Jupp voelde zich als nieuwgeboren. De dreiging om in versterking naar het Oostfront te worden gestuurd was blijkbaar definitief afgewend. Leutnant Gleiwitz, het chagrijnige hoofd van de vuurleidingsbunker, was als zoethoudertje met dertig gezonde mannen eerst naar de Keulse Heimat in spoedverlof vertrokken om vervolgens van thuis uit recht naar Rusland door te reizen. En iedereen die hem uitzwaaide dacht:" Opgeruimd staat netjes.!"
Op de koop toe had de batterij evenveel vervangersgekregen om de gaten op te vullen: vooral slachtoffers van het Russische winteroffensief voor Moskou, mannen met vrieswonden en amputaties die hen ongeschikt maakten voor velddienst bij het voetvolk... Jupp vond dat hij zeker niet mocht klagen want hij had in feite twee man bovenop gekregen. Tsjechen, weliswaar, Hussak en Svoboda, en op eerste zicht eerder lijntrekkers dan ijzervreters, maar Jupp zag wel iets in die mannen. Ze hadden vorige winter in Rusland alle twee wat bevroren vingers en tenen verloren, maar lieten dat niet aan hun hart komen...Het Duits dat ze spraken was moeilijk te verstaan en zeer approximatief, maar druk ondersteund door vriendelijk onmilitair handgezwaai ,wat veel goed maakte.
Svoboda beweerde "in Zieviel" (burgerleven) banketbakker geweest te zijn en bleef dus in de keuken om alvast met uienstoven zijn kunsten te bewijzen. Maar Hussak claimde onversaagd de titel van Coiffeur pour Dames, en liet tot steun voor zijn vakmeesterschap als een echte hypnotiseur een Praagse gouden medaille aan een lint voor Jupps neus slingeren. Hoe het ventje het geflikt had was een raadsel, maar hij wist reeds dat er vijftien vrouwen op de batterij werkten: " Wij delen de winst, chef, sam-sam, und deine Dame gratis!"
Deine Dame ? Die gatlikker was hier nog geen dag en wist al van Marie af ? Een beetje te voortvarend, onze Sigi, vond Jupp, en benoemde hem voorlopig voor één maand tot exclusief verantwoordelijke van de kuisploeg, met (moest dat tegen slaan) een mogelijke vaste benoeming tot latrinereiniger in continudienst:
" Verstanden, du Mistschwein ?!... Und jetzt Raus! ".
Een klein foutje, besefte Jupp al gauw. Want als verantwoordelijke chef-kuisploeg kon de man natuurlijk moeiteloos in alle hoekjes van de kazerne rondneuzen en met iedereen aanpappen. Vooral de niet-rokers had hij vlug opgelijst en bood hen wekelijks een avond gratis en onbeperkt 'saufen' in een bepaald dorpscafé naar keuze, in ruil voor hun rantsoen tabakswaren. Na afloop bracht hij zijn drinkebroer tijdig terug naar de kazerne, want zelf werd hij nooit dronken. Hij leek de beminnelijkheid zelve, maar beschikte wél over een fenomenaal geheugen. Binnen de week was hij met Jan-en-Alleman dik bevriend, kende hij de doopceel van de vier smokkelende cafébazen in het dorp en begon hij doodleuk met zijn gladde tong en zijn zwarte ruilmarkt iedereen gelukkig te maken.
Hussak stuurde ,na een maand kuisen ,Marie als eerste de arena in om Jupp tot betere gedachten te brengen. Met de dringende boodschap dat het wel jammer was zo'n goeie coiffeur de schijthuizen te laten uitspuiten...
" Goeie coiffeur ?! Maar Marie, hoe weet gij dat ?!"
" Van hem zélf, tiens! Hij heeft ons in de keuken zijn fotoalbum laten zien van vroeger in zijn Heimat, toen hij die concours had gewonnen van Soir de Paris: in zijn chique salon de coiffure, met hém en zijn vrouw vooraan en zijn pa en ma vanachter. Ze deden zowel het knippen van 't mansvolk als 't krullen van 't vrouwvolk! En voor het blonderen heeft hij z'n eigen recept: een geheim crèmetje met ôo-oxinée (of waterstofpéroxide in 't Nederlands) Een groot succes want iedereen wilt de dag van vandaag wat blonter zijn hé! Alleine die Deutsche Soldaten wollen nicht geblondiert worden! ",stelde zij spijtig vast.
" Deshalb sind wir ja Rheinländer, Schatz! Nur die blöden Preussen sind blond, und die dummen Mecklenburger! Ein Mann mit ein Bischen Gehirn lasst sich doch den Kopf nicht farben, Mensch!'
" Maar Schatteke, zoudt ge MIJ niet gaarne eens een beetje lichter van kleur zien op mijn haar, lijk een echte Duitse Mädel ? Toen ik een klein Mädchen was had ik ook bijna wit haar, van de zon en de zeelucht...En zie mij hier nu lopen met mijn triestige houten kop: noch vis, noch vlees! Het trekt zelfs naar het lichtbruin van 't vliegend schijt!"
En monkelend trok ze hem aan zijn hemd dichterbij om in zijn oor te fluisteren :" En hij heeft zelfs potjes waarmee ik bij mijneigen het haar in mijn oksels en op mijnen buik wat kan opfrissen als ge dat wilt...Das toch weer eens iets ànders hé! ...Zoudt ge niet content zijn van eens op een echte blonte Mädel te liggen? Hé, mijn klein zwijntje, dan kunt ge tijdens 't ficken aan je blonde Ilse denken, je eerste lief van twintig jaar geleden. Ik zal onderwijl zelfs in 't Keuls piepen van 'Joa Jupp joa! Tiefer! Tiefer! Du wild-Schwein!..".
Bon. Hussak werd dus van de gemakken gehaald en kreeg zijn kamertje in de kazerne om het naar eigen smaak om te toveren tot Friseursalon. Zijn voorganger, die nu weer door de Russische steppe mocht ploeteren, had altijd zijn gereedschapstas rondgesleept door heel de batterij, maar dat was beneden de standing van onze Figaro...Na een weliswaar hoffelijke rooftocht langs de geschrokken burgercollegas van Nieuwpoort en Middelkerke geraakte zijn Geschäft in een knip volledig uitgerust, schabben vol potjes met huid- en haarcrème, baardwater, odekolon en reukverstuiver-met-rubberpeer inbegrepen. En aan de muur een grote foto van de hoogblonde Kristina Söderbaum, het sensuele hoofdpersonage uit 'Die goldene Stadt': de zogenaamd aangebrande Farbfilm die pas deze winter zou uitkomen, maar waar alle meisjes nu al heet op liepen... Heel dat kleurrijke decor van Hussaks salon was misschien een ietsje té voor een herenkapper in een kazerne, maar het vrouwvolk waar hij op aasde mocht óók wat in de watten gelegd worden, vond hij als excuus tegen de bedenkelijke frons van Jupp...
Marie was in elk geval heel content van zijn kunstgrepen en haar nieuwe kleurtje. En vooral van die ongevraagde massage van haar schouderspieren waar ze het warm van kreeg, plus het aanbod om hem van nu af aan maar Petr te noemen...Hij was wél zo geslepen om haar op geen enkel moment van de geanimeerde conversatie in verband te brengen met zijn heer en meester Oberfeldwebel Deutinger, waardoor zij al vlug de illusie kreeg dat zij deze speciale behandeling enkel te danken had aan haar mooie ogen...Een echte charmeur, dat mannetje: misschien wel een negen-Rudolf-punten waard, als hij niet zo klein was geweest! Jammer dat damescoiffeurs in het algemeen zo'n povere reputatie hadden in-bed, want anders kon ze misschien even wegdromen tijdens de esbattementen van de Jupp...En het leek wel of haar Figaro iets van haar fantasietjes rook, want op het einde schoof hij haar zelfs met een vette knipoog een potje toe met crème om zelf zogenaamd de mogelijks slecht-gedekte haarwortels even bij te kleuren..."Achtung! Zehn minuten! " waarschuwde hij met opgestoken vingertje.
Och, en waarom ook niet, zeg ?!...
