Foto
Inhoud blog
  • GOMMAAR TIMMERMANS OVERLEDEN
  • Toespraak bij de opening van uitgeverij
  • Speciale tekening van Felix Timmermans
  • Wat andere kunstenaars over de kunst van Timmermans schreven - Flor van Reeth
  • Intervieuw met Tonet Timmermans - Jooris van Hulle
  • Beste bezoeker
  • Op bezoek bij Tonet Timmermans - Denijs Peeters
  • Timmermans in Baarn - Huub van der Aa
  • Felix Timmermans en Camille Melloy - Etienne De Smedt
  • Ge zijt uw eigen baas en uw eigen koning - Bart Van Loo
  • Boerenpsalm tentoonstelling in Mol
  • Felix Timmermans was voor alles Dichter - Erik Verstraete
  • Laat het nu stil worden - Herman-Emiel Mertens
  • De Stille Timmermans - Marcel Janssens
  • Pallieter - Fons Sarneel
  • Begrafenis van Felix Timmermans op 28/01/1947 - Gaston Durnez
  • Job Deckers en de lokroep van Schoon Lier - Roger Vlemings
  • En waar de ster bleef stille staan - Felix Timmermans
  • De Fé herleeft in Lier - Paul Depondt en Pierre De Moor
  • " E Vloms keuningske " - Gaston Durnez
  • Sint Gommarus - Felix Timmermans
  • Timmermans ter ere, een selectie uit zijn picturaal werk - G. Carpentier-Lebeer
  • Bij de heilige Anna klinkt hardrock-muziek - Frans van Schoonderwalt
  • En als de Ster bleef stille staan... - J.J. Vürtheim Gzn
  • Felix Timmermans, de Liersche Breughel - Caty Verbeek
  • Het afscheid van Felix Timmermans - Redactie
  • De Poëzie van Felix Timmermans - De Nieuwe Gazet 09/08/1947
  • Uniek dat auteur alles van zijn werk heeft bewaard - Frans Keijsper
  • De fijne nostalgie van Felix Timmermans - Rigoberto Cordero y Léon
  • Lier gegroet, nog duizend pluimen op uw hoed - Willem Hartering
  • De Timmermans-tegeltjes - Ward Poppe en Philip Vermoortel
  • Pallieter wint het van Wortel - Gaston Durnez
  • Het spekbuikige Brabant en het magere Kempen land - Marcel Pira
  • De Zeemeermin - Bert Peleman herdenking op 11/07/1986
  • Profiel van Felix Timmermans - Etienne De Ryck
  • Lia Timmermans - zo was mijn vader - Manu Adriaens
  • Felix Timmermans in Waalwijk - Arthur Lens
  • Overeenkomst - Van Kampen
  • Ronald
  • Mooie Faience steentjes van de Fé
  • Mooie opdrachten - uniek materiaal
  • Bij de recente Duitse vertaling van Adagio - Stijn Vanclooster
  • Dit schreef Gommaar
  • Waarom ik van Timmermans hou. (deel 1) - Viktor Claes
  • Waarom ik van Timmermans hou. (deel 2) - Viktor Claes
  • Felix Timmermans - Uit mijn rommelkas
  • Felix Timmermans, zijn succes en zijn schrijversplannen - Redactie
  • Een Tafelspeech en een Interview - Karel Horemans
  • De Muziek in het werk van Timmermans - Louis Vercammen deel 1
  • De Muziek in het werk van Timmermans - Louis Vercammen deel 2
  • Streuvels en Timmermans - Jan Schepens
  • Reimond Kimpe - Joos Florquin
  • Pallieter in Holland - Cees Visser
  • Intimations of Death - Schemeringen van de Dood
  • De Blijdschap van Guido Gezelle en Felix Timmermans. - Gaston Durnez
  • Toespraak gehouden in Hof van Aragon - Philip Vermoortel
  • De schrijver Antoon Coolen in Hilversum - P.J.J.M Timmer
  • Felix Coolen
  • Pallieter verboden - redactie Het Vaderland
  • Over Pallieter. - Voordracht in het Foyer-Concertgebouw op 24 januari 1919.
  • Beste vrienden - redactie
  • 'Ik heb mijn kinderdroom waargemaakt' - Lieve Wouters
  • De man achter GOT - Andy Arnts
  • Gestopt met tellen, Hoeveel boeken ik geschreven heb - P. Anthonissen
  • Liefde is nooit verboden - Frans Verleyen
  • Felix Timmermans overleed vandaag - Bertje Warson
  • Saluut bij een honderdste verjaardag - Marc Andries
  • Timmermans op de planken - Daniël De Vos
  • Gaston Durnez Exclusief - Etienne Van Neygen
  • Vlaamser dan Vlaams. - Hans Avontuur
  • Felix Timmermans en Averbode - G.J. Gorissen
  • Een tweede leven voor Timmermans en Claes - Patrick Lateur
  • Een Brief aan Felix Timmermans - Johan De Maegt
  • Dichter und Zeichner seines Volk - Adolf von Hatzfeld
  • In de Koninklijke Vlaai - Felix Timmermans
  • Fred Bogaerts - Adriaan De Bruyn
  • De Natuur blijft verbazen
  • Kluizekerk sloot definitief - redactie
  • Timmermans heeft geen Fascistisch Bloed - Lode Zielens
  • Om er even bij stil te staan - Etienne De Smet
  • Tekeningen
  • Aan boord met Felix Timmermans - Anton van Duinkerke
  • Gommaar Timmermans - GoT 90 jaar
  • Het Menu - Bonni Konings
  • Onuitgegeven handschrift van Felix Timmermans
  • Zet uw ziel in de zon - Gaston Durnez
  • Stijn Streuvels 70 jaar - Felix Timmermans
  • Anton Pieck: een vriend van Vlaanderen - K. Van Camp
  • De Pallieter kalenders. - Marc Somers - Deel 1
  • De Pallieter kalenders. - Marc Somers - Deel 2
  • De Pallieter kalenders. - Marc Somers - Deel 3
  • Zelfportret - Felix Timmermans
  • Ik had zo graag Felix geheten! - Daniël De Vos
  • Tony Fittelaer: « Kozijn Felix was een buitengewoon mens » - Vandecruys Geert
  • In en over Juffrouw Symforosa - Arthur Lens
  • Bij Pallieter thuis - Redactie
  • Kalender 1932 - Felix Timmermans
  • Mijn eerste boek - Felix Timmermans
  • De Fé vulde een kamer - Martine Cuyt
  • Met Timmermans op literaire bedevaart naar Lier - Jaak Dreesen
  • De Toverfé - Wannes Alverdinck
  • " Er gebeurt iets… Timmermans herdacht " - Jan Vaes
  • Bij Marieke is de Fee nog thuis - Marc Andries
  • Oosters Geschenk van Clara Timmermans (Haiku's)
  • Een soep met vier troostende mergpijpen - Gaston Durnez
  • Met Felix Timmermans op stap door Lier - Jos Vermeiren
  • Professor Keersmaekers over Felix Timmermans - Jaak Dreesen
  • Honderd jaar geleden werd Felix Timmermans geboren
  • Tonet Timmermans overleden 26/03/1926 - 16/04/2020
  • Briljante vertegenwoordiger van de volkskunst ! - Al. Slendsens
  • De goede Fee op zoek naar de Kern - Gaston Durnez
  • Saluut bij een honderdste verjaardag - Marc Andries
  • Een ministadje uit de voltooid verleden tijd - Frans Verstreken
  • Felix Timmermans, Tekenaar en Schilder - Denijs Peeters
  • In defence of Timmermans - Godfried Bomans
  • Hoe Pallieter werd onthaald door Nederlands publiek - Karel van den Oever
  • Adriaan Brouwer - Sirius
  • De Pallieter rel - Lode Zielens
  • Boerenpsalm - Willem Rueder
  • De zachte Keel - Frans Verstreken
  • Feestelijke Groeten
  • Merkwaardige gesprekken - Gommaar Timmermans
  • En als de Ster bleef stille staan - Top Naeff
  • Gaston Durnez - Overleden
  • Felix Timmermans - Rond het ontstaan van Pallieter
  • Een barre winter in Schoon Lier - Henk Boeke en Claus Brockhaus
  • Interview met Gommaar Timmermans - Bertje Warson
  • Felix Timmermans werd onrecht aangedaan - W. Roggeman
  • Gesloten wegens nieuwe schoenen - Toon Horsten
  • Boerenpsalm - Peter Claeys
  • Gommaar Timmermans - Paul Jacobs
  • Ernest Claes - Felix Timmermans en voordrachten in Duitsland
  • De Molen van Fransoo - Felix Timmermans
  • De Vroolijkheid in de Kunst - Carel Scharten
  • Adagio - Felix Timmermans
  • Hoe ik verteller werd - Felix Timmermans
  • Pallieter wordt honderd jaar - Bertje Warson
  • Openingstoespraken - Timmermans-Opsomerhuis 1968
  • Toespraak Artur Lens Archivaris - 1968
  • Toespraak Hubert Lampo - 1968
  • Timmermans als Schilder en Etser - Floris Van Reeth
  • Felix Timmermans, Dichter und Zeichner seines Volk.
  • Felix Timmermans - Theo Rutten
  • Gesprek onder vier ogen - Fred Bogaerts 70 jaar
  • Timmermans over De Pastoor in den bloeienden Wijngaerdt
  • Tooneel te Brussel
  • De vroolijkheid in de Kunst
  • Stamboom van Felix Timmermans
  • Timmermans over "De Pastoor uit den Bloeienden Wijngaert
  • Felix Timmermans over den Vlaamschen humor
  • Adagio - Lia Timmermans
  • De nachtelijke Dauw - Felix Timmermans
  • Felix Timmermans geschilderd door Tony Claesen - 2018
  • De Nood van Sinterklaas - Felix Timmermans
  • De Vlietjesdemping te Lier - Felix Timmermans
  • Pallieter naast Boerenpsalm
  • Pallieter in het klooster - Cees Visser
  • Info FT Genootschap
  • F T Fring bestaat 25 jaar
  • Timmermans en de Muziek - Daniël De Vos
  • Fons De Roeck
  • Is Timmermans Groot ? - Felix Morlion O.P.
  • Renaat Veremans vertelt - José De Ceulaer
  • Vacantie bij de oude boeken - Gaston Durnez
  • Foto's van Oude Lier 1
  • De Pastoor uit den Bloeyenden Wijngaerdt
  • Brief Gommer Lemmens - 11/06/2013
  • 70 jaar geleden ....
  • Overlijden van de Fé
  • Luisterspel Pallieter 2016
  • Bibliotheek van de stad Lier
  • Anton Thiry - Gaston Durnez
  • postkaarten
  • Een Mandeke Brabants fruit
  • Clara Timmermans overleden
  • Covers van Pallieter
  • Pallieter en Felix Timmermans
  • Toespraken 25/6/2016 - Kevin Absillis, Kris Van Steenberge en Gerda Dendooven
  • De Lierse Lente - Ronald De Preter
  • Felix Timmermans - Emiel Jan Janssen
  • Pallieter honderd jaar - Gaston Durnez
  • Adagio - Frans Verstreken (Hermes)
  • Pallieter, een aanval en verdediging
  • Foto's 1
  • Driekoningen-Tryptiek - Jacques De Haas
  • Over Pallieter (25/01/1919)
  • Timmermans' werk in het buitenland
  • De Eerste Dag - Felix Timmermans
  • Het Kindeke Jezus in Vlaanderen
  • Fred Bogaerts - Felix Timmermans
  • De Harp van Sint Franciscus - Gabriël Smit
  • Timmermans en Tijl Uilenspiegel
  • Felix Timmermans ter Gedachtenis
  • De Vlaamse Timmermans - Paul Hardy
  • Timmermans was Einmalig - José De Ceulaer
  • Levenslied in schemering van de dood - Gaston Durnez
  • Expositie in De Brakke Grond te Amsterdam
  • Bij de Hilversumsche Gymnasiastenbond
  • Timmermans als schilder en tekenaar - W.A.M. van Heugten
  • De onsterfelijke Pallieter - Tom Vos
    Zoeken in blog

    Beoordeel dit blog
      Zeer goed
      Goed
      Voldoende
      Nog wat bijwerken
      Nog veel werk aan
     
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Foto
    Felix Timmermans
    Vlaamse schrijver, dichter en schilder * 1886 - 1947 *
    26-05-2019
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Felix Timmermans werd onrecht aangedaan - W. Roggeman

    Felix Timmermans werd onrecht aangedaan.

    Lier huldigt schrijver die 25 jaar geleden overleed

    Door W.M. Roggeman  uit  De Nieuwe Gazet van17/07/1972

    Na het Stijn Streuvelsjaar, schijnt nu 1972 tot een Felix Timmermansjaar te zullen uitgroeien. Aanleiding tot deze huldigingen, die reeds op verscheidene plaatsen van het land werden gehouden, is het feit, dat deze beroemde Lierenaar, de enige Vlaamse schrijver die over de gehele wereld werd vertaald, 25 jaar geleden is overleden.
    In zijn geboortestad werd zaterdag een academische zitting georganiseerd door het stadsbestuur, in het Stedelijk Museum te lier, waar tot einde augustus een grote retrospectieve van het grafisch werk van Felix Timmermans wordt gehouden. Het is trouwens de eerste maal, dat zo veel werken uit dit œuvre zijn samengebracht.
    Tijdens deze hulde-avond, met een enigszins overladen programma, dat negen feestredenaars vermeldde, werd ook de uitgave van het luxueus album « Felix Timmermans, mens, schrijver, schilder, tekenaar », voorgesteld. Aan deze uitgave van het Mercatorfonds te Antwerpen, verleenden Gerard Walschap, Lia Timmermans, José De Ceulaer, Hubert Lampo, Julien Van Remoortere, Hilde Van Assche en Richard Bayens hun medewerking. Benevens talrijke beschouwingen, bevat het 44 kleurillustraties en ruim 300 zwart-wit illustraties.

    Burgemeester Frans Bruegelmans sprak er zijn vreugde over uit, dat de voorstelling van dit album kon plaatshebben in «Schoon Lier», de stad die zo nauw verbonden is met het leven en het werk van Timmermans en die een onuitputtelijke bron van inspiratie voor hem is geweest.
    Tevens dankte hij de h. Mertens, directeur van het Mercatorfonds, en de h. Naessens, afgevaardigde-beheerder en van de bank Parijs en bank van de Nederlanden, die het initiatief voor deze uitgave hebben genomen.
    De h. Naessens wees erop dat een dergelijke uitgave gewoonlijk vijf jaar voorbereiding vergt, maar in een record-tijd in ploegverband werd verwezenlijkt.
    Het is ook de bedoeling dit boek in verscheidene talen te brengen en allereerst wordt gedacht aan een Duitse uitgave, vermits het werk van Timmermans het meest in dit land werd verspreid.

    Als eerste in de reeks medewerkers aan het boek kwam de h. Julien Van Remoortere, die Timmermans als beeldend kunstenaar heeft belicht, aan het woord. Hij meent dat nooit eerder een ploeg mensen zo vlug bereid werd gevonden om samen te werken. Ook heeft hij, tijdens het werken aan deze uitgave vastgesteld dat Timmermans ons een boodschap van menselijkheid heeft nagelaten, een boodschap die vervat is in de eenvoudige dingen van het leven.
    Het Timmermansboek is overvloedig geïllustreerd, maar is natuurlijk beperkt in omvang zodat vele tekeningen niet konden opgenomen worden.

    BLIJHEID BRENGEN
    Gerard Walschap vertelde hoe zijn vriendschap met Felix Timmermans is gegroeid. Hij bestempelde hem als de meest kunstzinnige mens die hij ooit heeft gekend. Hij was een artiest tot in de toppen van zijn vingers, uiterst gevoelig voor details in de gewone omgang.
    Na de oorlog werd hem onrecht aangedaan, want Felix Timmermans was geen Duitsgezinde. Wel hebben de Duitsers veel gedaan om zijn werk in hun land te verspreiden. Walschap verklaarde ten slotte steeds gepleit te hebben voor een eerherstel van Timmermans, wat hem jaren geleden in Den Haag werd kwalijk genomen.
    Lia Timmermans, de oudste dochter van de schrijver, vertelde hoe de «présence» van haar vader zo sterk was, dat iedereen, die bij hem was, zich gelukkig voelde.
    Zijn weemoed, droefheid, twijfels, moeilijkheden en angst hield hij zo veel mogelijk voor zich alleen.
    Zijn levensdoel was de mensen blijheid te brengen en heel zijn leven is hij dit ideaal trouw gebleven.
    Door zijn talent kon hij ook de lezers van zijn boeken gelukkig maken. De overweldigende vreugde om de schoonheid van het leven en de natuur heeft hij uitgestort in «Pallieter». Het nieuwe Timmermansboek biedt nu ook de vreugde van zijn blijde en gelukkig-makende tekeningen en schilderijtjes, die hij zelf met zoveel plezier heeft gemaakt.

    GENOOTSCHAP OPGERICHT
    José de Ceulaer, huisvriend van de schrijver, maakte de oprichting bekend van een Felix Timmermans Genootschap, waarvan hij zelf voorzitter is, en dat tot doel heeft door de uitgave van een Jaarboek en het aanmoedigen van initiatieven de nagedachtenis van deze auteur levendig te houden. Van nu af aan kan eenieder lid van dit genootschap worden.

    Hubert Lampo, die reeds vroeger een monografie van Timmermans heeft geschreven, meent dat de tijd is aangebroken om deze figuur definitief in onze letterkunde te situeren. Dat deze schrijver zo veel vertaald werd, is te danken aan het feit dat zijn werk zo diep wortelde in zijn eigen volk, zijn eigen omgeving.
    De vreemde lezer wil immers iets van de aard van het land van oorsprong terug vinden. Volgens Lampo is Timmermans de grootste Vlaamse schrijver uit de eerste helft van deze eeuw.

    Hilda Van Assche wees op het moeilijke speurwerk van de bibliograaf, vooral doordat de uitgever van Timmermans nooit een jaartal in de boeken heeft gedrukt, waarbij komt dat verscheidene herdrukken niet werden vermeld. Uit de medewerking van Timmermans aan gelegenheidsuitgaven blijkt zijn populariteit.
    Ten slotte noemde de minister van Nederlandse Cultuur de Timmermanshulde een belangrijke daad in het eerste jaar van de culturele autonomie.
    In deze hulde werd ook de weduwe van de schrijver, het Marieke uit «Pallieter» betrokken, evenals zijn kinderen en kleinkinderen.
    De verschillende Timmermans-uitgaven, evenals het genootschap zullen ongetwijfeld zorgen voor een heroplevende belangstelling voor de schrijver, die Lier en Vlaanderen tot over onze grenzen heeft bekend gemaakt.

    ***************

    26-05-2019 om 09:58 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    16-05-2019
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Gesloten wegens nieuwe schoenen - Toon Horsten

    Gesloten wegens nieuwe schoenen.

    Cultuur - Interview met Gommaar Timmermans (80)

    Toon Horsten uit Knack   -  26/05/2010

    Een jaar of zestig geleden debuteerde Gommaar Timmermans in Ons Volkske. Zijn dwarse tekeningen en columns brachten hem uiteindelijk naar Knack. Nu zijn winkel dicht en zijn 80ste verjaardag in zicht is, blikt de enige zoon van schrijver Felix Timmermans terug.

    Eindjaren zeventig kwam Gommaar Timmermans onder de nom de plume GoT mijn leven binnen. Toevallig. Mijn ouders waren geabonneerd op de krant waar hij voor werkte, en op een paar van de bladen waarin zijn strips verschenen. Daar kwam nog eens de tekenfilmserie Jonas en de wonderwinkel bovenop. Die wonderwinkel was altijd gesloten, elke keer om een andere reden. "Gesloten wegens erwtensoep", stond er de ene keer op het bordje. Een andere keer het geweldige "Gesloten wegens nieuwe schoenen."

    Het minste wat je van zijn strips kon zeggen, was dat ze intrigerend waren. Telkens kwam hij met nieuwe verhalen en personages voor de dag. Zijn grappen begreep ik niet altijd, maar ze prikkelden. Het was als met dat boek van Kafka dat ik op mijn dertiende las - tegen het advies van de dorpsbibliothecaris in. Begrijpen deed ik het niet. maar ik vond het geweldig. Al was het maar door de belofte die de tekst maakte: dat hij later nog veel meer van zijn geheimen zou prijsgeven. Ook de strips van GoT boden een inkijk in een ander universum. Een wereld waar andere wetten golden, wetten die ik nog niet helemaal begreep maar die alvast een belofte van verlichting inhielden.
    Toen ik sommige van zijn strips later herlas, kwam die verlichting ook. GoT maakte tekeningen in een geheel eigen stijl, maar vooral in zijn teksten bleek hij bij momenten geniaal. Een man met een eigen stem - net als zijn vader, schrijver-schilder Felix Timmermans.
    Gommaar Timmermans: Ik had een erg goede band met mijn vader. Als hij ging wandelen, mocht ik altijd mee. Meestal zei hij dan niet zoveel. Hij wees naar de vogels, en keek veel rond naar het Lier van toen, dat een heel stuk mooier was dan dat van vandaag. Wij stapten altijd langs de vesten, en dan naar het werk van den akker, de volkstuintjes.

    Welke plaats nam uw vader binnen het gezin in?
    Timmermans: Hij was de man die altijd zat te werken. Hij heeft vreselijk hard gewerkt in zijn leven, 's Morgens in alle vroegte zat hij al aan zijn bureau. Toen mijn moeder wat met haar gezondheid sukkelde, zette hij koffie voor ons, voor we naar school gingen. Hij deed dat graag, maar het centrale beeld voor mij blijft toch dat van mijn vader die zit te werken.

    Besefte u toen al dat hij op een uitzonderlijke manier zijn brood verdiende?
    Timmermans: Het was voor mij als land de normaalste zaak van de wereld dat je als kunstenaar of schrijver je brood kon verdienen. Ik zag thuis niets anders. Wij zagen alleen artistiekelingen. Het duurde jaren voordat ik inzag dat wij thuis vooral de uitzonderingen over de vloer kregen. Wat ik ook niet wist. was dat veel van die mensen, soms hoog aangeschreven schrijvers of dichters, ook nog een normale job hadden. Ik dacht dat ze af en toe eens een gedicht schreven en voor de rest wat achteroverleunden. Toen ik nog heel jong was had ik al uitgemaakt dat ik ook zoiets wou gaan doen, al wist ik toen niet precies wat dat dan zou worden.

    Er bestaat een beroemde foto van u met uw vader, terwijl u samen aan het schilderen bent.
    Timmermans: Wij mochten de werkkamer van mijn vader binnen- en buitenlopen zoveel als we maar wilden. Hij had dat graag. Die foto is genomen op een moment dat ik daar binnengelopen kwam, en tegen mijn vader zei: 'Nu mag ik ook eens schilderen!' Hij pakte een plankje, wat verf en een borstel... En dat werd gefotografeerd. Ik herinner me niet dat we ooit samen hebben getekend.

    Indertijd werd over uw tekenwerk toch gezegd dat u ook grafisch de zoon van uw vader was.
    Timmermans: Ik begrijp wel wat ze daarmee bedoelden. Ik gebruik ook weleens een soort strepen, lijntjes die mijn vader ook in zijn achtergronden gebruikte. Een manier van tekenen die hij opgepikt had uit de mannekensbladen die hij kende uit zijn jeugd, en waarvan hij er een paar in huis had. Dat waren vrij eenvoudige tekeningen, die met een sjabloon waren ingekleurd. Wat rood, wat geel, wat blauw. En af en toe een beetje buiten de lijntjes. Onder elk prentje stond een versje in het Frans en in het Nederlands. De prentjes op die mannekensbladen waren meestal houtsneden, en daar werden vaak van die lijntjes gebruikt. Dat heeft hij overgenomen toen hij zelf begon te tekenen.

    U bent uiteindelijk binnenhuisarchitectuur gaan studeren.
    Timmermans: Ik wou iets artistieks gaan doen, alleen wist ik niet wat. Bij elk van de 700 stielen die ik in overweging nam, was er wel iets wat ik niet zag zitten. Toen zei mijn schoonbroer: 'Doe jij maar binnenhuis!' Die sloeg natuurlijk zomaar iets uit zijn botten. Maar ik dacht: 'Waarom niet?' Niet tegen mijn goesting maar ook niet mét mijn goesting heb ik de academie afgemaakt. Met het diploma heb ik nooit iets gedaan. Ik zag mezelf niet tegen iemand anders 'die kast moet daar staan!' zeggen.

    In die tijd, eind jaren veertig, schreef u uw eerste verhalen.
    Timmermans: Geschreven, ja, als je het zo wilt noemen... Dat was aan de typemachine gaan zitten, even nadenken, en direct beginnen te schrijven. Het waren verhalen voor Ons Volkske. Ik deed het wel graag hoor, maar het moest allemaal nogal rap-rap gaan. Ik had namelijk een Amerikaanse jeep gekocht, een die het Ardennenoffensief had overleefd. Ik had er 10.000 frank voor betaald. Ik was twintig jaar en ik had helemaal geen 10.000 frank. Lenen bij moeder dan maar, en ik moest dat geld natuurlijk wel terugbetalen. Dus schreef ik maar iets. In 't plat Liers, dat kon toen nog.

    Dat werd altijd zonder commentaar gepubliceerd?
    Timmermans: Het wonderlijkste aan de hele historie was dat die verhalen nog succes hadden ook. Het ging er natuurlijk nogal wild toe. Ik trok mij nergens iets van aan en schreef er maar op los. Als het lang genoeg was, liet ik het meestal eindigen in een biergevecht of iets dergelijks.

    Ik zag dat uw verhalen geïllustreerd werden door Bob De Moor, de latere rechterhand van Hergé.
    Timmermans: Dat was via Karel Van Milleghem geregeld, de Vlaamse redacteur van Kuifje en Ons Volkske, én een huisvriend. Pas op feestjes leerde ik Bob De Moor persoonlijk kennen, en dan zaten we wat te keuvelen over hoe het er bij Kuifje toeging. Ik kwam nogal vaak op de redactie, die toen nog aan de Lombardstraat in Brussel zat. Omdat mijn teksten altijd op het laatste nippertje klaar waren, bracht ik die meestal zelf met de trein naar Brussel.

    Wanneer bent u dan beginnen te tekenen?
    Timmermans: Pas veel later. Toen ik trouwde, zijn we in Oostende gaan wonen. Ik werkte toen bij uitgeverij Desclée De Brouwer in Brugge. Dat werk, van negen tot vijf, dat was niets voor mij. Ik woonde ook niet graag in Oostende. Je ziet daar de seizoenen niet veranderen, er zijn daar geen bossen of bomen. Zelfs hier, in het centrum van Lier, hoef je maar vijf minuten te stappen en je staat op de volle buiten. Hier een koe, daar een paard. In Oostende had je dat allemaal niet. Toen zijn we hier terechtgekomen. Ik moest natuurlijk wel de kost verdienen. In het begin tekende ik wat cartoons, want dat was de grote mode van het moment.
    Iedereen tekende cartoons in die tijd, of je nu kon tekenen of niet.
    In 1962 vroeg Gaston Durnez me of ik een kinderstrip wou maken voor de Patskrant, een nieuwe kinderbijlage van De Standaard. Toen ben ik begonnen met Fideel de fluwelen ridderIk had natuurlijk wel een probleem: ik was eigenlijk helemaal niet zo'n goede tekenaar. ik had wel wat tekenlessen gevolgd aan de academie, maar dat stelde niet veel voor. Daarom tekende ik bijvoorbeeld nooit personages met voeten. Ze stonden altijd met hun voeten in het gras, je zag hun voeten nooit. Naarmate ik beter leerde tekenen, kwamen die voeten steeds verder naar boven.

    Fideel de fluwelen ridder was aanvankelijk een echte kinderstrip.
    Timmermans: In het begin wel. Maar die reeks evolueerde zodanig dat ze bij De Standaard zeiden: 'Gommaar, die strip is niet meer geschikt voor kinderen. Die begrijpen dat niet. We gaan ꞌm in de gewone gazet zetten.ꞌ

    Er gebéurde vrij weinig in uw strips.
    Timmermans: Vrij weinig? Meestal helemaal niets. Uiteindelijk ging het bij mij altijd om de tekst, niet om de tekeningen.

    Toen u bij De Standaard meewerkte aan de Patskrant, maakte u toen deel uit van een ploeg? Of zat u hier gewoon altijd thuis te tekenen?
    Timmermans: Ik bracht mijn tekeningen op zaterdag naar Cyriel Verleyen in Mechelen. Cyriel was door Gaston Durnez aangeworven als samensteller van de Patskrant. Wanneer ik bij hem was, kwam zijn zoon Frans Verleyen vaak met zijn valies uit Leuven terug - hij studeerde toen nog.
    Toen al was de Sus altijd aan het woord, hij gooide met citaten, en hij was ongelooflijk geestig

    Het kan geen toeval zijn dat u hem later weer tegenkwam als hoofdredacteur bij Knack.
    Timmermans: Nee, zo toevallig was dat niet. Op dat moment tekende ik voor De Nieuwe, het blad van Mark Grammens. Gal tekende de covers, en ik maakte de strip De nieuwe ark. Op een bepaald moment trouwde een van de acht kinderen van Cyriel, en op het avondfeest liep ik de Sus tegen het lijf. Knack was toen pas opgestart, en hij zei: 'Gommaar, gij moet voor ons komen tekenen.' En zodoende.

    U kon meteen een strip voor een volwassen publiek maken, Iamboree. Mag ik dat een filosofisch stripje noemen?Timmermans: Dat is misschien wat zwaar uitgedrukt, maar er zat hier en daar inderdaad al eens iets achter. Misschien was De nieuwe ark uiteindelijk nog het meest filosofische wat ik gemaakt heb. Ik had me daarvoor laten inspireren door het klassieke verhaal van het narrenschip, zoals op het schilderij van Jeroen Bosch.

    U hebt uw werk voor Knack lang gecombineerd met dat voor De Standaard. Was dat doenbaar?
    Timmermans: Dat was niet alleen doenbaar, het was ook nodig om rond te komen. Daarnaast tekende ik ook nog een strip voor Avenue.

    Hoeveel verschillende stripreeksen hebt u zo getekend?
    Timmermans: Ik zou het zelfs bij benadering niet kunnen zeggen. Het waren er in elk geval veel. Er kwamen er steeds bij, andere vielen af. Plus nog een hoop cartoons en illustraties. Soms nogal domme dingen, maar een mens moet zijn kost verdienen.

    Hebt u nooit de aandrang gevoeld om u - zoals Marc Sleen of Willy Vandersteen - op één of een paar reeksen toe te leggen?
    Timmermans: Hoegenaamd niet. Dat zou ik nooit volgehouden hebben. Voor de Patskrant maakte ik weleens een vervolgverhaal, iets van 24 bladzijden of zo. Dan was het tijd voor iets anders. Ik was veeleer een man van stopcomics. Met de nadruk op 'stop'.

    Is dat ook de reden waarom er zo weinig albums van uw werk verschenen zijn?
    Timmermans: Dat is vooral zo omdat ik er nooit moeite voor heb gedaan. Ik had zo veel werk dat ik de tijd niet vond, of wou vinden, om me daarmee bezig te houden. Ik vond het niet zo belangrijk.

    Vindt u het nu niet jammer dat er niet meer boeken zijn?
    Timmermans: Nee. 't Is goed geweest.

    Hebt u eigenlijk altijd het pseudoniem GoT gebruikt?
    Timmermans: Dat pseudoniem heb ik in Oostende aangenomen. Dus al vóór ik strips begon te maken.

    Vanwaar die hoofdletter T?
    Timmermans: De naam Timmermans schrijf je toch met een grote T? (grijnst)

    Ik heb de indruk dat u een sterkere band had met journalisten als Frans Verleyen dan met andere striptekenaars.
    Timmermans: Dat was zeker zo. Met de Sus ben ik nog een paar keer samen op reis geweest, en aan zee zagen wij elkaar ook wel een keer. Hij huurde in de zomer meestal iets in Mariakerke, en dan spraken we af. Frans Verleyen was een bijzondere man. Soms hoorde je hem twee of driejaar niet, tot ineens de telefoon rinkelde. Gommaar, zei hij dan, we moeten dit of dat eens doen.
    Dan zagen we elkaar weer een hele tijd heel dikwijls, dan gingen we samen een kerstboom kopen of vierden we samen Kerstmis. En dan was het plots weer gedaan, leek hij van de aardbodem verdwenen.
    Tot hij weer eens belde...

    Als u nu terugkijkt: was de Knack van de jaren zeventig niet de biotoop waar u het best tot uw recht kwam?
    Timmermans: Waarschijnlijk wel. Omdat ik daar de dingen heb kunnen maken zoals ik ze wou maken. Zonder dat ik mij van het publiek iets hoefde aan te trekken. Daar moet ik meteen bij zeggen dat ik bij De Standaard, nadat Mariette Vanhalewijn Cyriel Verleyen had opgevolgd, al een aanloop had genomen. Van haar mocht ik ook doorschrijven, met een veel vrijere manier van werken. Het is geen toeval dat Jonas en de wonderwinkel daar is ontstaan.

    Waar kwam het idee vandaan om van die strip een televisieserie te maken?
    Timmermans: Dat kwam van de productiemaatschappij Pen Film. De Vlaamse televisie bestond 25 jaar, en dat moest gevierd worden met een tekenfilmserie van 13 afleveringen van 23 minuten. 'Kun jij daar iets voor verzinnen, Gommaar?' Voor ik het wist waren we vertrokken.

    Bent u er nog vandaag nog tevreden mee?
    Timmermans: Ik ben blij dat ik het gemaakt heb. Maar toen ik halfweg was, heb ik toch in mijn haar gekrabd. Twee jaar van mijn leven heb ik erin gestoken, en mijn andere werk liep ondertussen door.

    Niet lang daarna, begin jaren tachtig, stopte u min of meer met tekenen. U schreef wel nog columns voor Knack.
    Timmermans: Op mijn 52ste, in 1982, heb ik een hartinfarct gehad. Negen maanden lang ben ik buiten strijd geweest. Na die tijd begon ik stilaan weer wat te werken, en de Sus en Rik De Nolf, de uitgever van Knack, vroegen me of ik opnieuw wou meewerken. 'Ja, dat zou ik wel willen. Maar ik heb nu tien jaar voor jullie getekend, ik zou graag wat schrijven. Zonder tekeningen. Kan dat?' Dat kon. Ik heb het nog jaren gedaan, van die korte humoristische stukken.
    Tot ik op mijn 69ste met pensioen ben gegaan en met alles ben gestopt.

    Dit najaar krijgt u een tentoonstelling hier in Lier.
    Timmermans: Ja, tot mijn grote schrik. Nu moet ik alles bij elkaar gaan zoeken en gaan selecteren. Daar zie ik een beetje tegenop.

    U kunt dat niet door iemand anders laten doen?
    Timmermans: Ik kan toch niet alles aan mijn vrouw vragen? (lacht)

    'Het was voor mij als kind de normaalste zaak van de wereld dat je als kunstenaar of schrijver je brood kon verdienen.

    Ik zag thuis niets anders.'

    Naar aanleiding van zijn 80ste verjaardag presenteert het Timmermans-Opsomerhuis, in Lier dit najaar een overzichtstentoonstelling van GoTs werk. Zowel het jaarboek van het Felix Timmermans Genootschap (WWW.FELIXTIMMERMANS.be) als het stripinformatieblad STRIPGIDS besteden deze zomer uitgebreid aandacht aan zijn werk.

    GoT : Pseudoniem van Gommaar Timmermans

    Geboren in Lier op 15 augustus 1930

    Enige zoon (na drie dochters) van schrijver Felix Timmermans (1886-1947)

    Publiceert eind jaren veertig zijn eerste verhalen in Ons Volkse en Kuifje

    Werkt vanaf 1960 eerst als cartoonist, later als stripmaker, voor onder meer De Standaard, De Nieuwe, Knack, Avenue en tal van ander bladen.

    Is in de jaren tachtig columnist van Knack. 

    **********

    16-05-2019 om 00:00 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 5/5 - (2 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    06-05-2019
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Boerenpsalm - Peter Claeys

    Het Levensoptimisme van Felix Timmermans.

    Peter Claeys – uit Rijk der Vrouw, weekblad van 01/03/1989.

