Jozef getekend had namen zij de ezel en gingen op zoek voor slapen. Maar alle logementen waren vol, en omdat Maria te moe werd om te blijven zoeken namen zij teneinde raad dan maar hun intrek in een verlaten stal, die een klein meisje dat zij tegenkwamen hun gewezen had. Het was er tenminste droog en zij waren gerust. « Hier zal het dus gebeuren », zei Maria. « 't Is God zelf die het zo wil », antwoordde Jozef. Die nacht, op een der omliggende heuvelen, zaten een paar herders bij een knapperend houtvuur hun kudden te hoeden. Vier zaten bij een pot bier met de kaarten te spelen, een vijfde was een dikke wollen kous aan 't breien en een andere, een beetje afgezonderd, die blind was, zat te dromen op zijn viool. « Zie, 't weerlicht ! » zei er een opeens, maar de oude Bienus, die de verstandigste was van allen, zei zonder opzien : « Het kan niet weerlichten, de hemel staat vol sterren ». « Ik heb het toch gezien », hield de andere vol, maar niemand gaf aandacht aan zijn woorden, en eentonig, vol fijn gevoel, bleef de weke klank van de viool opgaan in de duisternis.
Tot eensklaps de lucht vol beroering kwam, millioenen sterren vielen en een ontzaglijk grote komeet zich boven Betlehem verhief. Het werd helder als bij volle maneschijn. De herders vielen ontzet op de knieën, en al de schapen stonden recht en keerden hun koppen naar het Oosten. Slechts de blinde vioolspeler, onwetend van wat rondom hem gebeurde, bleef zoetjes voortspelen, en leefde met zijn ziel. Maar dan stond ineens een engel voor hen die het grote nieuws boodschapte, van het Goddelijk kind dat geboren was, en dat zij ginder zouden vinden in een stal, in een kribbe gelegen en in doeken gewikkeld.

En zo vonden zij het inderdaad, een bloemig-roos wichtje, in een kribbe tussen een oude man en een jonge vrouw, die straalde van geluk en heiligheid. Al de herders offerden iets van hun schamele bezittingen, winterperen en schapenmelk, schapenpelsen en gebraad, en er was een jongske dat een pot knalrode geraniums had meegebracht. Doch toen hoorde men gedempt gesnik in een hoek van de stal en eenieder draaide zich om. Ach, 't is de blinde, zei een herder tot Maria, hij weent omdat hij het Kind niet zien en kan.
Nee, 't is daarom niet, snikte Jodocus, uit zijn hoek komend, want ik heb licht gezien. Maar gij kunt allemaal aan het kindeke wat geven, en een blinde kan niets geven. Is dat niet droevig ? Maar, smeekte hij ootmoedig aan Maria, mag ik een schoon wijsje voor hem spelen op mijn viool ? 't Is het enige wat ik heb, het enige wat ik kan geven uit heel mijn hart. Er kwam een stilte, iedereen hield zijn adem in, en er kwam een trilling over het wezen van de blinde herder. Toen begon hij te strijken op zijn viool met edel gebaar, en de zang die eruit kwam was de schoonste muziek die ooit gespeeld werd op aarde.
En uit al de omliggende hutten waar men van het wonder had vernomen kwamen de mensen naar het stalletje, en de vrouwen uitten tegen Maria hun verbazing over de goede mirakuleuze afloop. Zij gaven haar raad, zeiden haar recepten en straatremedies, vol toverij en bijgeloof, en Maria luisterde maar, een beetje ongerust dat zij het niet allemaal zou kunnen onthouden. En al wat zij tussendoor hoorde fluisteren over de engelen en de hemelse muziek borg zij als schatten in haar hart, voor later...
Nadat zij goed terug waren thuisgekomen, en Maria helemaal van de vermoeienissen bekomen was, kwam de tijd dat zij het Kindje aan de Heer moesten gaan opdragen, en daarvoor togen zij naar het Jeruzalem van Vlaanderen, naar Gent, waar zij neerknielden onder de hoge gewelven van de Sint Baafskathedraal. En ook de heilige man Simeon was daar, die al vele jaren op de komst van de Verlosser wachtte en in zijn kluis van het Kindje gedroomd had. Zo wist hij van het groot mirakel en de ganse nacht had hij gegaan om van de verre Kluis-berg naar Gent te komen. Toen hij de kerk betrad was al de vermoeidheid van zijn oude lichaam vergeten en voelde hij een groot gejubel door zijn ziel stromen.