Door zijn spoedverlof en al die veranderingen bij zijn keukenpersoneel had Jupp niet veel tijd gehad om zich wat te ontspannen met zijn hobby in Studio Hasard. En collega Paul Hazaert had het de laatste weken blijkbaar óók druk gehad, want het atelier lag er ietwat rommelig bij en dat beviel Jupp allerminst. Al die randknipsels van negatieven op de grond en stof op de werktafel! Hij had een kraakheldere lichtplaat nodig en dat moest hij meneer Paul toch eens goed aan het verstand brengen!
Juist nu hij zoveel werk had! Drie filmrolletjes met de suggestieve kunstfotos die hij van de kleine Mariette had genomen moesten nog nagekeken en gesorteerd worden: weliswaar een aangename bezigheid want er waren pikante poses bij en ze had een aantrekkelijk lijfje. Daarbij moest hij doorlopend aan Marie denken zoals die Hussak haar had opgetut...En gaandeweg begon hij te overwegen of hij zijn fotomodel ook niet eens een ander haarkleurtje zou opdringen...Blond stond op foto zoveel engelachtiger dan de ietwat versleten banale brunette die ze van nature was, en aan die valse onschuld kon hij met aangepaste belichting subtiel een pervers tintje geven... Maar hij vermoedde wel dat ze met zo'n lichte krullekop last zou krijgen met haar broer en besloot die aap één dezer dagen eens wat manieren te leren...
In de kazernekeuken sloeg het nieuws in als een bom! Jupp kwam zijn vrouwen om één uur herhalen wat hij zojuist op de radio had gehoord: Prinses Lilian, de kersverse bruid van de koning, had vannacht een zoon gekregen! Na een vrolijke uitbarsting van moederlijke lachjes bij de rijpere vrouwen en wat dwaas gekakel van Mariette gooide Marie volop roet in het eten :"Wanneer was die wondermooie toverprinses met haar engelengezicht ook weer getrouwd, zei je ?...
Probleem... Want niemand durfde er op te zweren...Na een korte discussie bleek de edelvrouwe immers twee keer getrouwd: eerst kerkelijk door Monseigneur Van Roey en pas een hele tijd làter voor het stadhuis...En wat telde er nu om...heu...bijeen te mogen slapen ? Want dat deed een koning blijkbaar ook, hé, die vuile pitou! Ha-ha, zeg! En als ze goed kon tellen, zelfs een stuk vooraleer écht getrouwd te zijn! ...Dàt voor een KONING! ...Foei!
Maar allee, de kleine zal vaneigens veel te vroeg gekomen zijn, hé...Met al deze internationale spanningendie onze Leopold ocharme de laatste tijd heeft moeten verduren! Eerst dien autobots bij Küssnach in Zwitserland ,met Astridje ,onze jonge koningin :dood hé, ocharme ! En dan die verloren oorlog en al die zever met zijn schijters van ministers die naar Engeland gingen lopen! Een mens zou voor minder zijn pedalen verliezen hé! En 't is tenslotte toch ook maar een vent...En een schone vent op de koop toe, met permisse gezegd ,zo'n frisse krullekop ,lijk hem daar op de foto zo triestig achter dien pinnekensdraad staat te treuren...Das toch te verstaan dat die nieuwe prinses hem heeft willen troosten hé...En wie van ons zou er zich niet laten doen als zo'n schone vent 's nachts van al die miseries niet meer kan slapen...
Ja, daar waren ze het allemaal over eens: zo'n schone vent troosten, daar mochten ze dat arme meisje niet voor miszien...Alhoewel...Veel vuile venten vonden die prinselijke Trien rechtuit gesproken een hete doos, waarmee ze zo ook wel eens wilden uitglijden...
Want eerlijk gezegd...Er waren in Belgenland nog véél meisjeswaarvan de venten achter pinnekensdraad stonden te treuren! Hé Victorine: wat gij ?!...En lijk gij zijn er hier in 't dorp toch zeker nog een stuk of drie-vier! Moest gijder allemaal ineens een kind krijgen, de paster zou nogal een kop trekken, peins ik...
Ook Jetje was niet erg te spreken over die Koninklijke uitschuiver. Dat Marie voor haar neus op de vingers tellend slechts met moeite tot zeven geraakte, kon haar niet zo erg schelen...Dat gebeurde blijkbaar ook in de beste families, al was het wel een heiligschendende openbaring...Maar heel die komedie over Leopold die in zijn kasteel van Laken zogenaamd het harde lot van zijn krijgsgevangen soldaten deelde, terwijl hij in feite lustig met de freules in het hooi van zijn Koninklijke stallen dook: dàt vond ze niet komielfo!
"Wat nog eens bewijst dat de rijken en de bazen ons voortdurend van alle leugens wijsmaken waar wij blind intuimelen! Allemaal om ons braaf, godsvruchtig en dom te houden en ons beter te kunnen uitzuigen! IK ga die RooieSteiner nog moeten gelijk geven: ge weet wel, dien zotten schoenlapper die indertijd die bommen gesaboteerd heeft waar Dis mee verongelukt is! "
" Waar dat gij nog over spreekt, Jetje! Dat is verdimme vier jaar geleden, mens! Dien rotzak is van tien-negen al lang dood: Franco heeft hem in Spanje zijn verdiende loon gegeven en er kipkap van gemaakt! "
" Ja,vergeet het! Dien zot zit gezond en wel in Rusland: Joseph is hem daar overlaatst nog tegen 't lijf gelopen, zie! Twéé keer zelfs! ..."
Marie versteende, en keek haar vriendin geschokt aan: " Als we plezant over dat kind van Leopold klappen, moet gij niet over Rusland beginnen, hé Jetje! Ge weet dat ik daar niets meer wil van horen! "
" Maar IK heb een brief van Joseph gekregen die daarover spreekt! Wilt ge niet weten hoe hij het stelt en wat er nog zoal in staat ?"
" Georgette! Steekt er voor mijn part de stoof mee aan, met uw verdomde brief! Ik wil die naam niet meer horen, verstaan! Schluss!"
De brief van Joseph die Jetje zojuist had ontvangen was anders wel interessant...Hij beschreef er zijn laatste tussenkomsten met zijn nieuw snelvuurkanon bij het uitmoorden van de vergeefs aanvallende Russen en de uiteindelijke "opruiming" van het omsingelde moeras. Hoe hij bij de schifting van de krijgsgevangenen plots weer op Steiner was gevallen en hem de raad had gegeven zich zo vlug mogelijk op te geven voor het nieuwe leger van Generaal Vlassov, als hij niet wilde creperen in een van de reusachtige gevangenkampen. Maar hij schreef ook dat hij bevorderd was tot korporaal-chef bij de pantserafweer en nu zijn eigen persoonlijke tank had. En dat hij, door zijn hielwonde, nu in zijn open rupswagen van 't éne gevecht naar 't àndere rééd, zonder nog een stap te voet te moeten marcheren.
Zo eindigde hij zijn inzet aan het Oostfront toch in schoonheid ,schreef hij, want dat de oorlog op zijn einde liep was nu voor iedereen wel duidelijk. In de Oekraïne rukten de Duitse troepen op naar de Wolga, en iedereen wist dat dit voor de Führer het einddoel was van operatie Barbarossa. Idem voor het Afrika-korps, dat in razend tempo vorderde naar het Suez-kanaal en dààr eveneens halt zou houden...En zelfs de Anglo-amerikanen zullen nu wel inzien dat ze op zee met een maandelijks verlies van 600.000 Brutoregisterton aan kostbare scheepsruimte het best een vredesakkoord met ons kunnen afsluiten. Het Vlaams Legioen ging nog even helpen bij de opruiming van Leningrad, maar daarna was het goed geweest! Hijzelf verwachte in elk geval tegen Weihnachten weer thuis te zijn om van de emoties te bekomen..
Jupp voelde dat er iets scheelde aan zijn zakenrelatie met zijn collega Paul. Waar die man in feite steeds losser met hem zou moeten omgaan door de toch aangename werkverdeling die zij onderling hadden afgesproken, werd die stomme Hasard in tegendeel met de dag schichtiger... Die vent voelde zich bij Jupp allesbehalve op zijn gemak, ja leek zelfs bang te zijn !... De Duitser vroeg zich af of de man, als goede patriot, enkel in bijzijn van vreemde militairen zo op de toppen van zijn zenuwen leefde, of meer in het algemeen de stress van de oorlog steeds moeilijker verdroeg...