    Op 2 maart ging de film Boerenpsalm in première in een produktie en regie van Roland Verhavert, naar de gelijknamige roman van de onvolprezen Felix Timmermans. Een lofzang op de natuur, maar vooral op de mens in die natuur, gesymboliseerd door boer Wortel, die leeft in het clair-obscur van vreugde, geluk, arbeid, beproeving, leed en dood en wiens bestaan gelouterd wordt door het geloof. We hadden een gesprek met de regisseur en de belangrijkste acteurs.

    Boerenpsalm speelt zich af in Vlaanderen, zo'n honderd jaar geleden en brengt het verhaal van de voor- en tegenspoed van boer Wortel, zijn vrouw Fien en hun kinderen. Na de dood van Fien hertrouwt Wortel, met de jongere Frisine. Ook dit huwelijk kent een noodlottige afloop. Maar Wortel, die het leven liefheeft, blijft niet bij de pakken zitten.

    Gelukkig zijn
    « Felix Timmermans heeft een psalm op de boer geschreven, omdat de boer toch de mens in essentie is. Alles is zo begonnen. Al onze voeding, toch onmisbaar voor het voortbestaan, komt van de boer », vertelt een enthousiaste regisseur.
    « Boerenpsalm is het verhaal van een gewone man die zijn leven leeft met alle zeer kenschetsende menselijke aspecten : je ziet mekaar graag, je krijgt kinderen, je moet werken, je werkt graag, je wil iets opbouwen, iets bereiken, je hebt tegenslag en verdriet, je maakt fouten en je hebt er spijt van.
    Dat allemaal samen, kortom het leven, maakt toevallig het bestaan uit van boer Wortel, maar dat kan ook mij overkomen of jou of de cafébazin om de hoek.
    Het verhaal is niet gebonden aan een bepaalde tijd, plaats of milieu. Het geniale bij Timmermans is dat hij dat alles weergeeft op een relativerende manier, relativerend t.o.v. de naakte feiten. Telkens tilt hij het verhaal op naar iets wat je levensoptimisme zou kunnen noemen. Zeg maar « Ja » tegen het leven. Dat is het eigenlijk, maar dan op een zeer gesublimeerde manier.

    Gelukkig zijn is het leven de moeite waard vinden. Dat is de kern van de zaak. Dat is Timmermans, dat is het thema van de film, en dat ben ik ook een beetje. Het bevalt me enorm en ik denk dat de meeste mensen daar ook een enorme behoefte aan hebben.
    Ze hebben natuurlijk geen behoefte aan een « boerenfilm »(Boerenpsalm is trouwens geen boerenfilm), maar ze hebben wel behoefte om opgetild te worden, om de film te zien, uit de zaal te komen en te zeggen : ik ga mij hier niet laten doen doordat leven rondom mij. Er zijn nog veel te veel mooie dingen in het leven.
    Dat is eigenlijk de bedoeling van Timmermans en van mij.
    Want één ding staat voor mij buiten kijf: als de mensen de film komen bekijken, dan verlaten ze de zaal met een gevoel van geluk », aldus een gelukkige Roland Verhavert.

    Frisine
    De jonge (en knappe) Christel Domen speelt Frisine, de tweede vrouw van Wortel, en is hier meteen aan haar filmdebuut toe. Ze kreeg een acteursopleiding in Studio Herman Teirlinck, was enkele malen op de planken te zien (o.a. bij het Koninklijk Jeugdtheater) en genoot enige bekendheid als Liesje in de TV-serie « Klein Londen, klein Berlijn ». We vroegen haar of ze het boek van Timmermans voordien al had gelezen. « Neen, ik moet eerlijk bekennen dat dit het eerste werk is dat ik heb gelezen van Timmermans. Maar ik heb het echt verslonden, het is een heel mooi boek, een echte ontdekking.

    Trouwens, nog andere mensen van de filmploeg hebben het boek voor de eerste maal gelezen en ze waren allen aangenaam verrast. Dat wij zulke grote schrijvers hebben gehad in Vlaanderen!
    Ik ben met het boek op vakantie vertrokken en elke avond heb ik erin gelezen en gekeken waar Frisine juist voortkomt en wat ze juist moet doen.
    Dat vergeleek ik dan met het scenario en zo bereidde ik stilaan mijn rol voor. »
    En vond je het prettig om Frisine te spelen ? « De rol van Frisine lag me wel. Zij is een losbandig, speels, bijna gewelddadig type, heel energiek. Het is natuurlijk niet de enige rol die ik zou kunnen spelen, maar het was wel heel plezierig om te doen. Alles verliep rustig, zonder al te zenuwachtige toestanden. Als je dan gedaan hebt met filmen, doet dat wel wat pijn. Je moet er echt afscheid van nemen en dat duurt wel even. »

    Wortel
    Boer Wortel wordt vertolkt door Ronny Waterschoot, ook al een produkt van Studio Herman Teirlinck. Sinds 1969 is hij verbonden aan de K.V.S. te Brussel. Ronny was te bewonderen in talrijke jeugdfeuilletons op de B.R.T. en in enkele films; af en toe neemt hij zelf de regietouwtjes in handen bij verschillende amateurgezelschappen.
    We vroegen Ronny wat er zo boeiend aan is om doodgewone mensen te verfilmen en te vertolken? « Wortel is inderdaad een gewone man, die houdt van zijn beesten, van de natuur, van zijn vrouw en van zijn kinderen en die van alles meemaakt, zoals jij en ik. Toch is het heel boeiend, omdat hij ook met een aantal extreme gevoelens zit die iedereen kent.

    Het is altijd plezierig om uitersten te spelen en ook om ze te zien, denk ik. Als de mensen deze film gezien hebben, komen ze voldaan naar buiten. Ze hebben van alles meegemaakt, ze hebben geschreid, ze hebben gelachen en ze hebben op het puntje van hun stoel gespannen zitten kijken. »
    En hoe heb jij je rol voorbereid ? « Ik heb heel veel van Timmermans gelezen en herlezen en ook werken van andere auteurs uit zijn tijd. Het creatief proces, om in de rol te komen, is iets heel persoonlijks.
    Je bent er voortdurend mee bezig. In het begin heel bewust, maar dat wordt langzaam aan minder bewust, en dat is pas het echte creatieve proces. Als je dat bereikt hebt, dan zit je in je rol. Dan is het niet meer moeilijk om hem te spelen. Wat wel enige problemen gaf, was de verbondenheid van Wortel met de natuur.

    Ik ben een echte stadmens. Vanaf mijn zes jaar woonde ik in Brussel, en nu in Antwerpen. Eén van de belangrijkste zaken in de voorbereiding was, om langs Timmermans om de natuur te ontdekken, ernaar te gaan kijken, haar te voelen, te ruiken en te smaken. Ik dacht dat ik de natuur kende, maar dat was helemaal niet waar.
    Ik ben er toch een half jaar voortdurend mee bezig geweest, met het personage van Wortel. Ik wist niet dat ik in staat was om zes maanden lang zo geconcentreerd bezig te zijn. Er wordt heel veel van jou geëist.
    Maar het was zalig om te doen. Dit is de beste sfeer die ik ooit heb meegemaakt op een filmset en dat moet volgens mij zo van de film afstralen. »

    Fien
    De zachte stem van Magda Lesage heb je ongetwijfeld al gehoord op radio of TV (o.a. in Wikken en Wegen).
    In « Brugge, die stille », de vorige langspeelfilm van Verhavert, speelde ze de hoofdrol. Eigenlijk kwam Magda toevallig in de rol van Fien terecht, Magda is het duiveltje-doet-al bij Visie, de produktiefirma van Roland Verhavert. Ze is tekstverwerkster, telefoniste, boekhoudster, helpt de dialogen schrijven en de personages uittekenen. Ze zou een klein rolletje krijgen in de film, als kasteelvrouw. Maar de rol van Fien, daar dacht ze niet aan. « Ik een boerin spelen, dat kan niet, dacht ik.
    Ik zie er niet uit als een boerin en ik kan toch niet stappen als een boerin. Maar ik heb er lang over nagedacht en zei dan : waarom niet eigenlijk. Fien is een gewone moeder die haar kinderen opvoedt, hard werkt en graag werkt, die haar man graag ziet en hem neemt zoals hij is. Ze volgt de natuurwet; ze is de vrouw die wil dat het leven voortgaat en doorgegeven wordt door haar kinderen.
    Ze drukt de levensloop uit. Het leven gaat voort en ze houdt zich niet bezig met kleinburgerlijke zaken.

    Ze is een echte vrouw, eenvoudig, analfabeet, maar niet dom. Ze zegt verstandige dingen op een eenvoudige manier. Ze denkt na op een bijna instinctieve manieren laat zich geen moraal opdringen, ook niet door de pastoor. Zolang alles goed gaat en volgens de natuur is ze tevreden.
    Vanaf het moment dat dat verstoord wordt, weet ze er geen raad mee en gaat ze eraan ten onder. Zo gelukkig als ze is met een kind dat op de wereld komt, zo ongelukkig is ze met een kind dat sterft. »
    « Om Fien uit te beelden heb ik me gebaseerd op eigen ervaringen en op personages die ik kende van vroeger.
    Ik moest het immers niet ver gaan zoeken, want Fien is een eenvoudige vrouw. Zo dacht ik terug aan mijn grootmoeder, die een hoeve had in Lichtervelde en acht kinderen heeft voortgebracht (Fien krijgt er elf).

    Ik heb me aan haar getoetst, aan haar wijze spreuken, haar uiterlijk, haar handelingen. Je ziet me ook een kind krijgen in de film, een tamelijk delicaat onderwerp toch. Ik moest het dus heel eerlijk en echt uitbeelden, vond ik, maar hoe ? Gewoon door aan mijn eigen zwangerschap en bevalling te denken, natuurlijk.
    Daarvoor moest ik eerst een soort van misplaatste schaamte, die we allemaal hebben, overwinnen. Ik vroeg me af hoe ik zou overkomen en vroeg Roland wat de mensen te zien zouden krijgen.
    Je bovenlichaam, zei hij. En je zult van het kerkhof komen in je zondagse kleren en je hoed. Ik heb die bevalling uitgebeeld zoals het bij mij is gebeurd en het is een prachtige scène geworden. Om er iets goeds van te maken, had ik geen fantasie nodig, want die vrouw is de eenvoud zelf.
    Ze moet dus het raffinement van de waarheid hebben. »

    Waarom zullen de mensen vooral naar de film gaan zien ? « Omdat ze er zichzelf in herkennen. Een moeder ziet er zichzelf in terug, een vader ziet er zichzelf in terug. En velen zullen hun grootouders weer horen vertellen, niet over triestige dingen uit de oorlog, maar over hun leven. Uiteraard zijn de gevoelens die te berde komen dezelfde als nu. De gevoelens die mensen hébben voor mekaar of tegenover mekaar zijn niet veranderd.
    Alleen de omgeving, de gebruiken en de atmosfeer zijn anders. »

    **********

    06-05-2019 om 14:22 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    03-05-2019
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Gommaar Timmermans - Paul Jacobs

    Gommaar Timmermans
    Ik lees liever een boek dan dat ik naar een museum ga.

    Door Paul JACOBS  -  Uit Tv Express nr. 44 jaargang XI  -  29/10/1979.

    Omdat hij zo'n beroemde vader heeft, gaat Gommaar Timmermans (Lier, 1930) als goT door het leven. goT met een grote T op het eind, want een Timmermans blijft een Timmermans, hoe dan ook.

    Gommaar Timmermans maakt al jaren naam als de tekenaar van bizarre, dikwijls veelkleurige wezens : Fideel, de Fluwelen Ridder, Bombazijn, de gevlekte Filodendron, Weber, Iambo-Ree. Zelden gebeurt er in de goT-strips iets wereldschokkends met hen. Ze staan doorgaans in een lieflijk, Vlaams landschap en praten op hun dooie gemak over buitenissigheden, alsof ze niets beters te doen hebben.
    Een boel mensen vinden het grappig wat Gommaar Timmermans z'n heldjes in de mond legt. Anderen kunnen er hoegenaamd niet mee lachen.
    «We hebben allemaal ons publiek, » zegt goT, een andere manier om te zeggen : over smaak valt niet te twisten. Ook de Vlaamse Televisie hoort blijkbaar bij hen die in goT geloven. Mits een gigantisch budget (25 miljoen) werden Timmermans en de jongens van Pen Films uit Gent bereid gevonden 13 afleveringen te verzinnen, uit te tekenen en te animeren van een kinderserie rond het jongetje Jonas dat zijn boekentas verliest in een rommelwinkeltje en via de uitgebreide kelders van het zaakje een reis door ruimte en tijd meemaakt.
    « De Wonderwinkel » heet de serie, die intussen al uitgebreid op de Vlaamse Televisie te zien is geweest.

    BEUL OF ROZENKWEKER ?
    Gommaar Timmermans : « Toen ik zelf nog naar school ging, kwam ik in Lier alle dagen voorbij een klein winkeltje waar ze ijzerwaren verkochten. Het was een erg smal zaakje, waar aan het plafond de gekste koopwaren waren opgehangen: van kolenemmers tot mussenklemmen.
    Dat winkeltje is het dekor geworden voor de wonderwinkel uit de serie. »
    Timmermans had geen belérende of satirische bedoeling met zijn scenario. Hooguit zullen de kinderen die kijken, kennis kunnen maken met een paar historische momentopnamen uit de tijd van Napoleon en zullen ze tussendoor wat kunnen opsteken over de ambtelijke poespas van onze — en alle — administraties.
    goT : « Onvermijdelijk zitten er in de serie dingen die me bezighouden. Soms vind ik de wereld maar een bangelijke plaats. Al mijn tekeningen zijn een afspiegeling van die dolle wereld, zonder dat ik direkt man en paard noem. En toch, aan de andere kant blijkt dan weer dat de « slechten » in het verhaal niet echt zo slecht zijn, dat ze gewoon een beetje knoeien uit eigenbelang.
    Er komt een beul in de serie. Die had bijvoorbeeld liever rozenkweker geworden. »

    KINDERBOEKEN
    Gommaar Timmermans woont en werkt al 18 jaar in Lier, waar hij geboren werd als jongste kind en enige zoon van schrijver Felix Timmermans.
    goT : « Toen ik 6, 7 jaar was mocht ik kijken hoe mijn vader werkte. Ik heb « De familie Hernath » nog weten ontstaan, « Adriaan Brouwer» en « Adagio » natuurlijk. M'n vader werkte dikwijls 's nachts, zodat hij overdag haast altijd tijd had voor vrienden en kennissen en voor zijn kinderen. Ik heb lang gedacht dat hij nooit werkte. » Vader Timmermans schreef voor zijn brood.
    Tekenen deed hij voor zijn plezier. Zoon Gommaar kan de invloed van zijn vader niet ontkennen. « Mijn vader hield van houtsneden. Ik ook. Ook de landelijke achtergronden in mijn tekeningen houden in mijn ogen verband met het werk van mijn vader.
    Komt daarbij dat ik opgegroeid ben in een door-en-door artistiek milieu. Voortdurend kwamen er kunstenaars bij ons over de vloer, schrijvers en schilders die allemaal hun brood verdienden met de kunst.
    Kunstenaar zijn leek me de gewoonste zaak van de wereld in die tijd. Later merk je dan dat het allemaal niet zó eenvoudig gaat. » Toch heeft goT nauwelijks de tijd gehad om te mopperen. Na zijn opleiding aan het Nationaal Hoger Instituut voor Stedebouw ( binnenhuisarchitektuur ) ging hij bij Esso bij het personeelsblad tekenen en daarna bij Desclée de Brouwer, de uitgeverij.
    Timmermans: «Op het Instituut kregen we twee halve dagen tekenen per week. Daar heb ik wel wat opgestoken. Naar de Akademie heb ik ook nog willen gaan, maar dan had ik alle dagen om 5 uur moeten opstaan. Ik wilde geen carrière maken, dus kon ik me permitteren de school te laten schieten. »

    Toen Gaston Durnez, ook een inwoner van Lier, hem vroeg of hij een tekenverhaal wilde maken voor de kinderpagina van de Standaard, naar een verhaal van zijn vader, ging de bal stilaan aan het rollen.
    Fideel, de fluwelen ridder, ontstond en werd een sukses. Hij ging méér strips maken, ondermeer voor Avenue en voor Knack. Toen kwamen de kinderboeken. Gommaar Timmermans verliet de uitgeverij en verhuisde opnieuw naar Lier, waar hij een hoekhuis betrekt langs het water. Hij werd zelfstandige en leeft sinds die tijd van zijn ideeën en zijn pen.
    Zijn vrouw, waarmee hij nu omtrent 22 jaar getrouwd is, runt een antiekwinkel op de benedenverdieping.
    Op goT's werkkamer, één etage hoger, staat het trouwens ook vol oude, mooie meubels. Vanuit een mooie, verweerde, lederen Chesterfield-sofa kijken we naar een kleerkast uit de Elzas van 1680 en naar een fraaie Naamse kast van 1750.

    KLETSEN MET VRIENDEN
    goT : « Ik kijk liever naar zo'n driedimensionele kast dan naar een schilderij. De lichtinval is altijd weer anders. Ik kan er minutenlang naar zitten kijken. » Ook vanuit zijn raam is Lier op zijn mooist, het water, een paar oude bomen, mooie huizen, vissers.
    « Ik weet het, het leidt me af, maar tegelijk inspireert het me ook. Ik zou niet graag buiten wonen, ik heb beweging rond me nodig. Op 16 juli in de Kerkstraat in Blankenberge rondlopen, daar houd ik van.
    En als het hier slecht weer is en er geen hond op straat loopt, kijk ik naar de regen in het water.
    Ook dat fascineert me. »

    Tekenen en schrijven, je hoort het dikwijls beweren, zijn eenzame beroepen, waar de kunst erin bestaat het zitvlak van zijn broek op de zitting van zijn stoel te houden.

    Timmermans : « Soms vervloek ik mijn vak, vooral als alles tegelijk af moet zijn en het wat te veel wordt. Als ik niet moest werken, zou ik niet veel meer doen. Ik zou gaan wandelen, lezen, wat kletsen met mijn vrienden, me moeien in de keuken.
    Dat heb ik ook van mijn vader, die stelde ook alles maar uit. Tot hij soms een briefkaart naar zijn eigen adres stuurde, waarin hij zichzelf aanmaande ten spoedigste aan het werk te gaan. En als hij soms maanden van huis was om lezingen te geven in het buitenland, dan kregen we een kaart met de woorden: zat ik nu maar thuis met de hond te spelen !»
    Zelf werkt goT snel en intens. Eerst komen de ideeën, dan pas de tekeningen. Alleen als de grappige vondsten niet willen komen, begint hij zomaar wat te schetsen. Zijn humor is absurd en humaan, een karikatuur van wat je alle dagen mee kan maken, zegt goT zelf.
    Hij maakt er een punt van zijn strips artistiek zo gaaf mogelijk te maken, met een evenwichtige verdeling van wit en zwart, van tekening en tekst. Dat zijn werk aanslaat, ook in het buitenland, blijkt uit de vermelding van de Children’s Book Council uit de Verenigde Staten, die een van zijn werken op hun internationale ranglijst zette, omdat het verhaal voor kinderen zo duidelijk was. En voor een Duitse uitgever werkt hij aan Der Grosse Knall, een overzicht van de geschiedenis in 99 tekeningen, met een inleiding van de auteur.

    SCHATTEN VAN MENSEN
    goT : « Ze vonden de inleiding zo goed dat ze me vroegen om nog meer te schrijven. Ik heb gezegd dat ik erover na zou denken. Een boek vol inleidingen misschien ? »
    Gommaar Timmermans geeft ruiterlijk toe nooit stripverhalen te lezen. Crazy Cat vond hij een tijdje leuk en Feiffer heeft hij ook gevolgd, maar die werd hem al gauw te serieus. Zijn pikturale voorkeur gaat naar de Vlaamse Primitieven en na lang nadenken naar Alechinski, Magritte, Chaissac en Vic Gentils. Maar het is duidelijk dat hij geen museumbezoeker is.
    « Ik lees liever een boek dan naar een tentoonstelling te gaan, » zegt hij zelf. Die boeken variëren van heel grappig, lichtgewichten als P.G. Wodehouse en Art Buchwald, tot heuse, ernstige romans.
    Gommaar Timmermans : «Van Kafka kan ik maar niet genoeg krijgen bijvoorbeeld. En ik heb er zes maanden aan besteed om Ulysses van James Joyce te lezen. Ezra Pound vind ik knap. En Günter Grass. Ik ben speciaal een kaart van Danzig gaan kopen om één van zijn romans ten volle te kunnen genieten.

    TV kijkt hij weinig, een film zo nu en dan, met een duidelijke voorkeur voor de absurdistische films van Louis Bunuel. Muzikaal is goT evenmin een top-30-man. Jazz zit in zijn platenrek, Chico Hamilton ondermeer, plus de groten : Mozart, Bach, Corelli en Thomas Wheelkes.
    Reizen is ook aan hem besteed. Timmermans kruipt dan hoogstpersoonlijk achter het stuur en blijft uren en dagen in die houding zitten.
    Frankrijk en Italië, daar kan hij entoesiast over worden. En Engeland natuurlijk, dat in zijn ogen één grote tuin is vol schatten van mensen : « Als ik zo stom ben van voor een rood licht stil te vallen omdat ik niet weet of ik naar links of naar rechts moet, komt de automobilist achter mij uit zijn wagen om me met zijn wegenkaart te helpen. De rest wacht dan geduldig tot we klaar zijn. Geef toe dat je dat nergens in de wereld nog zou vinden.»
    Behalve misschien in goT-land, die vreemde heuvelige streek in de fantasie van Gommaar Timmermans, waar fluwelen ridders en gevlekte filodendrons de plak zwaaien.

    ***********

    03-05-2019 om 10:34 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 1/5 - (2 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    25-03-2019
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Ernest Claes - Felix Timmermans en voordrachten in Duitsland

    Felix Timmermans en voordrachten in Duitsland

    Door Ernest Claes – uit Voordracht gevers zijn avonturiers  -  1962.

    Ook in Duitsland heb ik jaren lang lezingen gehouden, en het was Felix Timmermans die me daar in zekere zin toe aanzette. Toen "De Witte" bij zijn uitgever, Insel-Verlag, te Leipzig verscheen, schreef Felix voor die vertaling een pittige inleiding, en met de grote naam die hij in Duitsland had heeft dit voorwoord er zeker toe bijgedragen om "Flachskopf" bij de Duitse lezers ingang te doen vinden.

    Geen enkele Vlaamse of Hollandse auteur heeft ooit in Duitsland het succes gekend dat Felix Timmermans daar als schrijver en voordrachtgever te beurt viel. Vóór hem waren er voorzeker boeken van Vlaamse schrijvers in het Duits vertaald en uitgegeven, van Hendrik Conscience, Cyriel Buysse, Herman Teirlinck, Lode Baekelmans, August Vermeylen en een paar andere, maar het Vlaamse boek was toch nog niet zo ver doorgedrongen tot het Duitse publiek dat de Flämische Literatur over de Rijn een vaste grondslag had gekregen.

    Het werk van Felix Timmermans, en van hem alleen, heeft dat gedaan. Hij is de heraut geweest van de Vlaamse letterkunde bij onze oosterburen, en niet alleen daar, in haast alle landen van Europa en verder nog, werden — en worden — er werken van hem vertaald en leerde men door hem dat er een Vlaamse literatuur bestond. Vlaanderen kende hem, België niet. Zo er na hem zo talrijke werken, al werd de keuze eilaas niet altijd oordeelkundig gedaan, van Vlaamse schrijvers in de Duitse wereldtaal werden vertaald, dan hebben ze dat te danken aan Felix Timmermans en aan niemand of niets anders.
    Op een schone dag :
    "Nest, ze hebben me in Duitsland gevraagd of er nog andere Vlaamse schrijvers waren die bij hen een voordracht konden houden."
    "Ja, en?..."
    "Ik heb gezegd, ja, Nest Claes."
    "Dat is erg vriendelijk, Fé, de moeilijkheid is, ik spreek wel tamelijk Duits, maar om een voordracht te houden, twee uur lang vertellen..."
    "Dat gaat van zelfs."
    "Dat zegt ge wel, maar die onmogelijke Duitse grammatica, die voorzetsels bij voorbeeld... 't is om zot te worden."
    "Wat is dat ?"

    "Durch, von, mit, nach, ohne... de ene keer met accusatief, de andere keer met datief, soms met genitief zoals wahrend..."
    Fé bezag me met onschuldige ogen alsof hij het niet snapte.
    "Ik ken alleen goed die "mit"... Als ge in Duitsland uw pint betaalt moet ge aan de garçon eerst vragen : "Mit ?" en als hij ja knikt moet ge geen drinkgeld betalen, als hij zegt "Ohne mit" moet ge er iets bijleggen... Van dat andere weet ik niets."
    "Hoe doet ge dat dan als ge Duits spreekt ?"
    "Ik zeg bij alles maar hetzelfde, van die accusatief of datief trek ik me niks aan, en als ik het Duits woord niet seffens vind zeg ik het in het Vlaams."
    "Hoe vinden de Duitsers dat dan ?"
    "Dat weet ik niet... Ze peinzen geloof ik dat het allemaal Vlaams is wat ik zeg of dat wij bij ons zo Duits spreken... Duits en Vlaams is toch bijna hetzelfde." 

    Ik heb Fé zijn methode van Duits spreken toch niet durven toepassen- Die Herr Doctor voor mijn naam heeft me meer ambras aangedaan dan plezier. De eerste keer dat ik voor een spreekbeurt naar het Rijnland trok had ik bij het overstappen te Keulen enige last gehad met de treinen, ik vertelde dat aan Fé toen ik een volgende keer samen met hem in de trein naar Duitsland zat. In zo'n groot station, Fé, kan een mens zich wel eens vergissen met de treinen.

    "Geen schrik, Nest, ik ken daar alles, ik zal u wel op de goede trein zetten."
    Wij stappen te Keulen uit de trein. Ik moest naar Düsseldorf en Fé naar Mainz. Aan een station- of treinarbeider, in een vettig blauwe werkkiel, die over het perron stapte hoor ik Fé vragen :
    "Sage eins, auf welche Spur steht der Traain für Düsseldorf ?"

    De norse vent, die niets scheen te begrijpen van dat Spur en die Traain, bekeek de dikke Fé even van onder tot boven, haalde de schouders op en ging verder. Fé keek hem verbluft na.
    "Dat is zeker weer een vreemde werkman die nog niet veel Duits kent... een Italiaander of zo iets," verklaarde Fé.
    Hij vroeg het toen nog eens aan een geüniformeerde treinwachter.
    Die gaf hem duidelijk bescheid over Gleis en Zug naar Düsseldorf en Mainz.
    "Und muss die Herr —(ik) — auch ieverans überstepfen ?" — Nein, umsteigen ausgeschlossen.
    "Nest, kom maar mee, ik weet het." Een tunnel door en op een ander perron.
    "Stap maar in, zei Fé, en ge moet nieverans niet überstepfen."
    "Merci, Fé."
    "Moet ge misschien nog iets weten?... Zeg het maar gerust, ik ben hier thuis."
    "Neen Fé, en tot ziens... De complimenten aan Marieke."
    "En een goeiendag aan Sté."

    Ik stap in mijn wagen, vind er een gezellig hoekplaatsje, leg mijn valiesje en overjas in het rek, en zit daar te wachten. Het compartiment liep stilaan vol. Gelukkig was ik op tijd. Opeens vliegt het portier open. Fé !
    "Nest, ge zit in een abuzen trein... Dat is mijn trein... De uwe staat op Spur vier... Rap !"
    Terwijl Fé mijn rustig hoekplaatsje inneemt vlieg ik met jas en hoed en valiesje uit de wagen, door het raam roept Fé me nog eens goede reis toe, en iets van nergens überstepfen, ik storm door een tunnel, en spring hijgend op Spur vier in mijn trein die op hetzelfde ogenblik in gang schiet. Alle zitplaatsen bezet. Ik heb in de gang tussen een hoop even onfortuinlijke medereizigers rechtgestaan in een derde-klaswagen met een reiskaartje eerste-klas. Mijn bedenkingen over Fé waren het eerste halfuur van zulke aard dat ik ze liever hier niet neerschrijf. Ik heb hem nooit meer enige inlichting gevraagd over Spur of Traain in Duitsland. 

    Fé was een mens die altijd honger had en van goed eten hield. Hij kon mij met een waar genot in het lang en breed uiteenzetten wat "goed" was en wat "nog beter was", en hoe ge een beefsteak moest bakken om er "het beste" van te maken. Als hem op zulke ogenblikken iemand kwam storen om over "Pallieter" te praten, kon hij de onderbreker plat slaan met een zo onthutsend antwoord of een vraag dat de onbescheiden vrager niet verder aandrong.
    Een paar jaar voor de oorlog hadden wij het plan opgevat samen een soort kookboek uit te geven dat zou heten "De Stoofpot". Ik schreef het eerste hoofdstuk : Daags voor Kermis, waarin ik vertelde wat er vroeger in mijn oudershuis te Zichem met bakkerij en kokerij al gebeurde, op zaterdag voor Sint-Janskermis, in afwachting van de kermisgasten 's anderdaags. Ik zond het handschrift aan Fé. Hij zou dan ieder gerecht — er waren er veertien — en de bereiding ervan beschrijven op zijn manier, en, dat was zo afgesproken, hij zou beginnen met "pensen". Ik wachtte veertien dagen, vroeg hem dan wat hij van mijn opstel dacht, en een paar dagen later kwam het antwoord : "Nest, ik heb bij het lezen van uw beschrijving over die kermistafel zodanig de gierhonger gekregen dat ik uw handschrift, geloof ik, mee opgegeten heb want ik vind het nergens meer.
    Ik heb er mij zot naar gezocht..."
    Fé 's eetzucht is mede de oorzaak dat er van "De Stoofpot" niets is terecht gekomen. Jammer voor de kookkunst, niet jammer voor de literatuur.

    Bij onze voordrachten in Duitsland hebben wij elkaar dikwijls ontmoet, samen in de trein gezeten, zonder veel te zeggen. Geen van beiden konden we lezen in de trein, Fé was ten andere geen buitengewoon lezer, wij bleven stil in ons hoekje zitten, keken door het raam, waren gelukkig bij mekaar te zijn, en lieten onze gedachten gaan. Als Fé soms over iets sprak dan ging het gewoonlijk over thuis, over Marieke, zijn vrouw, of de kinderen, en wat hij voor die of die moest meebrengen van de reis. Het vervelendste was als een medereiziger het ons dan lastig maakte.
    Het gebeurde in de trein ergens in het Rijnland. Een Duitse medereiziger had Fé herkend en er ontstond een gesprek over alles en nog wat. Een paar keren probeerde Fé de babbelzuchtige reisgezel aan mij over te maken met te zeggen : "Diese hier, das ist auch ein Schreiber." Maar de Duitser deed of hij mij niet zag. Dan vroeg hij aan Fé : "Sie sind wohl katholisch, nicht ?"

    Fé knikte even onverschillig. Die conversatie hing hem de keel uit.
    "Und ist Ihre Frau auch katholisch ?"
    "Ja," antwoordde Fé nu, "natürlich... uns Marieke ist bekanst eine Kwiesel."
    Om de Duitser niet in de valse mening te brengen dat Marieke misschien tot de ene of andere Lutheraanse congregatie behoorde, legde ik hem uit dat Kwiesel bei uns in Flandern de Duitse vertaling was van kwezel, Betschwester.
    Hij kende het woord nog niet, zegde hij. Hij leerde het nu van Fé.

    Als in de treincouloir de man verscheen met de warme saucijsjes, Frankfurter Würstchen, dan sprong Fé recht: "Hola, Kerl, gief mir davon zwei." En met een gelukkig gezicht, het kartonnen schaaltje in de hand, kwam hij terug op zijn plaats zitten. Een paar uur later weer hetzelfde. Bleef de trein in een station een beetje wachten, dan wipte hij op het perron, recht naar het wagentje of winkelstelletje met wafels, koeken, worstjes en andere goede kommerschap. "Mijn hart doet zeer dat ik dat moet laten liggen," zei Fé. Als ik met hem in een Duitse stad langs de straat liep bleef hij telkens staan voor het uitstalraam van een slagerswinkel, en : "Nest, dat daar hè... dat stukske lever, als ge dat zó en zó... en dat daar... en dat daar, die verkenspoten..."

    Wij ontmoetten elkaar toevallig in een hotel samen met een der grote Duitse uitgevers. Wij praatten over boeken. De uitgever vroeg op een zeker ogenblik of hij ons met iets kon plezier doen. Hij meende natuurlijk : met een boek. Ik antwoordde : Ja, "Paracelsus", van E.C. Kolbenheyer, waarover ik met lof had horen spreken.
    "Und Sie, Felix ?" vroeg de vriendelijke man.
    "Eine Wurst," zei Fé.

    Ik kreeg mijn boek, en Fé kreeg zijn worst. Het was onder de oorlog, de voedselschaarste begon in Duitsland nijpend te worden, maar een worst voor Fé kon er nog af. In die zelfde periode kwamen wij samen uit Duitsland, en te Herbestal stopte onze trein gedurende een gans uur.
    De tolbeambten stapten in onze wagen vergezeld van een Hauptmann. Wij vreesden het ergste. In onze valiezen hadden wij dingen verstopt die niet over de grens mochten zonder meer.
    Toen de douanier aan Fé een teken deed dat hij zijn Gepäck uit het rek moest halen, schoot Herr Hauptmann ineens vooruit en met een vriendelijk gezicht:
    "Sind Sie nicht Herr Timmermans ?"
    "Ja wohl !" riep Fé opgelucht terug, "und diese hier, das ist Flachskopf."

    De tollenaars moesten zich met veel Entschuldigungen terugtrekken. Herr Hauptmann liet alle verder tolonderzoek aan hen over, nam ons mee naar zijn bureau in het station om een tas koffie te drinken. En juist toen we ons daar om een tafeltje neergezet hadden, komt Herr Hauptmanns ordonnans binnen met op een grote schaal het avondeten voor zijn baas. Ik las op het blozend gezicht van de zwaarlijvige vent dat hij dit optreden ontijdig vond. Hij zag er hongeriger uit dan wij.
    Maar hij kon nu niet anders dan ons uitnodigen das Abendessen met hem te delen. Beleefdheidshalve nam ik een sneetje brood met een schelletje worst. Ik had geen honger, zei ik. Beleefdheidshalve deed Herr Hauptmann ook zo. Maar Fé... verdorie-nog-toe !... at alles op, tot het laatste stukje brood.

    Herr Hauptmann, met de blikken onafgebroken op Fé en de schaal, vertelde gemütlich het een en ander over "Pallieter" en "Flachskopf", over zijn zes kinderen en zijn vrouw, hij was ergens hoofdonderwijzer in een Beiers dorp, en de oorlog... das brauchte alles nicht zu sein... en hoffelijk bracht hij ons weer naar onze wagen.
    Ik was overtuigd dat hij, terug in zijn triestig hokje, iets moet gefoeterd hebben van literarische Schweinhunden. Fé zei in de trein :"Dat zag er ne brave mens uit, nie'waar, Nest ?" — "Ja Fé."

    En als aan onze Fé na een van zijn voordrachten gevraagd werd zijn handtekening te plaatsen op een van zijn boeken, vroeg hij wel eens aan de klant: "Soll ich ein Männechen dabei zeichnen ?" En hij tekende een manneke, een engeltje met een kaarsje in de hand, een bloempot, een... varkentje, drie dingen die voor hem van betekenis waren. Hij tekende bij voorkeur het kleine Ferkel, met schone ronde hespen. — "Ge zoudt er zo kunnen in bijten," zei Fé zelf.
    Ik heb hem maar eens uit zijn humeur gezien in Duitsland. Wij zitten op een avond te Duisburg in een café, en drinken er rustig een heerlijke Löwenbrau uit een schone dekselpint. Fé trakteerde voor mij. Na een passende tijd was dat glas geledigd, en zonder dat wij enig teken daartoe gegeven hadden neemt de Kellner de twee glazen weg en brengt die onmiddellijk gevuld weer terug. Fé keek verrast langs de tafels naast ons en zei: "Daar moet hier zeker een Duitser zitten die mij kent en die trakteert." Ook goed. Nog met meer smaak Prosit.
    Maar dit gebeurde een derde keer, een vierde keer. Dan begon het toch tot ons door te dringen dat er niemand voor ons trakteerde, dat die Kellner dat zo maar op zijn eigen houtje ondernam. "Halt," riep Fé, zijn leeg glas stevig in de hand, "es ist genug... Warum tun Sie alzeit wieder die Pinten vol als ich nichts gefragt habe ?"