Ginder voor een koperen altaar zat tussen een biddende oude vrouw en een oud man een jonge moeder, die een kind ophief naar kalm brandend kaarslicht. En hij voelde in zich een van die huiveringen die hem boven tijd en eeuwigheid verhieven, die tranen naar zijn ogen brachten en heel zijn wezen opslorpten in ongekende heerlijkheden. Dat waren steeds de grote stonden van zijn leven, de bezoekingen van God, en hij voelde het met zijn ziel als met zijn vingeren, dat dit hulpeloos kindeke degene was die hij zocht.
Voorzichtig trad hij naderbij, tikte Maria op de schouders en vroeg met bevende stem aan de verbaasde moeder : « Mag ik mijn Heer en Meester op mijn handen dragen ? » Gewillig vertrouwde zij het hem toe. De tranen lekten uit zijn baard, 't Was alsof zijn ziel te groot werd en opensprong, en hij zich ijle, reine ruimte voelde bij de aanraking van het kind. Hij was dronken van God, en heel zijn lichaam was er van verlicht. Dat zagen ook Maria en Jozef aan zijn ogen, die nu bovenmenselijk schoon en als die van een engel waren.
En met een stem van iemand die gelukkig gaat sterven vooisde het dankbaar van zijn lippen : « Here, laat uw dienaar nu naar uw woord in vrede gaan, want mijne ogen hebben gezien uwen zaligmaker, dewelken gij bereid hebt voor het aanschijn van alle mensen, een licht  ter openbaring van de heidenen en tot luister van uw volk ! »
Later, wanneer Jozef en Maria met het Kind teruggekeerd waren, deed in het land de mare de ronde van drie machtige vorsten, die met een groot gevolg uit het Oosten gekomen waren en nu door heel Vlaanderen trokken op zoek naar de Koning der Koningen. Het was op een vroege voorjaarsdag, toen Maria met Jezus op haar schoot voor het huisje zat, dat in de verte het doffe naderen hoorbaar werd van een grote menigte. Vreemde muziek weerklonk, krijgsvolk met donkere gezichten, blinkende naakte bovenlijven en bonte kleren verscheen, en in hun midden, hoog op olifanten en kamelen gezeten, kon men reeds van ver de Drie Koningen aan hun blinkende kronen herkennen.

Zenuwachtig en een beetje angstig zagen Jozef en Maria die ongewone bezoekers afkomen. Maar op een boogscheut van het hutje stegen de koningen af, lieten hun soldaten wachten en naderden te voet, eerbiedig ingetogen, met hun kroon in hun ene hand en geschenken in de andere, tot bij het Kind. De rode koning maakte een diepe, trage en stramme buiging, want hij was al heel oud, en knielde neer. En hij sprak met ontroerde vrouwestem in gebroken Vlaams : « Laat ons toe U te groeten! Het kind dat gij in uwe armen draagt, aanbiddelijke moeder, is de nieuwe koning wiens ster wij verwachtten, en die wij in het Oosten en op onze reis naar hier altijd gevolgd hebben. Uw kind is de Koning van Hemel en aarde en van alle komende geslachten, en ofschoon hij op uwe armen zit in de vorm van een lief kindeken, vervult hij met zijn geest alle dingen die wij zien en niet zien; hij is de schedel van de Hemel en de torser der werelden ! »
Zo sprak Baltasart die heerste over  de landen waar de specerijen groeien, en aan Jozef reikte hij een kistje over dat vol stak met goud en edele stenen. Na hem kwam Kaspar, koning van twaalfhonderd stammen in de landen waar de Euphraat vloeit, en die niet zo goed ter tale was; maar hij liet met een wierookvat zoetjes blauwe wolken rond het kindje dampen en Baltasar legde hun uit dat dit de hoogste eer was, welke men in die streken aan een vorst kon bewijzen. De derde was Melchior, koning der Moren, in de woudrijke streken waar tijgers en olifanten wonen, en hij bood een kunstig gesneden ivoren kelk aan waarin de amberen koralen myrrhe blonken. Maria zat daar maar met haar ogen toe van geluk, terwijl het Kindje aan een knoopje van haar boezelaar speelde.
De koningen bleven een hele tijd in aanbidding verzonken, waarna zij elk om beurten het Kind op hun schoot mochten nemen en er nog lang gezellig gekeuveld werd als onder gewone lieden. Maar het krijgsvolk begon te dringen en naar de jonge Koning te vragen, iedereen wilde
hem zien en toen nam Baltasar hem in zijn handen, ging er mee op een gevelde boomstam staan en hief hem hoog boven zijn hoofd. Bazuinen schalden, pauken schetterden, trommen roffelden, en al de legers zo ver het oog reikte knielden neer in het stof van Vlaanderen en zagen op naar hun mensgeworden God...
Maar toen de hoge bezoekers weer waren weggegaan bleef van al die glorie en van al die vreugde maar weinig over in het hart van Maria, want bij het afscheid had Baltasar zich terloops laten ontvallen dat de boze Herodes overal opzoekingen liet doen om Jezus te vinden, zij wisten niet waarom. En de slechte mens die toen over Vlaanderen regeerde was tot alles in staat...