Niet te begrijpen: de fotograaf verdiende toch deftig zijn brood, nu hij met hem samenwerkte... En Jupp kon zich moeilijk inbeelden dat Paul juist door deze vlotte samenwerking scheef bekeken zou kunnen worden door zijn medeburgers: iederéén in Westende schnabbelde toch min of meer met de bezetter...En voor zover hij zich herinnerde had hij die teerhartige sukkel toch nooit afgesnauwd of onheus behandeld. Neen, hij zag geen énkele reden waarom Paul speciaal angst zou moeten hebben voor Jupp als Duitser, of voor de bezetters in 't algemeen... Die deden hem toch niets... De Engelsmans, ja, met hun geregelde nachtbombardementen op Oostende: dat een bangschijter het dààrvoor in z'n broek deed of een zenuwinzinking kreeg, dat kon hij nog begrijpen... En nu ook de Amerikaanse luchtmacht begon mee te doen, zou dat er voorlopig niet op verbeteren... Maar wie had er nu in godsnaam last van de Duitsers, Donnerwetter! ?...Ach Scheisse, met die Vlaamse slapjanussen was het ook altijd wat!
Natuurlijk wist Jupp ook wel dat zijn lucratieve hobby niet helemaal koosjer was: pikante fotos van halfnaakte jonge dames maken en die dan doorverkopen aan gespecialiseerde magazines kon bij pilarenbijters, op eerste zicht, ietwat choquerend overkomen. En moesten ze twéémaal kijken, met een loep bijvoorbeeld, zouden ze hier en daar wel een uitschuiver over de grens van het burgerlijke fatsoen kunnen ontdekken. Maar ze waren tenslotte niet voor burgers bedoeld, maar voor eenzame soldaten hé! En vuile pornofotos kon je dat moeilijk noemen: daarvoor zou hij hier nooit een welwillend model kunnen verleiden, en die simpele Mariette al zeker niet. Zijn collega Paul was natuurlijk op de hoogte van Jupps beeldige kunsten, en vreesde misschien ,als het scheef liep ,voor een eventuele verzegeling van zijn atelier... Maar om daarvoor al ruim twee maand met de daver op je lijf rond te lopen, vond Jupp toch een beetje over de top. Hij moest de preutse man over dat heikele onderwerp toch eens wat sussend geruststellen...
Wat hem evenwel veel méér tegenstak was de groeiende vergronding van het atelier die misschien door deze angst was veroorzaakt! Als Jupp 's zaterdags bezit nam van de werkplaats vond hij de laatste tijd een slordige stoffige boel, en hij haatte het om zo te moeten werken! Akkoord, hij kon af en toe uit de rommel op de grond wel een strook filmnegatief gebruiken om bij voorbeeld de gevoeligheid van zijn fotopapier te testen, maar dat mocht voor Paul toch geen reden zijn om zijn afval zo maar overal te laten rond slingeren!
Auw, het liep al tegen Sperrstunde! Jupp had nu zijn voorlaatste filmrolletje met wondermooie naaktfotos nagezien en keerde langzaam uit zijn droomwereld tot de allerdaagse werkelijkheid terug. Also Schluss! Hij wou er juist de brui aan geven toen hij plots een raar gevoel kreeg. Hij bekeek nu wat nauwkeuriger het gevonden stukje negatief dat hij al een hele tijd als grijsstandaard bij zijn laatste fotos had gebruikt... Hij voelde het gelijk aan z'n ellebogen: daar was iets vreemds mee...
Een controle van de zwarte snipper celluloid op zijn lichttafel bracht niet veel duidelijkheid... Maar toen hij het negatief onder de vergroter legde verscheen er een pietluttig stukje landkaart van de kust... Van Westende, bij nader toezicht: de twee huizenblokken langs de dijk tussen het Westend Palace en de Arendlaan... Fotos van de grote kadastervellen die Paul voor de commandant van de batterij had moeten maken op schaal 1/1000e... Om deze toe te laten er nauwkeurig de geplande bunkers en veldversterkingen bij te tekenen... Maar deze fotos hier waren veel en veel kleiner... Schaal 1/100.000! ... Slordig om dat zo maar te laten rondslingeren, vond Jupp: dat was tenslotte toch Geheimsache nietwaar ?!... Daar meende hij zelfs die dreigende stempel te lezen!
Vlug legde hij het strookje negatief onder de microscoop en voelde bij het scherpstellen plots zijn maagzuur opstoten van de schrik. Daar stond inderdaad in Gotische druk de vette stempel Geheimsache!! En toen hij langzaam en uiterst voorzichtig de rij strandvillas onder de verlichte lens van het objectief doorschoof, verschenen één voor één de betonnen mitrailleursnesten in de dijk met hun schootsvelden ,en de onderaardse verbindingsloopgraven naar de achterliggende huizen! En dicht bij de hoek van de Arendlaan zag hij plots het massieve blockhaus "Seidlitz" staan, hoeksteen van de kustverdediging Lakodam! Onvoorstelbaar!
Versteend bleef Jupp een hele tijd voor zich uit staren, tot hij plots in actie schoot en wild op zijn knieën de grond afzocht naar nog àndere filmsnippers... Zes vond hij er nog, die op eerste zicht gelijkaardige landkaartjes vertoonden!... Zijn eerste opwelling was om Paul, die waarschijnlijk bij zijn gezin boven zat, ter verantwoording te roepen voor deze vérgaande slordigheid maar kon zich nog juist herpakken. Dit was nu eens het type-voorbeeld van een situatie waarin hij beter zijn hersens kon gebruiken dan woest in verontwaardigd Feldwebelgeschreeuw uit te barsten...
Het duurde even vooraleer alle stadia van het drama voor zijn geest de revue waren gepasseerd. Fotos op zo'n schaal van 1/100.000noemde men normaal microfotos... En microfotos van geplande bunkerlinies hoorden enkel thuis in hogere legerstaven... Geheimsache! ... En Jupp kon zich niet inbeelden dat Hauptmann Stolz van de batterij of gelijk welke àndere militair - bewust aan Herr Hasard opdracht zou geven de dikke rol bouwplannen voor de versterking van de dijk in Westende op microfilm te zetten... Nog afgezien van het feit dat Stolz op zijn bureau met zo'n formaat niet kon werken wegens gebrek aan de geschikte apparatuur...Tenzij iemand ànders, ver weg, die wél een microfoto kon uitvergroten, dit volumineus pak plannen wilde bestuderen... Voor de verzending van deze zware bundel inlichtingen was zo'n klein formaat wel erg handig...en zelfs vereist ! Zoals ook de Discrete verzending, vooral..
Jupp haalde even diep adem en hernam de redenering. Als geen énkele militair aan Paul deze vreemde opdracht had gegeven, kwam die dus van een burger, een onbevoegde buitenstaander... Een spion dus, met andere woorden!...
Hij kon niet om het glasheldere besluit heen: Paul werkte voor een spionagenetwerk. Méér nog: als dat ooit uitkwam was die vent een vogel voor de kat! En zou hij in zijn val natuurlijk Stomme Jupp meesleuren! Want BIBI had bij Hauptmann Stolz deze Kunstfotograaf Hasard warm aanbevolen om de kadasterplannen van Herr Jean Peerdepoot op een handiger boekformaat te kopiëren...Of anders gezegd: als Stomme Jupp met zijn ontdekking van het complot naar de Kettenhunde (scheldnaam voor de Feldgendarmen) liep, kon hij zich net zo goed, hier en nu, meteen voor de kop schieten!
In diep gepeins verzonken ruimde Jupp het atelier op, sloot af en fietste als in trance het rustig slapende Bad uit naar zijn kazerne in Ons Rustoord...
Friseurtje Hussak was er als de vliegen bij om van Jupps tijdelijke hersendood te profiteren.