    De Kellner keek verbluft en zei met een lachend gezicht: "Dat is nu eenmaal de gewoonte hier... Als een klant zijn glas leeg laat staan dan vullen we dat opnieuw... totdat hij onder de tafel rolt...
    Waarom zou hij anders blijven zitten ?"
    "Mussen wir die Pinten die wir nicht gefragt haben auch bezahlen ?" vroeg Fé.
    "Selbstverständlich..."
    Fé was kwaad. Misschien kwam het door dat te veel Münchener in zijn maag. Hij was geen drinker. Maar hij had mij geïnviteerd : "Kom, Nest, we gaan een pint drinken, ik trakteer." En nu kon hij voor zijn fatsoen niet anders dan die acht pinten betalen, alleen.

    Wij logeerden te Berlijn in het hotel Excelsior bij het Anhalter-Bahnhof. Mijn vrouw was bij ons. Wij volgden er in de gebouwen van de Ufa een filmkursus, drie weken lang. Voor het Goethe-Verein hebben wij samen op een avond een voorlezing gehouden uit eigen werk. Mijn vrouw en ik logeerden op de eerste verdieping. Fé op de derde. Iedere avond voor het slapen gaan kwam hij een uurtje bij ons zitten, hij hing zijn paraplu en zijn jas aan de kapstok, trok zijn schoenen uit, maakte zijn boord los, en zette zich op zijn gemak in een zetel.
    Het hotel stak vol, en de logeergasten waren rond elf uur haast allen naar bed. Tegen twaalf uur kwam Fé recht. "Bruu, geef me uw horloge eens." Hij had geen zakhorloge, of zo wel, dan heeft hij het niet geweten.
    Hij nam zijn schoenen in de linkerhand, hing zijn paraplu en zijn overjas over zijn arm, en met zijn boord en zijn hoed in de rechterhand sloop hij op zijn kousen door de stille gangen de trappen op naar zijn kamer.
    Dat duurde een paar dagen.

    Op een namiddag, terwijl ik alleen op onze kamer zat, komt de hoofdkamerknecht binnen. Een oudere, stijve, koele man-van-het-vak, twee meter lang, gewichtig, beleefd. En met een blik die niet op mij gericht was : "Herr Doctor, entschuldigen Sie... Excelsior ist ein vornehmes Hotel."
    "Ja, Herr Chef... ich glaube es gern... sieht so aus." Ik bekeek hem verwonderd.
    "Ein sehr anständiges Hotel, Herr Doctor."
    "Ja... und was ist los ?"
    En hij begint me daar op te sommen wat al deftige heren en dames, hoge officieren en adellijke sinjeurs er in Excelsior logeerden, hij citeerde zelfs een paar ronkende namen met Herr Graf en Seine Exzellenz.
    Ik kon de vent alleen maar aangapen. Wat wilde die ?
    "Und die Polizei..." Het hotelbestuur moest iedere dag rapport overmaken.
    De schrik sloeg me om het hart. Gingen we hier de bak in vliegen?... De Gestapo?...
    Twee anständige dames van de derde verdieping hadden reeds een paar keren bij het bureau klacht ingediend tegen den Herrn Pfarrer... Ze hadden herhaaldelijk den Herrn Pfarrer 's nachts stilletjes door de gangen zien sluipen, op zijn kousen... Der Herr Pfarrer kwam van de eerste of tweede verdieping...
    Verleden nacht had hij zelf... Jonge dames logeerden ook in het hotel... En of Herr Doctor den Herrn Pfarrer, met wie Herr Doctor blijkbaar bevriend was, niet even wilde waarschuwen ? Anständiges Hotel, Excelsior...
    Und die Polizei...

    Toen kon ik me niet langer inhouden. Ik ontplofte in zo'n onbedaarlijke lach dat de goede man bleek werd van onthutsing. Die pastoor, die Herr Pfarrer, onze Fé !!! Met horten en stoten legde ik hem uit wie der Herr Pfarrer was, der famose flämische Dichter Felix Timmermans, en dat en dat... De streng gestylcerde hoofdkamerknecht nam dat alles gewillig aan, zonder lachen, had nooit die naam gehoord, maar Excelsior, waar hij al dertig jaar diende, was niettemin een door en door anständiges hotel, Herr Doctor. Waarin ik hem gelijk gaf, vermits wij zelf er logeerden. Dezelfde avond trok Fé toch eerst zijn schoenen aan voor hij wegging bij ons. De anstandige twee kwezel-tutten hebben daarna geen klachten meer ingediend tegen de immorele praktijken van de vrome Fé. Hadden ze hem beschuldigd ergens in het hotel een worst gestolen te hebben, dan had ik het kunnen geloven. Maar 't een gezegd lijk 't ander, wat zou die Fé een schone pastoor geweest zijn !

    Ach Fé, mijn goede arme vriend, het is nu al zoveel jaren dat ge zijt te Gode gegaan, en ik kan er nog altijd niet overheen. Daar zijn van die dingen waarbij een mens zich moeilijk kan neerleggen, die niet zouden mogen zijn. Het is geen literatuur die ik er over maak, Fé, en nog minder wat sentimentaliteit.
    Op mijn leeftijd doet men dat niet meer, en men maakt ook geen nieuwe vrienden meer. Wij denken meer terug aan hen die er niet meer zijn, en wij voelen de eenzaamheid rondom ons alsaan groter worden.
    Maar uw heengaan heeft bij mij een leegte nagelaten die er blijft. Ik zeg dat aan niemand, alleen aan u.
    En misschien denk ik meer aan de goede mens die ge waart dan aan de schone schrijver. Ge hebt van mij iets meegenomen dat ik niet meer terugvind.

    En als ik met ons beider grote vriend Renaat Veremans, die zo trouw uw herinnering in zijn hart bewaart, te Everbeur zit, waar gij zelf zo graag naartoe trokt, dan vertellen we voor mekaar, zeer zeker, het een en ander van uw loze streken, van uw treffende woorden, van uw goed hart. Maar de ondergrond van wat wij over u zeggen, de keerkant van onze lach zelfs, Fé, is de stille en blijvende weemoed om uw afwezigheid.

    *************

    25-03-2019 om 22:13 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    05-12-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.De Molen van Fransoo - Felix Timmermans

    DE MOLEN VAN FRANSOO IN PALLIETERLAND.

    Door Felix Timmermans

    Uit "Ons Eigen Tijdschrift", februari 1923, pp. 97-100.

    Het handschrift van Felix Timmermans bracht de zetters wel eens in verlegenheid. Zo noemde hij in "Schoon Lier" het begijnhof "d'amandelboon van Lier", maar de zetter maakte er een amandelboom van. In "Ons Eigen Tijdschrift" verscheen in 1923 een bijdrage van hem onder de titel: "De molen van Franzoo in Pallieterland".
    Wij nemen ze hier over in de oorspronkelijke spelling en hebben de zetfout in de naam van Fransoo hersteld. Fransoo is een vervlaamsing van François. In feite is de tweede lettergreep in het Liers een lange oe-klank, die in het Algemeen Nederlands enkel voor een "r" voorkomt, b.v. in "boer". Fonetisch zou "Fransoe" zomin correct geweest zijn als "Fransoo", maar de spelling "Franzoo" heeft helemaal geen zin.
    In "Pallieter" zelf werd de naam van de molenaar altijd "Fransoo" gespeld. In het handschrift van de bijdrage voor "Ons Eigen Tijdschrift" heeft de zetter klaarblijkelijk de "s" voor een "z" gehouden.

    In deze bijdrage vertelt Timmermans dat een boer uit Wiekevorst de molen van Fransoo heeft gekocht, hem afgebroken en mee naar zijn dorp gevoerd. Helemaal op het einde van de Pallieter film, die in de onmiddellijke nabijheid van Wiekevorst werd opgenomen, vraagt een boer aan Pallieter waar hij naartoe gaat. We gaan naar waar mijn klep wijst, antwoordt hij en hij gooit zijn pet hoog in de lucht. Als ze op de grond valt, wijst de klep in de richting van Wiekevorst. Toch wel een eigenaardig toeval!
    Er stonden er vijf rond het stadje, vijf houten windmolens.
    Zij gaven aan het oude, roodgedakte stadje met zijn gele torens, de idyllische pastorale eigenaardigheid.
    Elk stond nevens een bane, die naar andere vlekken en steden verdween. En zij waren als de oude, trouwe wakers, die al wat vreemd en modern was, en niet tot het karakter van het stadje behoorde, resoluut tegenhielden.

    Zoolang zij er stonden behield het stadje zijn rustieke traditie, zijn gemoedelijke handenwerkzaamheid en zijn poëtisch, Dickens-burgerlijk vertoon, en zijn Vermeersche schilderachtigheid. Er stonden er vijf.

    Aan elke poort een, en twee aan de Leuvensche poort; die twee stonden dicht bijeen, en als 't stil was kon den eenen van den anderen het graan tusschen zijn steenen tanden hooren malen. De eene stond op de stadswallen, en den andere over de Nethe, waar 't veld begint.
    Die van over de Nethe was de molen van Fransoo.
    Maar al waren ze nog zulke trouwe wachters, ze konden het op den duur tegen de twee indringers niet houden : de electriciteit en den oorlog.
    Die van de Lisperpoort is gesloopt, jaren geleden, doordat er in de gebuurte een stoommaalderij kwam ; dat concurreerde hem kapot; hij teerde uit van werkeloosheid en verveling, en wierd in perceelen verkocht.

    Die van de Mechelpoort kreeg ook niets meer te doen, en verhuisde naar de Kempen.
    Maar de drie anderen draaiden nog lijk blije kinderen hunne armen op en neer, in de wisselende winden.
    Toen kwam die groote, stomme oorlog over ons land gedanst. Een dikke Bertha, of zoo iets, kraakte de Koesteertmolen tot splinters, en die van de Leuvensche poort op de stadswallen verteerde door de Duitsche vlam. Toen bleef er nog eenen over, de molen van Fransoo.
    Och Pallieter hield toch zooveel van hem !
    Als hij 's morgens wakker wierd dan zag hij ꞌt eerst naar die molen ! En als hij slapen ging, en de molen ginder zichtbaar was in de maneschijn, dan bezag hij hem nog een wijle aangedaan.
    Hij hield er van in alle weeren : in den mist als hij vaag stond, groot en dreigend als een spook, als de sneeuw hem zottelijk met een witte muts bedekte ; als de zon er op trilde van hitte, en als ze hem bij avond nog met wat roos vuur bestreelde, als 't andere al in de schaduw lag. Hij zag hem gaarne blinkend in den regen, en hij zag hem liever in den wind, dat hij draaide met al de kracht van zijn groot, houten lijf ; en hij peinsde er zorgend op, als 's nachts de storm loeide en de molen schudde en bekampte. Hoe blij was Pallieter dan, als hij 's morgens zijn vriend daar even gelukkig zag staan draaien in de versche zon ! 

    Pallieter hield er van wanneer de weerlicht er donderend omheen spartelde met zijn vierige lansen, vorken en kattestaarten ! En bij maneschijn ! O geweldig vond Pallieter die molen bij maneschijn, romanties, omwasemd met den geur van oude liefdes en spookvertelsels ; en dan in de schemering als alles inniger wordt en beter! als den droom alles doet stil zijn, en de molen daar zoo ernstig-goed boven de lage dingen opblokt, als een ruwe, pastorale Filosoof, die over alle goedheid mijmert. Voor Pallieter was die molen het middelpunt van zijn salon, zijn salon waarvan de lucht de zoldering is, en de velden de tapijten zijn. Hij was het postuur in de schoone kamer!

    Hij was er fier op! 's Morgens knalde hij er de zweep en hij ging er naartoe dien avond met de bohemers, die vreemde liederen op hun doedelzak speelden. Was Fransoo misschien zijn vriend niet geworden, alleen omdat hij in den molen woonde? Wie zal het zeggen! Voor Pallieter had die molen, misschien lijk alle molens wel veel weg van een mensch. Hij had de gebaren, de werkzaamheid, het vertrouwelijke van een mensch. Als hij door 't veld slenterde, langs hagen en wegen, langs koren en klaverland, en hij zag hem ginder ineens van achter 't geboomte piepen, dan wierd hem het landschap meer bevriend. Pallieter was er zeker van dat een landschap met een molen aangenamer is dan zonder.

    O dit kruisen-slaan der molens! Als men ginder in de verte tegen den horizon een molentje draaien ziet, dan krijgt het landschap leven, dan verroert het landschap, en een gevoel van vrede en herderlijke eenvoudigheid wandelt door uw hart.
    Een molen trekt aan gelijk een heuvel.
    Pallieter had medeen het geluk, de ziel van den molen te kennen. Die ziel was de molenaar, die beneden in het witte huis woonde, de vader van Fransoo. Hij is de zorgende, koesterende ziel. Hij ziet van waar de wind komt en richt er de molen naar ; hij ziet uit naar ꞌt koren dat rijpt, dat eens door de draaiende maaltanden van den molen tot bekoorlijke bloem zal worden voor goed brood.

    Hij haalt de zeilen in als de groote wind met zijn leger vernielers komt aangebulderd. Hij zegent en kruist de molen met wijwater als ginder in de looden lucht de bliksem flikkert; en hij schildert hem in nederige kleuren, grijs en wit, met een rood sterreken, als de Lente komt aangegeurd. Hij verzorgt de molen, van af het koperen weerhaantje tot aan de vier steenen pijlers. En de molen weet het en is gerust, en hij maalt de gulden terwe!
    Het is een geluk bevriend te zijn met een hovenier en een molenaar. Hun oogen hebben de kleuren en de verten gedronken. Hun geest en hun sprake is vol verwen en tinten en geluk. Ook voor elkendeen was de molen van Fransoo een bekoring. Voor de verliefden die daar bijeen kwamen, voor de duivenmelkers, die van daaruit hunne jonge duiven oplaten, en van daaruit de oude duiven uit Frankrijk zien aanvliegen.

    De boeren van de rondte, die nooit om zoo te zeggen, hunnen kop door hun zoldervenster staken, kosten, als z' op de molen kwamen, zich uren vergapen aan 't schoon gezicht der verten.

    Die molen had traditie : stroopers, bandieten, leurders, herders, kinderen, wandelaars en verliefden, kwamen er bijeen elk voor zijn eigen belang. Hij had zijn vertelsels en sprookjes.

    Hij was het echt begrip van vrede in den vollen zin, van 't goede werk en de gewetensvolle rust. Lijk alle molens was hij het symbool van de vrede, en daarom ook bij elken oorlog, zie de oude schilderijen, staat de molen in brand. Waar een molen draait is er brood en vrede in het land.

     

    Waar fabrieken, 't zij van bloem of van iets anders smoren, grolt er iets zwart en onrustig in het hart der werkers en der menschen. Nooit is een molen door iemand gehaat, dan door de vijand, hij verbrandt hem of spijkert de wieken vast. Hij is het eenigst mecanisme dat pastoraal blijft en vol poëzie. En hij is geliefd door de twee kinderen van het zingende woord en de kleur, de dichter en de schilder.

    In één woord, een molen is geluk.

    En als een teeken van geluk stond de molen van Fransoo, langs de Nethe. Hij stond tegenover 't salon van Pallieter op een borstronde heuveling, en hij was als een borst die brood gaf, in plaats van melk.
    Pallieter deed hem mij op de volgende wijze beschrijven : "Ginder, hoog boven de boomen rees de oude molen op. Hij draaide vreedzaam zijn roode wieken in den kalmen zuidenwind, en liet een koperen windhaan schitteren, en nu de zon zeer machtig straalde was helder het mos, dat zoo weelderig de zwarte houten romp beplakte en bestreepte.

    Het was een schoone molen, hij hong wat achterover, hetgeen hem nog vriendelijker maakte, en hij domineerde over 't land, trotsch als een kerk, en was van alle kanten zichtbaar.

    Pallieter ging er geren op, want hij had er steeds een schoon gezicht over de boomen en de verten, en genoot er voluit van de lucht en hare elementen ; van den wind, die het land verblauwde, en van de regengordijnen, die achter de wereld omhoog schoven en de aarde begoten, wijl ginder de zon uit de donkerheid een molengehucht deed blinken. Hij kon er zich uren vergapen aan het broeien en groeien der wolken.

    De avonden en de morgenden waren er grooter en langer, en de nachten eens zoo oneindig. De winters lagen er rondom lijk ware Breughels, en men zag van hier de Lente waarachtig uit het zuiden komen, en dan, altijd en overal, in zon en mist, zag men het boerenvolk de goede aarde melken. Was dat niet Mozesachtig?"
    In die molen woonde Fransoo, en schilderde daar zijn panoramieke, aartsvaderlijke doeken. Tegenover hem op de wallen klom de andere molen, de Nethe tusschen hen in, en zij stonden daar lijk twee goede tweelingbroers te draaien in den malschen wind ; hunne wieken ruischten lijk een lied. Maar voor den oorlog reeds, begost op plompe wijze de strijd tegen hun bestaan. Een electrische bloemmolen, een cyclopengebouw, een blok, een doos, plantte zich tusschen hen beiden in, tergend en uitdagend. En 't gerommel der machines, verstomde den lustigen tik-tak der molenwieken. Zij hoorden malkander liet meer.
    Die van op de wallen verging in oorlogsvlam.
    En nu stond de molen van Fransoo daar nog alleen.
    Maar hij hield zijn kruis recht-op, stil en angstig.
    Hij kreeg niets tusschen zijn tanden, en als met toeë oogen treurde hij over zijn land, dat hem anders zoo weelderig voorzag. Zoo heeft hij daar vier jaren onder streng toezicht van vreemde heerschers gestaan. Doch na vier jaren schalden juichende trompetten vrede, en opnieuw zoefden de wieken met geestdrift en couragie, in het lied van de wind, en daarbinnen stoof het wit van edele bloem!
    Doch de ziel was geraakt, schijnt het, de molenaar was verslagen! Door den ronk der machines tegenover zijn wit huis, door het verdriet der oorlogsjaren? Ik weet het niet. Ik ken de molenaar niet, en Pallieter die het mij zou kunnen voort vertellen, zit ergens in andere landen, in Javitta, Aap- of Snotland. In elk geval, eenige weken geleden, wandelde ik door 't Salon. Alle dagen zag 'k hem staan, de goede, oude jongen, vrede en brood gevende, en 't landschap verlustigend, en 't was mij steeds een geluk hem weer te zien. Door werk was ik een paar dagen thuis gebleven, en nu genoot ik weer van de eenvoudige weelde van het Nethelandschap. De wolken schoven voort, blank van geluk en lekkend van zon, een champagnezon! Er was een geur van fruit allerwegen en een zerpen geur van eikenhout; en afgevallen bladeren dreven op het water.

    Maar wat was dat? Dat was ginder zoo ledig! Wat miste ik daar? Wat? En ik riep : "De molen van Fransoo is weg! Heelemaal weg!" Droomde ik? Neen! En lijk altijd als een verlies u treft, denkt men nog steeds dat het niet waar zal zijn. Ik botste haast omver! En een uur later wist ik het.
    Een boerken van Wieckevorst had hem gekocht, afgebroken en naar zijn dorp meegevoerd.
    Wat bliksem, noch tijd, storm, oorlog of machines hadden gekund, deed een boerken van Wieckevorst. En nu hangt er lijk een leegte over 't salon, er zit iets gebroken aan het uitzicht, de lijn, de atmosfeer van het landschap. Lijk een dorp zonder kerk. Hij is weg, en er zal geen nieuwe in de plaats komen. Het stadje is zonder molens.

    Maar altijd zal men zeggen, onuitwischbare herinnering, "Ga naar den molen de duiven oplaten" of "ik kom van avond aan den molen". Hij is er niet meer en toch zal men nog van hem spreken alsof hij er nog staat. De verbeelding zal er hem zien. Het rijk der molens is uit. De eene na den andere zal verdwijnen. Het is de nieuwe tijd die aanrukt. En de vreugde van de nieuwe tijd, daarom geen betere, is al te hooren in het gegons en 't gesnor der geweldige bloemfabriek aan de Nethe. Ze trilt van het werk lijk een biekorf, en ’s avonds slaat zij triomfantelijk, onmeedoogend, hare duizend lichten in den donkeren nacht...

    Geen hand heeft zich verroerd, geen mond heeft zijn lippen open gedaan om er de molen te laten. Helaas...
    Pallieter heeft eens een boom gekocht, uit medegevoel voor den boom in 't bizonder, en voor de schoonheid in het algemeen. Maar dat ooit een boerken van Wieckevorst die molen zou koopen, afbreken en er mee wegtrekken, lijk nu is gebeurd. O neen, daar zou Pallieter wel voor gezorgd hebben, dat het anders zou zijn. Hij zou dat boerken eens gemolend hebben, en 't zou zich niet bepaald hebben bij een zeker "Tweegevecht".
    Ik geloof dat het boerken in 't vervolg wel een uur omweg zou doen, om den molen zelfs niet meer te zien!

    Daarbij, Pallieter zou niet alleen staan, zijn stille vriend Fransoo zou het boerken mee bewerkt hebben, met al den hartstocht van zijn kinderlijk gemoed, en met al de kracht zijner worstvingerige vuisten! Maar helaas, Pallieter en Fransoo zijn maar kinderen der verbeelding van iemand die de oude, schoone windmolens bemint...

    *************

    05-12-2018 om 15:30 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 3/5 - (4 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    12-11-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.De Vroolijkheid in de Kunst - Carel Scharten

    De vroolijkheid in de kunst

    Door Carel Scharten  -  Uit De Telegraaf 12/08/1916

         Pallieter dan, van Felix Timmermans, is inderdaad een heerlijk boek. In lang niet had men van een boek zoo gul genoten; een genot dat u beurtelings een peut van pleizier gaf in de maagstreek, of de weelderigste zoetheid stuwde rond het hart, beurteling luidop deed lachen of stil worden om een in dit sanguinisch verhaal te dieper verwonderende en ontroerende, maagdelijke teerheid. Pallieter, een molenaar, ergens in Vlaanderen, is de onbewuste dichter, die in alles de schoonheid ziet, en de ongebreidelde levensgenieter in den volsten zin van het woord.
    Want geen enkel vooroordeel van overbeschaving, van comfort, van stemmings-precieusheid of wat ook van gansch dien bezwaarlijken beschavings-last, die ons het volle, natuurlijke levensgenot onmogelijk maakt, breidelt Pallieter in zijn overdadig, zijn onmatig levensfeest. Gij vindt regen onaangenaam, niet waar? tenminste, om erin uit te gaan. En moet ge uit, dan sopt ge op uw overschoenen en onder uw paraplu gebogen, verdrietig voort.
    Maar Pallieter weet den regen nog op zijn recht en prijs te stellen!

    Luister maar eens :
    "En klets! daar viel de regen"
    Ja, mor dor van geproffeteerd! Riep Pallieter. Hij liet de toerten (tulbanden) staan en liep naar buiten in den hof. Op een omzien stond hij uit te lekken lijk een waterhond en 't deed hem deugd, lijk aan een kouden bedelaar warme melk met korentenbrood. De koele, malsche regen ruisente frisch, over het land, begoot de boomen en de planten, kleste op het water en kletterde op het dak. 't Was een symphonie van water! De duiven en de kiekens sloegen hun vlerken over hun kop, om de warme puttekens van hun zwingen nat te laten worden.
    Petrus de ooievaar stond roerloos met zijn wijf, elk op één been, in zijn nest en de eenden lagen op den blijk met open vleugels bijeen geklodderd. Pallieter was twee dagen te voren 't haar rats nevens het hoofd afgesneden en nu kletterde en blonk de regen er op lijk op een steenen bol.
    Het regende, regende!...... En, terwijl hier het water stroomde, kwam er een balk zonnestralen door de wolken geboord, en daar was een vinnige plek lichtgroen land ginder achter in het veld. Het licht zifte door den vallenden regen, en nu was 't goud dat er viel, allemaal boonen goud. Pallieter keek zijn oogen uit.
    "Da's manna!" zei hij, en hij wierp zijn kop achteruit, opende den mond en liet er de gouden droppelen invallen.

    En daar kwam weer een straal, en ginder nog een, en 't was alsof de eerste frissche, groene Lente met gauwte teruggekomen was. Ginder, boven den veldbuik, rees het uitgewaterd einde van de vlaag omhoog en de helft van het land schitterde in de zon, wijl het donkere gedeelte nog ruischte van den regen.
    "Da’s plezant, hé" schampte Charlot, "oe zoe late beregene! " "Och meske (meisje), zwijgt, 'k ben er ne voet mee gegroeid", zei Pallieter, en hij ging een zuiver hemd en een ander broek aandoen.

    't Is overigens nog maar een kleinigheid, dat Pallieter den regen aandurft en, met kinderen en dichters, de sneeuw verrukkend vindt Wat durft hij nièt aan, en wat vindt hij niet verrukkelijk, kan men eerder vragen. Zelfs de naargeestige stemming na een feest, wanneer de gasten vertrokken zijn en alleen de trieste resten blijven, is voor hem niet naargeestig:
    "In den hof rook het naar verbrand papier van 't afgestoken vuurwerk. De maan scheen en lichtte op stukke flesschen en tellooren (borden), in het gers (gras), door het spuitende fonteintje, en op de ordelooze glazen, eetgerief en vruchten op de tafel. "Pallieter vond het schoon. Hij zette zich op eene bank en zat het stil te bezien." Men kan dit schamper "optimisme" noemen. Doch men zou ook een aldus reagerende geest ruim en gezond en daardoor altijd weer versch kunnen heeten.

    De waarde van dit optimisme is, dat de bezitter voor alle levenopenbaring openstaat, immer bereid het leven te doorproeven, in een argelooze overgave, die geen cultuur-onderscheidingen maakt, en de stoutste stemmings-wisselingen volbrengende, zonder daarvan meer te bespeuren dan dat hij gaat van deugd tot deugd en wandelt in de schoonheid.
    Als Pallieter, blij om het mooie weer, met "den pastoer" heeft zitten drinken en, opgewonden, een toertje met hem door de kamer gedanst, krijgt hij, de pastoor vertrokken, "goesting" in een psalm, en hij leest er een, luidop, voor het open raam. Wat volgt er nu? "Pallieter sloeg het boek toe.
    Hij had onder het lezen goesting naar den smaak van honing gekregen en hij at hem op een donkerbruin beschuitje." Zelden heb ik zoo iets kostelijks gelezen, omdat aldus, in den vrijen, onschuldigen geest, alle leven heilig blijkt, en wederom het heilige in 't volle leven staat. Denkt Pallieter, dat het gebak voor het feest gaar zal zijn, dan, waar hij op den oven toegaat, staat er : " 't Was alsof hij een heilige kast opende, zoo stonden zijn oogen nieuwsgierig gerpannen. God! wat 'n warme, zoete reuk van eieren, bloem en melk sloeg hem bedwelmend in 't gezicht."
    Maar gaat de kerkelijke ommegang door het dorp, dan heet het Allerheiligste........"de Baas van hierboven, die de processie kwam sluiten"; wat niet wegneemt, dat Pallieter "er een krop van in zijn keel" kreeg!
    Dezelfde weelderige overdaad en dezelfde vol-natuurlijke wisselwerking tusschen zinnen en geest, op het stuk van liefde. Pallieter heeft Marieken al lief als hij, hoog op een hooiwagen met een ander "meske" huiswaarts kerend, zijn zoenen niet oppot: "en hij zei tot zijn eigen: onvoorziene liefde smokt het best. En zal hij met Marieken trouwen gaan, – dat verhindert niet zijn dollen dans met de maaister, in het allerkostelijkst hoofdstuk van het mislukte honig-brengen naar het klooster en de geweldige bier-zuiperij.

    Maar geen kuischer episode dan waar Pallieter Marieken badende vindt,en geen ontroerender teerheid, dan de nachtwandeling, waarbij zij neergelaten in een hooischelf, insluimeren : — Pallieter heeft, naar de sterren liggen kijken en hij wil het Marieken wijzen : Maar Marieke sliep zachtkens in zijn armen.

    "Wa geluk", zei hij seffens. Hij vond het zoo schoon, zoo één en zuiver met den grooten, vredigen nacht, en een plotse teederheid welde in hem op. Hij gaf haar een pluimlicht kusken van bewondering en ontroering. "t Was te schoon en te innig om het te storen, en hij maakte de ligging van zijn voet over haar been voorzichtig wat lichter, opdat het haar niet zou hinderen......

    Hij snoof versche geuren op, en de maan bedekte twee naar elkander verlangende sterren.

    En zie, door den gezuiverden hemel dreef nog een eenzaam wit wolksen. Het kwam aarzelend verder en 't werd als aangetrokken door de maan. Het sneed er juist onderdoor, en zie, het gleed seffens vol ijle, roze, groen en mauve kleuren...... Maar 't gleed verder, verloor weer plots zijn zoete toonen, wierd wit en dreef aarzelend voort, alleen door den nacht.

    't Was lijk een glimlach van den nacht geweest......

    De oneindige stille suisde, en 't was alsof men de manestralen schijnen hoorde. Het gers was wak en verroerde niet. Bibberend van den morgendauw, worden zij wakker, overgelukkig. En zij loopen naar huis "frisch "lijk salaad, en verlangden naar versche kleeren en heete koffie. Een herder toette op zijn horen en de klokken begonnen te luiden, 't Was dag."
    Zijn er geen "schaduwzijden" aan dit boek? Zeer zeker; en de bedenkelijkste "schaduwzijde" blijkt juist deze, dat er aan dit levensbeeld geenerlei schaduw is. Vreugden stapelt het op vreugden, in een al te overdadigen overvloed. En terwijl door dat veel-te-veel de heugelijke eerste indruk ten slotte, verzwakt wordt ook de hoogste vreugde nergens gevonden; de hoogste vreugde, die immers alleen bereikt kan worden dóór duisternis en strijd. 
    Over-klankrijk, over-kleurrijk, vermoeit het geluid van dit boek ten leste; en de diepste accenten worden er niet in aangeklonken. Gelijk hetgeen aan het zomersche Italiaansche landschap de diepste en warmste vreugde geeft, noch de zilveren olijven zijn of de azuren hemel, noch de saffieren rivieren of de turkooizen meren; maar het zijn de zwarte pijnen en de brandende cypres.
    Langs welke situatie het verhaal zich beweegt, het is telkens weer verrassend mooi, maar ook altijd opnieuw van eenzelfde overvolheid, waarbij geen enkel register van Pallieter 's vreugden-orgel gesloten blijft; op elke bladzij vinden wij zijn ganschen motieven-voorraad "au grand complet"; geen opspoorbare kleur, geen geur, geen bloem, geen wolk, geen vogel, en geen zonne- of maanlichteffecten, die ons gespaard zouden mogen worden.

    De zaak is, dat Felix Timmermans, de wijsheid der diepe levensvreugde ontdekt eenmaal hebbend, zijn Pallieter al te mooi heeft willen maken. Men merkt het vrij spoedig en maar al te duidelijk; want het schaadt niet weinig aan de zuiverheid, aan de gaafheid, ja soms zelfs aan de echtheid van het boek.
    Zoo is het een lief verzinsel, om zijn molenaar de een of andere muziek te laten maken op een stemmingvol uur. Maar Pallieter, behalve dat hij telkens de liedjes zingt, die Timmermans kwijt wou zijn, bespeelt de harmonika, de doedelzak of kornemuse, de hobo, het klokkenspel, en de mondharmonika...... voor zoover ik het noteeren bijhield. Telkens wordt hem iets anders te bespelen gegeven; dat staat alweer rijker en kostelijker. Zoo ook moet Pallieter, op een plaats, waar het volmaakt overbodig is, bellenblazen; maar hij doet het zoodanig, dat wie het vak van bellen-blazen verstaat, er weinig van gelooft. Van die soort loopt er, helaas, door het, overigens zoo malsch-vreugdige boek, nogal wat gezochte en bij-gemaakte fraaiigheid, die in de lotgevallen zelve soms tot aanmerkelijke onwaarschijnlijkheid voert.
    Dit voorbehoud, dat den toekomstigen Pallieter-lezer op zijn hoede moest maken tegen wat kleine teleurstellingen, het mocht niet achterwege blijven. Doch meen daarom niet, dat er over het boek niet méér goeds te zeggen zou zijn dan ik deed.

    Al was het alleen maar om Charlot, de vette Vlaamsche meid, bigot en grof, maar tegelijk zoo danig goed en week van hart. Charlot, als mensch-schepping, overtreft èn Pallieter-zelf èn Marieken verre.
    Maar dan is daar bovendien dat gansche, volle Vlaamsche boerenleven met al zijn goedmoedige oubolligheid, en de verwonderlijk plastische en atmosferische omdichting dier welige Vlaamsche aarde, die – vóór dezen gevloekten oorlog – als een teelgrond van sappige natuurkracht, als een oase van weelderige en vrome zinnelijkheid, lag den oever van dit bedorven en duister Europa.

    **************

    12-11-2018 om 14:22 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    11-11-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Adagio - Felix Timmermans

    ADAGIO

    Het volgend jaar wordt een Felix Timmermans jaar. Als een eerste bijdrage in de voorbereiding bieden we aan onze lezers een beschrijving van het boek « ADAGIO ». Bij die gelegenheid kunnen we reeds verklappen dat de K.S.A. een Timmermanskalender voorziet voor het jaar 1957.

    Dit laatste geschenk van Felix Timmermans aan de mensheid is geen open boek, ook niet een gesloten schrift, maar veeleer de mysterievolle verklanking van zijn eigen levenswerkelijkheid, het gebed van zijn bestaan. Ieder leven is mysterieus. Alleen jong-hartige mensen hebben de kracht om op het spiegelvlak van hun bestaan de ontmoeting met het mysterie te plaatsen als brandpunt. Ontmoeting is avontuur om kracht. De levenskracht is een evenwicht-zoekende resultante tussen de anderen en onszelf ; zij voedt zich voortdurend met de versmelting van beide polen zonder ooit de diepte van een van beide te peilen.

    Deze opgave is de enige grond van onze rust en van onze onrust :

                      Het diepste lied zingt binnenin
                      onaangerand van woorden ;
                      daar ruischen aarde en hemel in
                      en zwelt de ziel ten boorde,

    Ieder leven blijft dat diepste lied. Ook de ontmoeting met het leven van de Fee is als de ontdekking van een slapende bloemknop. Bloemenknoppen worden niet opengebroken zonder ze te schenden : bloemen zijn eerbiedwaardige onbekenden. Alleen het geloof in het opbloeien van de botten behoedt hen voor ruwe handen. Met dit voor ogen, benaderen we het levensgeheim van Timmermans : het is niet mogelijk in 'n aantal volzinnen de kontoeren van zijn geestelijke en religieuze persoonlijkheid te schetsen ; noch zullen we pogen het raadsel van zijn godsdienstige evolutie op te lossen ; maar we trachten slechts duidelijk te maken dat de opdelving van iemands levenshouding uit enkele nagelaten verzen niet onfeilbaar is. Misschien is dit beeld iets-zeggend : Adagio is een gerooid nest ; de vogel is weg en slechts enkele pluimen liet hij achter. Wij houden de pluimen voor wat ze zijn : kleine dingetjes door een grote vogel nagelaten. Door de wet van de innerlijkheid zelf wordt men tot uiterlijkheid beperkt : in een eerste gedeelte handelen we achtereenvolgens over het ontstaan van Adagio, de algemene tendens, en een oppervlakkige situering ; in het tweede deel geven we een meer uitgebreide bloem-lezing met gedichten uit dit werk, gerangschikt naar een synthetisch schema.

    HOE IK WERD?
    Vele mensen, zelfs talrijke Timmermans-lezers, is dit boekje Onbekend gebleven. Het aan de openbaarheid prijs te geven was waarschijnlijk ook niet de bedoeling van de schrijver : gebeden worden niet gepubliceerd. Voor wie de dood een toevallige bezoeker is, is het dokument dan eveneens eerder toevallig tot stand gekomen : gedichten hier en daar in de boeken en op de schrijftafel van de dode teruggevonden werden door de levenden bijeen gelezen, uitgehuwelijkt aan het drukkerspapier en op de markt gebracht.

