|
Dat was niet alleen belangwekkend voor Schoon Lier, het was ook van betekenis voor publicatie in De Standaard. Maar waar kon die plaat ter reproductie worden verkregen ?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
Lier 15 December 1924.
Beste Marcel!
Hierbij de copij. Alles in orde! Nu maar aan 't drukken aan! Ik krijg juist uw brief per express. Die plaat staat in het werk van Max. J. Friedländer (in 't Duitsch) bl.118. Het boek dat ik bezit is niet van mij. Maar dit boek hebt ge toch zeker in de Boekhandel «De Standaard» ? Daar kunt ge het dan laten uit over trekken. Anders zoudt ge de cliché aan den schrijver of den uitgever moeten vragen. Ik zou het aan Bernard Janssens kunnen laten aftrekken maar ik vertrek morgen en blijf een week van huis. Ik kom Donderdag naar Brussel in «De Nieuwe Spieghel» voorlezen. Zie ik U daar ? Doe er geen moeite anders voor, want het is maar een voorlezing uit Breugel. Misschien kom ik wel tot op uw bureel voor twee minuten. 't zij Donderdag of Vrijdag, want ik moet dan weer op de noen naar Holland. Het laatste van de artisten is nu fel ingekort. Dit stuk alleen zoudt ge mij in drukproef moeten zenden. Om er soms nog wat uit te halen. Voor de «Standaard» zal ik die «ontdekking» schrijven heel kort voor toekomende week.
Zeer hartelijk en genegen uw Felix Timmermans.
De plaat van de nachtwaker teeken ik seffens over, en 'k doe ze hier bij. Ge kunt ze desnoods verkleinen. Om de menschen niets verkeerds wijs te maken, kunt ge ook zeggen «naar een oude houtsnede uit de collectie van Julles van In».
Intussen werkte F. Timmermans aan zijn Bruegel en las hij voor uit Schoon Lier op de talrijke voordrachtavonden die zijn tijd in beslag namen. Al lezend en herlezend, vielen hem herhaaldelijk nog kleine bijzonderheden op, die hij nog gaarne had bijgevoegd of gewijzigd. Soms kon dat nog, soms echter niet meer, Op 23 december meldt hij :
Lier 23 December 1924
Beste!
In 't Vaderland verschijnt «Het UITZICHT en DEN TOREN, alsook de STRATEN. en de HU1ZEN. Of ze alles zullen opnemen geloof ik niet. 't Is wat te veel misschien. In ORDINAIREN DAG staat er toch de bureelbedienden die hunne nagels kuischen ? Als het mogelijk is, zend mij de drukproeven, voor een dag slechts, slechts om te overlezen. G'hebt ze dezelfde dag nog terug. 't Is om er geen fout in te laten. 't Avond zend ik U de KUNSTENAARS op.
Zeer hartelijk Uw Felix
Ik hoop deze week nog te schrijven over het Breugheltafereeltje. Komt er de plaat nu in ?
Daags voor Kerstmis volgen alweer proeven en wou de schrijver de vorige ook nog eens te zien krijgen. Om ons aan geen verder gevaar met het zetsel bloot te stellen, verkozen we liefst een voorzichtig stilzwijgen te oefenen...
Lier 24 December 1924.
Beste Marcel,
Hierbij het «Kunstige Lier» dat zoo kan gedrukt worden. Let goed op wat ik van Rubens vertel. 't Is een duidelijke uitleg dat hij te Lier geboren is. 't Kan niet anders, menschelijkerwijze gesproken. Dus weer te meer (een ?) pluim op den Lierschen hoed!
Zooals ik gevraagd heb, vraag ik het nog eens, laat mij de drukproeven ter inzage zien, als ze van Buschmann komen. Misschien kan er nog hier en daar blinkend woord gezet worden. Of een flauwigheid weggelaten worden. Ik zou het zuiver willen!
Met veel wenschen van zaligen Kerstmis voor U en de Uwen Uw Felix Timmermans.
Maar nu blijven de proeven achterwege en de drukker bromt. Intussen leerden we een zeer geslaagde ets kennen van kunstschilder I. Opsomer die het karakteristieke hoofd van zijn goede vriend de Fé op de plaat had gebracht. Zou dit portret niet fraai staan tegenover de titelpagina van het boek ? Baron Opsomer ging akkoord. Hoe zou Felix Timmermans erover oordelen ?
Lier 6 Januari 1925
Beste,
Neen wordt niet kwaad! En de drukker ook niet! De andere drukproef zal nu ook wel bij U zijn. De deze is hierbij.
Dat portret ? Een GETEEKEND ? Ik ken dat van Opsomer niet. Heel gaarne ! Maar is dat niet aanstellerij van mijnen 't wege ? Doe er mee wat ge wilt! De Breughel verzonden.