" Zoals Herr Chef wel gemerkt zal hebben zit mijn Zaloon constant vol met klanten die dikwijls van heel ver moeten komen en daardoor veel diensttijd verprutsen. Zou het niet interessanter zijn als ik een tweede Zaloon zou openen op het Bad, voor al de jongens die daar aan de versterkingen op de dijk werken of er in de villas gelegerd zijn ?... Het zou hen aardig wat kilometers besparen hé..."
Jupp begon langzamerhand zijn Pappenheimers genoeg te kennen om wel te weten dat het voorstel van die gladjanus absoluut niet gestoeld was op z.g. zorgwekkende dienstverlet. Maar hij had er geen zin in om de bullebak uit te hangen en zich nog een bijkomend probleem op de hals te halen. Dus gaf hij de leperd twee dagen om met een in detail uitgewerkt voorstel voor de pinnen te komen waar hij met kennis van zaken al dan niet zijn toestemming aan kon geven. Ondertussen kon hij voort piekeren over een mogelijke uitweg uit het spinnenweb waarin hij door Pauls schuld verstrikt was geraakt.
Hij had al even overwogen van krommenaas te gebaren en de zaak op z'n beloop te laten. Maar wegens de mogelijke militaire schade die daardoor veroorzaakt werd was zoiets voor een Duitse onderofficier ondenkbaar! Nog afgezien dat Pauls spionnenbende steeds driester zou worden en de man met z'n stomme kop vroeg of laat toch in de val zou lopen. Om vervolgens tóch Bibi mee te sleuren in zijn ongeluk... Dus niét.
Het àndere uiterste - hem zelf gaan aangeven bij de overheid - had hij vanaf het begin verworpen wegens het gevaar opgepakt te worden voor schuldig verzuim en een gebrek aan militaire waakzaamheid. En dan was borsj-koken-aan-de-Wolga nog de zachtste straf die hij kon verwachten...Ook niets om smachtend naar uit te zien.
Hoe hij het ook draaide of keerde: hij kon enkel een geluidloze afloop verhopen door Hasard voor het blok te zetten en hem te verplichten zijn misdadige acties te stoppen... Maar dan liep de amateur-spion het risico door zijn eigen kamp opgeruimd te worden als zwakste schakel en potentiële tijdbom! Of erger nog: dan liep Jupp zelf gevaar door die boeven geneutraliseerd te worden als mogelijke verklikker...
Na dagenlang beraad besloot hij open kaart te spelen: hij kon zowel Paul als zichzelf het beste beschermen tegen de potentiële moordenaars door die mannen een voorstel-onder-heren aan te bieden. Iets in de aard van:
"Schei onmiddellijk uit met dit belachelijke spionnengedoe en ik zal heel deze zaak vergeten. Maar mocht je wraak willen nemen op Paul of mij, weet dan dat ik mijn geheime maatregelen genomen heb om postuum alle vrienden en kennissen van Paul te laten aanhouden. De razzia zal door de overheid op mijn vertrouwelijke aanwijzingen breed genoeg worden opgevat om van heel uw groepje, familie incluis, zeker niemand te missen..."
Hij had al dikwijls gemerkt dat het dreigen met een nog groter - maar ongekend - onheil bij dergelijke duistere terreurchantages het meeste effect had. Probleem was nu een formulering te vinden waardoor deze dreigbrief door de tegenpartij niet misverstaan kon worden, maar tevens voldoende vaag - en vooral naamloos - bleef. Immers, indien het epistel in handen van de Feldgendarmen zou vallen, mocht het geen enkele aanwijzing bevatten die naar Jupp kon leiden... Want dàn was hij zeker een vogel voor de kat!
De volgende zaterdag ging hij niet naar het atelier van Paul, maar bezocht hij na rijp beraad de bazin van het baancafé Cambrinus, een discrete bar met discrete diensters even buiten Lombardzijde... Hij kwam daar soms met zijn leveranciers langs als ze iets vertrouwelijks te regelen hadden en wist dat deze Madam hopeloos leed aan professionele amnesie.
In haar buro vertaalden zij samen onder vier ogen de Duitse tekst die hij op een vodje had geschreven in deftig Vlaams en de dame was zo vriendelijk het uit te tikken op één exemplaar neutraal papier. Waarna ze een fles echte Franse cognac cadeau kreeg en onmiddellijk vergat "dien Duts na Pasen nog gezien te hebben"...
Hij was er met zijn gedachten niet echt bij toen Hussak hem aansprak over zijn tweede Zaloon op het Bad. De lepe vogel had een vooroorlogse kapperszaak opgesnord, centraal gelegen in de Avenue des Portiques nummer 4, vlak naast de zogenaamde hulppost van het Rode Kruis in nummertje 2. De tent was eigendom van een Gentenaar die in '40 naar Engeland was gevlucht en er vroeger enkel in het toeristenseizoen had gewerkt. Het pand stond dus nu al twee jaar leeg te verkommeren, maar was wel nog volledig uitgerust, twee wastafels en vier droogkappen voor dames inbegrepen.
" Wenn Sie gestatten, Chef: ich kann nach eine woche sauber machen gleich anfangen mit Friseurarbeiten für Damen und Herren! Wenn Sie gestatten und okee sagen Chef, und zwei Mann mit Putzen helfen, dann ist alles fertig in eine Woche. Alles so in Ordnung Chef ? Ja ?"
Wat kon het Jupp ook verdommen! Hij stuurde de figaro met zijn fiat naar Dicke Papie, de Ortskommandant, om de opeising van het pand te regelen en werkte zijn krijgsplan verder uit om in alle stilte het idiote spionnenclubje rond Paul Hasard te neutraliseren...
Hun gebruikelijke uitstapje naar Oostende, die zondagmiddag, was niet wat je een hoogvlieger zou noemen. Marie voelde wel dat Jupp al sinds zijn terugkeer uit spoedverlof op een serieus ei zat te broeden - iets met zijn puberende dochter, waarschijnlijk - maar was verstandig genoeg om hem niet de pieren uit de neus te halen. Nadat hij hun passage langs het rendez-voushotel ietwat afwezig had afgewerkt, besloot Marie om het er in het restaurant dubbel en dik van te nemen, zolang het nog bleef duren: hebben is hebben, en krijgen is de kunst!
Als hij onze vrijage wil verbreken, zal hij het zélf moeten zeggen! Zij was niet van plan het hem weer gemakkelijk te maken door plots te beginnen ruziën, zoals na die geile kletsen op haar gat vorig jaar! En tot hij haar voor de deur van de Stella Maris goede nacht kuste, bleef ze opgewekt en poeslief alsof ze niets van zijn zorgelijke snuit merkte...
Maandagmiddag fietste Jupp met Hussak naar het Bad om zogenaamd het nieuwe kapsalon even te bezichtigen, maar reed daarna direct door naar Pauls Fotostudio. Zijn vriend was binnen juist in gesprek met Jean Peerdepoot, maar Jupp liet goed merken dat hij Hasard onder vier ogen wilde spreken. Hij zette de knip op de deur zohaast de mankepoot vertrok en zag Paul ogenblikkelijk verstijven.
" Ja, Paul, inderdaad, het is serieus! Ga zitten! "
En terwijl hij de man de mantel uitveegde voor de vuile verwaarlozing van het atelier toonde hij de verdachte filmafval die hij op de grond had gevonden.
" Microfilms, Mensch! Das ist doch Geheimsache! Wo hast du denn den Kopf, mit diesen verdammten Blödsinn! Spionen werden gleich erschossen: das wissen Sie doch!"
Paul stortte lijkbleek voor zijn ogen ineen. Jupp moest niets meer toevoegen: de overduidelijke gevolgen van de catastrofale ontdekking ontploften in het gezicht van de stomme leerling-tovenaar!
Jupp maakte het kort:" Luister goed, vriend! Ik wil niet weten wat hier allemaal achter schuil gaat! Maar hoe dan ook: deze onzin moet hier en nu stoppen! Goed verstaan ?!"
Paul zat ineen gekrompen met zijn gezicht in de handen te wenen en scheen niet te merken dat de deur naar een mogelijke ontsnapping op een kier werd gezet. Tot Jupp het op z'n heupen kreeg en de kwijlende sukkel met Teutoonse verve een klinkende oorveeg verkocht! Hij trok het gebogen hoofd bij de haren achteruit en schreeuwde in het betraande gezicht :" Stom Schijthuis! Kijk in m'n ogen, verdomme! Versta je goed wat ik zeg ? Die onzin stopt hier en nu, kappisch ?!"