    Reeds meerdere gebeden bleken opgetekend te zijn voor de laatste en langdurige ziekte van de maker. Zijn ingetogenheid van de laatste jaren was algemeen bekend.
    In die periode schijnt hij geboeid te zijn door de studie van de Oosterse wijzen en de grote mystiekers :

                     'k Zocht U achter d'hemelrondten,
                     in der sterren harmonij
                     in profeten, in 't doorgronden
                     en in 't zoeken
                     wat de boeken
                     en de wijzen ons verkonden.

    De inspiratie van de Veda's en van de eigen middeleeuwse mystieke traditie is wel terug te vinden. Een vergelijking met werk van gelijkaardige mensen - eveneens door het Oosten bekoord - zoals dat van Leopold en Van Eeden zou nuttig zijn : het is met hen en met heel de mystieke wereld trouwens dat hij het cosmisch gevoel en het gevoel van de eenheid tussen mensen en dingen gemeen heeft.

                      En luister nu, hoe alle dingen zingen,
                      en alles zingend in elkaar vervliedt,
                      de mensen en de dingen,
                      de vreugd, het kwaad en het verdriet,
                      lijk duizendschoon acoorden
                      van een en 't zelfde lied !

    Voor wat de kern van Adagio betreft, bleef de inhoud van de buitenwereld tenslotte stiefmoederlijk. De dichter zélf spint de draad van zijn innerlijkheid :

                      'k Zocht U altijd buiten mij.
                      tot het leven mij verwondde,
                      en ik U, o zaalge stonde,
                      in mij zelven heb gevonden !

    Vooral de doodsgedachte en de wil om het « bereidschap », die hem voorzeker de laatste maanden blijkbaar hevig bezig hielden, geven aan de bundel een zeer persoonlijk aksent. Dat aksent wordt nog nadrukkelijker, wanneer men zich het levenseinde van die mens indenkt : tweemaal door eigen volk geboeid in eer en ziekte, is hij maandenlang bedlegerig met de zekerheid dat « zijn tijd daar is ». Toch moest hij leven : de meeste gebeden zitten gevierkant in het raamkozijn van zijn zielekamer. de kleine belokenheid van de « teerling van het huis » kontrasteert fel met de wijde huif van het firmament daarbuiten en met binnen alle dingen de pittige kern. Gods stilte.
    Timmermans' ingelokenheid is geen pose, maar het echte, levensbelangrijke tweegevecht, waarvan God en de mens de polen zijn. De dood dekte deze strijd met onsterfelijkheid toe. De ontdekking van deze sprankels en de reaktie op hun uitgave ontstaan, riep een gevoel op dat zich klasseert tussen verrassing en openbaring : men had het gevoel voldaan te zijn op een onverwachte wijze.

    HOE IK BEN ?
    De titel van het bundeltje, uit de tweede hand door de familie aangeboden, is « Adagio ». Voor zover dit woord op een muzikale term duidt, is het welsprekend : de schrijver is in al zijn werken een zingende, lyrische, stemmige mens. Voor zover echter die term in de muziek gebruikt wordt om een langzaam, traag tempo aan te duiden, lijkt de titel minder gelukt : de synthese van het God zoekend leven is geen « adagio », maar een drama, even diep en hoog als de werkelijkheid die het benadert :

    Was man in Ihm (Gott) erkennt, dass muss man selber sein. (Silesius)

    Wellicht wordt het maximum en minimum van Timmermans' levenskurve niet beter uitgedrukt dan in dit gedicht van Goethe :

                     Des Menschen Seele
                     gleicht dem Wasser :
                     vom Himmel kommt es,
                     zum Himmel steigt es,
                     und wieder nieder
                     zur Erde muss es,
                     ewig wechselnd.

    Ewig wechselnd : Adagio is alleen het scherm waarop die kringloop « Himmel-Erde-Himmel » weergegeven wordt. De plaats, die het in de rij van dergelijke menselijke getuigenissen inneemt, is paradoksaal omdat ze zowel enig is als algemeen. Beide werden reeds uiteengezet : we vermeldden de Oosterse inspiratiebronnen en daarnaast het persoonlijk aksent. Voor Vlamingen en Timmermanslezers wordt de schoonheid van die gebeden nog geïntensiveerd doordat zowel de draad van de eigen traditie wordt opgenomen als met de mystieke grondtoon van vroegere werken (zoals « De harp van Sint-Franciscus») wordt verder geschilderd.
    In het kort kan deze inleiding als volgt worden samengevat : Adagio is het onverwacht uiterlijk getuigenis over de innerlijkheid van een grote persoonlijkheid, die men echter nooit zal doorgronden.

    * * * * *

    WIE KAN U NOEMEN BIJ UW NAAM ?
    Onder deze hoofding groeperen we thans een reeks motieven uit Adagio, die cirkelen rond de goddelijke werkelijkheid op zichzelf. Een volgend deel « God van de mensen »,van ieder en allen, zal het tweegevecht schilderen tussen de Engel, Gods kracht, en de eigen levenswil. Een derde tenslotte zal gewijd zijn aan de mens, door godsverbondenheid geadeld en verheven. Zo zullen in een soort triptiek de voornaamste tema's van Adagio in het licht worden gesteld.
    Een initiaal gedicht is dit :

                      'k Zou van mijn woorden, van mijn taal
                      een glinsterende schaal
                      van 't puurste maaksel willen gieten.
                      waarin ik Uwen eeuwgen naam
                      met al zijn diepte en schoonheid saâm
                      zou kunnen laten vlieten,
                      en Hem als kostelijken wijn
                      aan andren doen genieten.
                      Aan hen die dor en dorstig zijn,
                      die donker zijn van smart en pijn
                      en om Uw klaarte smeken...
                      Zo wijs en wonder zij mijn zang.
                      Maar ach, mijn God, ik ben zo bang,
                      het is te veel wat ik verlang,
                      de woorden breken.

    De woorden breken. God stijgt onze alledaagse menselijke begrippen van « goedendag » en « tot ziens » te boven. Hij gaat ons verstand te boven. Zijn werkelijkheid is zó, dat een dissektie met woorden dodend is :
    haar adjektieven zijn « onnoembaar », « onmededeelbaar », « anders ». Diezelfde gedachte komt voor in een rei der engelen in Lucifer van Vondel :

                     Want ieder draagt zijn eigen naam,
                     behalve Gij ; Wie kan U noemen
                     bij Uwen naam ?

    God heeft geen naam tenzij deze schijnbare tautologie s God is God. « Er ist Er », zegt Guardini. Alleen onze logische beelden hebben enige suggestiviteit voor die « andersheid » van de Schepper. Hij heeft iets van de arend, de condor, de paradijsvogel : Niemand weet waar hun nest staat, en toch zijn ze dicht bij ons, duiken ze plots op achter het schip waarop wij varen. Evengoed echter is Hij de stilte, de benauwdheid, de eenvoud van een pad.
    Dit zijn beelden uit Adagio :

                      God is als de bliksem, die door rotsen slaat,
                      als perzikbloesem, die traag opengaat,
                      een bergmeer tegen avond,
                      of als een vallend blad,
                      een dauwdrop koel en lavend ;
                      soms als een verre, witte stad,
                      of als een kinderlied,
                      soms als... maar ach, mijn ziel, ik weet het niet
                      ik heb ineens zo'n schoon verdriet.

    Hij is de grootste paradoks : geweld naast tederheid, rotsen naast bloemen, bliksemschicht naast een lentische traagheid. De rotsen van het menselijk geslacht slaat Hij tot altaarstenen stuk : Abraham, Isaak, Jacob en gans het volk. De Golgotha-berg van de komende geslachten wordt door het Nieuw-Testamentische Kruis geloof en ongeloof, eenheid en verdeeldheid gespleten in twee. Toch blijft Hij weer de kleine, de trage als de perzikbloesem, als het bergmeer... De ware God is bescheiden : die bescheidenheid en traagheid zijn het onderpand van onze vrijheid, die immer weer, als naar een kinderlied, heimweet naar God. De grootste grootheid vraagt het grootste verdriet. Al deze paradoksen zijn slechts sobere bevestigingen van de waarheid dat de godheid zó verheven is boven de mens, en dat zijn wegen 's mensenwegen niet zijn. « Boven Oost en West » wordt datzelfde mysterie niet ontsluierd, maar aanbeden.

    Gezelle dicht :

                      'k Aanbidde U, groote God,
                     onbeschrijfbaar, onbeschreven,
                     en onbegrijpelijk, 't en zij alleen
                     van U, die al dat was, dat is, dal zijn zal, even
                     begrijpelijk omvat. Mij al te kleen
                     bekenne ik, om iets meer als enkel schaduw
                     van Uw groot licht te zien !
                     maar, zie ik niet, ik rade U
                     aan 't werk dat Gij gedacht, gewild hebt en gedaan,
                     aan 't Godlijk speur, daar Gij
                     zijt in voorbijgegaan.

    Het enige antwoord op onze vraag « Wie is God », in de spelonk van het mysterieuze geroepen is de echo « God ». Ook deze echo heeft iets van de bekoorlijkheid van alle echo's : hij boeit en wil niet uitsterven. God boeit door « ’t Godlijk speur, daar Gij zijt in voorbijgegaan ». Het geheim van de Schepper wordt de innerlijkheid van de schepping, vooral van mezelf. De godheid is in de dingen bevangen.

                     God rolt de zonnen door zijn handen
                     zoals de boer het zaad.
                     De ruimte kent geen randen
                     en eindloos staat
                     de sterrentuin te branden.
                     Als dauwdrop aan der aarde bloeme
                     weerspiegel ik het al.
                     Ik hoor de spheren zoemen.
                     Gans ’t sterrendal
                     probeert Uw naam te noemen.
                     't Geheim blijft tot de nacht bekoren,
                     waarin ik ben ontstaan,
                     tot, opgeslorpt, in schijn verloren,
                     in 't licht vergaan
                     in U ik word herboren !

    De majesteit van de Heer in de dingen is zijn beroepsgeheim. De ontdekking ervan is binnengeleid worden tot de zin van het bestaan : het is onze opgave « Wistik » te zijn. Is God enerzijds in zijn werk bevangen, anderzijds overstijgt Hij het in voltooidheid en volkomenheid, in zijn en heilig zijn. Het Opperwezen is de Grote Eenzame, « der Andere », die buiten of beter boven de kategorieën staat. "Boven rozen en sterren staat Hij, de Voltooide : zij bloeien voor Hem even lang, zoals er voor Hem geen verschil bestaat tussen één tas water en de zee. Voor zijn eigen volkomenheid is de innerlijke natuurlijke waarde van ieder mens gelijkwaardig, nul.

                     De sterren ranken rond mijn venster
                     rein met de rozen saam.
                     Soms valt een bladje van hun kelken,
                     en soms een genster
                     van zuur, voorbij mijn raam.
                     De rozen, ook de sterren, zullen eens verwelken.
                     De rozen vragen niet veel tijd,
                     de sterren bloeien wel een eeuwigheid ;
                     ook dat is slechts een splinter van den Tijd.
                     En Tijd is slechts een schaar in 's Heren hand,
                     waarmede Hij de bloemen snoeit en snijdt,
                     die Hij in d'hemelen en op aarde plant.

    Toch is deze boven-tijdsheid niet een afsluiting buiten het domein van het leven, maar zij is juist de pool die de oneindige interesse van God voor het detail, voor de sekonden en voor de mensen oproept : niemand staat dichter bij de tijdelijkheid dan De Tijdloze. Deze overdenking van Gods geïnteresseerdheid, aanwezigheid, was een der bekeringsmotieven van Fr. Van Eeden. En voor ons is het de grond van ons vertrouwen, van de deugd der Hoop. Met de vier gegeven gebeden trachtten wij een schets te geven van het Godsbesef, in Adagio vervat. Het literair aspekt werd totaal verwaarloosd om te vermijden de verzen nog meer van hun dichtheid of innerlijke geladenheid te ontnemen.


    **********

    11-11-2018 om 20:15 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 5/5 - (1 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    08-11-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Hoe ik verteller werd - Felix Timmermans

    Hoe ik verteller werd

    Timmermans erzählt, Leipzig 1935.

    Aan vertellingen beleef ik een bijzondere vreugde, hetzij ik ze van anderen hoor of ze zelf op het papier zet. Dat ligt mij in het bloed. Een roman moet een roman zijn, een novelle een novelle. Maar een vertelling mag alles zijn, ze kent geen wetten; ze mag een brok leven zijn of een droom, ze mag leven en droom samen zijn. Voor haar is het wonder geen wonder meer, het wonder wordt leven en het leven een wonder. Alles is mogelijk, alles is echt. Op een vingerknip daalt de hemel tot ons neer, schillen engelen patatten. Onze-Lieve-Heer wandelt over de smalle veldwegen, zit ergens op een gevallen boomstam en eet een gebedelde boterham. Sterren zijn ogen of kinderen. 's Zomers spelen en zingen zij met de bloemen aan de kant van een beek.

    De regenboog kan spreken, dieren schrijven boeken, bomen zijn denkende wezens en een kinderpop heeft haar heimelijke liefdesgeschiedenis. Een meisje is in het water gesprongen. Volgens de gazet is de smart der ouders onbeschrijflijk. Het is een alledaags bericht, maar de vertelling maakt van dit bericht een brok leven. Zij ontdekt in het water een kracht, die verband houdt met de wanhoop van dit meisje.
    Zij kijkt in het hart der ouders.
    De vertelling zoekt naar het leven achter de dingen, ze leest tussen de regels van het leven. Zij vindt schoonheid, waar schijnbaar slechts leegte en lelijkheid heersen. Maar haar ontgaat evenmin het wenen, dat zich achter een lach verbergt. Zij onderzoekt alle kanten van het leven en weet ons dan mee te delen — hetgeen tenslotte de bedoeling van het verhaal is — dat het leven in elke vorm toch een geweldig wonder is. Ja, ik hou veel van vertellingen en vertel zelf gaarne. Mijn jeugd was van de meest curieuze vertelsels doordrenkt en levendig vervuld van figuren, die daarin een rol hebben gespeeld. De vele herinneringen dringen naar voor, en elk wil graag eerst op het papier.
    De vertellingen van mijn vader moet ik wel vóór alle andere vermelden. Hij vertelde ieder verhaal zo, dat hij er zelf in optrad. Hij was voor alles een gelegenheidsverteller. Zo vertelde hij ons vanaf het begin van de advent tot driekoningendag over het stalleke van Betlehem, de herders, de koningen uit de Morgenlanden, de moord der onnozele kinderen. Ook dat had hij zelf meegemaakt.
    Op een winterdag bij de invallende duisternis spoedde hij zich door de sneeuw in een naburig dorp. Onderweg ontmoette hij een oude man die een ezeltje voorttrok, dat op zijn rug een bleke vrouw droeg. In de plooien van haar kapmantel verborg zij een schreiend kindeke. De oude man vroeg mijn vader: 'Baas Timmermans, gij kent toch iedere binnenweg, omdat gij overal uw kanten mutsen verkoopt. Kunt gij me niet de weg naar Egypte wijzen?' Mijn vader wees die avond aan de heilige familie de weg naar Egypte. 

    Als hij ons ꞌs avonds voor het slapengaan zijn verhalen vertelde, kregen wij daar nooit genoeg van. Hij wel. Dan zei hij: 'Luister kinderen, nu zal ik u eens een schoon lied zingen in drieënveertig strofen.' En dan zong hij zo langzaam en slepend, dat wij nooit de vierde strofe gehoord hebben. Een van die liederen luidde:

    Wij zijn de drie koningen met hun ster
    Wij komen gerezen van zo ver.
    Wij gingen en zochten overal, over berg en over dal.
    En waar de ster bleef stille staan
    zijn we alle drie binnengegaan.

    Wij kenden slechts enige brokskens van dat lied, dat ik dikwijls heb meegezongen, toen wij, enige vrienden en ik, in de kersttijd met een kartonnen ster van deur tot deur trokken. Daar ik het beste negergezicht had, moest ik altijd de zwarte Melchior voorstellen. We kregen dan suikerkoek, speculaas of bollen.
    Er waren ook twee mannen, die ieder jaar met een ster onderweg waren en zongen: 'Wij zijn de drie koningen...' We zijn ze dikwijls tegengekomen en moesten meer dan eens wegens de concurrentie op de loop gaan. Het waren de leutige palingvisser Pitjevogel en de bedelaar Schrobberbeeck met stoppelbaard en zwerende ogen. Zij kregen geen koek, maar geld dat gladweg in jenever opging. Ik heb ze meer dronken dan nuchter gezien. Over hen deed onder meer volgend verhaal de ronde:

    Zij wilden een jeneverhandel beginnen. Zij spaarden en bedelden zolang, tot ze voor twintig frank een vaatje jenever konden kopen. Daarmee trokken zij naar de dorpen, waar zij de kostelijke drank aan de boeren wilden verkopen tegen drie kwartjes de borrel. Het was al middag geworden en nog hadden zij niets verkocht. Dan zocht Pitjevogel zolang in al zijn zakken en onder de voering van zijn jas tot hij een muntstuk had gevonden. 'Daar koop ik een borrel voor , riep hij, betaalde en dronk. Nu had Schrobberbeeck het geld. 'Ik koop mij ook een borrel', zegde hij, betaalde en dronk. 'Ik zou er nog een willen', verklaarde Pitjevogel. Zo hebben die twee man met drie kwartjes voor twintig frank jenever gedronken. De beide koppen, die veel gelijkenis vertoonden met de herdersfiguren van Hugo van der Goes, zijn mij steeds bijgebleven en ik was altijd blij, wanneer ik van hun wonderbare avonturen hoorde.
    Mijn vader leerde ons schone oude volksliederen en speelde voor ons met een kleine poppenkast Faust, de Leeuw van Vlaanderen, Maria-Hemelvaart en andere dingen. Maar weldra speelde ik met mijn vrienden deze stukken zelf, gewoonlijk op een zolder of in een karrenkot.

    Ik heb Faust gespeeld, Marino Marinelli, Clovis en zelfs Jezus. Doch met die rol kwam er een eind aan mijn toneelspelersloopbaan. Wij speelden de Passie van Ons Heer in het karrenkot van een stadshovenier.

    Alle wagenbanken waren vol bezet. Ik stelde Jezus voor, had een witte slaapjapon aan en lange pruik, die mijn oudere broer vroeger in een St-Gommarusstoet had gedragen. Het kruis was uit twee latten van een spekkist samengetimmerd. Mijn jonge zuster speelde Veronica. Zij had een handdoek, waarop een vuistgroot Christushoofd was geschilderd. Een andere zuster met lang haar was Maria Magdalena. Het dochtertje van de hovenier stelde de engel voor. Zij droeg haar eerste-communiekleed en de kelk, die ze mij in de Hof van Getsemane moest aanbieden, was een met zilverpapier omwikkeld bierglas.
    Het spel begon. Toen het gordijn, dat uit twee aaneengedriegde voorschoten bestond, openging, knielde ik op het toneel tussen twee bloempotten. De engel verscheen, iemand blies op een mondharmonica. Ik zegde mijn rol op en de engel gaf zijn antwoord. Daar trad Judas op, in een wijde mantel gehuld, met twee soldaten. Elk was met een knuppel en een broodmes gewapend. Een andere droeg een brandende kaars, omdat de scène s nachts speelde. Pas had Judas de kus gegeven, nauwelijks had ik tijd gehad een paar woorden te zeggen of een der soldaten gaf mij met zijn knuppel zo 'n hevige slag op de kop, dat ik het uitschreeuwde van de pijn, de pruik woedend op de grond smeet en wenend naar huis liep, terwijl de kinderen, ontevreden over het verloop van de voorstelling, hun inkomgeld terugvroegen.
    Zo zegde ik het toneel voor immer vaarwel.

    Vader vertelde dikwijls de avonturen van nonkel Rik. Nonkel Rik was de broer van mijn grootvader en een braaf fatsoenlijk man. Hij had geen vijanden, maar op een dag wou hij vijanden hebben, werd soldaat en trok mee een leger naar Sebastopol. Nu had hij een zee van vijanden, die hem dermate doorkogelden, dat hij naar mijn vader zegde, doorzeefd lijk een teems, naar huis terugkeerde. Hij was nog sterk genoeg gebleven om torenwachter te worden op de schoonste toren ter wereld, namelijk die van Mechelen. Iedere avond blies hij vanuit die plezierige hoogte met zijn koehoorn de vredige sluimer over de stille stad. Hij woonde zelf op deze toren en oefende daar het beroep van schoenmaker uit. Lang en dikwijls placht hij naar het oosten te kijken, waarheen hij zo ver was gekomen en waarheen het heimwee hem nog altijd trok. Uit deze vreemde verte had hij twee curieuze dingen meegebracht: een grote eetlust en een lust om te wedden. Die beide dingen hebben over zijn lot beslist. Was hij met vrienden samen en zag hij een vogel vliegen, dan riep hij: 'Gewed voor 100.000 frank dat die vogel naar Amsterdam vliegt!' Het ging altijd over dingen, die niet te controleren waren.

    Iedere woensdag maakte grootvader frikadellen met kriekensap. Daarvoor kwam nonkel Rik regelmatig te voet van Mechelen, drie uur heen, drie uur terug; onderweg zong hij soldatenliederen. Op een dag bij de frikadellenmaaltijd bemerkte hij op straat een pronte vrouw, die een volle wasmand droeg waarop een rozijnenbrood lag. Hij had eerst oog voor het brood, dan voor de vrouw. 'Wat een schoon rozijnenbrood en wat voor een knappe vrouw!', zegde hij. Grootvader die hem kende zei: 'En toch zal zij nooit aan een man geraken.' Bij nonkel Rik steeg meteen de appetijt en de wed-lust. 'Gewed om een konijn dat die vrouw nog dit jaar getrouwd is!', riep hij. De weddenschap werd aangenomen. Het jaar was bijna om en nog altijd was die vrouw niet getrouwd. Wat deed nonkel Rik? Om het konijn te winnen is hij er zelf mee getrouwd.
    Door vaders vertellingen heb ik mij het leven van Jezus steeds in Vlaanderen voorgesteld. Later vernam ik op school dat alles zich in Palestina had afgespeeld. Dat vond ik spijtig, omdat ik dat land met zijn onnatuurlijke bomen niet kon uitstaan. Maar aangenaam of niet, ik moest de mij vertrouwde voorstellingen opgeven. Intussen nam ik wraak op mijn Gewijde-Geschiedenis met zijn vervelende prenten, waarop de vrouwenfiguren in half-Romeinse, half-Arabische klederdracht stonden afgebeeld. Ik tekende om iedere vrouw een kapmantel, zoals mijn moeder er een droeg. Dan waren zij ineens veel echter, gemoedelijker en vertrouwder. Ik herinner mij hoe moeder mij dikwijls onder haar kapmantel meenam, als zij ꞌs avonds nog haastig een boodschap moest doen. Ik vond het altijd heerlijk, men wist nooit waar men was, en moeder kondigde dan vol zorg aan: 'Een trede omlaag, een trede omhoog!'
    De vrije uren na schooltijd of tijdens de vakantie bracht ik door ofwel aan de hoek van het Lollepotstraatje ofwel bij Kaluiken. Het Lollepotstraatje lag schuins tegenover ons huis.

    Het was een steegje dat naar het Kruisbogenhof leidde, waar wij in het karrenkot onze toneelstukken opvoerden. Op de ene hoek woonde een beenhouwer, op de andere een schoenwinkel. Wij stonden en zaten meestal aan het huis van de beenhouwer, alleen als er ruzie was, ging de zwakste groep naar de schoenwinkel over. Waren er gewichtige plannen te smeden, dan hokten wij samen aan de poort van de hovenier, spraken allerlei grappen af, stichtten een repenclub of een toneelmaatschappij en troffen er aanstalten voor lange wandelingen. De hoek van het Lollepotstraatje was een echte speelplaats. De verhalen en leugens die hier ten beste werden gegeven, zouden een dik boek kunnen vullen.
    Waren wij daar niet te vinden, dan zaten we zeker bij Kaluiken, een arme schoenlapper. Het gebeurde soms dat zijn enige broek gewassen werd en in de hof aan de waskoord hing. Dan bleef hij binnen bij zijn reparatie en droeg zolang een rok van zijn vrouw. Zijn zonen behoorden tot mijn vrienden en wij lieten ook onze schoenen bij hem verzolen. Hij had een tamelijk goede stem, was niet alleen voorzitter van de zangmaatschappij De zachte Keel, maar leidde ook de uitvoeringen, hoewel hij geen noot muziek kende.

    Desondanks haalde De zachte Keel bij menige zangwedstrijd eerste onderscheidingen en vergaarde veel geldprijzen, die dan door de medeleden bij een vrolijke konijnen-souper verteerd werden. Kaluiken was trommelaar bij de soldaten geweest en wist uit die tijd de ongelooflijkste avonturen te vertellen. Hij had er zijn plezier in ons de gekste dingen wijs te maken. Een van die verhalen luidde ongeveer zo: 'Koning Leopold II liet mij op een dag roepen. Hij had van mijn trommelaarskunst gehoord. Ik kwam in het paleis, waar de koning op zijn troon zat, moest op een fluwelen stoel daarvoor plaatsnemen en een trommelsolo spelen. De koning was zo aangedaan, dat de tranen over zijn gezicht liepen. 'Kaluiken, mijn brave soldaat, zei hij, dat is zo schoon alsof Beethoven orgel speelt. Kom, daar drinken wij een fles op.' Een knecht met witte kousen en gouden tressen brak dadelijk een kist champagne open. Leopold II zong voor mij een lied en ik moest hem met de trommel begeleiden. Hij zong het lied van de Drie Tamboers en stapte daarbij de kamer op en af.

    Als we zo gemoedelijk onze champagne dronken, vertelde mij de koning wat een last hij had met zijn vrouw, zijn kinderen en zijn soldaten. Daar zag ik een biljart staan. 'Speelt gij ook biljart, meneer de koning?ꞌ, vroeg ik. 'En of!, zei hij, speelt gij ook, Kaluiken?' 'En of, meneer de koning, antwoordde ik, vijftig carambols achtereen.' 'Geweldig, zei de koning, willen wij dan eens een partieke spelen?'
    Wij speelden een partij. Ik had gemakkelijk kunnen winnen, maar uit pure beleefdheid liet ik mij kloppen. Een koning is gelijk een kind, aan beiden moet men toegeven. Maar plots wierp zijne majesteit de biljartstok woedend op de grond en riep: 'Ik kan wel honderd carambols maken, als ik in mijn Kongo maar het olifantenkerkhof kon ontdekken. Om dit olifantenkerkhof heb ik toch de Kongo gekocht. 
    Omwille van het ivoor, ziet ge, Kaluiken? Daar moet ivoor zijn, dat duizend jaar oud is. Daaruit zou men biljartballen kunnen draaien, die zo droog afketsen en zo licht rollen, dat men met één stoot drie carambols kan maken. Maar wie vindt voor mij dat ivoorgraf? Zelfs de vernuftige Stanley is eraan voorbijgelopen. Waar sterven de olifanten? Zij sterven toch ook en nergens vindt men een olifantengeraamte, waar het zo wemelt van olifanten. Zulk een geraamte is niet van krijt of koekendeeg. Dus gaan die beesten ergens naartoe om te sterven. Maar waar, waar? Ach, daar ligt ivoor in overvloed, duizenden scheepsladingen, eindeloze treinen. Dan zou men biljartballen kunnen draaien! Ik heb een miljoen uitgeloofd aan wie voor mij dit kerkhof ontdekt.'

    'Tot uw dienst, majesteit', zei ik.

    En dan vertelde Kaluiken dagenlang van zijn avontuurlijke reis door de zwarte Kongo op zoek naar dit olifantenkerkhof. Hij had het natuurlijk gevonden, maar waar en hoe, dat bleef een geheim tussen Kaluiken en koning Leopold II. 'En het miljoen?', vroegen wij.
    'Alles aan arme mensen weggegeven', zei hij.
    Mijn moeder had een broer die jezuïetenpater was en doctor in theologie. Na een lang verblijf in Engeland en op het eiland Man trok hij naar Brits-Guinea [Guyana!], waar hij als vicaris-generaal gestorven is. Deze nonkel Louis had een Engels boekje over Lier geschreven en enige opstellen over theologische vraagstukken laten verschijnen. Ik heb van die geschriften nooit iets kunnen opsporen. Vóór zijn vertrek naar Brits-Guyana wilde hij zijn familie nog eens zien en kwam op zekere dag met een koets bij ons aan. Het was een lange magere man met hoog voorhoofd, zwarte krullen en grote donkere ogen. Hij boezemde ontzag en eerbied in. Er werd wijn gedronken en mijn vader bood hem een sigaar aan uit een mahoniehouten kistje, dat telkens als het werd geopend, een lieflijk muziekske liet horen. Er werd overeengekomen dat nonkel Louis tijdens zijn verblijf bij ons zou eten, maar in het huis van grootvader zou slapen.

    Grootvader was een oude smid, die nu zijn beroep niet meer kon uitoefenen, maar die daar zozeer aan hield, dat hij onder geen voorwaarde daartoe te bewegen was, de smidse in een kamer te veranderen. Grootvader zat meestal in de keuken en las de gazet. Hij had lang, wit haar en droeg een zijden boerenmuts. Hij rookte een lange stenen pijp en zijn zachte blauwe ogen volgden soms minutenlang de rook, die uit het deksel omhoogsteeg. Zo zien er soms de heiligen op oude prenten uit. Als hij zijn pijp had leeggerookt, at hij een stukje appel tegen het tabaksgif en stopte dan een nieuwe. Hij kon schone, lieve verhalen vertellen over St-Franciscus. Maar ik, mijn broers en zusters, wij hadden schrik van er naartoe te gaan. Hij was voor de derde maal getrouwd met een vrouw, die wellicht een heel braaf mens kan geweest zijn, maar voor wie wij bang waren. Ze was groot en mager, had vreselijke zwarte uitpuilende ogen en een snor. Wij noemden haar altijd de wolf van Roodkapje. Om de rust van die oude mensen niet te storen, at nonkel Louis elke dag bij ons. Hij zat dan alleen met vader in de beste kamer. Ze dronken wijn bij het eten en spraken bijna altijd Frans. Ik ging toen nog niet naar school, was echter helemaal verslingerd op boeken, waarin ik naar prenten zocht. Nonkel Louis beloofde mij uit het wilde vreemde land, waarheen hij op het punt stond af te reizen, een groot pak te sturen met de schoonste vertelsels en de heerlijkste prenten, die men zich dromen kan.

    Ik kon zijn vertrek nauwelijks afwachten. Als hij dan eindelijk na een drietal weken afscheid nam, zegde hij tot mijn vader: 'Ik heb hier nog een kist met boeken, die ik niet goed kan meenemen. Ik zou ze hier willen laten tot ik binnen tien jaar, als ꞌt God belieft, terugkom. Het is niet geraadzaam dat de kinderen erin lezen, daarom heb ik de kist op slot gedaanꞌ. Sedertdien stond er op onze zolder een kist met boeken, met boeken die de kinderen niet mochten lezen. Dat wil wat zeggen! Ik was nooit gaarne alleen op zolder, hoewel vaders duiven daar waren ondergebracht. Jarenlang heb ik gehoopt dat de postbode mij op een dag het beloofde pak uit verre landen zou brengen, maar nooit is die vurige wens vervuld... Zes of zeven jaar later bracht de briefdrager ons het bericht dat O.L. Heer niet gewild had dat nonkel Louis terugkwam. Hij was de eeuwige vrede ingegaan en lag begraven in het land der palmen en bananen.
    Dan eindelijk werd de kist geopend. De helft der boeken hadden de ratten helemaal opgeknaagd. Wat nog heel en leesbaar gebleven was, had voor mij noch voor de anderen enige betekenis: filosofie, theologie, Latijn, Les pensees de Mr. Oxenstiern enz. Ja toch, slechts een boekje was erbij, dat mij seffens bekoorde. Het was een toverboekje: Les secrets du Petit Albert.
    Daarin stond te lezen hoe men kon toveren, wat men doen moest om een meisje krankzinnig verliefd op u te maken, om plotseling onzichtbaar te worden, om rovers midden in een overval te verlammen en aan de grond te nagelen. Ik begon met de vrienden van het Lollepotstraatje deze geheimen te doorgronden. We gingen op zoek naar de koord van een gehangene, naar het hart van een maagdelijke vledermuis, naar het ei van een zwarte hen, die op de dertiende der maand op een vrijdag aan een wegkruising was doodgedaan, waarmee we een en ander konden teweegbrengen. Maar al die dingen waren niet te vinden.

    Ik herinner mij nog heel duidelijk dat ik in die dagen eens met mijn vrienden van het Lollepotstraatje ging wandelen naar het Papegaaienbos, als plots niet ver van ons een pistoolschot knalde. Bang en toch nieuwsgierig liepen wij er naartoe. Op een stoppelveld lag een heer met een pistool in de hand. In zijn rechterslaap was een klein zwart gat, waaruit bloed druppelde en waarop dadelijk een groene vlieg zoemend neerstreek. Zijn linkerbeen bewoog nog en wij liepen hals over kop naar de naaste hoeve. Onderweg zei een van de vrienden: 'Zouden we niet een weinig bloed meenemen om ons onzichtbaar te maken?'

    Zo kwam stilaan de tijd waarom men de vertellingen ook in de boeken wilde lezen. Een boekwinkel was er destijds in onze stad nog niet, maar er was een uitleenbibliotheek voorhanden, waar de volwassenen boeken konden halen. Op een zondagmorgen waagde ik mij er voor het eerst in. De boekerij bevond zich in een oud huis met een smalle trap. Het rook er naar schimmel.
    Een strenge oude heer met witte bakkebaarden drukte mij een oud versleten boek in handen:
    Op weg naar Frankrijk van Jules Verne. Ik voelde mij ineens geen kind meer. Ik las boeken uit de bibliotheek, ook al moest ik nog proberen de regels met de vinger te volgen.

    ꞌs Anderendaags wandelde ik fier met een boek onder de arm, gelijk ik dat bij de schoolmeesters gezien had, over de Begijnenvest... Daar kwam een lange magere man op mij af, aan wiens neus een helderblinkende druppel hing. Het was een leurder, die garen, lint en nestels verkocht. 'Manneken', zegde hij mij, terwijl hij met zijn arm de druppel afveegde, 'leest gij al in een boek? Ik kan niet lezen en toch lees ik in dit boek. Daarbij wees hij over het groene land. 'Ik vind mijn plezier daarin te lezen en altijd verder en verder te gaan, zonder einde.

    Maar 't liefst van al als er in de verte een beetje nevel hangt. Dan word ik triestig en ben ik blij omdat ik triestig ben...' Prenten, boeken en dingen van het dagelijks leven, alles hielp mij bij het vertellen : de werksters die bij ons thuis hun kant kwamen afleveren, de duivenmelkers die haast elke zondag bij mijn vader, die een beroemd duivenmelker was, samenhokten. Rijk en arm verdrongen zich, een katholieke miljonair en een socialistische borstelmaker, nonkel Soo die in de kerk zong, nonkel Gust die gevelschilder was, de vlaaikensbakker, twee beenhouwers, de barbier die nog altijd met twee vingers inzeepte en vele anderen. Ze zaten tot op de trap, rookten, vertelden en discuteerden over duiven en politiek, tot er plots een telegram uit Frankrijk kwam: Duiven om zeven uur gelost! Dan stoven ze allen holderdebolder naar huis.
    Omdat de kanthandel veel werk vroeg, werd ik als klein kind overdag meestal uitbesteed in de herberg In het Sneppeken bij vader Jan en moeder Lies. Het was een stille, zonnige herberg, gelijk De Braekeleer ze liefst schilderde, met gekleurde ruiten in de kast, appelsienschillen op jenever en rammenas op de toog. Alleen zondags kwam er volk. Daarom werden de maaltijden in de gelagzaal genomen en ook vader Jan had hier zijn werkplaats. Hij was kleermaker, een dikke bleke man met lang zwart haar en donkere priemende oogjes.
    Hij speelde bombardon in de grote harmonie. Wanneer er ergens in de stad een schandaaltje uitbrak, maakte hij er een liedje op. Ik heb hem nooit zien lachen, maar om eens hartelijk te lachen kwamen de mensen naar hem.