Intussen zat Herodes in zijn paleis de terugkeer van de Koningen af te wachten. Zij zouden hem komen vertellen waar zij de nieuw geboren koning gevonden hadden en dan kon hij die gevaarlijke concurrent heimelijk laten doden. Maar zij kwamen maar niet opdagen, zijn collega's uit het Oosten, en de despoot werd met het uur onrustiger. Om de tijd te verdrijven speelde hij wat met zijn schoothondje of bekeek zijn eigen in de spiegel, wat een tijdverdrijf is van ijdele en holle naturen. Nochtans was het niet erg mooi, wat zijn kostbaar Venetiaans handspiegeltje hem toonde : de zwartheid van zijn ziel stond op zijn wezen te lezen en willen of niet, hij vond zichzelf weerzinwekkend... en hij vloekte.
Toen kwam een krijger de kamer binnengelopen en boodschapte hijgend dat de drie koningen langs een andere weg naar hun land vertrokken waren, en dat zij reeds te ver waren om hen nog in te halen. Toen Herodes zag dat hij was beetgenomen en hij nooit zou weten waar zij het Kindje gevonden hadden werd hij zo woedend dat hij er bijna van stikte. Schuimbekkend, vloekend en tierend ontbood hij zijn ministers, die bleek en bevend voor hem verschenen en bogen gelijk knipmessen. Wie zou er raad op weten ? Graathals stapte vooruit en sprak : Sire, er is maar één middel om zeker te zijn van uwe prooi : laat alle knapen van Betlehem die nog geen twee jaar oud zijn ombrengen : dan is het er zeker bij ! Herodes grijnslachte, hij vond het goed, en Graathals werd eerste minister... Maar juist voor de moord op de arme onschuldige knaapjes van Betlehem waren Jozef en Maria met Jezus vertrokken, want een engel had Jozef in zijn slaap verwittigd van het gruwelijk lot, dat het kindje te wachten stond indien zij niet onmiddellijk zouden vluchten. Toen Maria, op hun zwerftocht naar het Noorden, vernam wat er gebeurd was, sloot zij de ogen en sidderde van ontzetting. « O Jozef, » snikte zij, « waarom moeten toch andere mensen lijden om ons kind ? Waarom mag ik alleen, die toch de moeder ben, alle leed voor hen niet dragen ? » — «Later, later», zei Jozef.
Het was bij een goede oude boerin dat zij het nieuws vernamen, op een afgelegen hoeve waar zij een schuilplaats hadden gezocht. « Kom binnen en drink koffie », had het goede mens gezegd, toen zij de zwervers met het kleine kindje langs haar deur had zien gaan. En van vermoeidheid waren zij er dadelijk in slaap gevallen.
Maria zat met het hoofd achterover en het kind op de schoot op een stoeltje te slapen aan de warmte van de haard. Haar hoofd bloemde bleek op uit de haarddonkerte, de gespannen keel was nog bleker van de vele tederblauwe aders. Jozef sliep met het hoofd op een hoek van de tafel. De boerin zat een radijsroze kous af te breien. Ze had een bril opgezet om de steken te tellen, maar ze keek er over heen en sloeg geen oog van Maria af.