Hasard knikte verwezen.
" Hier, kom mee in 't atelier!... Drink een Schnaps en verman je een beetje! Als jij je hersens gebruikt kom je er misschien nog zonder kleerscheuren vanaf !"
Hij wachtte tot Paul een beetje bekomen was en zei toen wat rustiger:" Versta mij goed: ik wil van deze stommiteit niets horen! Ik weet van niks en voor mij is er nooit iets gebeurd... Maar als ook je vrouw daarvan op de hoogte was moet zij nu eveneens naar hier komen om te horen wat ik te zeggen heb, verstaat ge ?!"
" Neen-neen! Liliane weet van niks..."
" Bon, dan kunnen wij deze stommiteit onder vier ogen afhandelen... Ik heb een voorstel op papier gezet waarmee we heel dit drama geruisloos kunnen begraven: hier, lees het op je gemak en laat de betekenis goed in je bezinken... En geef het dan door aan je chef, of de idioot die jou in deze zaak heeft betrokken... De bedoeling is dat iedereen goed beseft dat het spel uit is. Lees nu maar... hardop!"
Hij schoof het getypte A4 naar Hazard toe die met bibberende hand zijn bril opzette, zijn keel schraapte en met trillende stem hortend voorlas.
" Wij kennen elkaar, en vernoemen daarom verder geen namen. Ik wil u en uw idioterie vergeten, als gij er direct mee stopt en uit mijn oog verdwijnt. Maar moesten uw medestanders het in hun hoofd halen mijzelf of mijn vriend, drager van dit schrijven, iets in de weg te leggen, dan zal Pappie onmiddellijk op de hoogte worden gebracht. Ik heb daarom meerdere gesloten omslagen met heel de uitleg in verzekerde bewaring gegeven bij vertrouwenspersonen met de opdracht de inhoud aan de autoriteiten te openbaren indien wij zouden verdwijnen of ons iets ernstigs mocht overkomen. Verwittig uw vrienden hiervan, allen, zonder uitzondering. Uw hoofd en dat van uw gezinsleden staan op het spel! "
Omdat Hasard vragend opkeek, knikte Jupp bevestigend: Ja vriend, als de SD of de Gestapo een razzia houden, leggen ze heel de familie van de verdachten op het rooster, vrouwen en kinderen inbegrepen! Uw kompanen zijn dus verwittigd: stoppen met die rotzooi of heel hun gezin vliegt naar een concentratiekamp in Polen! Als ze nog één vinger bewegen en u of mij scheef bezien, komt mijn wraakneming automatisch in actie. Mijn onbekende engelbewaarders geven de omslagen met de bewijslast af aan de autoriteiten en dan verdwijnen jouw ex-vrienden samen met onze huidige belagers met heel hun gezin in Nacht und Nebel! En dat ik hier geen loze bedreigingen uit, kon je vorige maand in de krant lezen: honderd Brusselse communisten, die zich niet koest hielden, werden opgepakt en naar het KZ gestuurd om wat af te koelen...Dat kan ook met alle leden van jouw clubje gebeuren ! Goed begrepen ?"
Paul staarde hem nog steeds met paniek in de ogen aan, en vroeg tenslotte schor: " Herr Feldwebel, zeg mij, alstublief: mag ik aannemen dat u mij niet arresteert ?"
" Inderdaad, gij idioot! Ik wil vergeten wat ik ontdekt heb als gij uw woord geeft onmiddellijk met deze levensgevaarlijke stommiteiten te stoppen... Binnen een week moet ik het geschreven antwoord van de bendeleider krijgen dat hij mijn voorstel aanvaardt en zich uit onze regio terugtrekt! Verstaan ?!"
Hasard barstte opnieuw in tranen uit: " Dank u... Dank...Ik wist meteen dat u een echte gentleman was! "
Ook bij het opgehemelde Afrikakorps keerden in '42 de kansen. Rommel slaagde er ondanks vier dagen vechten (31/8 tot 3/9) niet meer in het Britse front bij El Alamein te doorbreken en ging uitgeput in verdediging. Hij vertrok met ziekteverlof naar Beieren, maar werd op 23/10 dringend door Hitler naar Egypte teruggestuurd : de vorige avond was de Brit Montgomery in de aanval gegaan met een overmacht aan troepen en materiaal plus een sterke reserve. 'Monty' ,zoals hij verheerlijkt werd genoemd ,brak op 2/11 door de Italiaanse lijnen en begon het As-front op te rollen. Op uitdrukkelijk bevel van Hitler hield Rommel nog twee dagen stand, maar moest dan voor de overmacht zwichten en kon zich uiteindelijk nog met één-derde van zijn korps terugtrekken. De Italiaanse divisies moesten "bij gebrek aan transport" achterblijven en gaven zich massaal over. Rommels terugtocht leek uiteindelijk heel erg op een vlucht, want hij verloor de volgende twee weken 1500 km woestijnkust!
In hun 'Operatie Torch' landden op 8/11/'42 de Amerikanen met drie Taskforces (samen een 100.000 man) in de Magreb en ontmoetten daar enkel een symbolische weerstand van de Franse Vichy-troepen. Militair gezien was er dan ook geen enkel probleem, maar politiek des te meer :Vichy-Frankrijk en haar overzeese bezittingen waren na de wapenstilstand met de As neutraal gebied en voor het zelfde geld had de USA bijvoorbeeld Zweden kunnen binnenvallen!
Generaal Eisenhower, de pasbenoemde en beminnelijke opperbevelhebber van de "Operatie Torch", had echter geen enkele gevechtservaring en liet de leiding van de operaties dan ook opgelucht over aan zijn Britse onderbevelhebbers Alexander (grond), Tedder (lucht) en Cunningham (zee). Dit veroorzaakte veel wrijvingen met Amerikaanse generaals zoals Patton, maar gaf Eisenhower de tijd zich uit het Franse diplomatiek wespennest te bevrijden. Als door de hemel gezonden nam de volgende morgen admiraal Darlan, opperbevelhebber van alle Franse Vichy-troepen (die toevallig in Algiers zijn zieke zoon bezocht) contact op met Eisenhower en bood hem een wapenstilstand aan, in ruil voor de voortzetting van het koloniaal Vichy-regime in de Magreb onder zijn bestuurlijke leiding. Ike aanvaarde dankbaar dit verraad als een "pact met de duivel" en slaagde er na enig touwtrekken in de Franse troepen in zijn legermacht op te nemen onder bevel van de Vichy-generaal Giraud. Churchill had voor deze commandopost de voorkeur gegeven aan generaal de Gaulle, maar deze was in de ogen van de Vichy-officieren een verrader en president Roosevelt stelde zijn veto. Kort daarop werd tot ieders opluchting Darlan in Algiers door een Franse student vermoord. Op wiens aanstichten deze moord gebeurde, werd door de diensten van Generaal de Gaulle nooit erg grondig onderzocht...
Als tegenzet op Darlans verraad bezetten de Duitse troepen op 11/11 in ijltempo heel Vichy-Frankrijk, op Toulon na. De Luftwaffe begon vanuit Sicilië troepen over te vliegen naar het Franse protectoraat Tunesië, om te beletten dat Eisenhower Rommels Afrika Korps in Lybië in de rug zou aanvallen. Binnen de maand kon Hitler daar tegen de Algerijnse grens een front met 250.000 man opbouwen: een huzarenstuk!
Op 27/11 vielen de Duitsers eveneens Toulon binnen, toen ze geruchten opvingen dat de Franse vloot aanstalten maakte om naar de geallieerden in Algerië te ontsnappen. De Franse matrozen en marinefusiliers boden lang genoeg weerstand om de Admiraliteit toe te laten alle 177 (!) oorlogsschepen in de haven te saboteren ,ttz vrijwillig te laten zinken ,al dan niet met explosieven.