    Hij had zo een droge manier om de dingen geweldig overdreven te vertellen. Ik voelde mij daar zeer goed, vooral 's namiddags, als in het stadje een middeleeuwse rust heerste en vader Jan na zijn middagdutje weer als een Boeddha op zijn kleermakerstafel zat. Dan stelde hij mij de meest dwaze dingen in het vooruitzicht : schepen die vanzelf varen konden, poppen die de hele dag babbelden en dies meer. Voor iedere voorbijganger had hij meteen een spotrijm bij de hand. Ik hoorde hem altijd gaarne, als hij op zijn bombardon blies. Elke avond werd ik afgehaald en dan liet vader Jan nooit na een glazen trompet uit de kas te nemen en er voor mij een vrolijke afscheidsgroet op te blazen.
    Onder de kantwerksters die bij ons in en uitgingen, was er een die doorgaans Marie Liter werd genoemd. Het was een levenslustige vrouw met lange neus. Zij kende wel over de honderd liederen, meestal over jagers en jachtgodinnen of over nonnen die wegens een liefdesgeschiedenis uit het klooster waren weggelopen. Ook het vreselijke lied van Heer Halewijn kende zij en wist het zo dramatisch voor te dragen, dat ons de haren ten berge rezen, 's Winters vertelde zij altijd over spoken en heksen. Wanneer de wind de deur vaak op een spleet openduwde en ieder zwijgend toekeek, stond zij op en sprak met diepe stem in de bange stilte: 'Kom binnen, meneer de wind!' Dat was om van schrik omver te vallen.

    De schoonbroer van een vrouw, die voor ons dikwijls duiven plukte, was een tovenaar. Hij woonde buiten de stad. Omdat mijn moeder tamelijk veel aan de maag leed en pillen noch poeders hielpen, werd er ook de tovenaar bijgehaald. Hij gaf haar bittere kruiden te drinken, die in melk dienden gekookt. Deze man kon prachtig vertellen over al, wat hij in zijn beroep had beleefd. Hij sprak altijd heel snel, zonder punten of komma's. Ik bezocht hem gaarne en kon hem urenlang beluisteren. Toen hij korte tijd getrouwd was en geen werk vond, ving hij puiten in de weiden en verkocht kikkerbillekens in de stad. Op zekere dag werd hij door een zwaar onweer verrast en ging schuilen in een hoevetje. Daar zat een oude vent, die in een toverboek las en zo het onweer bezwoer. Het was een afgezette pastoor, die zich aan de zwarte kunst had begeven. Van de schoonbroer van de duivenplukster maakte hij een leerling en gaf hem raad en toverboeken. Sedertdien verdiende deze de kost voor vrouw en kinderen met overlezen en bezweringen, met de verkoop van allerhande zalven om mens en dier van de kwade hand te verlossen.

    Het zeldzame en krachtige Lanci-Christi-kruid wist hij te vinden en te plukken. Hij was danig fier op zijn beroep, maar omdat hij niet geleerd was, verstond hij dikwijls niet de betekenis van hetgeen hij in zijn boeken las. 'Ja, stoefte hij, ik ben de geleerdste man van zeven uren in den ronde met mijn verstand kan ik alle geleerden zo plat in het zand leggen dat ge nog geen schaduw van hen ziet de mensen denken dat de duivel zo groot is als een levend mens ach wat ze zijn nauwelijks groter dan een meikever en eens heb ik er honderdduizend van de berrie van mijn wagen met een zweep weggeslagen ik moet maar een woord zeggen en er komt een mandragoorke uit een kaske gekropen een ventje zo groot als mijn duim met vurige groene ogen dat op mijn schouder klimt en mij alle geheimen van de mensen vertelt als ik mijn hand op uw kop leg ziet ge Jupiter en als ik mijn hand omdraai zit het veld van mijn gebuur vol slakken.ꞌ Urenlang kon hij honderden mogelijkheden en trucs verzinnen. Een verbeeldingskracht die ik zelden ontmoet heb.
    In mijn familie was er nooit een kunstenaar geweest, uitgenomen wellicht mijn oudste broer, die goed op weg was een voortreffelijk kunstschilder te worden, maar door de omstandigheden werd belet.

    Hij schilderde veel en snel: landschappen, zeestukken en stillevens, vol zwier en stemming. Wanneer hij naar den buiten trok om ergens iets af te schilderen, was het altijd mijn grootste genoegen voor hem het schildergerief te mogen dragen. Onderweg en tijdens het werk maakte hij mij opmerkzaam op de schoonheid van de tinten en schakeringen van de natuur en spoorde mij aan eveneens te schilderen. Het stond dan ook voor mij vast dat ik schilder zou worden. Maar op een dag, nadat ik een boek van Conscience had gelezen, kreeg ik goesting zelf een verhaal te schrijven. Bij ons thuis vond men het prachtig en een van mijn broers toonde het aan een bevriend schoolmeester, die mij gelukwenste.
    Zo ervoer en schreef ik altijd nieuwe vertelsels en vond er mijn vreugde in.
    Ik ben begonnen met liefdesgedichten, driemaal achtereen met liefdesgedichten. Dan verhalen en novellen en eindelijk toneelstukken, epen, kritieken, romans en tragedies. Boven op mijn zolderkamer staat een oude rommelkas, waarvan de laden volgepropt zijn met alles wat ik in de loop der jaren geschreven heb. Daar ligt ook nog een drama in zeven bedrijven en zevenduizend verzen.

    Over zo'n groot werk kon ik mij geen eigen oordeel vormen, daarom stuurde ik het naar Hugo Verriest, de vriend en kenner van al wat schoon was, de beroemde leerling van de grootste Vlaamse dichter Guido Gezelle. 
    Hugo Verriest zag klaar in jeugdige zielen. Daarom verwachtte ik een scherp maar leerrijk oordeel. Na een jaar had ik nog altijd geen antwoord. Ik drong aan en dan kwam er een kaartje van hem, waarop hij mij zijn oordeel over het grote werk in twee woorden meedeelde. En die twee woorden luidden: Te lang!
    Ik heb dan vijf bedrijven geschrapt en de twee overgebleven in één bedrijf in proza versmolten. Intussen had ik Hugo Verriest gevraagd of ik hem een bezoek mocht brengen. Hij stemde toe. Het was alsof ik naar een koning ging. In die tijd droeg ik nog een hoge hoed en een baard. Toen ik door de velden stapte naar het dorpje waar Verriest woonde, vroeg ik onderweg aan een boerin de weg naar de pastorie. Ze bekeek mij even van kop tot teen en vroeg verschrikt: 'Maar meneer doktoor, is onze paster ziek?ꞌ Sedertdien heb ik geen hoge hoed of baard meer gedragen.

    Verriest had een lekkere fazant in de pot en nodigde mij aan tafel. Hij sprak, gelijk alleen hij dat kon, over de schone Vlaamse taal en het heerlijke Vlaamse volk. Over mijn stuk geen woord! En ik durfde er niet naar vragen, omdat ik vreesde daardoor de smaak van de fazant te bederven. Eerst als ik vertrekkensgereed stond, maakte ik een schuchtere opmerking. En dan zei hij: 'Er steekt geen ritme in uw personages. Een bos heeft zijn eigen ritme, of er een bries over streelt of de storm er doorheen raast. De zee heeft haar eigen ritme, bij zonneschijn, bij kalm weer, bij een orkaan. Het is altijd het geluid van de zee. Alles in de natuur heeft zijn eigen ritme, zijn oereigen onmiskenbare uitdrukking. Uw personages spreken altijd op eendere wijze, of zij kwaad, triest, blij of wanhopig zijn. Voor ons is een kudde schapen een willekeurige hoop, waarbij het ene schaap op het andere lijkt. Voor de herder is ieder schaap een apart wezen met zijn eigen trekken, kenmerken en gewoonten. Niets in het leven is volmaakt. Geen mens lijkt op een andere. Zo is het ook bij dier en plant, hoewel wij dat op het eerste gezicht niet willen geloven. Bij alles en allen ontbreekt ergens iets. En dat maakt juist de schoonheid van het leven uit, zijn humor.

    Het geluk bestaat uit duizend kleine dingen, waaraan altijd iets tekort is. Daarom niet treuren of pessimistisch zijn, dat is humor. Want de humor begint pas daar, waar er iets tekort is.' Zo ongeveer luidde de les, die Hugo Verriest mij gaf. En ik heb ze in mijn hele leven en in mijn kunst nooit meer vergeten.

    Pieter Bruegel heeft als eerste het menselijk tekort ontdekt. Hij maakte het zich eigen. En daarom straalt er van zijn met geweldige tragiek vervulde werk zulke vreugde uit.

    Men heeft dikwijls gezegd: Hoe kan Timmermans nu de geschiedenis van St-Franciscus schrijven? Hij is daarvoor te dik, hij heeft niets van de ascetische geest van de heilige. Wel als ik mijn ogen toedoe, heb ik iets van de franciscaanse armoede. Enige jaren geleden was ik op een feest, dat tot in de vroege uurtjes duurde. Het was intussen zondag geworden en ik ging meteen van de feesttafel naar de eerste mis, om dan de hele dag te kunnen uitrusten. Ik zette mij achteraan in de kerk, plaatste mijn hoed tussen de knieën en... sliep weldra in. Toen ze mij wakker maakten, lagen er veertien muntstukken in mijn hoed.
    Omgeving, landschap, religie, stad en mensen, zij helpen mee aan het werk van de dichter. Daarom heb ik mijn werkkamer zo gekozen, dat ik zoveel mogelijk van daaruit kan zien. Ik mag zeggen heel de stad komt in mijn kamer. Het edel schip van de gotische kerk drijft als een kostelijk galjoen op de baren van de rode daken, waaronder de mensen wonen.

    Onder de dunne, tweevinger-dikke dakpannen wonen de vertellingen der mensen. Zij vullen de huizen van de kelder tot de zolder, voedzaam als koren, droefgeestig als motregen of kostelijk riekend als appelen. Hun enige wens is verteld te worden. De meeste mensen raken ze dikwijls vluchtig aan, meestal met boos inzicht om de zondag of de avond dood te krijgen. Het is alsof ze weren dat ik naar hen luister, eerbiedig stilzit op hen wachtend, want de vertellingen der mensen moeten als zeepbellen behoedzaam behandeld worden. En zo komen ze in mijn kamer en vragen dat ik ze voortvertel. Ze komen uit de schouwpijpen, door de sleutelgaten, de keldervensters, ze zitten op mijn tafel in afwachting dat ik ze verder vertel. Maar ik schrijf ze niet zo aanstonds op. Ik moet er eerst over slapen, ze doordromen. De volgende morgen hebben ze dan wat van mijn bloed en mijn geest ingezogen en ben ik met hen één geworden. Zo worden zij de omhulsels, waarin ik mijn hart tonen of ook verbergen kan.

    ******

    08-11-2018 om 00:00 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (1)
    06-09-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Pallieter wordt honderd jaar - Bertje Warson

    Pallieter

    Honderd jaar geleden in 1916 stuurde Felix Timmermans zijn  Pallieter de wereld in. Zijn sprankelende figuur werd een ode aan het leven en aan de Netestad.
    Zijn boek werd wereldberoemd en in dertien talen vertaald.
    Pallieter is op vandaag nog altijd dé inspiratiebron van Lier.

    In het Timmermans-Opsomerhuis, het museum van de Lierenaars, kan je het gigantisch oeuvre van Felix Timmermans, Raymond de la Haye, Renaat Veremans, Baron Isidoor Opsomer en Lodewijk Van Boeckel bekijken.
    Helaas maar voor even want de stad sluit dit museum in 2018.

    De kunstenaars verhuizen naar het Stadsmuseum in de Florent van Cauwenberghstraat.

    Pallieter wordt honderd jaar
    Ik zou moeten feesten
    en mijn klak van blijdschap
    de blauwe lucht in gooien

    Lachen en taart eten en ….
    Maar ik kan het niet
    ik kan het niet

    Mijn hart is droef
    droef van weemoed en verdriet

    Lang geleden vluchtte ik uit Lier
    voor een spoorweg
    met mijn witte huifkar
    de wijde wereld in…

    Nu word ik uit mijn huis
    het Timmermans-Opsomerhuis
    verbannen
    verbannen voor altijd

    Voor de tweede maal
    zal ik Lier verlaten
    en ditmaal voorgoed

    Het spel is nor de knoppe!...

    Mijn geestesvader Felix Timmermans
    creeërde en boetseerde mij
    blies mij adem in
    voor de mooiste stad van Vlaanderen
    en we zongen:

    Lier, Lier, ge meugt er zijn,
    Mé à Katozes, à Klozeplein,
    Mé à Begijnhof, à bloemekesvest,
    de Zimmertoren en al de rest.

    Lier, Lier, ga zagged mijn,
    zolfs als de Neet stinkt, meugder nog zijn.
    Stadje van voetbal, van vlokes en bier,
    ge meugter zijn Schoen Lier

    Mijn adem stokt…
    ik kan niet meer zingen
    want het hart van de Fé bloedt
    zelfs Got is er ziek van

    Ben aangedaan tot in het klokhuis van mijn ziel…”
    Waar is de ziel van Lier?
    de stad kreunt onder zoveel gepalaver
    zinloze zinnen zonder inhoud

    Ze zijn op zoek naar hét verhaal van Lier
    IK Pallieter ben het verhaal
    samen met vele Lierse kunstenaars

    Het Timmermans Opsomerhuis is ons huis
    ons Lier
    Oh land! Z’ ontnemen oe oeuw kroen!”

    Maar in de stad weerklinken stemmen van schilders,
    schrijvers en kunstenaars
    steeds luider en luider

    Hun woorden en daden glinsteren in miljoenen parels
    in de Nete die steeds komt en gaat

    Wie zal Schoon Lier bewaren?

    Door Bertje Warson - 2016

    **********

    06-09-2018 om 10:24 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 3/5 - (2 Stemmen)
    >> Reageer (1)
    27-08-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Openingstoespraken - Timmermans-Opsomerhuis 1968

    Beste Lierenaars, Schapenkoppen en/of Pallieters...

    Lees hieronder de drie openingstoespraken die men heeft gehouden toen op 26 juni 1968 het Timmermans-Opsomerhuis plechtig geopend werd. Als je de teksten leest springen de  gensters van de fierheid in het rond. Helaas... het is nu anders.

    De toenmalige verantwoordelijke van de Stad Lier zullen zeker niet gedacht hebben dat 50 jaar later men de bedoeling heeft om het museum te sluiten. Om in de huidige context te blijven van het internationale nieuws, is het een feit dat zij die op dit ogenblik onderdak hebben nu de status van asielzoeker bekomen.
    Waar gaat men deze kunstenaars, die Lier op de kaart hebben gezet, dumpen?

    Het Timmermans-Opsomerhuis is een museum gelegen te Lier. Het museum is sinds 1968 gevestigd in het classicistische landhuis "De Groote Hofstadt" aan de Netelaan.

    Zij die het voor het zeggen hebben gaan dit sluiten en verkopen !!

    Het is wat de verzameling betreft een museum van de geschiedenis van het Lierse 19e- en eerste helft 20e-eeuwse cultuurleven. Het is gewijd aan het leven en werk van kunstenaars die in Lier leefden en werkten en is dan ook sterk verweven aan hun biologische patrimonium, waaronder:
    Felix Timmermans (1886-1947): werk in verschillende uitgaven, vertalingen, tekeningen, etsen, brieven, manuscripten, foto's, drukproeven, personalia, schilderijen, literatuur over leven en werk.
    Isidoor Opsomer (1878-1967): schilderijen, tekeningen, etsen, brieven, foto's, literatuur  over leven en werk, personalia.
    Raymond de la Haye (1882-1914): schilderijen, tekeningen, etsen.
    Flor Van Reeth (1884-1975): schilderijen, tekeningen, documenten, foto's.
    Renaat Veremans (1894-1964): documenten, personalia.
    Anton Bergmann (1835-1874): werk in verschillende uitgaven, vertalingen, brieven, manuscripten, drukproeven, personalia.
    Lodewijk Van Boeckel (1857-1944): smeedwerk.
     


    Akademische zitting Timmermans-Opsomer
    Hulde - Museum

    Door Burgemeester Breugelmans - Lier 29/6/1968

    De aanwezigheid van de talrijke prominente personaliteiten bij de hulde die de stad Lier thans brengt aan twee van haar grootste kunstenaars, spreekt voldoende voor de ware betekenis van deze plechtigheid. Het gaat hier inderdaad niet over een zuiver lokale of regionale aangelegenheid. Als wij de eer hebben hier in ons midden te mogen begroeten de hoogste instanties uit de politieke wereld van ons land met naast zich de talrijke vertegenwoordigers uit de cultuur en kunstwereld, dan zie ik daarin het sprekend bewijs dat zij er aangehouden hebben zich aan te sluiten bij het huldebetoon dat de Lierse bevolking brengt aan twee van haar roemrijke ambassadeurs, die de faam van Lier, maar ook de roem van het Vlaams kunst- en Cultuurleven hebben rond gedragen ver buiten 's lands grenzen, ja tot in alle hoeken van de wereld.

    Wij heten U van harte welkom en danken U om de luister die U deze plechtigheid bijbrengt, om de eer die U betuigt aan Baron Opsomer en Felix Timmermans, aan de families Timmermans en Opsomer, aan de Stad Lier en aan heel de Lierse bevolking.
    Meteen vernoem ik hier de namen van de personaliteiten die zich lieten verontschuldigen!

    Mevrouwen,
    Mijnheren,

    Ik ga me niet wagen op het terrein van de kunstcriticus om U de waarde van Timmermans als letter kundige, tekenaar en schilder, en van Opsomer als kunstschilder te verduidelijken. Daarvoor deden wij beroep op mensen die hier met alle gezag en kennis daarover kunnen oordelen en die we seffens mogen beluisteren.
    Ik wil enkel onderlijnen wat Timmermans en Opsomer voor ons Lierenaars betekenen, en wat Lier aan beide kunstenaars verschuldigd is.


    Isidoor Opsomer en Burgemeester F. Breugelmans

    I.
    Op 21 oktober 1965 werd Baron Opsomer hier gehuldigd, ter gelegenheid van zijn 85ste verjaardag. Hij is ons ontvallen te Antwerpen op 31 mei 1967. Wij herhalen thans in piëteitsvolle herinnering postuum, de gevoelens van hulde, waardering en dank die wij de kunstenaar toedragen. Wat mij bijzonder is bijgebleven van mijn herhaalde bezoeken aan Opsomer de laatste jaren - en die bezoeken werden telkens door hem gerokke tot een stuk in de nacht – dat was zijn gemoedelijkheid, zijn liefde voor en zijn heimwee naar Lier, zijn interesse voor de kleine details in zijn geboortestad. Want al woonde en werkte hij het groot deel van zijn leven te Antwerpen toch heeft hij in zijn geest heel zijn leven te Lier en met Lier "zijn echte thuis'' geleefd.

    Welke hartstocht konden wij ontwaren - ook in zijn doffe, lijze stem de laatste jaren als hij het had over " het specifieke Lierse blauw " dat als het"Opsomer blauw '' vereeuwigd zal blij ven op onze Begijnhofpoorten. Hij is de grote poëet van het Lierse koleur " vertelt Timmermans over hem en verder waar de acteur het heeft over dat pronkerig vaasken met dat Liers tuiltje van kunstenaars, gaat het verder altijd Opsomer bedoelend " over hem wat meer, omdat hij het meest, het beste, het echte Lier vertolkt en vertegenwoordigt."
    Zeker is het dat zijn geboortestad hem menigmaal geïnspireerd heeft bij kunstwerken waarmee hij zijn wereldfaam gevestigd heeft. Ik heb zoveel succes gekend dat het me thans onverschillig laat zegde hij. Schilderen was zijn roeping en toch vond hij schilderen zo moeilijk. Hij leefde voor zijn kunst.

    ''Het geluk te kunnen schilderen betekende voor Opsomer meer dan roem, eer, relaties en onderscheidingen " lezen wij over hen. Maar Lier deelt in de wereldfaam die Opsomer ons heeft bezorgd door zijn werk en door zijn naam.

    II.
    En Timmermans! Hij hield hartstochtelijk van zijn geboortestad, waaraan hij - naar zij zeggen - alles te danken had. Timmermans die ook niet wist wat de hemel is, maar die wenste dat het een Schoon Lier zou zijn. Met zijn Schoon Lier heeft hij de poorten van onze Stad opengesteld voor honderd duizenden bewonderaars en heeft hij samen met zijn vriend Louis Zimmer, de basis gelegd voor het toerisme in onze stad die eens in 1968, door toedoen van Minister Piers tot "Toeristische Richtstad" zou worden uitgeroepen. Timmermans was de kunstenaar met het groot hart voor de mens.
    Waar ook ter wereld heeft hij zijn kunst toegankelijk gesteld op de eerste plaats voor de simpele mensen uit de straat. Millioenen onder hen heeft hij door zijn boeken weten te begeesteren, en ook nu nog doet het goed aan het hart in de drukte van het zwoele dagelijks gejoel zich te kunnen laven aan frisse, de gulle, gemoedelijke diepmenselijkheid, die opborrelt uit elke bladzijde van Timmermans' werk.

    Ook voor zijn Lierse mensen is hij steeds goed geweest, alhoewel hij niet altijd door iedereen naar behoren gewaardeerd werd. En nu beleven wij het moment, dat ik reeds zo lang heb betracht, maar waartoe de geschikte gelegenheid zich tot nog toe niet aanbood: om in een plechtige vergadering als deze in bijzijn van zoveel Eminente personaliteiten, in mijn hoedanigheid van burgemeester van da Stad, in naam van de Lierse Gemeenteraad en als vertegenwoordiger van heel de Lierse bevolking :
    Aan Felix Timmermans de hulde te brengen die hem toekomt en hem de erkentelijkheid te betuigen voor de onschatbare diensten die hij bewezen heeft als kunstenaar van wereldformaat en ook als mens, aan zijn stad. aan zijn Lierenaar, aan het Vlaamse volk, aan de Nederlandse Cultuur en aan de wereld Cultuur.

    Diezelfde hulde en erkentelijkheid betuigen wij aan Kunstschilder Baron Is. Opsomer voor het grote aandeel dat hij had bij het vestigen van de Lierse kunstfaam.
    Reeds vroeger hebben wij er voor gezorgd dat het portret van Timmermans geschilderd door Baron Opsomer een ereplaats werd voor behouden op ons Stadhuis.
    Vandaag hebben wij die doorlopende hulde aan bei
    de kunstenaars in woorden willen verklanken. Moge het Timmermans-Opsomerhuis dat we thans hebben ingehuldigd het succes kennen, dat wij er terecht van verhopen.

    Moge het voor de komende generaties uitgroeien tot een levende getuigenis van schoonheid en cultuur een voorwerp van fierheid en gehechtheid aan onze stad.

    ****

    27-08-2018 om 11:30 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 5/5 - (1 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    26-08-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Toespraak Artur Lens Archivaris - 1968

    OPENING VAN HET TIMMERMANS-OPSOMERHUIS

    (Verschenen in : 't land van Rijen - cultureel Liers tijdschrift.      Jaargang 18 – 1968.)

    Door Arthur Lens -Stads-archivaris Lier
    Onder voorname belangstelling werd op 29 juni 1968 het Timmermans-Opsomerhuis geopend. Burgemeester Dr. Breugelmans zag in de talrijke opkomst van personaliteiten en kunstenaars een blijk van waardering voor het initiatief dat de stad had genomen, maar ook voor het werk van deze twee grote Lierenaars. Het lag niet in de bedoeling van het stadsbestuur van het Timmermans-Opsomerhuis een museum te maken, maar men beoogde een representatief beeld te geven van wat Timmermans en Opsomer voor Lier hebben betekend.

    Dankwoorden gingen naar allen die van dicht of van ver aan deze verwezenlijking hebben medegewerkt en aan de kunstkring 't Konvent, die een zaal inrichtte over Timmermans en het Liers begijnhof.
    Mevr. Felix Timmermans en Mevr. W. Opsomer knipten respectievelijk de linten door van de galerijen waarin de werken van beide Lierenaars werden ondergebracht. De Opsomer-galerij biedt een grote verscheidenheid van het massale oeuvre van deze grote Lierse kunstenaar. Zijn atelier is zo getrouw mogelijk in het complex gereconstrueerd. De Timmermans-zalen brengen een overzicht van de Fé zijn enorme veelzijdigheid. Naast zijn boeken, vertalingen e.z.m. wordt bijzondere aandacht besteed aan Felix Timmermans als boekillustrator en plastisch kunstenaar. Zijn werkkamer, met de voor de Fé veelzeggende souvenirs, wordt in deze zalen eveneens gereconstrueerd.

    In het stedelijk museum werd daarna de akademische zitting gehouden welke opgeluisterd werd met kamermuziek o.l.v. de heer J. Van Looy, directeur van de stedelijke muziekacademie. Burgemeester Dr. Breugelmans belichtte hoe Timmermans en Opsomer de faam van Lier tot ver over de grenzen hebben uitgedragen. ''Baron Opsomer is in hart en ziel Lierenaar gebleven, want al woonde en werkte hij het groot deel van zijn leven te Antwerpen, toch heeft hij in zijn geest heel zijn leven te Lier en met Lier '' zijn echte thuis" geleefd...
    Schilderen was zijn roeping... Het geluk te kunnen schilderen betekende voor Opsomer meer dan roem, eer, relaties en onderscheidingen... Lier deelt in de wereldfaam die Opsomer ons heeft bezorgd door zijn werk en door zijn naam."

    ''Felix Timmermans hield hartstochtelijk van zijn geboortestad, waaraan hij, naar zijn zeggen, alles te danken had. Met zijn ''Schoon Lier" heelt hij de poorten van onze stad opengesteld voor honderdduizenden bewonderaars... Timmermans was de kunstenaar met het groot hart voor de mens... Ook voor de Lierse mensen is hij steeds goed geweest, alhoewel hij niet altijd door iedereen naar behoren werd gewaardeerd... Nu beleven wij het moment dat ik reeds zo lang heb betracht om in een plechtige vergadering als deze, in bijzijn van zovele eminente personaliteiten, in mijn hoedanigheid als burgemeester van de stad, in naam van de Lierse gemeenteraad en als vertegenwoordiger van heel de Lierse bevolking aan Felix Timmermans de hulde te brengen die hem toekomt en hem de erkentelijkheid te betuigen voor de onschatbare diensten die hij bewezen heeft als kunstenaar van wereldformaat en ook als mens, aan zijn stad, aan zijn Lierenaars, aan het Vlaamse volk, aan de Nederlandse cultuur en aan
    de Wereldcultuur."

    De heer Walter Vanbeselaere, hoofdconservator van het Kon. Museum van Schone Kunsten te Antwerpen, sprak vervolgens over Opsomer. Het drama van de kunstenaar was volgens hem het feit dat hij tot zijn 50 jaar heeft moeten wachten om de erkenning als portretschilder te kunnen afdwingen. Zijn laatste jaren werd hij gekweld door de vraag of zijn werk zou blijven leven. Niemand, ook de eenzame vechter niet die hij was, kon deze vraag beantwoorden. Hoe dan ook, Opsomer heeft nooit enige toegeving gedaan ten opzichte van de artistieke wereld, noch ten opzichte van zijn cliënteel.
    Hij kon het portret tot leven brengen. Bloemstukken lieten hem zijn vreugde om kleuren uitzingen en als hartstochtelijk zeiler nam hij de gelegenheid te baat om riviergezichten op doek te brengen. Hij heeft nu zijn robuust mannelijk werk overgelaten aan de enige rechter die een rechtvaardig oordeel kan vellen, namelijk de tijd.

    De heer Drs José De Ceulaer wees op de letterkundige waarde van Felix Timmermans. Het aantal vertalingen van zijn werken, de oplage en de verkoopcijfers ervan, bewijzen overtuigend dat Felix Timmermans zijn betekenis en waarde behouden heeft voor de lezers van gisteren en vandaag. Hij schreef impressionistisch toen het expressionisme doorbrak. Hij stond apart, zoals Multatuli apart stond en zoals L.P. Boon apart staat. Net als zij had hij een persoonlijke stijl die naar het stijlloze toeging.
    Zijn werk had altijd een meer lyrisch dan episch karakter en er was nooit een strenge gebondenheid in de vorm van zijn werk. Hij schreef niet over zijn eigen tijd, zijn werk was niet tijdgebonden. Het paste nooit bij het patroon dat in de mode was. Daarom werd hij door velen genegeerd en miskend, maar het bereikte niettemin een ruim lezerspubliek, omdat het geladen is met poëzie en een gevoelswarmte uitstraalt die de lezer gelukkiger maakt. Daarom heeft het zijn waarde en betekenis behouden.

    De heer Hubert Lampo, afgevaardigde van de minister van de Nederlandse Cultuur, zei dat Timmermans en Opsomer allebei een onuitwisbare stempel hebben gedrukt op hun tijd. ''Opsomer's carrière was een réussite zonder weerga, die zelfs tot de status van hofschilder leidde... In het historisch perspectief van Opsomer's tijd wordt meestal de nadruk op de school van de Latemse expressionisten gelegd. Het was een geniale generatie. Het zou echter onrechtvaardig zijn, geen rekening te houden met een talent bij de genade Gods dat, afzijdig van toonaangevende stromingen in een serene, hyperindividuele zelfuitdieping stralend tot ontplooiing kwam.
    Ook Timmermans was een alleenloper. Ofschoon door de toenmalige kritiek niet steeds op zijn echte waarde geschat, genoot hij als schrijver het ontzaglijke voorrecht zijn status minder afhankelijk te zien van een beperkte kring van zogenaamde deskundigen, dan van een tot in de honderdduizenden reikende lezersschaar in binnen- en buitenland...
    Ook vandaag wordt er nog geaarzeld, doch niettemin is het ogenblik nabij, waarop de meest-veeleisenden onder ons het laatste scepticisme zullen afleggen tegenover een genie zonder precedenten en ook vandaag de dag zonder gelijken."

    Als slot van deze geslaagde academische zitting besloot spreker : ''In onze huidige culturele constellatie is het Lierse Timmermans-Opsomerhuis een tot dusver onvoorstelbaar unicum, waarvan men slechts in het buitenland de weerga aantreft."

    ******

    26-08-2018 om 00:00 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 5/5 - (1 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Toespraak Hubert Lampo - 1968

    Openingsplechtigheid van het Timmermans-Opsomerhuis
    op zaterdag 29 juni 1968

    Rede, door de heer Hubert Lampo - vertegenwoordiger van de heer Minister voor de Nederlandse Cultuur - als slotwoord uitgesproken op de Akademische Zitting in het Stedelijk Museum.

    Geachte,
    Langs een vrij ingewikkelde omweg bereikte mij gisterenavond het bericht, dat mij de eervolle plicht te beurt viel, op deze plechtigheid mijn Minister te vertegenwoordigen.
    Op dat ogenblik wist ik niet, wat de heer Minister voor Cultuur er toe verplichtte, met ongetwijfeld ontzaglijke spijt, verstek te laten gaan. Toch ben ik zo vrij hier, op eigen gezag doch niettemin zonder enige kans op vergissing, te verklaren dat de man, die het Departement voor Cultuur onder zijn bevoegdheid heeft, vandaag, ongetwijfeld voor het eerst in zijn loopbaan aan de top, de weemoed kent van een hem door onvoorziene omstandigheden opgedrongen situatie.

    Voorwaar, ik mag niet lichtzinnig het oor lenen aan de neiging van de romanschrijver om de psychologische gesteldheid van anderen in te leven. Maar er is ook het gezond verstand. Het staat als een paal boven water, dat de heer Minister bij ons had willen zijn, niet alleen om zijn genegenheid te betuigen voor dit nobele Lierse initiatief maar eveneens omdat niet alleen voor de nieuw aangesteld gezagdrager, doch ook voor de mens, die hij is, een bijeenkomst als deze tot de uitzonderlijke, gulden stonden behoort, waarin om zo te zeggen tastbaar de ontroerende osmose gestalte verwerft tussen de verantwoordelijke op het hoogste vlak, de mensen van goede wil, die de handen op eigen initiatief aan de ploeg sloegen, - in casu het Lierse gemeentebestuur, - en, doorheen de op concrete wijze gehuldigde kunstenaars, ons ganse Vlaamse volk. Neen, twijfel er niet aan, in gedachten is de Minister aanwezig op deze manifestatie, die zo volkomen tot de wereld behoort, welke reeds jaren, maar meteen ook dagelijks, zijn hart vervult : het uitdragen van de cultuur in haar zuiverste, van demagogie verstoken vorm, naar de ganse gemeenschap in de geest van een democratische participatie, waarbij de overheid niet aarzelt haar verantwoordelijkheid op te nemen.

    Ondertussen is de man, die voor u staat, helaas, slechts een plaatsvervanger. Ieder plaatsvervanger is een slecht plaatsvervanger. Wat mij betreft is de situatie méér dan bedenkelijk, Toen mij destijds, als auteur, als particulier dus, een dan toch vererende plaats in het comité voor het Timmermans-Opsomerhuis werd aangeboden, heb ik geestdriftig toegezegd. Op het moment dat de eerste vergaderingen gehouden werden moest ik mij wegens bijzonder drukke bezigheden excuseren. Ronduit gezegd durfde ik mij daarna niet meer op de werkvergaderingen aanmelden. Voor dit menselijk tekort, waaraan inmiddels geen, zij het misplaatste schroom vreemd was, bied ik de betrokkenen mijn verontschuldigingen aan. Onmogelijk kon mijn Minister vermoeden, - doch ik ben er hem in elk geval onuitsprekelijk erkentelijk voor - dat hij mij, door de taak van plaatsvervanger te elfder ure aan uw dienaar toe te vertrouwen, een onverhoopte kans op rehabilitatie in de schoot placht te werpen.

    Hoe dan ook, onmiddellijk vervulde het project van een blijvend, als museum opgevat monument voor twee grote, internationaal-befaamde zonen van Lier, mij met oprechte geestdrift. Of men het u ooit boudweg gezegd heeft, geachte toehoorders, weet ik niet. Weest zo vriendelijk het mij ten goede te houden, doch het is nu éénmaal zo, dat men wel eens de Lierenaren een zekere tegendraadsheid meent te moeten verwijten. De Antwerpenaar, die het woord tot u richt, is er zich ten volle van bewust, dat men dergelijke dooddoeners maar best onverschillig naast zich neerlegt. Diezelfde Antwerpenaar weet immers maar al te goed hoe vaak men ons de barokke zelfspot, deze door timiditeit ingegeven repoussoir voor tedere mildheid en emotionele kwetsbaarheid van mijn stadsgenoten, als een uiting van zelfingenomenheid en hoogmoed ten kwade duidt. Daarom valt het mij zo gemakkelijk de vermeende Lierse tegendraadsheid doorheen het onontbeerlijke, zo subtiel mogelijke perspectief tot een meer betrouwbare psychologische ontbinding in factoren om te zetten. De na een dergelijke bewerking overgehouden factoren noem ik : waardig individualisme, trouw aan een verleden, dat reikt tot de middeleeuwse vrijheidsdrang onzer gemeenten als eerste exponenten van een zijn weg zoekend democratisch streven, zelfrespect en trots op eigen aard in onze tijd, wiens nivellerende, ja, verbasterende tendensen onmiskenbaar de dynamische krachten van onze eigengeaarde congenitale volkskracht bedreigen.

    Als dàt geachte vergadering, uw tegendraadsheid is, dan zeg ik : leve die Lierse tegendraadsheid. Het is de tegendraadsheid van hen, die weten wat dankbaarheid en erkentelijkheid betekenen. Bij die vermeende tegendraadsheid voegt zich daarenboven nog iets méér. De Lierenaars zijn realisten. Geen realisten echter in de ontluisterende zin des woords. Ik zou hen realisten op het gebied van de liefde willen noemen. Waarmee ik bedoel, – afgezien van het feit dat het in Lier goed vrijen moet zijn - dat hun realisme, dat hun nuchterheid hen behoedt voor platonische, uiteraard goedkope want slechts op woorden drijvende betuigingen van erkentelijkheid. Op zekere dag b.v. vergewist men er zich in lier van, dat er daar een geniaal uurwerkmechanicus woont.
    In de meeste van onze steden, zo niet in alle, zou men, na zulks geconstateerd te hebben, tot de orde van de dag overgaan. Niet te Lier ! In plaats van neerbuigend te glimlachen om zo'n vreemde knutselaar, stelt men hem zomaar op zijn minst een ganse toren ter beschikking, opdat hij, ongecomplexeerd en onbelemmerd, zijn spel met de tijd, met de mysterieuze Chronos, zou kunnen botvieren, wat er finaal op uitloopt dat hij, door middel van bewonderenswaardige raderwerken, het mysterie van de ons omringende kosmos tot zichtbare equaties uitbalanceert. Kan men zich een indrukwekkender voorbeeld van realiteitszin en poëtische verhevenheid voor de geest roepen ?