Zeer goeden Nieuwjaar Uw Felix Timmermans.
Op 17 januari andermaal proeven. Het harde vonnis na het incident De Man aan de Beurs te Brussel (4), heeft hem gegriefd en hij schrijft :
Lier 17 Januari 1925.
Beste!
Ik koom t'huis van de reis. De eerste drukproef hebt ge al ? Hier is de' tweede en het teekeningsken. Ik hoop dat het goed is.
Zeer benieuwd voor het boek!
Van de veroordeeling De Man erg verschoten !. Geweldig ! En zoo stilaan verandert het hart!
Uw Felix Timmermans.
De voordrachtgever is alweer op reis. Vanuit Nederland komen verbeterde proeven toe. Dan nog een pakje uit Lier. Een prentje moet even worden gewijzigd. F. Timmermans gaat akkoord. Hij is blij omdat alles vordert,
Maandag 19 Jan. 1925
Beste !
De eerste drukproef heb ik uit Den Haag verzonden, Vrijdagavond. De twee lateren zijn Zaterdag per express verzonden. Ik hoop dat alles U goed toegekomen is. Ja doe gerust de kader van het teekeningsken af. Blij dat ge het goed vindt!
Met groote genegenheid Uw Felix Timmermans.
Intussen is de reproductie van de ets door Is. Opsomer klaar gekomen en goed geslaagd. Afdrukken op het fijnste gekoetst papier worden aan de kunstenaar voorgelegd, die op 2 februari 1925 meldt : «Het cliche is goed gelukt. Ik ben er zeer dankbaar om». Nu is het einde in het zicht. Op 3 februari zijn andermaal proeven klaar.
Lier 3 Februari 1925.
Beste !
Zoo loopt het stillekens aan naar 't slot van «Schoon Lier». Zie goed. naar de opmerkingen op de drukproef gevoegd en volg ze.
En vergeet vooral niet dat het aan Fr. Cursters is opgedragen ! Dat moet er absotuut bijstaan.
Zeer hartelijk Uw Felix Timmermans.
Van die 50 fr. die ik moet hebben voor de Leers van Michiel Sivaen houd er 20 fr. af voor steunfonds De Man. Uw Felix Timmermans.
Op 5 februari zijn de laatste proeven klaar. Jammer dat die kunstenaars moesten ingekort worden. Maar de windmolens en de peerdekensmolen kwamen te laat,
Lier 5 Febr. 1925.
Beste
Hierbij de laatste proeven. Dat van Opsomer is wel een beetje kaal geworden lijk zijn eigen kop. Er zijn gaten in. 't Is te hopen dat anderen ze zoo niet zien. De met stippellijnen afgetrokken gedeelten bij het Opsomergeschrijf kunnen er nog uitgelaten worden, als ge wilt. Dat doet er nu zoo wat aan als wat in een frak. Doe er uw goesting mee. Kmt ge in den laatsten groet aan Lier dezen zin ergens niet tusschen wringen : gegroet Lier der windmolens en der houten peerdekensmolens !...?
Blij dat het ding af is. Meld mij of Frans Cursters een boek besteld heeft, anders ben ik verplicht het te doen en het hem cadeau te geven.
Ik groet U hartelijk Uw Felix Timmermans
Op 23 februari nog een kaartje uit Lier vanwege de auteur die gedurig op reis is en hoopt een exemplaar van Schoon Lier op zijn tafel te vinden bij zijn terugkeer. En het was er ook.
Lier 23 Febr. 1925.
Beste!
Met dezelfde post schrijf ik om fotos. Zoo gauw ik ze heb stuur ik ze U. Indien, ge dat uit de Nieuwe Eeuw kunt nemen dit Fragment, dan moet ik er weer geen ander overschrijven. Want ik ben gedurig op reis. Ik hoop deze week de fotos te ontvangen, en bij mijn te huis komst, Donderdag ze U op te sturen, en tevens «Schoon Lier» te Lier te vinden.
Rap, maar genegen Uw Felix Timmermans.
De lofzang van F. Timmermans op zijn Schoon Lier werd met geestdrift onthaald. De auteur vertelde bij een bezoek te Brussel, over de belangstelling die het voor zijn stad in Nederland en daarbuiten had gewekt. Maar hij moest zo dadelijk alweer naar de trein op weg naar Holland en vroeg of we zo niets typisch-Vlaams hadden, dat bij voordracht over Vlaanderen kon worden te pas gebracht ? Zo juist was in Ons Volk Ontwaakt een geestig stukje met de tekst voor een poppenspel over «De Leeuw van Vlaanderen» verschenen. Kon dat dienen ? Felix greep het vast, «Ja kom» en holde de trappen af naar het station. Intussen was de gehele oplage van Schoon Lier uitverkocht. Maar toch kwam er op 4 maart nog een kaartje:
Lier 4 Maart 1925
Beste!