Het was al heel augustus magnifiek weer, maar dat hielp de zaken in de badplaats natuurlijk niet vooruit. Benoni Ventiel was de enige die nog dacht, met de verhuur van wat billekarren, de Duitsers als toeristen te kunnen uitbuiten, maar dat sloeg lelijk tegen. De soldaten met vrij-van-dienst en dan vooral de laatst toegekomen Tsjechische versterkingen - wilden in groepjes van twee à vier wel eens zot doen en met deze ludieke vehikels door de verlaten straten van het Bad koersen. En er ook in volle vaart mee chargeren op de brede stroken stuifzand die steeds meer de Distellaan versperden. Maar nogal dikwijls mocht de fietsenmaker na zes uur 's avonds op zoek gaan waar die snaken zijn wielerpark gedumpt hadden. Want zijn mobiele broodwinning na verloop van de afgesproken tijd mooi terugbrengen naar de stal, dat kénden die gasten niet!... En bij de start een waarborg vragen of een pas bijhouden, dat ging natuurlijk bij dit soort toeristen evenmin, alleen al door de bijbelse spraakverwarring waarachter de Tsjechen zich verschuilden.
Gelukkig vond hij zijn gerief meestal rap terug, een straat verder, in de Avenue des Portiques bij het nieuwe kapsalon van de batterij. Daar schenen de verse rekruten op de eerste verdieping een soort ontmoetingsclub te hebben ingericht voor landgenoten, de Hussak-kring, een Tsjechisch Cultureel Centrum als het ware...Alhoewel, cultureel ?... Eerder spiritueel, ja, want er werd een flinke borrel gedronken en godweet wààr ze die vandaan haalden...Waarschijnlijk eigen stook..Maar het Friseurtje zorgde wel dat die gasten boven zijn 'kapperszaak' het niet al te bont maakten met drank en gezang en wierp iedereen op straat die niet op zijn eerste waarschuwing inbond. Want hommeles met zijn Chef, de Herr Feldwebel Deutinger, kon Hussak missen als de pest!
Zijn "zaloon" had een vliegende start genomen. In de midweek knipte hij in de kazerne Rustoord, maar op vrijdag, zaterdag en maandag werkt hij op het Bad. 's Morgens zaten daar altijd twee-drie soldaten gezelligkoutend te wachten om volgens militaire coupe kaalgepluimd te worden, en tegen vier uur kwamen op maandag de mannelijke burgers en op vrijdag en zaterdag de Dames aan de beurt. Meestal werkvolk en bedienden van de batterij Lakodam of de Kommandantur, zoals Briek Erte of de vrouwen van Jupps keuken, en bij gelegenheid een kind van dit personeel samen met z'n papa.
Nu hij merkte dat Hussak er de wind onder hield, wilde Jupp zich niet te veel met die gang van zaken op het Bad bemoeien. Hij wist dat bij de eerste wrijving met zijn Friseurtje het zou volstaan even de open plaats van latrinekuiser te vermelden om alle rimpels onmiddellijk plat te strijken... Voor het ogenblik hoefde hij tegen dit verwijfd mannetje de beest niet uit te hangen...
En Marie vaarde daar wel bij, want de Tsjech kende haar speciale relatie tot zijn baas en papte stoutmoedig met haar aan telkens hij 's vrijdag haar hoogblond coiffure gratis mocht bijwerken. Hij liet tegen haar lachend uitschijnen dat hij niet wakker lag van wetten en reglementen, en onderstreepte met een vette pinkoog dat hij bij gelegenheid heel veel kon fixen... Het volstond van te vragen... En als hij een onorthodoxe gunst nodig had van zijn chef, liet hij eerst bij haar een proefballonnetje op om Jupp om te praten. Dus hélemaal gratis waren zijn diensten niet, zoals Marie al vlug zou ondervinden...
Hoe dan ook, nu Hussak niet meer aan Jupps oren zaagde, kon deze al zijn aandacht besteden aan de vlotte afronding van zijn conflict met Fotostudio Hasard... Sinds hun aanvaring over die microfilms liep Paul er wel als een geslagen hond bij, maar zorgde er toch steeds voor dat Jupp de werkplaats 's zaterdags smetteloos ter beschikking kreeg. Wat al een hele vooruitgang was, vond hij. Nu moest hij die truiartiest nog even over hun nieuwe levensverzekering spreken en dan konden ze het incident verder vergeten...
Tenzij natuurlijk de plotse verdwijning van Jean Peerdepoot uit het Bad nog roet in het eten zou gooien. Want niemand had hem de laatste week nog gezien of had enig idee waar die triestige clown kon zitten. Zijn bureau in de Kleine Tennis was gesloten en op zijn huurkamer wees alles op een overhaast vertrek. Maar op de gemeente wisten ze van niks en op de Kommandantur had hij geen officiële Schein aangevraagd om naar het binnenland te verhuizen. Die vent was op de vlucht, zoveel was wel zeker! Maar waarom ?! Aan het gerucht dat hij voor dag en dauw van zijn bed was gelicht door de Gestapo werd weinig geloof gehecht omdat zo'n aanhouding in een kleine gemeenschap als het Bad hoe dan ook zou zijn opgevallen...
Toen Marie het enigma aan Jupp voortvertelde, gebaarde die van krommenaas. Maar hij voelde met zijn klompen aan dat Monsieur Jean met de noorderzon was vertrokken in verband met die microfilms van Paul...Verdwenen zonder te reageren op het geheim compromis van Jupp ,al was deze vlucht op zich al een duidelijk antwoord...En hij haalde Hauptmann Stolz over onmiddellijk beslag te leggen op de volledige inhoud van Jeans administratie, kadasterplannen incluis, en het gebouwtje in de put van de tennis te laten afsluiten en verzegelen. Er moest daar maar eens brand uitbreken hé...
Tegen Paul maakte hij wél een duidelijke zinspeling op de geheimzinnige verdwijning van Mr. Jean. Hij merkte dat Hasard compleet van z'n melk was na het lezen van wat Jupp zijn verzekeringscontract noemde. Op twee kantjes onthulde hij zijn ontdekking van de bijgaande microfilms en zijn vermoeden wie en wat daarbij betrokken was, onder andere Peerdepoot en diens Brusselse relaties...
" Ik heb begrepen, beste Paul, dat mijn vriendin Marie vroeger goed met u overweg kon, en heb daarom besloten deze zaak discreet af te handelen... Ge weet ook dat het niet mijn bedoeling is dat deze aantijgingen bij de Gestapo of de Sicherheidsdienst terecht zouden komen. Drie exemplaren van deze brief zullen daarom onder gesloten omslag bewaard worden door mijn vrienden, en normaal zullen deze omslagen ook tot in de eeuwigheid gesloten blijven... Maar moest u of mij iets overkomen dat niet pluis is, dan hebben mijn vrienden de opdracht met deze brieven de autoriteiten te verwittigen, en dan wordt heel dit nest amateurspionnen ausgerotted. Ik heb uit de plotse reislust van Monsieur Jean opgemaakt dat hij de boodschap al sinds een paar dagen opgevangen heeft. Des te beter! Als ook zijn vrienden zo verstandig willen zijn, is voor ons deze zaak proper afgehandeld, ja ?..."
Hasard bleek plots beter Duits te spreken dan hij tot nu toe had laten blijken, of had de zin anders al een paar nachten van buiten geleerd. Want met bibberende stem declameerde hij:" Herr Deutinger, ich bin Ihnen eeuwig dankbar..."
Zelfs de uitspraak viel mee...
Zoals gezegd: het ging de Duitsers opmerkelijk voor de wind. En ze lieten niet na dat op de radio met veel bazuingeschal aan de wereld te verkondigen. Of het nu ging om hun doorbraak naar de Wolga of om de nakende val van grote industriepool Stalingrad, hun opmars naar het Suezkanaal of het kelderen van hele vloten cargoschepen: om het even! De ene 'Sondermeldung' was nog niet uitgegalmd of daar zonden ze reeds de volgende uit. Werkelijk, het einde van deze schikkelijke oorlog leek godzijdank in zicht te komen, en dat was voor Jan met de pet geen dag te vroeg!