    Vandaag werd het Timmermans-Opsomerhuis geopend.

    Zeker. Als bakermat van twee onzer grootste kunstenaars heeft de Nethe-stad op het stuk van de artistieke erfelijkheidsleer geluk gehad. Anderzijds zal niemand het betwisten, dat er ook elders in Vlaanderen grote schrijvers en schilders het levenslicht aanschouwden. Men kan hun geboorteplaats in een encyclopedisch woordenboek opzoeken. Soms kregen zij een nietszeggende gedenksteen in het huis waar zij ter wereld kwamen. Of een zerk in het erepark van een kerkhof. Een meer romantisch voorgeslacht dacht nog aan een standbeeld of een monument, met of zonder schaars geklede muze er naast. Vandaag de dag zijn dat kennelijk hindernissen voor het verkeer. Time is money, het leven gaat voort, artiesten zijn geen economische waarden, nietwaar, Paul Van Ostaijen, Floris Jespers, Willem Elsschot en al die vele andere dwazen, beroemde en geprezen artiesten, ach ja, maar toch ergens kerels van verdacht allooi, nietwaar ?

    Tegen deze mentaliteit is het dat een kleine, dromerige stad als Lier "neen" heeft gezegd. Voor mijn part uit tegendraadsheid. Doch ook van uit een diep en realistisch gevoel van eerbied voor zichzelf, zoals het een stad betaamt, die reeds met Anton Bergmann voorgoed op luisterrijke wijze de Nederlandse literatuurgeschiedenis is ingegaan.

    Men begrijpe mij niet verkeerd.
    Ofschoon ik het noodzakelijk acht er op te insisteren, dat men overal in dit land een grotere erkentelijkheid aan de dag zou leggen voor de kunstenaars, die er de grootheid van hebben bewerkt, is het onweerlegbaar zo, dat men hier te Lier een uitzonderlijk gunstige samenloop van artistieke omstandigheden heeft kunnen valoriseren voor de mensen van vandaag en morgen. Zowel Isidoor Opsomer als Felix Timmermans hebben een onuitwisbare stempel op het artistiek klimaat van hun tijd gedrukt. De mij voorafgaande sprekers hebben zulks voldoende duidelijk voor u gemaakt. Het is overbodig dat ik hun voortreffelijk betoog op mijn manier parafraseer. Niets weerhoudt er mij inmiddels van, nog even de aandacht op het verschijnsel te vestigen, dat zij exponenten zijn van het trotse Lierse individualisme, waarop ik daarstraks reeds zinspeelde.

    Opsomer' s carrière was een réussite zonder weerga, die zelfs tot de status van hofschilder leidde, zoals uit zijn portretten van o.m. Koning Albert blijkt. Nooit echter heeft deze Lierse dwarskop zich tot artistieke toegevingen laten dwingen. Ook wanneer hij de groten dezer aarde uitbeeldde was het duidelijk een kwestie van buigen of barsten voor het model. Hij portretteerde een koning, voor wie hij als mens blijkbaar een grote en overigens begrijpelijke sympathie koesterde, doch meteen hoorde die koning ook tevreden te zijn met de penetrante psychologische visie, waartoe hij de artiest inspireerde. In het historisch perspectief van Opsomer' s tijd wordt meestal de nadruk op de school van de Latemse expressionisten gelegd. Het was een geniale generatie. Het zou echter, bij het overschouwen van Opsomer' s carrière, een schromelijke onrechtvaardigheid zijn, geen rekening te houden met een talent bij de genade Gods dat, afzijdig van toonaangevende mode-stromingen en actuele kapelletjes, in een serene, hyperindividuele zelf-uitdieping stralend tot ontplooiing kwam.

    Ook Felix Timmermans was een alleenloper. Ofschoon door de toenmalige critiek niet steeds op zijn rechte waarde geschat, genoot hij als schrijver het ontzaglijke voorrecht zijn status minder afhankelijk te zien van een beperkte kring van zogenaamde deskundigen, dan van een tot in de honderdduizenden reikende lezersschaar in binnen- en buiten land. Destijds plachten onze Vlaamse minderwaardigheidscomplexen ons op grond van Timmermans' succes met achterdocht te vervullen. Het mij voorafgaande geslacht ontwaarde blijkbaar niet het onderscheid tussen zijn einmalige genialiteit en het door het betere doorsnee-talent op te brengen intellectualisme en toenmalige pseudo-kosmopolitisme. Ook vandaag wordt er nog geaarzeld en gemeesmuild, vrees ik. Doch niettemin is het ogenblik nabij, waarop ook de meest-veeleisenden onder ons hun zerpe frustratiegevoelens zullen afleggen tegenover een auteur van wie zelfs de gebeurlijke tekortkomingen facetten zijn van een genie zonder precedenten en ook vandaag de dag zonder gelijken.

    In onze huidige culturele constellatie is het Lierse Timmermans-Opsomerhuis een tot dusver onvoorstelbaar unicum, waarvan men slechts in het buitenland de weerga aantreft. De grootsheid en de internationale faam van de gehuldigde Lierse kunstenaars verheft het boven alles, wat naar het "esprit de clocher" zou kunnen zweven.

    Zonder overdrijving noem ik deze, in geen geval met provincialistische navelkijkerij te verwarren plechtigheid, een mijlpaal op onze moeizame, doch zegezekere weg naar een niet meer te stuiten Vlaamse aanwezigheidspolitiek in het door internationale osmose geconditionneerde Europa van een zeer nabije toekomst.

    *****

    26-08-2018 om 00:00 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    25-08-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Timmermans als Schilder en Etser - Floris Van Reeth

    Timmermans als schilder en etser.

    Uit De Kroniek; geïllustreerd maandblad voor Noord- en Zuisnederland  jgr 7  -  01/07/1921

    Door Floris Van Reeth

    't Was op een avond te Kortrijk, in een gezelligen famieliekring, dat de "Fée" zooals wij hem noemen als hij aan ꞌt vertellen gaat, de verschillende typen teekende, waarover het geestige verhaal ging. De waard en de waardin schokten van 't lachen, anderen proesten het uit in luid gegichel, terwijl de bijkomende gedurig om meer vroegen. — Dus, hoe meer hij al teekenend vertelde, des te raker en geslaagder het werd! De verschillende typen, die ik ook dus wel kende, defileerden om ter sappigst een voor een op het zwarte bord. Ik kon het wondere verschijnsel, die spontane veropenbaring niet te boven komen. Ik dacht dat ik droomde en om mij zelf nog meer te overtuigen van wat ik daar zag, vroeg ik met anderen ook om meer. Ik drong aan om typen, die ik moeilijk dacht om zoo maar neer te kletsen, zooals hij tot nu toe was bezig geweest. Ja maar, met telkens een gebaar van een-twee-drie kwam zijn verborgen talent eens te meer te voorschijn. — Tot het klassieke "kunt gij mij eens teekenen?", uit den hoek kwam. — Raf ! het stond er. — "En mij? " Het geleek! "En mij? " — nu ditmaal was het te slagend ! En zoo geraakten wij naar de kleine uurkens van den schemerenden morgen, al gichelend, gibberend en lachend dat het met luide galmen tegen muren en zoldering botste. Het was geestig en wij voelden ons als echte ridders eener plezante Vlaamsche vreugde.

    Zoo gebeurde het en daar bleef het bij. Eene natuurlijke gebeurtenis. Akademie of andere teekenschool, dat stond voor Timmermans als buiten zijn horizont. Daaraan dacht hij niet. Hij had daar geen behoefte aan en zonder de minste aanwijzing noch eenige teekenles ging de jonge kunstenaar zijn eigen gang, natuurlijk alles gezond beziende met een diep nagaan zooals niemand dat deed. En zoo werkte hij met den tijd, stillekens aan. Telkens ik hem kwam bezoeken, zag ik op zijne studietafel de eene of andere typieke kleine schets liggen.
    Het was altijd eene uitdrukking op eene manier zooals het niemand anders zou wagen te doen. Het waren simpele gebeurtenissen uit het leven gegrepen. Ik stond telkens paf voor dat koddige uitdrukken, die eigenaardige manier van dat zoo naïef-weg teekenen. Soms kon ik dan ook niet gelooven, dat het van zijne hand was, omdat het zoo schoon en echt was uitgedrukt.

    In eens, als bij tooverslag, kwam het succes van zijn tweede boek "Pallieter." Overal bonsden er als feestklokken om hem heen. Het was een bijval, zelden in de letterkundige wereld gezien, het was "Het Succes" !!
    Nu stond ik als geslagen. En de schilderij? Waar blijft de schilder, mijmerde ik. Toch waren er wederom van die geheimzinnige teekeningskens in het beroemde werk bijeen gekrabbeld, die mij dadelijk troffen.
    Maar, ongelukkig, waren wij toen ver van malkander. Het was de domme oorlog, die ons zoo onmeedoogend vaneen had gescheiden. Naderhand kwam de zegentocht in Holland en zoo meer.

    En, boek na boek, kwam zoo maar uit. "Het Kindeke Jezus in Vlaanderen," de tweede uitgaaf der "Schemeringen van den dood" de "Begijnhofsproken" die allen besausd waren met tafelreeltjes, door zijne kunst geïllustreerd.
    Het toppunt dier typieke teekenkunst is te zien in zijn boek "Boudewijn." Nu... komt hij er boven op, dacht ik.
    Ik snakte naar het oogenblik om hem te kunnen spreken, het hem nu eens te zeggen wat ik al zoolang gedwongen had gezwegen en zoo sterk voelde. Eindelijk kwam dat nooit te vergeten oogenblik, het was het blijde wederzien.
    Het was geweldig. Ik kreeg dan te zien de afgebeelde sterkwaterplaten. "De bekoring van Beatrijs," "Het zieke paardje," "De Herder," en zoo meer, te veel en te lang om op te noemen. Heel schuchter en als door een kind gevraagd, polste hij mijne verwondering. "Zou ik durven voortgaan ?.....

    Het oogenblik was nu plechtig voor mij. Het was als een ontwaken voor hem, toen ik hem begeesterd vertelde wat ik jaren en jaren in mij droeg. En niet zonder aandoening, samen gezeten in zijne schemerende studiekamer, bespraken wij de toekomst. Die toekomst dus, is nu werkelijkheid aan ꞌt worden. Als een geweldig "hoerra" botsen en borrelen er om ter meest doorvoelde tafereelen van uit zijn schildersgemoed op doek en papier. Slag op slag komen er nu teekeningen met bliksemsnelheid op het papier gebibberd en verschijnen er schilderijen als visioenen op het doek gesmeerd.
    Het is onuitputbaar, wat ik van hem reeds heb gezien, sinds dien aangehaalden plechtigen avond. Hoopen van onderwerpen, stof voor meer dan voor een menschenleven! Het tuimelt van uit zijn penseel of potlood en al lachende met gesloten oogen ziet hij als een visioennair de tafereelen voorbijschuiven. Hij hoeft enkel aan dien eindeloozen stoet halt toe te roepen om het dan gauw op papier of doek te zetten. En zoodoende teekent hij met pastel of enkel met zwart krijt — of griffelt hij het op eene plaat — of schildert hij het met olie of waterverf naar gelang het eerst onder de hand valt.
    Als schilder noem ik hem eene kracht met heel de syntethieke visie in hem onzer XVe en XVle eeuwers.

    Velen zullen deze teekeningen en schilderijen al monkelend bedien en het misschien uitmaken voor te overdreven komiek.
    Ongelukkig voor hen die het als caricatuur opnemen. Zij zijn totaal mis, zij vergissen zich.
    Die schilder-en teekenkunst berust niet op caricatuur en heeft er niet het minste mede te maken. Het is geen spotgeest, het algemeene van zijn werk is mystiek.
    Wie zou durven beweren dat volgende aanhalingen bespottelijk zijn. "Uwe kleederen, komende uit ivoren kassen, rieken naar mirre, aloë en kaneel: hetgeen de dochters der koningen opgewekt heeft om U te verheugen in uwe eer." — En verder." — Ik ben zwart maar schoon van gedaante, o dochters van Jerusalem: daarom heeft de koning mij lief gehad en mij geleid in zijne slaapkamer." — En nog. — " Hij zal zijn woord uitzenden en ze doen smelten, zijn wind zal waaien en de wateren zullen vloeien."
    En hier. — "Gelijk een gespeende zuigeling bij zijne moeder, zoo moet mijne ziel haar loon ontvangen " enz. enz.

     

    Dit schrijf ik letterlijk over uit het getijdenboek onzer stille begijnen, die dagelijks die mystieke zinnen namommelen en hunne ziel verlichten door hunne verbeelding als een vlinder te laten rond dwarrelen in de gouden eindelooze voorhoven van den Vrede. Die stille kinderen Begga's zien dan ook door die soort gymnastieke geestelijke verbeelding toestanden en visioenen die een mensch, die niet kontemplatief van aard of geestelijk aangelegd is, niet ziet, erger nog, niet zien kan.
    Het is dan ook door zulken tooverachtigen bril gezien dat Felix Timmermans zijne onderwerpen behandelt.
    Kalm en als een stilstaande witte vijver te midden van een plechtig eindeloos suizend bosch, zoo draagt deze gemoedelijke kunstenaar in hem als een gulden remonstratis den Geest van Ruysbroeck den Wonderbare.
    Maar daarnevens ook dat gevoel van stille wijde kille onderaardsche kelders, waarin mysterieuze en lang verleden, als weggestorvene, geluiden schuilen van voorgaande geslachten, die met volle potten goud alhier aldaar klassend, moesten vluchten. Zoo botste in zijn gemoed dan ook soms die vervaarlijke mystiek, die duivelachtige fanfaren met heel die vagevieren-atmospheer, door Górrer opgehaald.

    Franciscus en eene Catharina Emmerich komen er dan al huppelend door als in eenen rondendans van een Angelico, maar dat alles wordt dan door hem als grootmeester besausd en overgoten met Brabantsche vettigheid en jovialen renaissance - devotiegeest.
    Over zijne ets en schilderij "De drie Koningen" die zoo gemoedelijk door de sneeuw wandelen. Dat is nu de daarstelling dier drie geestelijke mannen, waarover hij zoo plezant weet te vertellen in zijne voordrachten handelend over den bijzonderen Lierschen vertellingsgeest van zijne beeldrijken Vader. Het is een Oostersch tafereel op zijn Liersch gezien.
    De ets "Het zieke paardje" is eene kleine gebeurtenis uit het leven gegrepen; in al zijn belachelijkheid is het iets tragisch en gezien op zoo'n bijzondere wijze dat het u altijd bij moet blijven.

    Hetzelfde geldt voor de ets "de Herder." De expressie dier lompe hand doet de domme snoezigheid nog meer uitstralen van dien hollen schedel onder de klak op dien niet ziende schaapherderskop. De ets der bekoring van Beatrijs" met de weergeving dier snoeberende, snaterende, duiveltjes, waar de nijdigheid als kikvorschen zwabber op hunne lijvekens plakt. Het bidden van Beatrijs daarentegen is oprecht tragisch en beweeglijk. Verder op te merken de groepeering met die meeslepende domineerende lijn, die waarlijk als iets merkwaardigs mag worden beschouwd.

    De "Offerande der nederigen" is al eene heele schilderij, waarin het gebaar u weet aan te grijpen tot de aandoening. Die lieve offerande van die brave echte Liersche volkstypen is om met compassiegevoel u eene zindering door het lijf te jagen.
    Altijd die kinderlijkheid in de uitdrukking, zoowel in lijn als in kleur, is het bekoorlijke van zijn schilderen teekenkunst. En sprekende over de vele schilders die ik ken, en die jaren en jaren studeerenden naar levende modellen en naar de natuur, en die de plankenvloer van het hooger instituut van schoone Kunsten versleten, moet ik zeggen dat schilders, die zoo caracteristiek van uitdrukking kunnen zijn, schaarsch zijn. En zeggen dat zulks nog maar een begin is, slechts werk van enkele dagen.
    Ik weet hem bezig aan eene schilderij, die hij "De schilderij noemt en die nog moet dijen," zooals hij dat zoo geestig noemt. Nog eene heele reeks andere moeten nog voorafgaan, maar als deze gaat komen zal het eene evolutie zijn.

    Floris Van Reeth

    **********************

    25-08-2018 om 00:00 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    18-08-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Felix Timmermans, Dichter und Zeichner seines Volk.

    Felix Timmermans, Dichter und Zeichner seines Volk

    Vlaanderen door Duitschers gezien.

    Door Adolf von Hatzfeld: «Felix Timmermans. Dichter und Zeichner seines Volkes».
    Uit Dietbrand  - maandblad, jrg 3, nr 4  -  01/04/1936

    Een der medewerkers van "De Geïllustreerde Pers" bracht een bezoek aan Felix Timmermans, den befaamden Vlaamschen schrijver. Gul en hartelijk — zooals dat bij Timmermans in zijn woning te Lier gebruikelijk is — werd hij ontvangen, en al spoedig ontstond er een interessant gesprek, waarvan hier de weergave volgt.
    Het is niet... ongevaarlijk, in het buitenland, met name in Duitschland, van een zekere skepsis tegenover de beroemdheid van Felix Timmermans blijk te geven. Het « gevaar » bestaat hierin, dat men er spoedig van verdacht wordt, ofwel den schrijver van « Pallieter » te benijden, ofwel geen oog te hebben voor de werkelijke kwaliteiten, de wezenlijke waarden van zijn werk. Vele jaren is het geleden, dat ik mijn eerste artikel over Timmermans schreef. Ik was student aan de Nederlandsche Universiteit te Gent en, al zeg ik het zelf. met even zooveel hart en vurigheid overgegeven aan de studie van taal en letteren als aan de zaak van het Activisme. Mijn stuk over « Pallieter » verscheen in het corpsorgaan « Aula ». Aan de strekking van het artikel heb ik ook nu niets af te doen. Laat ik hierbij verklaren, dat het er méér in ging tegen de eenzijdige levensverheerlijking, tegen het ontbreken van het element der droefheid, het element van het leed, in het gevierde boek, dan wel tegen datgene wat men er spoedig genoeg uit distilleeren zou als de essentie van « den Vlaamschen geest ». Herhaaldelijk heb ik, in latere jaren, mij moeten schrap zetten tegen de voorstelling van het Vlaamsche leven, van den «Vlaamschen aard», zooals die, op grond van Timmermans' geschriften èn van zijn lezingen, buiten de grenzen van de Zuidnederlandsche gewesten, die men onder den verzamelnaam Vlaanderen aanduidt, heerschende was.

    Dit verweer, waarin ik waarachtig niet alleen sta, heeft niets te maken met een ontkenning van de artistieke, de dichterlijke hoedanigheden bij Felix Timmermans ; het heeft, andersdeels, ook niets te maken met zijn bezwaren tegen zijn rammelende, trots een lange schrijversbedrijvigheid immer slordig-blijvende taal, waarin naast dialectische eigenaardigheden (die ik niet wil verwerpen) handvollen verfomfaaide vormen van het Nederlandsch voorkomen en met den zinsbouw wordt omgesprongen op een manier, die soms méér doet denken aan gruwelmoord dan aan acrobatie. De lezer van Timmermans' boeken in... het Duitsch heeft dit op ons voor, dat hij zich aan de taal niet hoeft te ergeren. In bepaalde kringen in Noord-Nederland, daar waar men ten opzichte van Vlaanderen een vage « stamverwantschap » belijdt, heeft de taal van Felix Timmermans en van sommigen onder zijn weggenooten aanleiding gegeven tot het sprookje, als zou het Vlaamsen toch eigenlijk iets anders zijn dan het Nederlandsch. Ik herinner mij, eens van een Dante-vertaler in het Noorden een brief te hebben gekregen, waarin deze mij vroeg, enkele verzen, die in den oorspronkelijken tekst van de « Divina Commedia » in het Provengaalsch geschreven zijn, en die de vertaler in keurig Nederlandsch had overgebracht, te willen « overzetten » in het oud Vlaamsen, of liever nog, zoo drukte de briefschrijver zich uit, in het nieuw Vlaamsch. Mijn antwoord luidde: Met oud Vlaamsen bedoelt U zeker Middelnederlandsch, en dat heb ik indertijd als student, bij wijze van oefening, wel eens nageschreven ; wat Uw verzoek betreft, om Uw tekst in nieuw Vlaamsch te transponeeren, dit is geheel overbodig, daar Uw tekst in perfect nieuw Vlaamsch, ik wil zeggen in goed hedendaagsch Nederlandsch is gesteld, — tenware U met nieuw Vlaamsch de « manier » van sommige auteurs in Vlaanderen bedoelde : in dat geval kan ik U niet helpen.

    Karel van den Oever, in een van zijn merkwaardigste kritieken, vond voor de visie op menschen en dingen in Vlaanderen, welke door sommige Fransch-schrijvende Vlamingen en later door Timmermans in menig geschrift werd uitgedragen, de treffende karakteristiek: Pseudo-Vlaanderen, daaronder vatte hij samen : « de gemaniëreerde toestanden, hun speelgoedachtige uitbeelding, hun beschrijvingen naar factuur van oud Vlaamsche schilderijen en Turnhoutsche prentjes, de kliekjes folklore hier en de restjes bijgeloof daar, het moesjikkengeloof der personnages », — al dat, kortom, wat niet kan nalaten, den indruk te wekken van een Vlaanderen «doodgeconserveerd onder de glazen stolp (eener) archaïsche achterlijkheid».

    De karakteristiek moge niet in haar volle beteekenis op de kunst van Timmermans toepasselijk zijn, onbetwistbaar is (de ervaring leerde het ons !), dat wie daar in het buitenland, ook in het zich als « buitenland » beschouwende Dietsche Noorden, Vlaanderen enkel en alleen kent uit de boeken van den Lierschen auteur, zich daarvan een beeld vormt als van een streek in Europa, waarop al dat wat men onder moderne ontwikkeling pleegt te verstaan, in socialen zoowel als in technischen zin, geen vat heeft gehad, een gewest waar de ziel der menschen niet werd aangeraakt door de groote stroomingen van den nieuwen tijd, een soort van rezervaat voor typen van een lang-voorbije, toch immer nog amusante oubolligheid, een landeke vol melk en honig, waar het altijd kermis is, elken dag processies door de straten trekken, het volk God looft « met een stuk spek in den mond » en, onbewust van zijn verleden en zijn toekomst, kinderlijk-naïef, snaaksch en vroolijk door het altijd even kleurige heden tuimelt.

    Het is merkwaardig  om na  te gaan. hoe deze « indruk » bij den samensteller van het royaal-uitgegeven, met vele afbeeldingen naar schilderijen en teekeningen van Timmermans verluchte boek « Felix Timmermans. Dichter und Zeichner seines Volkes », in botsing komt met het onmiddellijke beeld van Vlaanderen, zooals hij dat bij gelegenheid van een zomersche reis leert zien. Het moge dan ook maar een stuk van de werkelijkheid zijn, dat Adolf von Hatzfeld met eigen oogen èn eigen gemoed in zich opneemt. — dat staat al een heel eind van Timmermans' welbekende schilderingen af. Wel tracht Von Hatzfeld het zelf-geziene telkens weer met de visie van zijn « vriend uit Lier » in overeenstemming te brengen. — doch zijn eigen aanschouwing blijft grooter, dieper tevens, « doortrokken » als zij is van het zoeken naar den geestelijken èn dramatischen achtergrond der dingen. Bij den aanblik onzer trotsche belforten, onzer geweldige kathedralen, gaat de gedachte van den schrijver van het Timmermans-boek naar de bewogen geschiedenis van het volk hier, naar de « pracht en de macht uit vroeger dagen » en naar den strijd, die zich in den loop der eeuwen op den grond van Vlaanderen heeft afgespeeld.

    De worsteling in het heden brengt hem tot de vraag, welke plaats Felix Timmermans daarin dan inneemt. Onder de boeken van Timmermans vindt hij het verhaal van den ezel « Boudewijn » : dat is de neerslag van den volkskamp in den geest van den dichter, verklaart Von Hatzfeld, blij met zijn vondst, — terwijl hij zelf dezen kamp omschrijft als « den strijd der Vlamingen om hun cultureele zelfstandigheid in het kader van den Belgischen staat, om volksrecht en taal ». Laten wij aannemen, dat Von Hatzfeld, die, zooals ik reeds zei. De dingen in Vlaanderen toch wel groot vermag te zien, niet vermoedt, welke kleineering, welke vernedering eigenlijk dit begrip van den « Vlaamschen strijd », als van een kamp om cultureele zelfstandigheid (de schoone leuze, waarmee men volken en volksgroepen paait, die men politiek onmondig wenscht te houden!), voor het Dietsche volksdeel in den Belgischen staat bevat.

    Wat het boek « Boudewijn » betreft, zoo zullen wij ons veroorloven, dit met of zonder het goedvinden van Timmermans te interpreteeren als een (in oolijke kleuren gestoken) symbool van ons verzet tegen de Latijnsche onderjukking ; wij zullen het blijven lezen met onze herinnering zoo dicht mogelijk bij de activistische jaren, met onze gedachte zoo ver mogelijk van het « cultuur-flamingantisme », waarmee de meeste kunstenaars in het Dietsche Zuiden, bij gebrek aan n politiek-nationale overtuiging óf uit vrees om er mede voor den dag te komen, zichzelf en de anderen in slaap wiegen.

    Het beeld dat Adolf von Hatzfeld van Felix Timmermans, op grond niet enkel van dezes geschriften maar ook van zijn teekeningen en schilderwerk, in Duitschland wenscht te verbreiden, is dit van een man, een kunstenaar, in wien de ziel van « Vlaanderen », die ziel welke ergens door Von Hatzfeld als « afgronddiep » wordt gekenschetst, na eeuwen lang met stomheid te zijn geslagen geweest, plotseling weer stem heeft gekregen en zich volkrachtig aan de wereld openbaart. Wanneer wij dit beeld, zooals ook de gelijkstelling met Brueghel, afwijzen , dan beteekent dit niet (het zij hier uitdrukkelijk verklaard), dat wij de oogen sluiten voor de reëele schoonheid die Felix Timmermans ons geschonken heeft, voor de vele heldere glanzingen van zijn talent, voor zijn bizondere gave : zijn meesterschap in een soort van «populair expressionisme». Wij zijn niet ondankbaar (ik hoef dit in mijn persoonlijken naam. na wat ik vroeger over Timmermans schreef, niet te herhalen) voor het fijne, het hartelijke en verkwikkende, voor het aandoenlijke èn het ontroerende, voor het bloeiende, dat overal in de boeken van den Lierschen verteller te vinden is.

    Wij dragen alléén een te hooge, te dierbare idee in ons om van de Dietsche ziel en de Dietsche bestemming, om te kunnen aannemen dat de kunst van Timmermans daarvan in het gedeelte van ons vaderland, dat men gewoon is «Vlaanderen» te heeten, de wezenlijke, volwaardige uitdrukking zou zijn. Wij vergeten niet dat de kunst van Timmermans, dat zijn geschreven èn zijn gesproken woord, jaren lang bij tal van volksgenooten in het Noorden de voorstelling in de hand heeft gewerkt (welkom zoowel aan den klein-Hollandschen als aan den belgicistischen politicus !) van een Vlaamsche apartheid, waarvan de vermakelijke aantrekkelijkheden tot niets verplichten dan tot een bezoek aan de mallemolens en de mossel- en fritekramen in de dorpen, de stedekens van Vlaanderen, tot een gezellig biertje en babbeltje met den toch maar zoo geheel anders geaarden en gestemden « stamgenoot » ! Wij zijn zeker niet gesloten voor de overweging, dat in het buitenland, in Duitschland vooral, de boeken van Timmermans, en zijn voordrachten, telkens weer de aandacht naar Vlaanderen hebben doen uitgaan. Zijn blijde werkkracht, zijn stralende vitaliteit mogen er bij velen gelukkige associaties hebben opgewekt met de bekende voorspelling aan het slot van De Coster's vlammende Tijl-epos, — dit neemt niet weg, dat aan het « levende Vlaanderen ». het Vlaanderen van nu, zooals men dit uit Timmermans ging verstaan, heel wat ontbreekt om volledig te zijn: de tragiek van zijn strijd (n'en déplaise « Boudewijn ») en de diepte van zijn nood (Boer Wortel's armoe en tegenslagen niet te na gesproken) in de éérste plaats.

    Afgezien van het ontbreken dezer elementen, is daar aan het Vlaanderen van Timmermans dat onechte, fantaisistische, waarvoor men hierboven het woord van Van den Oever heeft kunnen lezen. Dit alles maakt, dat wij het werk van Timmermans kunnen zien — en waardeeren — als de uitdrukking van een bizonder temperament, van een bizondere gesteldheid tegenover leven en wereld, als een werk vol verrassende, opwekkende momenten, met een eigenaardig coloriet. enz.. — maar dat wij dat werk niet representatief kunnen heeten. noch voor de Vlaamsche werkelijkheid van dézen dag, noch voor de hoogere, boven de tijdsomstandigheden uitstralende realiteit van het volks-wezen. Aan het specifieke kunstenaarschap van Timmermans word hierdoor niet getornd ; wij komen alleen op tegen een interpretatie van zijn kunst, die slechts dengene in des dichters eigen land vermag te bevredigen, die, om het met een enkel woord te zeggen, aan den slappen kant staat. Want, of Timmermans het zoo bedoeld heeft of niet, dat zijn « Vlaanderen » slechts geestelijke beteekenis kan hebben voor den volksgenoot in wien de spanning van het gansche niet aanwezig is, oftewel voor hem die deze spanning niet aan-kan. niet aan-wil, is een onloochenbaar feit, — een feit dat aan schrille praegnantie wint, wanneer men het beschouwt in verband met de producten van Timmermansꞌ volgelingen, wien het, bij een min of meer handig nadoen, nooit gelukt, aan de spelingen der fantazie dat onbevangene te geven, hetwelk nu eenmaal de « eigenheid » is van den geboren artist.

    **********

    18-08-2018 om 20:56 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 1/5 - (1 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    14-08-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Felix Timmermans - Theo Rutten

    Felix Timmermans  -  Theo Rutten.

    Door A. Kuiper – uit Stemmen des tijds, maandblad voor christendom en cultuur jrg 17-1928.  -  01/10/1928

    Dr. TH. RUTTEN, Felix Timmermans, Groningen — Den Haag. 1928.

    In dit voorjaar promoveerde de heer Th. Rutten uit Nijmegen tot doctor in de Nederlandsche letteren op een proefschrift over Felix Timmermans. In Leuven, waar voor eeuwen Marnix in jonge geestdrift droomde van een vrij Groot-Nederland, werden proefschrift en stellingen verdedigd. En 't gelukskind Felix sprak plezante woorden aan den disch, die volgde.

    Jaren geleden was Pallieter met zijn witten wagen het Nethe-land uitgereisd, de wijde schoone wereld in, lijk de vogels en de wind. Wie had durven voorspellen, dat de weg over Leuven zou gaan?

    ***********

    Dr. Rutten heeft een bijzonder sympathiek boek over Timmermans gegeven. Eigenlijk meer dan dat. Het is geworden een levend stuk Vlaanderen en Brabant, die oude landen, weer ge komen in den crisis van de groote kentering der tijden. Deze studie over den modernen tijd staat zoo midden in dien tijd, dat de vraag kan rijzen, of de schrijver zóó'n groot geestelijk bezit heeft, zóó'n loutere objectiviteit, dat hij diepte en hoogte kan onderscheiden, actie en reactie, groei en versterving. Alle denkers — ook de philosophen in zakformaat — werpen zoeklichten en zoeklichtjes tegen de hemeldonkerte en over de aarde-duisternis, bundels licht, die elkaar nijdig kruisen en overlichten. 't Is niet onmogelijk, dat de beschouwer van dit rusteloos lichtgedaver ten slotte geen licht en donker meer onderscheiden kan: 't wordt één groote wazigheid met wonderlijke lichtkringels. De historie zal moeten oordeelen, of Dr. Rutten goed gezien heeft, toen hij de Vlaamsche beweging in studie nam; toen hij Timmermans gaf met die wondere, juist gemengde kleuren, alléén gevonden door den schilder, die zijn voorwerp kent en liefheeft tot in de ontzaglijkste en teerste levensemoties.

    De geschiedenis heeft meer dan eens aangetoond, hoe de tijdgenoot — zelfs met zijn beste critische apparaat — een oordeel gaf, dat er totaal naast was. We denken aan R. C. Bakhuizen van den Brink. Iemand, die met hartstocht de schoonheid van alle tijden zocht. Die Potgieter zóó tot geestdrift opzweepte, dat deze schreef: "er ontrolde zich voor mijn blikken een Hellas, als het mij nooit vergund was geweest, zelfs maar te vermoên.

    Het bezielende zijner bewondering voerde mij mede van genot tot genot".

    Bakkes stond in 1860 bij het monument, waar Nederland zijn grooten zoon Tollens mee zou eeren; hij sprak de groote rede uit, die bij zulke gelegenheden nooit achter mag blijven. Toen heeft hij den krans der onsterfelijkheid bij het gedenkteeken neergelegd en geciteerd:

    Muze des lieds, die de onsterfelijken huldigt,

    Sier met uw lauwren het graf van uw zoon...

    Het latere geslacht heeft nieuwe gedachten over de onsterfelijkheid van Tollens' muze! Maar ook 't omgekeerde kwam voor. Literatuur, die men aanvankelijk te onbenullig vond om te recenseeren, bleek later een grootsche bijdrage tot den bouw van de gedachte der tijden. Hudson geeft merkwaardige recensies over "The Pilgrim's Progress" van Bunyan, een boekje, dat zijn weg wel zou vinden bij de ongeletterden en bij 't gewone publiek!! Young en Burke namen er zelfs een loopje mee! Dr. Rutten zal dit alles ongetwijfeld voorvoeld hebben, toen hij zijn Timmermans-studie begon. Steunend op een artikel van A. Reichling gaf hij daarom ook als eerste stelling: "Contemporaine literatuurgeschiedenis is wetenschappelijk volkomen verantwoord", waarmee hij zich al dadelijk gereed maakte om zich te verdedigen, zelfs wanneer de historie waarschuwend een vinger opstak.
    Nu heeft Dr. Rutten eigenschappen, die hem -— vóór menigeen — voor zijn zware taak schijnen te bekwamen. Voortdurend wordt de lezer verrast door de heerlijke gave van Self-Control, bezonnenheid, die de geestdrift bewaart voor zinneloosheid en de critiek voor bitterheid. Zijn psychologische studiën voeren hem onophoudelijk naar den kern der dingen. En — hij heeft ’t leven lief , zijn menschen lief, in den goeden zin van het woord. Daarom kon zijn oordeel ook zoo dóórdringend en doordringend wezen. Want voor den killen, en den bitteren levensbeschouwer sluit het leven zich zoo vast als een oester.
    Het boek begint met een overzicht van de Vlaamsche letterkunde van ± 1890 tot heden. Aan het begin van die periode werd het nationale leven omgeroerd tot op den bodem; er begon een sociale en politieke strijd, 't Was de tijd, toen "Van Nu en Straks" uitkwam, al dadelijk een gezaghebbend tijdschrift. Nu wij ruim dertig jaar achter de oprichting staan, kan een rustig oordeel groote waarde krijgen. In een enkele bladzijde zet Dr. Rutten buitengewoon duidelijk uiteen, wat uitgangspunt en doel was. En dan voelt hij zich teleurgesteld. Dit tijdschrift leefde van een kunst, die met de religie gebroken had "en daardoor tevens met de volheid van het leven", 't Werd een kultureele ontsporing, die zelfs de Roomsche Van Langendonck niet kon voorkomen (bl. 7). Zeker zou het tijdschrift veel vroeger verdwenen zijn, wanneer niet vele Noordnederlandsche abonné's en...... medewerkers de uitgave hadden bestendigd.