Merci voor dit poesjenstuk. 't Heeft mij gered en 't had veel succes. Nu toch kom ik nog een boek «Schoon Lier» vragen. n.l voor mijn friend Gerard Van der Poorten, Antwerpsche steenweg 72, Lier. Doe dat a.u.b. en als g'er nog een voor mij over hebt, stuur het dan ook naar mij. Dus bid ik U om 2 «Schoon Lier» een voor Van der Poorten Gerard, en een voor uw vriend die zich noemt voor U : de fé.
We hadden nog een paar overnummers. We zonden ze hem gaarne. Maar op 9 maart volgde nog een aanvullend verzoek :
Lier 9 Maart 1925.
Waarde Vriend,
Goed de 2 «Ons Lier» ontvangen. Maar ik heb er een te kort besteld. Ik moet er nog absoluut een hebben. Een cadeau die 'k beloofd heb, en waar ik niet mee in affronten mag vallen. Als g'er mij nog TWEE kunt zenden doe het dan ! Eenen zeker ! Of gij ze nu aan mij verkoopt of aan een ander als ze toch in de vitrien liggen is eender ! Ik verwacht er dus nog twee.
Ik groet U danig en dank U op voorhand Uw Felix Timmermans.
Waar onze goede vriend die exemplaren «in de vitrien» had gezien, weten we niet. Maar we hebben hem een van de twee allerlaatste exemplaren gezonden, die ons nog overbleven...
Al de oorspronkeiijke tekeningen van de auteur werden, op de kleine houtsnede van het Pompstraatje na, in het prachtexemplaar op Keizerlijk Japans gehecht en aan de intekenaar bezorgd .
Denijs Peeters geeft een lijstje ten beste van deze iliustraties die de oorspronkeiijke uitgave versieren (5). In deze opsomming komen echter een paar kleine vergissingen voor, De Sint Gommarus-kapel staat niet op de Grote Markt; de «fantasie op de draak» is enkel een tekening naar een der spuwers aan het dak van Sint Gommaruskerk; de toren van het Belfort is die van het stadhuis en de uitgangspoort van het Begijnhof is een gezicht op de hoek van het Hellestraatje met het oude huizeken waar, voor de eerste oorlog, de oude Vertommen woonde, die stiekem bier schonk voor vertrouwde bezoekers en de «artisten» uit die tijd goed heeft gekend.
Daar de eerste uitgave volledig was uitgeput, bereidde de firma Van Kampen een tweede editie voor. Ze is, met weglating van de reeds vermelde prenten, gelijk aan de eerste, maar de prenten werden aangepast bij het kleiner formaat, Felix Timmermans tekende daarenboven nog een kleurige prent, met een gestyleerd gezicht op de toren, dat op de omslag van het boek werd afgedrukt.
Te Lier werd het boek met geestdrift begroet en dankbaar herlezen. De titel is gemeengoed geworden.
Geen vermelding van enige artistieke aangelegenheid is er nog denkbaar zonder dat daarbij wordt gewag gemaakt van Schoon Lier.
Dr. MARCEL CORDEMANS
Notas :
(1) Inleiding in : L. DE BOUNGNE : Bibliographie van Kan. Dr. PI. Prims, Antwerpen 1952.
(2) Dr. M. CORDEMANS : E. de la Haye, Leuven, 1957, biz 86. 120
(3) Zie hierover: M. BOSCHMANS in 't Land van Ryen. jg. VI, 1956, Hz. 43-44.
(4) Het incident De Man deed zich voor in de nabijheid van het beursgebouw te Brussel waar deze ministerie-bediende, in het nauw gedreven tijdens 'n vlaams relletje, zijn revolver op zijn vervolgers afvuurde van achter een brievenbus. Dit incident gaf aanleiding tot een hevige anti-vlaamse reactie in de pers en een scherp optreden van het parket. De «dader» werd streng gestraft. De Vlamingen stichtten een steunfonds voor het gezin. Het is voor dit fonds dat Felix Timmermans 20 frank stortte, af te nemen van de 50 fr honoraar die de uitgeverij Standaard-Boekhandel hem verschuldigd was voor het titelvignet dat hij voor de omslag van Michiel De Swaen's «Gecroonde Leersse» had getekend, welke uitgave voor de opvoeringen van dit stuk door het «VIaamse Volkstoneel» van Johan De Meester werd gebruikt. (Zie : Het Proces Remy De Man. Brussel, 1925).
(5) Felix Timmermans tekenaar en schilder, Leuven (Davidsfonds) 1956, blz 120-121.
|
Ik ben Mon Van den heuvel