Even zorgde een Britse landingspoging op de Franse kust bij Dieppe nog voor een korte verwarring in de geesten van de grijze massa: hadden die stomme kakis het nu nóg niet begrepen ?! Die paar duizend doden vergrote toch maar enkel de miserie, verdomme! Het kon alleen het lijden van gewone mensen nog wat rekken...Maar bij het beluisteren van de BBC rechtten de verstokte Engelsgezinden de ruggen na al die tegenslagen van de laatste maanden en zagen de Duitsers reeds met de staart tussen de billen afdruipen...
Tot een dag later uit de zoveelste Sondermeldungbleek dat primo, de Moffen die rotzooi op de Franse Kanaalkust al aan het opruimen waren, en segundo, dat er bij heel deze tragische vertoning geen enkele Engelsman aan te pas was gekomen. Churchill had voor zijn misdadige krachtpatserij niet eens de politieke moed opgebracht om eigen troepen het vuur in te sturen! De drieduizend man die hij in dit "Avontuur van Dieppe" had verloren waren allemaal stomme Canadezen geweest. De Duitsers wilden er verder geen woorden meer aan vuil maken! ...
Wie minder opgezet waren met deze mislukte landing waren de strandvissers. In Westende waren dat er een stuk of tien, waaronder Roland en Robert, de zonen van Briek Erte. Die kregen voordien tegen de prijs van 10 frank een Spezialschein om overdag op de ebbelijn met rijen beaasde haken vis te stropen of met een sleepnet garnaal te vangen. Sinds eeuwen vulden de armste strandjutters op deze manier hun mager dieet aan en in de laatste drie winters hadden ze zo volop kunnen meeprofiteren van de wonderbare haringvangsten!... Maar na 'Dieppe' was het definitief uit met de pret: niemand mocht nog voorbij de ontelbare prikkeldraadversperringen op het strand komen, omdat ook deze stroken in ijltempo verpest werden met landmijnen, lichte en zware, maar allemaal even dodelijk!
Indien Nadine nog een aansporing nodig had om weer contact te zoeken met haar oude vlam, dan zorgde het geallieerde debacle in Dieppe daar wel voor. Nu de oorlog in Rusland ver op z'n einde liep zou Joseph wel vlug naar huis terugkeren, en was er voor hun liefde misschien nog een toekomst weggelegd... Dat zou ze die gast eens rap per geparfumeerde brief laten weten,zie! Want de twee àndere huwelijkskandidaten die ze in het vizier had gehouden - de zoon van aannemer Berenbiet en de zoon van dokter Loenders - hadden beiden bedroevend slapjes op haar charmes gereageerd. Ze wilde die twee vette vissen nog niet volledig uit het oog verliezen, maar het zou stom zijn een zékere vangst zoals de toekomstige officier Joseph Petré daarvoor op het spel te zetten! En voorlopig kon toch nog niemand haar verwijten met drie hengels tegelijk te vissen hé! ...
Ze had wel wat last om voor haar brief nog een beetje origineel nieuws te vinden, buiten de verloedering van de badplaats. Want twee maand geleden waren haar medische hoogstandjes bij de verzorging van leegbloedende slachtoffers van de ondermijnde villas niet in goede aarde gevallen bij Joseph. In feite te begrijpen, aangezien hijzelf dag en nacht rondom zich niets ànders zag dan kameraden die in flarden werden geschoten... Dus hield ze het maar bij Max, de prachtige Mechelse scheper van Bodega Bristol : Ge kent hem wel.
Dat stomme beest was tijdens de middagwandeling van zijn baasje Monsieur Dujardin weggelopen achter een konijn in de ondermijnde duinen tussen de Trianon en de Lac...En Bang! natuurlijk! ... Het dier had er nog ruim een uur hartverscheurend liggen janken midden in het mijnenveld.. Tot Dicke Pappie, als goede klant van de Bristol, er van op dertig meter met een geweer en twee kogels een eind aan maakte: vreselijk... Ze hebben Dujardin met een attaque moeten afvoeren naar de kliniek in Veurne...
Van Arthur Birnbaum had Nadine niets meer gehoord, schreef ze...Mogelijk had hij nog naar zijn vriendin Françoise De Bens geschreven, maar nu ze niet meer naar school gingen in Oostende had Nadine ook hààr uit het oog verloren. Naar 't schijnt vrijt ze stillekes min of meer met een Duitse Gefreiter met een stom brilletje, maar niet in 't openbaar...Nadine had wel gehoord dat Pa De Bens als kok naar Duitsland was gaan werken... " Om van het gezaag van zijn vrouw af te zijn, zeggen de mensen, maar in feite omdat ge nog moeilijk een deftig restaurant kunt open houden als er geen eten meer is. Een algemene teloorgang om van te blèten, als ge dat vergelijkt met het seizoen van voor den oorlog...
Het enige wat voor een vrouw het leven op het Bad nog een beetje draaglijk maakte was de komst van een Duitse Friseur. Een hele plezante, die ook Dames deed. Al het vrouwvolk van onze buurt loopt voor de moment met dezelfde kleur blond rond, maar binnen kort gaat hij uit het binnenland àndere tinten opgestuurd krijgen...
Ze twijfelde even of ze ook nog over de verdwijning van Peerdepoot zou schrijven, maar liet het zo. Ze herhaalde nog in de vlucht het speelse aanbod uit haar vorige brief: nu de oorlog in Rusland ver op z'n einde liep moest hij maar zo rap mogelijk terug naar huis komen en z'n best doen om haar hart opnieuw te veroveren! ... Daar hield ze nog steeds een warm hoekje voor hem vrij... Maar rap hé,schreef ze flirterig, want als ik lang de deur moet openhouden kon ik wel eens een valling krijgen van de trek! Of kon er sluiks wel eens een àndere kaper binnenglippen! ...Ik ken er twee die op de loer liggen, voegde ze er ondeugend aan toe...
Zo, haar kantjes waren vol: nu was het afwachten hoe Joseph ging reageren op haar speels uitgestoken hand... Indien niet, dan kon hij stikken, die stijfkop!
Het bracht natuurlijk meer zaad in 't bakje, maar alles wel beschouwd had Hussak met zijn burgerklanten meer last dan met zijn soldatenkoppen. Hij trok hen aan om meer inzicht te krijgen in de politieke kleur van de dorpelingen, maar slechts weinig klanten lieten die Duitse militair in hun kaarten kijken. De meesten hielden zich op de vlakte als hij onder het knippen wat loos viste naar hun oordeel over de bezetting en het strandverbod, de verdwenen toeristische drukte en naar hun verwachtingen peilde over het verloop van de oorlog...Bij een paar nieuwe vrienden die wel mee vooisden liet hij goed verstaan dat Tsjechen geen Duitsers waren en dat zijn landgenoten - zacht uitgedrukt - in het algemeen niet stonden te springen van geestdrift om in Feldgrau dienst te komen doen...
Bij Briek Erte viel dat niet in dovemansoren. Die brave man was content eindelijk nen Duts te ontmoeten die begrip scheen te hebben voor zijn diskreet Belgisch patriottisme. En die duidelijk inzag dat zijn werk bij de Kommandantur niet noodzakelijk betekende dat hij doorlopend met een stijf-opgestoken arm rondliep...Toen Briek ook nog uitlegde dat hij tot vorige maand huisbewaker was geweest van de Lac-aux-Dames - dat nu sinds Dieppe omgevormd werd tot Stützpunkt in de defensieperimeter van de kustbatterij - en er in de catacomben onder het zwembad alle verborgen hoeken en kanten kende, werd het Friseurtje plots één oor!
Verborgen hoeken en kanten, zei hij ? Onvindbaar voor een buitenstaander ? En grote ruimtes ? Konden er een paar man een tijdje in schuilen ? Interessant zeg!
En Briek kreeg als uitsmijter zo'n flinke walm reukwater over zijn kortgeknipte kop gespoten dat zijn vrouw Yvonne hem heel de avond achterdochtig bleef beloeren :" Ge stinkt naar de hoeren, Boontje! Opgelet hé vader! Als er hier een varkentje gewassen moet worden zal IK dat wel doen, verstaan!"