    De groote Eenzame, Gezelle, werd nu eindelijk als de leider van de nieuwe letterkunde-beweging erkend. Drie jaar vóór zijn dood roemde het tijdschrift hem, als den fijnsten en oorspronkelijksten kunstenaar van zijn tijd. Maar — de schoonste rozen werden toch weer aan het graf van dezen profeet gehecht. Door "Van Nu en Straks" was de groote stuwing begonnen. Er kwam een geweldige spanning in het Vlaamsche leven, 't perste en drong van alle kanten om zich te openbaren. De belangstelling — vooral in Noord-Nederland — was zóó groot, dat 't nu en dan kon schijnen, alsof alléén de Vlaamsche tale wonderzoet mocht zijn. De bekoring van de typische Vlaamsche atmosfeer zal daar zeker niet vreemd aan zijn geweest, 'k Vermoed ook, dat menige Hollander eens flink opademde, als hij, buiten den kring van zijn gesloten omgeving, enkele dagen vertoefde onder de Vlaamsche broeders, die hun hart op hun tong hebben en zoo oolijk een loopje nemen met wat wij "conventie" noemen. De schrijver wijdt een belangrijk hoofdstuk aan 't volk en de schrijvers van Vlaanderen. Hier begint 't Vlaamsche volk voor ons te léven met zijn vrome zinnelijkheid en zijn zinnelijke vroomheid, met zijn zachte romantiek, met zijn laat-middeleeuwsche denken. Wie dit Vlaanderen niet kent, zal 't werk van Timmermans maar nauwelijks kunnen waardeeren. Men zal 't buitengemeen banaal vinden of... men vindt er de grondslagen in voor een nieuwe levenswaardeering . Maar hier is de exegese toch wel heel vrij! 't Is niet wel mogelijk in deze bespreking den gang van Dr. Ruttens betoog geheel te volgen. Hij heeft in enkele bladzijden samengeperst een buitengewone hoeveelheid namen, die verbonden zijn aan de talrijke literaire stroomingen, die toch duidelijk te onderscheiden zijn. Waar hij de jongeren behandelt, hadden we graag eenigszins uitvoeriger overzicht gehad. We begrijpen zeer wel, dat het onmogelijk is, in de dichterlijke lage landen bij de zee tot een objectief overzicht te komen: de bergen dichtbundels en romans zijn bijna niet meer te overklimmen.

    Maar nu de schrijver zich eenmaal aan een Timmermans-studie gaf, was 't wel haast noodzakelijk, dat hij de contemporaine Vlaamsche letterkunde zoo duidelijk mogelijk naast en tegenover Timmermans schetste. De beteekenis van Felix wordt er té duidelijker door. Met Paul van Ostayen, Marnix Gijzen e.a. is er een kentering gekomen in de nieuwere Vlaamsche poëzie, waarvan de beteekenis nog niet is te overzien. Was bij den eerste de aesthetica het einde van alle dingen, bij den tweede reikte het Apostolaat boven alles uit. Feitelijk hebben wij hier de belijdenissen van twee levensbeschouwingen. Doordat de moderne gedachten zich vooral in de steden gecentraliseerd hebben, is daar de strijd tusschen die twee beschouwingen dan ook wel 't scherpst toegespitst. Daar is de jonge, revolutionaire aesthetische cultuur 't krachtigst, daar wordt de strijd om het Leven, ook om de Schoonheid van het Leven het felst gestreden. Daar is dan ook het levenswerk gegroeid van Karel van den Oever, dien "Roomschen Calvinist". In den grooten stapel tijdschriften, op Antwerpsche persen gedraaid, blijkt dit gistende leven duidelijk. Hoe ze ook georiënteerd zijn — en het aantal ismen is groot! — bij alle is het geloof aan een nieuwe renaissance. Niet één, die tevreden is met het boetseeren van nieuwe beelden, of met een nieuwe klankenmuziek-van-woorden.
    De besten van de jongeren zien verder en dieper. Ze durven te zeggen, dat de literatuur allerminst het begin en 't einde van 't leven is. Onder de Roomsche jongeren vooral schijnt weer sterk de gedachte te groeien, dat literatuur een functie is; een schoone, zeer zeker, maar een functie. Ze mag niet bestaan om zich zelve. De ware dichter is hij, die deze wetenschap als een zinderende gloed door zich heen voelt gaan.
    Die wordt dienstknecht. En wat is schooner dan te dienen?

    Zoo zag ook Wies Moens het. "Eerst moet de literatuur van ons afvallen. Ik bedoel met literatuur niet alleen: de holle rhetoriek en de pathetische fraze, het ornament en het opsmuksel, maar ook: de heele literaire levensbeschouwing, het literatorschap, dat commercieel wordt uitgebuit, blootgesteld is aan de concurrentie en opgeleid wordt voor de markt; het esthetendom en zijn rammelende uitrusting: hoogmoed, waanwijsheid, theorie en afgodendienst. Dat alles moet van ons afvallen. Dan blijft zuiver en alleen: de dichter.
    Dezen dichter hebben de tijden, waarin wij leven, noodig". Dit is méér dan een simpele uitspraak van een jongere. Dit is een klacht en een bede. Klinkt van dit alles in Timmermans werk iets na?
    In Lier, waar 't rumoer van 't Antwerpsche leven nooit doordrong, groeide Timmermans met zijn werk. De schrijver deed een allergelukkigste keus, toen hij 't nieuwe hoofdstuk, "Zijn medewerkers", met Lier begon. Lier heeft Felix grootgemaakt, en vol uitbundige, juichende dankbaarheid schreef de Fé weer de lof van Lier.
    Hij heeft Lier bekeken als 'n psycholoog, toen hij constateerde, dat in het stadje op de grens van 't spekbuikige Brabant en 't mijmerend magere Kempenland een bevolking is gegroeid, die een wonderlijke menging is van Kempische vroomheid en Brabantsche uitgelatenheid.

    Hij heeft over Lier gemediteerd een enkelen keer. Maar meer nog heeft hij zijn grenzenlooze bewondering uitgejuicht, wanneer de liefde tot het stadje als een dronkenschap door hem heenvoer: "En nu, gegroet, o Lier! Gegroet Lier van den zoeten Sint Gomarus en de andere heiligen, die er leefden; Lier der goede Liersche vlaaikens, der ronde bruggen, der hartelijke mannekensbladen en der klaar weerspiegelende waterkens! Gegroet het geloovige Lier der gebeden, Lievevrouwen, bee-wegen en processies, Lier der klappeien, Lier der siroopstokken, der speculatieventen en der tikkenhanen op een stoksken, Lier van Breughel, van..."

    Maar we moeten afbreken. Dit Ave tiert en tiereliert door een heel boek heen. Huygens heeft in zijn Stedestemmen voor Amsteldam een énkel gedicht vol zelfbewuste nationale trots: "Die schricklist van mij swijgt heeft aller best geseit". Mörike heeft voor zijn droomenrijk Orplid het stille lied van Weyla gedicht:

    Du bist Orplid, mein Land!

    Das Ferne leuchtet;

    Vom Meere dampfet dein besonnter Strand

    Den Nebel, so der Götter Wange feuchtet.

    Maar deze Lierenaar weet van geen eindigen, 't wordt een adoratie, een Symphonie, 't vult en 't vervult zijn heele wezen. Hij is zoo verliefd op Lier, dat hij de musea afzoekt om prentjes te vinden, Lierke Plezierke in droeve en blijde dagen, " 't Is altijd zoo hartelijk, in oude prenten van zijn omgeving te snuffelen. Hij deed 't en verheugde zich, als die afgebeelde dingen nog bestonden; er ging een gouden weemoed over hem, als ze verdwenen waren. Dat had hij ook gevoeld, toen de vlietjes waren gedempt, toen de oorlog over de Nethe was gegaan en de windmolens werden geslecht, telkens als 't oude stadje iets verloor van zijn stemmig verleden".
    Lier met zijn begijntjes, z'n pastoorkens, z'n vlaaikensbakker, z'n éénigen boekhandelaar, die met den oorlog nog failliet sloeg, Lier met z'n menschen en z'n huizen, "een mandeken met schoon fruit, waarvan de kerk de meloen is", dat Lier inspireerde hem tot bijna al z'n werk. Het gaf hem zijn typen — meer dan individuen —, het schonk hem kleuren — meer dan lijnen. Het was zijn eerste en laatste medewerker.
    Geen stad en geen mensch heeft Lier voor goed kunnen verdringen.

    * * *

    In zijn jonge-artistenjaren is de Liersche vreugde meer dan eens geweken. Wie Timmermans gezien heeft op 't Panorama-portret: een lachende, zonnige kop, met 't guitig-blije gezicht van Ceciliatje aan z'n wang — Timmermans in jeugduitgaaf! — die zal moeilijk kunnen denken, dat déze Vlaming-van-jolijt een levenscrisis heeft gekend. En toch heeft hij den donkeren weg van mysticisme over occultisme naar levenswanhoop in heel zijn gruwelijke lengte afgelegd. In die angst-jaren was hij Ruusbroec en Thomas à Kempis gaan beschouwen als sombere dood-aanbidders en leven-ontkenners; met wrange wellust hing hij de zwarte crêpe breed uit in zijn nachtelijk hart. Maeterlinck had den eersten stoot gegeven, Raymond de la Haye den tweeden, Timmermans gaf zich zelf den derden. Hij gaat aan 't mediteeren: dat is Timmermans op zijn slechtst. Dostojewsky wordt zijn gids, of schijnt het te worden.Hij dweept met den sphinx Ibsen.

    "Holdijn" wordt geschreven, een spel van griezelige geheimzinnigheid. De "Schemeringen van den Dood" komen uit, zwaar van grafkelderlucht. Maar — daarnaast liggen toch de "Begijnhofsproken", als fijne teekeningen uit oude gebedenboeken, veel oud-goud en veel devotie, de Middeleeuwen in avondlicht.

    De "Schemeringen" sluiten een periode van Timmermans leven af. Want na dikke morgennevels is toch eindelijk de zon dóórgebroken. Toen stond de jonge Vlaming met knippende oogen in het helle licht: Pallieter was ontwaakt. Hij schudde de loomheid der misère van zich af, en duikelde in de Nethe, waar de opgespatte droppels vol dansend zonnelicht een kroon van vreugde zetten boven het hoofd van een tot blijdschap herboren mensch. Dr. Rutten wijdt aan dit boek een belangrijk deel van zijn studie. Geen wonder! Er mag een vermoeden bestaan, dat er meer religieuze verdieping zal komen in Timmermans' werk; de hoop kan rijzen, dat zuivere mystiek zijn gedachten richten en louteren zal, het spontane van een joelenden zonnedag in ’t rijpe Vlaamsche koren klinkt toch uit Pallieter over al het andere werk heen. Het zonnelicht spat er door en over alles heen. ’t Is de vruchtbare aarde met de openbarstende pracht van haar overvloed. De menschen zijn er enkel om die vreugde te illustreeren, meer niet. 't Is wei en stroom, alles in bruidstooi.

    Waar Timmermans zich geeft in zijn vreugden, daar komt de Pallieterige overdaad voortdurend terug. Zelfs, als hij zijn geestdrift neerschrijft over den gestigmatiseerde van Assisi. "Franciscus zong al die steeds hernieuwende weelde uit, lijk een trein zijn stoom uitfluit... Zijn moeder was zoo één van die moeders, die hun kinderen aan hunne borst kapot zouden kunnen kraken. " 'k Zou u kunnen opeten," zeggen die moeders.
    Hier ligt de kracht en tegelijk de zwakheid van Pallieter: zijn beelden zijn weergaloos raak, maar — hij geeft zoo vaak bombast, 't leven is zoo dikwijls lol." En dat is misschien wel te begrijpen. Wie met een drieling de wereld intrekt als deze dagenmelker, bekijkt de zaken licht anders, als één die weet, dat hij er alleen en eenzaam uit moet trekken. Deze poculator weet zelfs Ruusbroec en Thomas à Kempis als schenkers aan zijn tafel te krijgen!

    Schiller schijnt gelijk te krijgen:

    Einstweilen, bis den Bau der Welt

    Philosophie zusammenhält,

    Erhält sie das Getriebe

    Durch Hunger und durch Liebe.

    Met rustige bezonnenheid heeft Dr. Rutten Pallieter, Pallieter gelaten. In de wirwar van critieken is hij zijn eigen weg gegaan. Zijn geestdrift voor dit grootsche Vlaamsche werk is wel heel groot. Zijn eigen stijl wordt van puur resonneeren pallieterig: "Lyries is dit proza, springlevend en felgekleurd, mollig als een kinderarmpje, mals als boter, sappig als jonge klaver, steeds met een van sensualiteit verzadigde plastiek". Is 't geen bewijs met hoeveel liefde Rutten in zijn stof leefde? Liefde, die toch zuiver bleef in haar critiek,.erger is, dat de zekere wellust, die Timmermans heeft aan woord of zin, evenals aan de bekoorlijke kleur, die fraperend werken, 't gevaar meebracht van overlading, van zelfrepetities en overdreven streven naar verbluffende oorspronkelijkheid in beeld en woordkeus. Uit het kostelijke woord heeft hij te veel munt geslagen..." Deze sympathieke critiek blijft de leidster bij de bespreking van 't overige literaire werk van Timmermans. Daar ze aan 't einde van elk onderdeel met een flink fragment haar opvatting verdedigt, is deze dissertatie tegelijk een uitstekende Timmermans-bloemlezing geworden. Het bestek van dit artikel laat niet toe het geheele Timmermans-bibliotheekje te doorvorschen. De lezer zal wellicht zelf tot Ruttens boek gaan en daar de korven vol honing vinden. Elk boek wordt met groote toewijding behandeld en als men een opmerking zou maken, dan zou ’t deze zijn, of de schrijver niet al te veel recensies opeengestapeld heeft.

    * * *

    "Niemand is populair, dan die hooger type is van zijn volk". Zoo heeft Dr. Rutten dan ook Timmermans gezien. En hij heeft de populariteit versterkt, door Timmermans te noemen in één adem met een grooten Vlaming uit vroeger eeuw: Breughel. Er is ook wel eenige overeenstemming. Beiden leven met hun eigen Vlaamsche volk mee, ze zien er den humor van, de vroomheid en de zottigheid, ze hebben maling aan modieuze cultuurbegrippen van mensch-en-wereld-ontgroeide intellectueelen; ze staan midden tusschen hun menschen als een pol klaver midden in de groene wei. Daarom kon Felix in 1924 ook over Pieter spreken; maar 't ging in zware zinnen, zóó volgeladen, als Timmermans nergens in zijn boeken geeft. De rede heeft iets van een meditatie, een Breughelherdenking in den zwaren zin van het woord. En daar is Felix de man niet voor. Waar hij opzettelijk analyseert, dreigt steeds gevaar. Maar 't zit hier niet alleen in de meditatie en in de zwarte deftigheid van de herdenking, 't Wil ons voorkomen, dat er bij eenige uiterlijke gelijkenis toch tusschen Timmermans en Breughel een buitengewoon groot verschil bestaat. Beiden staan aan den uitgang van een ouden tijd, die ondergegaan is in het bloed en den kruitdamp van den bittersten strijd, en ze staan vóór den nieuwen tijd, die — in weerwil van alle nieuwe, beloftenvolle geluiden — vol is van geruchten van oorlogen. Dat kan bij beiden een gelijke mentaliteit scheppen. Het hoofdstuk in onze dissertatie gaat van deze gelijkheid uit en komt zoo tot conclusies, waarin de geestdrift sterker gewerkt heeft dan de Self-Control, die we hierboven prezen.

    De mogelijkheid is er immers ook, dat men in de kentering de zaken kalm, of niet-kalm laat rollen. Wie zal voor de historie een bedding graven? Wie zal de sociale ellende verzachten of wegbannen? Wie zal in een wereld van leed troost brengen met een énkele fluistering van liefde? Is 't geen onbegonnen werk, is 't geen bespottelijke aanstellerij? Want alle dagen hebben toch genoeg gehad aan hun eigen kwaad? Gisteren wat minder, morgen wat meer. Dan maar wat bloemen geplukt uit den schralen tuin; wie ze stijf op elkaar bindt, heeft toch nog een vollen ruiker. Zoo kan een scepticus worden tot een epicurist. Maar velen zien het anders. Onze onmacht kan groot zijn, zóó groot, dat we met heete pijnen beseffen: wij veranderen ꞌt nooit. Dan wordt de Smart over alle leed echter met den dag heviger, dan wordt elke ellendige, elke zieke, elke maatschappelijk-doodgedrukte voor ons een symbool van het Leed.
    Ook "dieses Vergängliche ist ein Gleichnis"!

    Deze twee visies beheerschen — naar het ons voorkomt — de scheppingen van Timmermans en Breughel. De groote bewondering van den jongere voor den oude, een enkele Breughelsche lijn in 't werk van den Lierenaar moge aanleiding gegeven hebben tot een zekere identificeering, in werkelijkheid is daarvoor méér noodig. Huizinga schrijft ergens: "Al ware Jan van Eyck tevens de grootste dichter van zijn eeuw geweest, de geheimenis, die hij in het beeld openbaarde, zou hij in ’t woord niet hebben kunnen benaderen". Analoog zouden wij over Timmermans willen oordeelen: al was hij tevens de grootste schilder van den modernen tijd, de plastiek van zijn woord zou hij in zijn schilderwerk zelfs niet benaderen. Om van Brenghel dan niet eens te spreken! Dat blijkt reeds uit de illustraties in Ruttens boek. 't Is wel spijtig, dat de kleur ontbreekt. Want die is bij beiden van overheerschend belang. Maar de zwarte plaat spreekt voor ons ook al duidelijk. We leggen dan naast elkaar Timmermans' "Beeweg naar Scherpenheuvel" en Breughels "De Verminkten". Wat een ontzaglijke critiek — al is ze ook niet zoo bedoeld — ligt er in het laatste. Die potsierlijk toegetakelde brokken-romp-niet-hoofd maken van de ellende een caricatuur, dat is: een hel. Daarin heeft Breughel al z'n ontroering uitgeschilderd over 't leven, dat hij haatte: schijn, schijn en nog eens schijn. Wie met z'n ellende blijft zitten, verkommert; maar met een papieren steek op en een mal jasje aan, is er nog wel een slaatje uit te slaan. De gezonde burger gooit een duit in 't bakje; de verminkten grijpen naar nieuwen buit en zoo tolt de chaos maar rond...
    Nu die "Beeweg" van Timmermans. Daar zitten de stakkers aan den kant, schrale, magere, malle menschen, maar ze ontroeren niet. Ze doen niets en ze zeggen niets, geen dankje en geen vloek. Daar zit midden in de groep zoo'n paria van een bedelares, maar 't mensch is leedloos, er brandt geen vonkje vuur meer in, 't is een neutraal wezen. Dan denken we liever aan de "Oude vrouw" van Breughel, een kop, waarin elke groef door de ellende heel diep is ingesneden. In de Bijbelschilderingen is het verschil al even groot. Breughel en Timmermans hebben beiden de heilige historiën gelocaliseerd in 't lage Vlaamsche land. Maar bij Breughel bleef de ontroering om het mysterie; toen hij dat schilderde, was er wijding in zijn geest, en een groote liefde.

    Maar als Timmermans "De Driekoningen op weg naar Bethlehem" schildert, dan laat hij drie zotte menschjes door de sneeuw trekken, waarvan de uitersten veel hebben van een grijzen struik-roover en een chocoladepopje van een paar stuiver, veel zwart in 't gezicht en veel wit in de oogen. Van de aanbiddelijke aantrekkingskracht van 't Kindeke is niets en niets gebleven: ’t zijn drie klanten voor een bal-masqué. Timmermans gaat een boek over Breughel schrijven en omdat hij de schilderijen niet kan bezien heeft hij meer dan vierduizend frank aan reproducties betaald. Maar we vreezen, dat de schilder Breughel langs Timmermans heen zal gaan, zooals Maeterlinck langs hem ging, en Dostojewsky en Thomas à Kempis met Ruusbroec. Indien niet, dan is de som van zooveel duizend franken een luttel bedrag voor zoo'n groote winst. Want dan zouden in zijn werk aanrollen de rhytmische golven van het voorbije en van het komende. Dan zouden Greshoff en De Vries hun opmerking terugnemen: "Het is... jammer, dat hij zoo weinig te vertellen heeft".

    Breughel naast Timmermans noopte ons tot een oordeel óver Timmermans.

    Wanneer we van hem eischen, dat hij ons geven zal met zijn weergaloos beeldend vermogen den mènsch met zijn jubel en snik, met zijn zonde en uitredding; of ook den groei van den nieuwen tijd met zijn angsten en vreugden, wanneer wij sociaal werk van hem vragen — dat behoeft nog niet tendentieus van opzet te zijn — dan stelt Timmermans bitter te leur. Dan blijft er nog bewondering voor Pallieter, Symforosa en enkele deelen uit "De Pastoor", maar daarmee is 't dan ook uit. Wie de echo van den grooten oorlog in z'n werk zoekt, en dan moet duiken naar een paar krantenartikels en een satyre "Boudewijn" — en hoe tam is deze nog! —, die zal nóg grooter teleurstelling constateeren. Want dan is Timmermans toch maar de man, die in zorgelooze oolijkheid zijn boeken schrijft en zijn lezingen herleest; nog altijd de dagenmelker. En zulken zijn vooral bij de jongeren-van-de-daad, dat "gilde van vroegtijdige doodgravers", weinig in tel. Dr. Rutten heeft daar zelf ook iets van gevoeld: "Voor 't hogere èn 't menselijk streven, voor 't diepere en 't menselijk vorsen staat hij primitief onbeholpen. Geen denker zou hij worden, geen betooger; hij kon en zou zijn 'n opmerker, 'n verteller, 'n naïeve volksjongen met ’n gevoelig hart, waarin 't algemeen menselijk gemoed ongekultiveerd altijd innig blijft spreken".

    In de critiek bestaat altijd het gevaar, dat we een schrijver eerst gaan zien, zóó als wij ꞌm eischen te zijn. Wanneer dan de schrijver zélf aan die eischen niet voldoet, uiten we onze teleurstelling, of erger nog. Rutten bewijst in zijn werk, hoe we ons voor deze onbillijkheid bewaren. "Wer den Dichter wil verstehen, musz in Dichters Lande gehen". Ja. Maar ook in zijn tijd! En dan is de Lierenaar allerminst een kind van dézen tijd. Er liggen eeuwen tusschen hem en Rilke, Henriette Roland-Holst, Shaw en wie al niet meer. Rutten herinnert aan Guido Gezelle, die vóór zijn Vlaamsche Dichtoefeningen schreef, dat ze werden aangeboden "met het gevoelen als van iemand, die een speeltuig uit de Middeleeuwen zou trachten weer in te voeren." Timmermans deed meer. Niet alleen het speeltuig was middeleeuwsch, maar de vooys en — vaak 't verhaal al evenzoo. En zoo zou er een interessant hoofdstuk te schrijven zijn over Timmermans als Middeleeuwer, waarmee tevens een samenvattend oordeel over de gedegen studie van Rutten gegeven zou zijn, en de mogelijkheid van een duidelijke waardeering.

    In 't middeleeuwsche volkslied — en daar alleen? — treft 't vaak, dat aan dartel klankenspel de gedachte zelfs is opgeofferd. 't Zit vol herhaling, zóó, dat een groote groep menschen ’t na één keer hooren, voor goed bezit. De jonge Timmermans weet daarmee te "werken". Daar is 't begin van "De keersen":

    Holierondijn, Holicrondijn

    doorwandelt al de zalen,

    Holierondijn, Holierondijn

    komt al de keersen halen.

    Of ook 't Driekoningenlied van Schrobberbeek. En de zang uit zijn "druivensappige tijden", toen hij Marieke vond:

    Marieke, Pirrewieke,

    pirrewitje, kandieke,

    pirrewitje kanditje,

    verrumpeld Marieke!

    O zallef, o heunink, o boter der ziel!

    Timmermans religieuze gedachten, hoe middeleeuwsch zijn ze geaccentueerd! Zijn geloof is vol symboliek, in "Pallieter", in "De Pastoor". De wijnen in den kelder worden symbolen van hemelsche goedheid en genade. Wanneer men dat niet dadelijk vat, noemt men 't gauw pantheïsme. Dat is een goedkoope afrekening. De middeleeuwsche kerk liet louter hartstochtelijke verbeeldingen rustig toe, al waren ze nog zoo exuberant. Hoe zou Timmermans genoten hebben van een preek van Brugman! Het godsdienstig leven had voor den middeleeuwer twee polen: de ascetische en de zinnelijke. De felheid van de tegenstelling komt óns onbegrijpelijk voor, maar ze moet toch worden aanvaard. In " 't Hovenierken Gods" is ze wel het sterkst, maar waar vinden we ze niet terug? Meestal is ze getemperd door het zachte sympathie-leven van den Schrijver, maar ze blijft bestaan en is zoo een vertegenwoordigster van lang voorbije tijden, die nog naleven hier en daar in bekoorlijke folklore.

                        

    Ook de religie van Timmermans en zijn volk doet folkloristisch aan. "Loopen" daarom zijn boeken zoo, ook in 't protestantsche Noord-Nederland? Elk boek verrast ons door het weerop voeren van een levenshouding, die lang en lang voorbij is. Met meer of minder interesse leven we het zieleleven van zijn late middeleeuwers mee. Maar dan is 't ook uit. Die tijden schijnen onherroepelijk voorbij, en niemand, die ze kent, verlangt een repetitie. Voor vrouw en kind was in die eeuwen weinig plaats. Die stonden zoo'n beetje aan den kant der samenleving. In weerwil van de Maria-vereering is er nog weinig bewondering voor een teer-zorgende moeder. De vrouw is maar al te vaak het onmisbaar materiaal voor één of andere goede boerde. Of ze inspireerde een langademigen minnaar tot een lied van hoofsche, onwezenlijke minne. En 't kind... nu ja! Dat moest nog wat wórden. De vrouwen en de kinderen zullen zich aangepast hebben aan die waardeering. Een boom, die altijd geknot wordt, geeft ten slotte het groeien op. De kracht voor zooveel stil gedragen lijden werd vaak gevonden in een innige toekeering naar God. Zoo is voor een goed deel ook de positie van vrouw en kind in Timmermans' werk te vatten. In de "Schemeringen" is meer dan eens de ontroering óm het kind en van het kind, maar men vergete niet, dat hij alles, wat naar elegie zweemt, het kind een belangrijke rol speelt.
    De wijzers van het uurwerk der historie draaien bij den Lierenaar langzaam. Daarom komen ook de sociale kwesties niet in het klokhuis van zijn ziel. De middeleeuwer liet daar zijn koninklijke en keizerlijke raadsheeren mee tobben. De clergie mocht nu en dan eens een adviesje geven, maar dat was dan ook al 't uiterste. De radicale opvattingen moet men in de steden zoeken, maar — de stad spreekt weinig in de middeleeuwsche en... in de Timmermansche literatuur. De dingen werden meestal genomen, zooals ze nu eenmaal waren. Toch — of misschien juist daardoor — leefde in de oude perkamenten vaak zonnige humor, naïveteit, die om zichzelf lacht. Tijden en menschen, ontvankelijk voor gevoelsaandoeningen, zijn altijd rijk aan humor. Van Fielding is gezegd, dat hij meer op aarde genoot dan eenige prins. Veel middeleeuwers kenden ook die prinselijke vreugde, Timmermans al evenzoo: de humor gaf de beste kruiden op zijn vollen levensdisch.

    Soms, in de gisting van zijn ontzaglijke liefde tot het leven, krijgt de humor een doorslag naar 't komische. Het heilige slaat dan over naar 't profane: van 't goddelijke naar 't banale is maar één stap! Maar ook de middeleeuwen zijn daar vol van. De pauselijke critiek op Pallieter is een late repetitie van menige waarschuwing uit vroeger tijd. Er blijft altijd plaats voor de zuiver middeleeuwsch gezegde bede: "O, Heere van Hemelrijke, leid mij langs de rechte paden en toon mij Uwe wegen". We denken aan nog een bijzonder kenmerk van den middeleeuwschen schrijver: de lust, om een heiligenleven te schrijven. Dat was een testimonium van de heiligheid der kerke. Timmermans dweept met zijn Gomarus.
    Hij doet een verre reis om Assisi te zién, en in 't poovere stedeke de inspiratie te ontvangen voor zijn Franciscus-werk. Felix zal zich niet wijden aan een heilige van adellijke afstamming, als Bernard van Clairvaux; de volksche man van de zon, van de vogels en van de boomen heeft zijn hart. Of alles historisch is, wat doet 't er toe? En — wat deed 't er in de Middeleeuwen toe? Als 't maar "spiegel" is en adoratie.

    De reis naar Italië heeft Timmermans niet omgevormd. Is 't niet als Potter, die uit Italië als een degelijke Hollander terugkeerde? En die had nog wel met vrouwe Venus een eindje "gespanseert" langs de Tiber! Felix heeft met teere bewondering zijn vinger gestreeld over de "Kruisafneming" van Fra Angelico. " 'k Heb mijn vinger in den hemel gesopt", riep hij uit; maar hij heeft hem er toch ook weer gauw uitgetrokken. Dat moet een mensch ook wel doen.
    Maar toen de Fé terugkwam in Lier, bléék er weinig van "die Wiederbelebung des klassischen Altertums" in zijn werk. Het blijft middeleeuwsch, in den goeden zin van het woord. Zoo zal misschien ook weer 't nieuwe boek "Breughel" groeien? Daarin zal de middeleeuwsche natuur herleven èn de mensch. De baldakijn van den hemel zal zijn vol blauw en goud, en vol van purpergebuikte wolken. En beneden, op de aarde, zullen zelfs Pallieter en Symforosa elkaar ontmoeten, en de Pastoor zal over de heg van zijn bloeienden wijngaard lachen naar Pirroen, die, met Césarinne aan z'n arm, door het drukke menschenbeweeg beent.

    * * *

    't Was niet onze bedoeling Timmermans als puur middeleeuwer te verklaren, 't Zou al te simpel zijn. Misschien, dat hier de mogelijkheid is gegeven van een meer indringende waardeering; ook Dr. Rutten wijst meer dan eens in deze richting. Hij besloot zijn studie met enkele opmerkingen over visie, stijl, taal en spelling. Daarin kon de schrijver niet veel meer doen dan aanstippen. Er volgt nog een hoofdstuk over "Timmermans' Literaire Roem". Die is wel heel geweldig! Met Marieke en zijn dochtertjes kwam hij op een speciale film, met zijn boeken ging hij tot over de Poolsche grens. Zijn "Ster" schitterde zelfs in een Parijsche schouwburg. Timmermans heeft een zendstation van buitengewone sterkte.

    In Nota's en bibliographie geeft Dr. Rutten ten slotte een ontzaglijke lijst van geraadpleegde werken en artikelen. Een Timmermans-bibliograaf zal hier verwonderd staan over de buitengewone uitgebreidheid van het materiaal. Een stuk degelijk Hollandsch werk, dat hartelijke bewondering afdwingt. We hopen, dat deze studie velen brengen zal tot het genieten van het beste in de kunst van Vlaanderen en van Timmermans.

    Utrecht. Mei 1928.

    *****

    14-08-2018 om 00:00 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    09-08-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Gesprek onder vier ogen - Fred Bogaerts 70 jaar

    Gesprek onder vier ogen.

    Inleiding van de redevoering uitgesproken door Willem Doevenspeck op de Feestzitting ter gelegenheid van de 70ste jaardag van Fred Bogaerts op Zondag 5 October 1952 in het Gildesalon, Maarschalk Gerardstraat 19 te Antwerpen.

     Fred Bogaerts,

    Wanneer iemand zeventig geworden is, dan maakt men zich gereed om hem stilaan te vergeten. En men doet dit doorgaans op een hoffelijke wijze, met een viering, een academische zitting, muziek en veel lofwoorden. En dan is het stilte.
    Maar ik zou willen dat er van deze hulde iets meer overbleef dan verklonken woorden. Daarom draag ik u dit boekje op (waarvan het beste deel dan nog bestaat uit uw eigen, werk). namens uw vele vrienden, en in de eerste plaats namens uw twee grote overleden vrienden Ernest van der Hallen en Felix Timmermans. Ik heb mij dezer dagen trouwens voortdurend afgevraagd wat zij zouden gezegd hebben in mijn plaats.

    Van Ernest van der Hallen kan ik mij voorstellen dat hij zou gezegd hebben: Fred, broer, het is een schoon ding wanneer men aan de mensen iets van het paradijs, dat is iets van hun kinderlijkheid kan terugschenken. Gij hebt dat gekund, omdat gij vooralles zelf een goed en een schoon mens zijt en omdat gij iets van het kind in u hebt bewaard. Dat is het geheim van uw groot vermogen en van uw kunst.
    En Fee Timmermans zou gelachen hebben: Fred, trek het u vooral niet aan. De mensen doen dat nu eenmaal gaarne, zo nu en dan eens iemand huldigen, en ge moet ze dat gunnen. Maar gij moogt het u niet aantrekken, want dat zou u in de war kunnen brengen en dat is niet goed voor uw werk. En uw werk is het enigste dat telt; dat is het enigste waar iets zal van overblijven.

    Hiermede kon ik dit gesprek onder vier ogen eigenlijk wel sluiten, want in het woord van Van der Hallen ligt de essentie van uw persoonlijkheid besloten, en over uw werk, "het enige dat telt", wordt verder nog gehandeld, ware het niet dat ik dezer dagen tot een ontdekking ben gekomen, die ik u niet mag onthouden.

                       

    Hoe komt het dat gij, die zoveel vrienden hebt en die herhaaldelijk voor u hebben getuigd, die als een Sinterklaas zonder baard onder de mensen rondwandelt en overal waar gij komt een dankbare lach wekt, hoe komt het dat gij als kunstenaar niet zijt gearriveerd, maar gestrand zijt op onbegrip en eenzaamheid? Ik zal u het antwoord geven. Ik herinner mij dat gij lang geleden, het zal wel 25 jaar zijn, "De drie kardinale Gebreken" hebt getekend, de blindheid, de doofheid en de stomheid, zonder te weten wellicht dat gij hiermede op symbolische wijze de grote tekortkomingen van uw eigen leven had voorgesteld.

    Want dit is mijn ontdekking, dat ook gij blind en doof en stom zijt geweest.

    Inderdaad gij zijt steeds blind geweest voor de schitterende voordelen die het gevolg zijn van goede en vooral officiële relaties, en in uw onbeholpen blindheid zijt gij natuurlijk altijd aan de verkeerde kant gaan staan. Gij zijt aan de kant van uw volk gaan staan en de liefde voor uw volk hebt gij hoger gesteld dan de dienstbaarheid aan de machthebber die de roede zwaaien over dat volk. Maar hoe wilt gij dan dat diezelfde machthebbers u heden tegemoet zouden treden en de diensten honoreren die gij niet hebt bewezen, door u b.v. het Palais des Beaux Arts aan te bieden voor een grote retrospectieve, of door in de kelders van elk van hun musea een paar van uw goed betaalde werken weg te steken?

    Dat gaat toch niet! Gij hebt gekozen en gij moet er de gevolgen van dragen. Gij hebt uw volk gekozen en gij zult er vrede moeten mee nemen dat uw werk misschien eens zal ingaan tot het hart van dat volk en daar eeuwig leven. Het is een magere troost, ik weet het, en ik weet dat haast alle sermoenen zo eindigen, maar ik kan u niets groters bieden, om de eenvoudige reden dat er niets groters bestaat.

    En uw tweede kardinaal gebrek is uw hardnekkige doofheid. Want het is geweten dat een dove bij voorkeur datgene niet hoort wat hij niet wenst te horen. Welnu gij zijt steeds doof geweest voor de zoete verleiding van een gemakkelijke carrière, en voor de wijze raadgevingen van de schoolmeesters hebt gij steeds uw beide oren gestopt. Gij hebt niet eens een academie gevolgd en gij meent nochtans een kunstenaar te zijn! Als een kind hebt gij de vrijheid en de oorspronkelijkheid lief gehad en nu nog loopt gij als een kwajongen een ondeugend deuntje te fluiten in de tempel van de negen muzen, tot grote ergernis van degenen, die daar rustig zijn ingeslapen.
    En verwondert het u dan dat de heren critici, en de heren historici, die de burgerlijke stand van ons artistiek leven houden, en degenen die de lintjes en de beurzen uitdelen, doen of ze u niet kennen? Dat moet ge toch begrijpen! Er zijn toch voorbeelden genoeg geweest!