Maar zulke schone rust was hun niet lang gegeven. Zij waren hier vreemden die altijd voort moesten, en toen de boer thuiskwam werden zij als honden weggejaagd. Want hij had van de kindermoord gehoord, hij beefde voor de woede der soldeniers van Herodes en hij wilde voor die zwervers zijn schoon pachthof niet laten in brand steken. De vrouw dierf niet te spreken, maar zij dacht aan haar dochter die met een hoeveknecht vertrokken was en ook nu ergens op den dool moest zijn, en met tranen in de ogen keek zij de jonge moeder met haar kind, begeleid door een oud-wordende man, achterna...
En zij trokken voort, altijd maar voort, dagen lang, tot zij bij de zee kwamen die daar eenzaam en eeuwig te ruisen lag. Lang stapten zij langs het strand met het gewillige ezeltje, want zij wilden de Schelde bereiken om over te steken naar Holland, waar Herodes geen macht over hen meer zou hebben. Het was al avond geworden toen zij bij het huisje van de veerman kwamen. Het was een Zondag, er werd eigenlijk niet gevaren, maar Jozef bad en smeekte tot de jonge schipper toegaf en de steiger afdaalde, tot waar zijn schuit gemeerd lag.
Toen zij op de bank neergezeten waren zag de schipper in 't licht zijner lantaarn hun goede gezichten en seffens werd de vent vertederd, zette haast bij zijn werk en zei : « We zullen gauw aan de overkant zijn, wees maar gerust beste mensen ! » — De stilte kwam. Het sop smakte en klotste lui tegen de scheepsromp, de zachte wind huiverde over het water. « Wat is er ? » vroeg Jozef aan Maria toen hij snikken hoorde. Hij lei zijn hand over  haar schouders. « Niets, niets », stotterde Maria « maar 't is om niet te geloven ! » en welige, dikke tranen lekten op het kind dat zij wiegde op haar schoot, « Ja, ja » zei Jozef, « de schone dagen zullen nu gaan komen ! »
De schone dagen, dat was de verborgen tijd in het propere dorpje van Zeeland bij de Schelde, waar ze stil, vredig en ongekend leefden in een gehuurd vissershuisje achter de dijk; dat was vooral later, toen de boze Herodes van een geraaktheid gestorven was en die steen was weggewenteld van Vlaanderen, de terugkeer in het lieve Nazaret, hun goede thuis aan de Nete in Kempenland.
Die terugkeer, gedrieën, in het geliefde en weer veilige land aan de Nete, op een hete zomerdag met veel zon en rijpend koren, was een verrukking. Zij gingen tussen de wijde tarwevelden. Het was tarwe en nog eens tarwe, zwaar, geelgoudig, braaiend in de zon, droog en krakend van hitte, lui van 't staan en vol beloften van goed brood. Maar ergens uit een hoeveke werden de kinderen geroepen en er kwam een appetijtelijke reuk naar buiten wandelen : het was het uur om koffie te drinken. En Jozef en Maria bleven naast een beekje in het lommer zitten om ook een boterham te eten, en zij dronken het water uit de beek.

Jezuske was wakker en at gretig mee. 't Was een flink baasje geworden, goed en vast gevormd, met puttekes in zijn ellebogen en in zijn pollekes; de gezondheid bloemde rozig door zijn wit vlees en onder zijn zilverzonnig krullebolleke klaarden zijn grote blauwe ogen. Het kind voelde zich vrij in zijn kort hemdje, kroop rond in het malse gras en 't kraaide en kreet naar zijn moeder, die een volle arm bloemen aan 't plukken was.
Daar kwamen de kinderen uit de school. Blonde meisjes op hun blote voeten. Zij zongen een ouder-wets liedje — maar de stemmetjes vielen stil toen zij opeens Jezus en zijn ouders daar zagen. Even bleven zij nieuwsgierig staan kijken, zoals de kinderen kunnen doen op den buiten, waar zij niet veel gewoon zijn en waar alles een attractie is. Maar het duurde niet lang.
Een der kinderen zag een grote kollebloem staan, verstoutte zich ze te plukken en bracht ze aan 't kindje, die de bloem over en weer al kraaiend tegen zijn gezichtje sloeg. Als de andere kinderen de moeder zagen glimlachen werden ze allemaal vertrouwelijk en begonnen allemaal bloemen te plukken, om ter meest, die ze op Jezus' beentjes legden. En zij lachten tegen het kind, en speelden ermee, maakten er kroontjes voor en dansten er omheen, hand in hand, al zingend :

Vie van de ronde.
het katteke is gebonden,
en a een, en a twee, en a drie!

Intussen had Jozef in de beek een stekelbaarsje gevangen en bracht het in een doosje voorzichtig naar de kinderen. Maar hoe lachte hij verbaasd toen hij opkeek, en hij zag ginder Maria met haar lange haren mee dansen in de ronde !... Dat was hun laatste oponthoud vóór hun terugkeer in het stille Nazaret.
Zij hebben er hun huisje teruggevonden en er het Kindje opgevoed, vroom en gezond en goed. En het verhaal, het verhaal van Felix Timmermans over het Kindeke Jezus in Vlaanderen eindigt op een avond in het najaar, met dit schoon tafereel, als vrede weegt over de aarde : Er schijnen nog geen sterren, maar de zilveren draad van 't jonge mane-sikkeltje buigt zich helder op het groene goud van de uitgaande dag.
De bomen omhullen zich met trage schemering. Zij zullen weldra slapen. Er hangt een geur van fruit allerwegen, want we zijn in September; en op het veld brandt een rood patattenvuur dat luie strepen rook voor de hoge bomen weeft. Een laat vledermuisje trilt donker op de lucht. Daar in de witte woning waar Jozef, Maria en het kind in vrede wonen staat het venster open. Er brandt nog geen licht, de geur der donkere rozen hangt tot in de schemerduistere kamer, en van weers-kanten van de tafel waarop brood en koffie staat liggen in biddende houding de handen van een man en die van een vrouw gevouwen.

Terwijl een mannenstem brommend als een hommel de zegen des hemels over het eten roept slaan de bolle handjes van een kind een houten lepel rumoerig op de tafel.

*****