    Er is toch een Breughel, een Brouwer, een Henri De Braeckeleer, een Jakob Smits, een Marten Melsen en een Alfred Ost geweest.... (ik noem zo maar enkele namen), en hoe zijn zij geëindigd? 
    Later, veel later heeft men hen terug ontdekt, of zal men hen nog ontdekken..... Jawel, als dat U een hart onder de riem kan steken, gun ik het u graag. En wat hebt gij dan eigenlijk getekend? Dit is wellicht uw kardinaalste gebrek! Hebt gij de lof gezongen van de vetten, de rijken, de steunpilaren van de maatschappij?
    Neen, op dit stuk zijt gij stom geweest in alle talen en in alle kleuren.

    Maar gij hebt uw hart laten gaan naar de mageren, de misdeelden, het schorremorrie dat vreet aan onze maatschappij en dat leeft tot ergernis van alle gegoede burgers. Ik weet het wel, het is uw schuld niet dat er zoveel ellende in de wereld is, en er is ook zo iets als een Sint Franciscus geweest, die de armen lief had. Maar dan moest gij toch weten dat hij al spoedig met het gerecht te maken had en dat alle weldenkende lieden van zijn tijd de staf over hem braken. Ik zeg het u zonder bitterheid, Fred, dit lijken mij de oorzaken van uw schijnbare mislukking. Gij zijt er nu echter zeventig geworden en er zal wel niet veel meer aan te veranderen zijn. Wellicht hebt gij zelfs niet anders gekend en zijn deze gebreken de peper en het zout van uw persoonlijkheid, wellicht hebt gij u laten misleiden door uw liefde in plaats van uw nuchter verstand te gebruiken, en liefde maakt zwak en dwaas.

    Wij moeten er echter van maken wat wij kunnen, en daarom, indien ik toch op iets wil roemen, dan is het, lijk Sint Paulus, op uw dwaasheid dat ik roemen wil, op de eerlijke dwaasheid van uw drievoudige liefde: voor uw volk, voor de vrijheid, voor de armen en de eenvoudigen.
    Maar liefde roept liefde, zij kan niet zonder weerklank blijven en zij mislukt nooit geheel. Woorden verklinken en vrienden gaan vroeg of laat hun eigen weg, maar een zekerheid blijft, en dit moet u een beetje gelukkig maken, namelijk dat uw liefde weerklank heeft gevonden in vele harten en dat uw schoon leven en uw schoon werk hierdoor niet nutteloos zijn geweest

    Willem  Doevenspeck

    *********

    09-08-2018 om 15:35 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 3/5 - (2 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    08-08-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Timmermans over De Pastoor in den bloeienden Wijngaerdt
    Klik op de afbeelding om de link te volgen

    De Pastoor in den bloeienden wijngaard.

    Door Felix Timmermans – Uit De Gooi- en Eemlander van 18/12/1925

    In de groote zaal van Concordia, waar geen plaatsje onbezet was, heeft gisteravond Felix Timmermans voor de afdeeling Bussum van de Nederlandsche Vereeniging van Huisvrouwen een lezing gehouden onder den titel "De pastoor uit den bloeienden wijngaard".
    't Was echter niet alleen over dat ééne werk, dat Timmermans ons vertelde, ook zijn boeken, die aan het schrijven daarvan vooraf gingen behandelde hij, omdat schrijven is als plukken, omdat een boek is als een oogst, het moet gerijpt zijn voordat het is, en de pastoor uit den bloeienden wijngaard is gerijpt uit de vooraf-gaande boeken. De invloeden werken reeds te voren en dan ten slotte zet men zich aan het werk.

    Timmermans  vertelde van zijn eerste boek de "Schemeringen van den Dood", dat ziekelijk is, dat een paddestoelen-atmosfeer, een kelderlucht ademt. Daar tegenover staat "Pallieter", één jubeling, één stuk levensverheuging en kerngezond.
    "De Schemeringen van den Dood" zijn alléén tragiek; Pallieter is alléén levensvreugde, doch "De Pastoor uit den bloeienden wijngaard" is een mengeling van beide, is én tragiek èn levensvreugde.

    Over den groei van die werken en zijn eigen innerlijken groei, dat hij twee zoo absoluut tegenstrijdige werken schrijven kon en daarna een boek, dat een evenwichtige samenvloeiing van die beide is, deelde Felix Timmermans ons een en ander mede, door te vertellen gebeurtenissen uit zijn jeugd en jongelingstijd, van zijn ouders, van zijn vader vooral en van menschen met wie hij in aanraking kwam.

    Hij verhaalde van zijn verlangen naar mystiek. Toen daar een vriend kwam, een schilder, die wist en vertelde van allerlei "ismen" en Timmermans hoorde graag daar van." ꞌt Was als een zomervijver, waar hij induikelde en — waar hij bijkans in verdronk". Hij kreeg een tegengoesting van te leven tot dat hij, na een zware operatie zijn eene oog opende — want na een zware operatie opent men niet twee oogen tegelijk — en zag aan het gebaar van het nonneke dat zijn toestand bedenkelijk was. Hij lag daar "met zijn tien teenen naar omhoog, alleen maar om asem uit te blazen" en toen ontwaakte in hem de wil om te blijven leven — "want wie zou er willen sterven?" — de lust om het leven te genieten; geen zoeken naar Ismen meer, maar het leven aanvaarden, met beide handen het dankbaar aanvatten als een rijke gave Gods.

              

    Na zijn herstel stond hij als nieuw geboren in het bloeiende Nethe-land en " 't was als een glasraam, zoo helder". 't Was zóó schoon, dat hij het schrijven wilde in een boek en hij zette zich aan den arbeid en schreef drie schoone bladzijden over het Nethe-landschap en den volgenden dag één bladzijde slechts en toen niets meer: hij kon niet want het weer was hetzelfde gebleven, 't Was alles eender als den eersten dag. En terwijl hij zich afvroeg: wat moet ik beginnen als het nu 't heele jaar door zulk weer blijft?, begreep hij dat er een mensch ontbrak in zijn werk. Toen ontstond de figuur van Pallieter de onsterfelijke levensgenieter.

    Timmermans heeft hem beschreven van zijn geboorte tot zijn dood in een manuscript dat 5 K.G. woog en dat nu rust onder stof op den zolder van zijn woning in het stedeken Lier. Vermakelijk was het, zooals hij vertelde, hoe hij zich Franso gedacht had als een mager man, een schilder, die boven in een molen werkte aan Breughelsche landschappen en hoe hij toen in de werkelijkheid zijn romanfiguur ontmoette, een schilder, die beneden in een molen aan Breughelsche landschappen werkte, maar...... een ton met schuimende krullen en een saffraan puntbaartje.
    Van 1910 tot 1914 werkte Felix Timmermans aan Pallieter en juist een kwartierken had hij zijnen naam daaronder geschreven of hij hoorde een trompet en men zegde hem: De oorlog is verklaard. Maar Pallieter was af, gelukkig, want door den oorlog kraakte Timmermans terug in elkaar. Toch heeft hij tijdens den oorlog "Het kindeke Jezus in Vlaanderen" geschreven. Dat leefde onbewust reeds in hem, toon hij nog een manneke was van 7 jaar. Dat was de schuld van zijn vader. En Timmermans vertelde van zijn vader — die leek op Bismarck maar vaselien-achtiger was —, die met een blauw buis en een rooden zakdoek met witte bollekens en de zijden muts op den kop, op een hondenkarreken ging kant verkoopen op Walcheren en hoe hij dan altijd thuiskwam met iets moois of iets bijzonders: een hoedendoos vol meikevers, of "Russische" rapen, "witte bollen met een staartje van onder en van boven huzaren loof", die te Middelburg op de markt gekocht waren, maar toch zóó echt Russisch smaakten!

    Timmermans vertelde hoe Vader verhalen deed aan zijn zestien kinderen — waarvan spreker nummer 13 is (applaus) — verhalen van Ali-Baba, van Moeder de Gans en vele anderen en hoe altijd Vader zelf in het verhaal een rol speelde en hoe hij steeds dan den kinderen een held toescheen. Vader vertelde eens, hoe hij op den weg een oud mannke met een ezeltje was tegengekomen. Op dat ezel zat een vrouw met een wijden kapmantel, waar onder een kindje krijtte. Het oude manneke vroeg vader naar den weg: "Baoske, kunde me ook zeggen waor Egypte is". Toen Felix later op school hoorde dat het verhaal gebeurd was in Palestina, kon hij dat niet geheel vatten en in zijn leerboek teekende hij het tafereel zooals ꞌt in Vlaanderen geweest zou zijn. En toen, tijdens den oorlog, zijne schoonmoeder in den donker gebeden zeide: "En Maria ging over de heuvelen naar hare nicht. Wees gegroet. En de drie koningen gingen naar het Oosten. Wees gegroet....." toen herleefde vaders verhaal met die tafereelen en ze gebeurden allen voor Timmermans weer in Vlaanderen en met een naald van letterkunde reeg hij ze aaneen tot "Het Kindeke Jezus in Vlaanderen".

    Na de pauze vertelde Timmermans van "Anna Marie"; hoe een weemoedig lied, des nachts gezongen in de straten van Lier, hem bracht op het idee voor den roman, hoe hij de figuren van Pirroen en van v. d. Nast vond in een bijzonder inwoner van Lier en in een familielid nonkel Riek en tenslotte verhaalde hij van "Den Pastoor in den bloeienden wijngaard". De pastoor die tevreden leeft in zijn parochie en met zijn wijnkeldertje en die een nichtje heeft, dat een niet-katholieken jongen bemint. De pastoor poogt vergeefs den jongen te brengen tot het geloof en het meisje, vroom katholiek, offert zich op het altaar der liefde en sterft tenslotte. Uit dit boek las Timmermans een fragment voor, n.l. dat waar het nichtje Heeroom vertelt van hare liefde voor Isidoor.

    Aan het einde van zijn lezing vertelde Timmermans nog iets over zijn laatste werk. "En waar de ster bleef stille staan", dat ontstaan is naar aanleiding van een liedje dat zijn vader gezongen had en dat hij toen hoorde zingen door een bedelaar en een palingvisscher langs de huizen, Schrobberbeek en Pitje Vogel. Met een allergeestigst verhaal hoe deze laatsten voor 3 centen hun dorst leschten aan wel voor 20 franken jenever besloot de heer Timmermans zijne lezing. 't Ging maar een heel klein beetje over "den Pastoor in den bloeienden wijngaard"; eigenlijk was het meer een lezing "over de werken van Felix Timmermans", maar what is in a name?

    't Was een mooie avond en aan het bestuur van de Bussumsche afdeeling der Nederlandsche vereeniging van Huisvrouwen komt alle eer toe, dat het een lezing van den heer Timmermans op het programma plaatste. Nu deze zulk een succes gehad heeft zullen ongetwijfeld meerdere dergelijke volgen.

    ******

    08-08-2018 om 14:22 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    16-07-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Tooneel te Brussel

    Tooneel te Brussel

    En waar de Ster bleef stille staan....
    door Félix Timmermans en Eduard Veterman.

    Uit de Nieuwe Rotterdamse Courant., 27 September 1925.

    Het ‘Vlaamsche Volkstooneel’ in het Théâtre du Marais.

    Jolige vroolijkheid en innige mystiek. Vlaamsche uitbundigheid in nationalen stijl, momenten van ontroering.

    Een persoonlijk succes voor Johan de Meester Jr. De muzikale begeleiding van Eugeen van de Velde.

    Costumes van Timmermans.

    Goed spel in dialect.

    Voor een schitterende zaal in het stemmige ‘Théâtre du Marais’ is hier de eerste voorstelling gegeven van het bekende legendespel van Timmermans en Veterman. Met En waar de Ster bleef stille staan... - zette het vernieuwde ‘Vlaamsch Volkstooneel’ zijn tweede tooneelseizoen in.

    Daar het stuk in Nederland overbekend is, kan ik mij bepalen tot de vertolking, die onder de leiding stond van Johan de Meester Jr. Zien wij trouwens niet, dat in stukken van dezen aard, die ternauwernood nog stukken zijn, tekst en intrigue feitelijk meer en meer op den achtergrond worden geschoven, zoodat het er vaak bijna uitziet, of dan de werkelijke auteur van zulk tooneelspel de regisseur is. Wij kunnen haast zeggen, dat na Cor van der Lugt Melsert nu ook Johan de Meester Jr. een Kerstspel heeft gecreëerd, waarbij hij zich dan toevallig van denzelfden tekst bediende. Vooral een vergelijking ware dan interessant, maar reeds uit deze vaststelling moet dan blijken, hoe gering de tooneel-waarde van zulk werk op zichzelf is.

    De vertooning, hoe interessant zij ook moge genoemd, bood ons in elk geval niet de verrassing, waarop wij min of meer rekenden. Zij was een handig voorbereid en prettig opgediend mengsel van wat wij reeds zagen in Marieken van Nijmegen en De gecroonde Leersse, en ik moet zeggen, dat geen oogenblik de indruk, die ons van genoemde vertooningen is overgebleven, werd geëvenaard.

    Het ‘Volkstooneel’ ligt trouwens meestal in geschil met zijn publiek wat betreft den gewenschten duur van een tooneelvertooning. Ook ditmaal was het spektakel te lang; van den tweeden ‘Kerstnacht’ af verslapte de aandacht en alleen het prachtige tooneel van Pitje Vogel met de Zwarte Madam kon dan weer de stemming brengen op een hoogtepunt, waar wij graag het stuk hadden zien eindigen - want de derde ‘Kerstnacht’ scheen slechts een vrij monotone herhaling te zijn van reeds vaak geziene dingen, en zonder de heerlijke bekoring van de drie wandelende Onze Lieve Vrouwtjes was er van dit laatste gedeelte werkelijk niets te zeggen.

    Het specifiek Vlaamsch karakter van dit spel ligt vooral in het samengaan van jolige vroolijkheid met innige mystiek - zooals wij dat nagaan kunnen tot op dezen dag in de Vlaamsche bedevaarten, die steeds terzelfder tijd kermissen zijn. Bij een ‘ommegang’ in Vlaanderen draait de schetterende paardjesmolen nabij de stille kerk en het volk komt, zonder eenigen overgang, uit de geheimzinnige atmosfeer van knetterende kaarsen rondom vereerde heiligenbeelden in den jenever- en zweetreuk van tjokvolle danszalen. Zoo is er in dit stuk van Timmermans en Veterman het folkloristische element naast het religieuze; de regie kan hier onderlijnen naar willekeur en het ‘Vlaamsche Volkstooneel’ laat geen gelegenheid voorbij gaan om met breed gebaar Vlaamsche uitbundigheid uit te stallen, zoekt vooral een eigen nationalen stijl te bereiken in de fel gekleurde weergeving daarvan - heeft derhalve andermaal hier dit procédé tot in zijn meest gedurfde consequenties toegepast, ook al werd dan door deze methode soms het innerlijke van het spel geschaad.

    Het eerste Kerstnachtverhaal is bewogen door een schoon volgehouden climax en langs een geleidelijk verinnerlijkende lijn komen wij van de drieste jenever-scène in het kroegje van Polien tot het stemmige tooneel rondom den foorwagen, bij de wonderbare verschijning der heilige Familie. Het publiek doet dezen tocht heelemaal mee. Na uitbundig te hebben gelachen bij de vele smakelijke zetten der eerste tooneelen, ondergaat het dan rondom de foorwagen een huivering, die het nauwelijks begrijpt, zooals ook de drie koningen niet begrijpen hoe zij er zoo ineens toe komen om weg te schenken al hetgene, waarnaar zij reeds zoo lang hunkeren en dat zij nu eindelijk bezitten. Daar is op dat oogenblik werkelijk intense ontroering; het is een der schoonste en innigste momenten, die ik ooit in een schouwburgzaal beleefde.
    Het verdere verloop, waar wij dan meer het eigenlijke legende-spel krijgen, kan niet meer in dezen graad boeien.

    Hier hebben de auteurs uitgesponnen en ik moet zeggen, dat een paar keer de regie daar niet voldoende op reageerde. Zijn wij gewoon, in het ‘Volkstooneel’ geprecipiteerde actie en fel-gedrongen stijl te krijgen, hier zagen wij Suskewiet doodgaan in een tempo, hetwelk de heer Poot, die in de zaal zat, zeker bespoedigen zou in zijn meest tranerige melo's. Ten slotte lijkt mij dan vooral verkeerd in de twee laatste bedrijven het gemis van verband tusschen de diverse tafereeltjes. Het zijn heusch leuke schilderijtjes, die voor ons oog worden opgehangen, levende illustraties van Timmermans' boek, zoovele attesten van fijn spel en knappe regie, wondere printjes, welke wij elk afzonderlijk toejuichen - om dan de zaal te verlaten onder den eenigszins bizarren en ijdelen indruk, dat er ons bitter weinig geboden werd en dat wij ons toch kostelijk hebben geamuzeerd. De Fransche toehoorders in de zaal, die er geen woord van verstonden, waren het geestdriftigst. Het is inderdaad bijna wenschelijk, geen woord te verstaan. Tot zulke paradoxale conclusiën geeft deze vreemde première aanleiding.

    Maar wordt hierdoor dan niet aan de essentie zelf van het tooneel een kreuk gegeven? Best kan als antwoord op deze bedenkingen Marieken van Nijmegen aangevoerd. Dáár is er namelijk, benevens al de kwaliteiten welke wij ook in Als de Ster.... vinden, een stuk. Daar is naast kleur, eenvoud, ontroering ook actie, climax, maat. Als de Ster bleef stille staan lijkt al te zeer een vocabulaire van geestige volksspreuken, opgesierd met eenig mooie printjes.

    Elke bladzijde is op zich zelf een juweeltje, maar het boek houdt niet aaneen.
    Het décor was ontworpen door De Meester en uitgevoerd door R. Moulaert.

    Boven het tooneel hing in het midden een witte ster, die met een lichtstraal van rechts opschoot; links een blauwe sterrenhemel. De achtergrond toonde het besneeuwde landschap onder een pikzwarten hemel, die dan langzaam opklaarde. Alles was herleid tot zijn simpelste uitdrukking. De foorwagen werd, te gelegener ure, gewoon opgeschoven en de interieur-tooneelen werden op het voortooneel gespeeld met als eenige woonkamerindicatie een stuk gespannen doek in den achtergrond.

    De vertooning was een persoonlijk succes voor De Meester. Al het goede dat de avond bood hebben wij hem te danken. Meer en meer stellen wij vast, hoe de spelers van zijn gezelschap door hem gedrild zijn; wij zien voortdurend zijn gestes, hooren zijne intonaties. Hij gaf ons vooral één indrukwekkend tooneel - namelijk, wanneer de zwarte Madam opstaat uit haar rood bed en Pitje Vogel tegen haar zijn wilden strijd aanbindt. Het felle rythme van dit prachtige tooneel knoop ik vast aan de beste dingen, waarin de stijl van het ‘Volkstooneel’ zijn culminatie-punten bereikte, namelijk het kroeggevecht in Marieken van Nijmegen en het tooneel rond de straatlantaarn in De Nacht.

    Er was bij poozen een muzikale begeleiding (verwerkingen van oude volkswijzen en van het ‘Adeste, fideles’), die Eugeen van de Velde heeft gecomponeerd en die onder diens leiding werd vertolkt in uitstekende voorwaarden. Vooral de begeleiding van het foorwagen-tooneel was indrukwekkend, naïef en vroom, één exempel van wat tooneelmuziek dient te zijn.

    Timmermans zelf ontwierp de kostumeering, heelemaal in den trant van de boekverluchtingen en teekeningen, die wij van hem kennen. De drie koningen waren éénige exemplaren; en de Lieve Vrouwkens trippelden rond, gehuld in een ragfijn waas van landelijke vroomheid.
    Er werd met brio gespeeld. Staf Bruggen was een onbetaalbare Pitje Vogel en van Leo Lambert mag gezeid, dat hij, daar waar de tekst het toeliet, den herder Suskewiet heeft uitgebeeld op een verbluffend emotierijke wijze. Hij kan niet worden verantwoordelijk gesteld voor de flauwiteiten in zijn tekst. Maurits Hoste was een uitstekende Schrobberbeek en Lode Geysen speelde zoo goed den Duivel, dat we dachten, dat het Johan de Meester zelf was.

    Er werd dialect gesproken - met het logische gevolg, dat wij een mengsel kregen van Antwerpsch, Liersch, Gentsch - net als bij de vertolking van een stuk van Gaston Martens. Dat is natuurlijk noodlottig voor de eenheid van een vertolking, maar anderzijds zet het oneindig veel meer kleur bij. En kleur is, zooals gezeid, van het ‘Volkstooneel’ niet het minste betrachten.


    Daar was voor deze première een zeer groote belangstelling. Hieruit bleek, welk een belangrijk cultuurcentrum dit tooneelgezelschap in Vlaanderen is geworden.

    Het aangekondigde repertorium is trouwens die belangstelling ten volle waard.

    **************

    16-07-2018 om 18:49 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 2/5 - (1 Stemmen)
    >> Reageer (0)
    13-07-2018
    Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.De vroolijkheid in de Kunst

    De vroolijkheid in de kunst

    Door Carel Scharten  -  Uit De Telegraaf 12/08/1916

    Pallieter dan, van Felix Timmermans, is inderdaad een heerlijk boek. In lang niet had men van een boek zoo gul genoten; een genot dat u beurtelings een peut van pleizier gaf in de maagstreek, of de weelderigste zoetheid stuwde rond het hart, beurteling luidop deed lachen of stil worden om een in dit sanguinisch verhaal te dieper verwonderende en ontroerende, maagdelijke teerheid.

                     

    Pallieter, een molenaar, ergens in Vlaanderen, is de onbewuste dichter, die in alles de schoonheid ziet, en de ongebreidelde levensgenieter in den volsten zin van het woord. Want geen enkel vooroordeel van overbeschaving, van comfort, van stemmings-precieusheid of wat ook van gansch dien bezwaarlijken beschavings-last, die ons het volle, natuurlijke levensgenot onmogelijk maakt, breidelt Pallieter in zijn overdadig, zijn onmatig levensfeest. Gij vindt regen onaangenaam, niet waar? tenminste, om erin uit te gaan. En moet ge uit, dan sopt ge op uw overschoenen en onder uw paraplu gebogen, verdrietig voort.
    Maar Pallieter weet den regen nog op zijn recht en prijs te stellen!
    Luister maar eens :

    "En klets! daar viel de regen"
    Ja, mor dor van geproffeteerd! Riep Pallieter.
    Hij liet de toerten (tulbanden) staan en liep naar buiten in den hof. Op een omzien stond hij uit te lekken lijk een waterhond en 't deed hem deugd, lijk aan een kouden bedelaar warme melk met korentenbrood.
    De koele, malsche regen ruisente frisch, over het land, begoot de boomen en de planten, kleste op het water en kletterde op het dak. 't Was een symphonie van water! De duiven en de kiekens sloegen hun vlerken over hun kop, om de warme puttekens van hun zwingen nat te laten worden. 
    Petrus de ooievaar stond roerloos met zijn wijf, elk op één been, in zijn nest en de eenden lagen op den blijk met open vleugels bijeen geklodderd.
    Pallieter was twee dagen te voren 't haar rats nevens het hoofd afgesneden en nu kletterde en blonk de regen er op lijk op een steenen bol.
    Het regende, regende!...... En, terwijl hier het water stroomde, kwam er een balk zonnestralen door de wolken geboord, en daar was een vinnige plek lichtgroen land ginder achter in het veld. Het licht zifte door den vallenden regen, en nu was 't goud dat er viel, allemaal boonen goud. Pallieter keek zijn oogen uit.
    "Da's manna!" zei hij, en hij wierp zijn kop achteruit, opende den mond en liet er de gouden droppelen invallen.
    En daar kwam weer een straal, en ginder nog een, en 't was alsof de eerste frissche, groene Lente met gauwte teruggekomen was.
    Ginder, boven den veldbuik, rees het uitgewaterd einde van de vlaag omhoog en de helft van het land schitterde in de zon, wijl het donkere gedeelte nog ruischte van den regen.

          

    "Da’s plezant, hé" schampte Charlot, "oe zoe late beregene! "
    "Och meske (meisje), zwijgt, 'k ben er ne voet mee gegroeid", zei Pallieter, en hij ging een zuiver hemd en een ander broek aandoen.
    't Is overigens nog maar een kleinigheid, dat Pallieter den regen aandurft en, met kinderen en dichters, de sneeuw verrukkend vindt. Wat durft hij nièt aan, en wat vindt hij niet verrukkelijk, kan men eerder vragen.
    Zelfs de naargeestige stemming na een feest, wanneer de gasten vertrokken zijn en alleen de trieste resten blijven, is voor hem niet naargeestig:
    "In den hof rook het naar verbrand papier van 't afgestoken vuurwerk. De maan scheen en lichtte op stukke flesschen en tellooren (borden), in het gers (gras), door het spuitende fonteintje, en op de ordelooze glazen, eetgerief en vruchten op de tafel.
    "Pallieter vond het schoon. Hij zette zich op eene bank en zat het stil te bezien." Men kan dit schamper "optimisme" noemen. Doch men zou ook een aldus reagerende geest ruim en gezond en daardoor altijd weer versch kunnen heeten.

    De waarde van dit optimisme is, dat de bezitter voor alle levenopenbaring openstaat, immer bereid het leven te doorproeven, in een argelooze overgave, die geen cultuur-onderscheidingen maakt, en de stoutste stemmings-wisselingen volbrengende, zonder daarvan meer te bespeuren dan dat hij gaat van deugd tot deugd en wandelt in de schoonheid.
    Als Pallieter, blij om het mooie weer, met "den pastoer" heeft zitten drinken en, opgewonden, een toertje met hem door de kamer gedanst, krijgt hij, de pastoor vertrokken, "goesting" in een psalm, en hij leest er een, luidop, voor het open raam. Wat volgt er nu?

    "Pallieter sloeg het boek toe.

    Hij had onder het lezen goesting naar den smaak van honing gekregen en hij at hem op een donkerbruin beschuitje."

    Zelden heb ik zoo iets kostelijks gelezen, omdat aldus, in den vrijen, onschuldigen geest, alle leven heilig blijkt, en wederom het heilige in 't volle leven staat. Denkt Pallieter, dat het gebak voor het feest gaar zal zijn, dan, waar hij op den oven toegaat, staat er : " 't Was alsof hij een heilige kast opende, zoo stonden zijn oogen nieuwsgierig gerpannen. God! wat 'n warme, zoete reuk van eieren, bloem en melk sloeg hem bedwelmend in 't gezicht."
    Maar gaat de kerkelijke ommegang door het dorp, dan heet het Allerheiligste........"de Baas van hierboven, die de processie kwam sluiten"; wat niet wegneemt, dat Pallieter "er een krop van in zijn keel" kreeg!
    Dezelfde weelderige overdaad en dezelfde vol-natuurlijke wisselwerking tusschen zinnen en geest, op het stuk van liefde. Pallieter heeft Marieken al lief als hij, hoog op een hooiwagen met een ander "meske" huiswaarts kerend, zijn zoenen niet oppot: "en hij zei tot zijn eigen: onvoorziene liefde smokt het best. En zal hij met Marieken trouwen gaan, – dat verhindert niet zijn dollen dans met de maaister, in het allerkostelijkst hoofdstuk van het mislukte honig-brengen naar het klooster en de geweldige bier-zuiperij.

    Maar geen kuischer episode dan waar Pallieter Marieken badende vindt, en geen ontroerender teerheid, dan de nachtwandeling, waarbij zij neergelaten in een hooischelf, insluimeren : — Pallieter heeft, naar de sterren liggen kijken en hij wil het Marieken wijzen : Maar Marieke sliep zachtkens in zijn armen.
    "Wa geluk", zei hij seffens. Hij vond het zoo schoon, zoo één en zuiver met den grooten, vredigen nacht, en een plotse teederheid welde in hem op. Hij gaf haar een pluimlicht kusken van bewondering en ontroering.

    "t Was te schoon en te innig om het te storen, en hij maakte de ligging van zijn voet over haar been voorzichtig wat lichter, opdat het haar niet zou hinderen......
    Hij snoof versche geuren op, en de maan bedekte twee naar elkander verlangende sterren.
    En zie, door den gezuiverden hemel dreef nog een eenzaam wit wolksen. Het kwam aarzelend verder en 't werd als aangetrokken door de maan. Het sneed er juist onderdoor, en zie, het gleed seffens vol ijle, roze, groen en mauve kleuren...... Maar 't gleed verder, verloor weer plots zijn zoete toonen, wierd wit en dreef aarzelend voort, alleen door den nacht.

    't Was lijk een glimlach van den nacht geweest......

    De oneindige stille suisde, en 't was alsof men de manestralen schijnen hoorde. Het gers was wak en verroerde niet. Bibberend van den morgendauw, worden zij wakker, overgelukkig. En zij loopen naar huis "frisch "lijk salaad, en verlangden naar versche kleeren en heete koffie. Een herder toette op zijn horen en de klokken begonnen te luiden, 't Was dag."

    *-*-*

    Zijn er geen "schaduwzijden" aan dit boek? Zeer zeker; en de bedenkelijkste "schaduwzijde" blijkt juist deze, dat er aan dit levensbeeld geenerlei schaduw is. Vreugden stapelt het op vreugden, in een al te overdadigen overvloed. En terwijl door dat veel-te-veel de heugelijke eerste indruk ten slotte, verzwakt wordt ook de hoogste vreugde nergens gevonden; de hoogste vreugde, die immers alleen bereikt kan worden dóór duisternis en strijd.
    Over-klankrijk, over-kleurrijk, vermoeit het geluid van dit boek ten leste; en de diepste accenten worden er niet in aangeklonken. Gelijk hetgeen aan het zomersche Italiaansche landschap de diepste en warmste vreugde geeft, noch de zilveren olijven zijn of de azuren hemel, noch de saffieren rivieren of de turkooizen meren; maar het zijn de zwarte pijnen en de brandende cypres.
    Langs welke situatie het verhaal zich beweegt, het is telkens weer verrassend mooi, maar ook altijd opnieuw van eenzelfde overvolheid, waarbij geen enkel register van Pallieter 's vreugden-orgel gesloten blijft; op elke bladzij vinden wij zijn ganschen motieven-voorraad "au grand complet"; geen opspoorbare kleur, geen geur, geen bloem, geen wolk, geen vogel, en geen zonne- of maanlichteffecten, die ons gespaard zouden mogen worden.
    De zaak is, dat Felix Timmermans, de wijsheid der diepe levensvreugde ontdekt eenmaal hebbend, zijn Pallieter al te mooi heeft willen maken. Men merkt het vrij spoedig en maar al te duidelijk; want het schaadt niet weinig aan de zuiverheid, aan de gaafheid, ja soms zelfs aan de echtheid van het boek.

    Zoo is het een lief verzinsel, om zijn molenaar de een of andere muziek te laten maken op een stemmingvol uur. Maar Pallieter, behalve dat hij telkens de liedjes zingt, die Timmermans kwijt wou zijn, bespeelt de harmonika, de doedelzak of kornemuse, de hobo, het klokkenspel, en de mondharmonika...... voor zoover ik het noteeren bijhield. Telkens wordt hem iets anders te bespelen gegeven; dat staat alweer rijker en kostelijker. Zoo ook moet Pallieter, op een plaats, waar het volmaakt overbodig is, bellenblazen; maar hij doet het zoodanig, dat wie het vak van bellen-blazen verstaat, er weinig van gelooft. Van die soort loopt er, helaas, door het, overigens zoo malsch-vreugdige boek, nogal wat gezochte en bij-gemaakte fraaiigheid, die in de lotgevallen zelve soms tot aanmerkelijke onwaarschijnlijkheid voert.
    Dit voorbehoud, dat den toekomstigen Pallieter-lezer op zijn hoede moest maken tegen wat kleine teleurstellingen, het mocht niet achterwege blijven. Doch meen daarom niet, dat er over het boek niet méér goeds te zeggen zou zijn dan ik deed.
    Al was het alleen maar om Charlot, de vette Vlaamsche meid, bigot en grof, maar tegelijk zoo danig goed en week van hart. Charlot, als mensch-schepping, overtreft èn Pallieter-zelf èn Marieken verre.

    Maar dan is daar bovendien dat gansche, volle Vlaamsche boerenleven met al zijn goedmoedige oubolligheid, en de verwonderlijk plastische en atmosferische omdichting dier welige Vlaamsche aarde, die – vóór dezen gevloekten oorlog – als een teelgrond van sappige natuurkracht, als een oase van weelderige en vrome zinnelijkheid, lag den oever van dit bedorven en duister Europa.

    *************

    13-07-2018 om 00:00 geschreven door Mon

    0 1 2 3 4 5 - Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen)
    >> Reageer (0)


    Foto

    Archief per maand
  • 05-2023
  • 11-2022
  • 10-2022
  • 08-2022
  • 07-2022
  • 05-2022
  • 04-2022
  • 03-2022
  • 02-2022
  • 01-2022
  • 12-2021
  • 11-2021
  • 09-2021
  • 08-2021
  • 07-2021
  • 06-2021
  • 04-2021
  • 03-2021
  • 02-2021
  • 01-2021
  • 11-2020
  • 10-2020
  • 08-2020
  • 07-2020
  • 06-2020
  • 05-2020
  • 04-2020
  • 03-2020
  • 01-2020
  • 12-2019
  • 11-2019
  • 10-2019
  • 07-2019
  • 06-2019
  • 05-2019
  • 03-2019
  • 12-2018
  • 11-2018
  • 09-2018
  • 08-2018
  • 07-2018
  • 05-2018
  • 04-2018
  • 03-2018
  • 07-2017
  • 06-2017
  • 05-2017
  • 04-2017
  • 03-2017
  • 02-2017
  • 01-2017
  • 10-2016
  • 09-2016
  • 08-2016
  • 07-2016
  • 06-2016
  • 04-2016
  • 03-2016
  • 02-2016
  • 12-2015
  • 11-2015
  • 10-2015
  • 09-2015
  • 08-2015
  • 06-2015
  • 04-2015
  • 03-2015
  • 02-2015
  • 01-2015
  • 11-2014
  • 10-2014
  • 09-2014
  • 08-2014
  • 07-2014
  • 06-2014
  • 05-2014
  • 04-2014
  • 03-2014
  • 02-2014
  • 01-2014
  • 12-2013
  • 11-2013
  • 10-2013
  • 09-2013
  • 08-2013
  • 07-2013
  • 06-2013
  • 05-2013
  • 04-2013
  • 03-2013
  • 02-2013
  • 01-2013
  • 12-2012
  • 11-2012
  • 10-2012
  • 09-2012
  • 08-2012
  • 07-2012
  • 06-2012
  • 05-2012
  • 04-2012
  • 02-2012
  • 01-2012
  • 12-2011
  • 11-2011
  • 10-2011
  • 09-2011
  • 08-2011
  • 07-2011
  • 06-2011
  • 05-2011
  • 04-2011
  • 03-2011
  • 02-2011
  • 01-2011
  • 12-2010
  • 05-2010
  • 03-2010
  • 02-2010
  • 04-2009
  • 09-2008
  • 06-2008
  • 03-2008
  • 02-2008
  • 12-2007
  • 10-2007
  • 06-2007
  • 05-2007
  • 03-2007
  • 02-2007
  • 01-2007
  • 11-2006
  • 10-2006
  • 09-2006
  • 08-2006
  • 07-2006
  • 05-2006
  • 04-2006
  • 01-2006
  • 05-1982


    E-mail mij

    Druk op onderstaande knop om mij te e-mailen.


    Gastenboek

    Druk op onderstaande knop om een berichtje achter te laten in mijn gastenboek


    Blog als favoriet !

    Over mijzelf
    Ik ben Mon Van den heuvel
    Ik ben een man en woon in Lier (België) en mijn beroep is op pensioen.
    Ik ben geboren op 19/06/1944 en ben nu dus 80 jaar jong.
    Mijn hobby's zijn: Felix Timmermans - Geschiedenis van Lier in de ruimste zin genomen.

    Een interessant adres?

    Mijn favorieten websites
  • Thuispagina Louis Jacobs
  • Guido Gezelle
  • Ernest Claes Genootschap
  • Oscar Van Rompay
  • Felix Timmermans Genootschap
  • Schrijversgewijs
  • Kempens erfgoed

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto

    Foto


    Blog tegen de regels? Meld het ons!
    Gratis blog op http://blog.seniorennet.be - SeniorenNet Blogs, eenvoudig, gratis en snel jouw eigen blog!