Jupp kon zijn 'levensverzekering' zonder problemen geplaatst krijgen bij zijn vriend Ferdi, die de gesloten omslag zwijgend aanvaardde en zelfs geen bijkomende vragen stelde...Met het tweede exemplaar, dat hij bij Marie in bewaring wilde geven, ging het niet zo vlot. Hoezo, wat bedoelde hij met verdwijnen ? En met dat pompeuze "slachtoffer van een aanslag" ? En wat heeft Paul Hasard daarmee te maken ? En was zijzelf ook in gevaar ? En Leon?...
" In wat voor nesten hebt ge u nu weer gestoken ?! Als ik er het fijne niet van mag weten, moet ge maar een andere zot vinden om mee te spelen, verstaan ?!"
Tenslotte was hij wel verplicht haar vaag uit te leggen dat hij haar vriend Paul gesnapt had bij een Duits-vijandige handeling, waarschijnlijk in opdracht van de verdwenen Herr Jean Peerdepoot...En dat Jupp in deze omslag alles over dat clubje had genoteerd. Indien hem iets mocht overkomen, moest ze die brief zonder verder commentaar aan de Dicke Pappie bezorgen. Hoe minder ze daar verder over wist, hoe veiliger het voor haar was. En het was van cruciaal belang dat niemand wist dat zij deze brief in bewaring had, goed begrepen ?...
Die zondag in Oostende deed Marie twee rare ontdekkingen. Toen Jupp haar op een ijsje trakteerde in de gekende crèmerie van de Wittenonnenstraat, zag ze voor het eerst dat de uitstalramen van de juweliersboetiek aan de overkant binnenin met kranten waren afgeschermd. Het luik voor de ingangsdeur was met een paar planken dichtgenageld en overplakt met verweerde anti-joodse propaganda, wat er op wees dat het pand al een tijdje leeg stond...
Het dienstertje van het ijssalon was blijkbaar geïmponeerd door de Duitse onderofficier en kon niets zinnigs uitbrengen. Maar de bazin wist, na wat aandringen, Marie te vertellen dat die Madam Rachèle waarschijnlijk naar Brussel was moeten verhuizen...Zéker weet ze het niet, Maar ge verstaat dat wel hé: Rachèle is toch geen echte Vlaamse naam... Surtout, haar man zaliger, die al een paar jaar geleden gestorven is, dien heette Polak, verstaat ge...
" Een Pool ?" vroeg Marie onnozel weg.
" Mais non...Un Juif, tu comprends ? " fluisterde ze met een wantrouwige blik in de richting van Jupp. " Un Juif, et ça c'est quandmême dangereux aujourdhui n'est ce pas... »
« En zij, was zij ook...heu zo...?"
"Dat peins ik niet...Zij heette Mortier of Coulier, en daarvan zijn er toch veel hier in de stad: Allemaal goede Vlamingen dat ik weet...Maar de Feldgendarmen hebben haar weggepest, wegens haar vent-zaliger en een oude klacht van de Marine, peins ik..."
De tweede verrassing beleefde Marie die zondag in hun rendez-voushotel, toen Jupp er op stond haar buik helemaal kaal te scheren! Mes en kwispel had hij op zak, dus ging hij niet over één nacht ijs! Een jeugdtrauma, waarschijnlijk, juist nu Marie zo'n moeite had gedaan om zich met het potje crème van Hussak overal te blonderen... Zijzelf vond het nogal een koude bedoening, maar god, als hij het zo leuker vond: voor haar niet gelaten!
Nadien was het zijn beurt om raar op te kijken toen Marie hem, tussen de bedrijven door, vertelde wat Hussak haar bij haar laatste watergolf gevraagd had. De oude leerboeken Engels van Joseph, toen die nog school liep in 't Atheneum van Oostende ? Wat zou die idioot dààrmee moeten aanvangen, verdomme! En Engels nog wel!... Daar moest hij het fijne van weten!
Zijn Friseurtje had zich blijkbaar aan deze achterdochtige charge van zijn chef verwacht, want hij legde heel rustig uit dat hij, zoals àlle Tsjechische studenten-middelbaar voor de oorlog, intensief Engelse les had gekregen en het ook nog wel een beetje sprak. Maar na tien jaar zat daar natuurlijk wel een spatje roest op, hé, en vandaar...
" Maar wat wil je hier nu in godsnaam met Engels aanvangen, als je nog niet eens deftig Duits kunt spreken verdomme ?!"
" Omdat ik hoorde dat de Duitse overwinnaars in Dieppe heel veel last hebben gehad om de krijgsgevangen Canadezen te ondervragen, Chef! Als die idioten vroeg of laat hier ook een landing willen wagen, zou het uitmelken van de krijgsgevangenen al heel wat vlotter verlopen indien wij met een paar man dezelfde taal spraken, nietwaar Chef ,als ge toestaat ?"
" Hoezo, met een paar man ?"
" Wel ja, als ik toch de leerboeken vind om mijn oude kennis op te poetsen, kan ik evengoed mijn streekgenoten daarvan laten meegenieten! Die hebben vroeger net zoals ik Engelse les gekregen op school en hebben waarschijnlijk dezelfde latente kennis als ik over gehouden...Dan gaat deze opfrissing in één moeite door! Klassikale Kultur als het ware, hé Chef! En u gaat toch over de Culturele Opleiding van de Soldaat hé Chef?!...Een cursus Engels naast de reeds bestaande kringen die zich in hun vrije tijd met muziek, literatuur, geschiedenis en modelbouw bezig houden: dat zou toch niet misstaan ?"
"Bon, als het voor de Kultur is, vooruit dan maar...Engels, je weet nooit waarvoor dat kan dienen."
Daarop werd de kamer boven het kapsalon fluks omgetoverd tot klas-en-clublokaal met een zwart bord en een paar bakken bier waar ook de Friseur zijn profijtje op nam...Kultur is niet noodzakelijk het monopolie van armoedzaaiers, hé...
Jetje wist dat Leon al een hele tijd op iets liep te broeden, maar ze vond dat hij er zelf maar mee voor de pinnen moest komen. En toen ze op een avond samen het laatste kattebelletje van Joseph over zijn frontinzet voor Leningrad ontcijferden, kwam het er eindelijk uit.
" Tante Jetje, wat peinst ge, zou ik dat niet beter eens aan de Jupp vragen, van die Bohemers?"
" Hoe, wat, Bohemers? !..."
" Wel ja: dat onze bompa van tien-negen een Bohemer was... Lijk dat de nonnen van Veurne zeggen..."
" Zeggen die dat? Contraire! Mij hebben ze altijd verteld ,met de complimenten van den Bisschop ,dat die Bohemers officieel just niks te maken hadden met de geboorte van den Dis. Ulle pa is te vinden gelegd in 't portiek van het klooster, maar niemand weet door wie! Méér daarvan hebt ge 't raden... En mijn gedacht kan de Jupp daar geen klaarte in brengen! Dus houde beter je mond dicht! "
" Maar enfin Jetje! Draait niet rond de pot! Iedereen weet dat het Bohemerwijf in de kloosterhof van Veurne een tweeling heeft gekregen alvorens dood te bloeien, en dat de nonnen 's morgens maar één kind meer tussen haar rokken vonden...Ge moet niet voor schoolmeester leren om te verstaan dat het eerstgeboren kind - onze pa - te vinden werd gelegd door de echte vader: ook een Bohemer die op z'n vlucht door de portierster werd herkend!"
Jetje haalde vermoeid de schouders op :" Allemaal praat voor de vaak, zonder het minste bewijs... Maar ik herhaal mijn vraag: wat heeft de Jupp daar verdimme mee te maken? !"
" Wel, als Duitser weet die van tien-negen min of meer wat ze met de Bohemers van plan zijn! Nu dat ze de Joden naar werkkampen in Polen sturen, en ook niet veel van Bohemers moeten hebben, zou het toch interessant zijn te weten wat ze met die mensen gaan aanvangen. Vooral door het getetter in 't dorp dat ons pa in feite ook zo'n Bohemer was, en dus ik en Joseph van 's gelijke! Of dan toch halvelings...En dat ik morgen misschien ook naar Polen zal moeten gaan werken..."
" Leon, houd op met dien zever! De Dicke Pappie waar gij nu voor werkt zal nooit toelaten dat gij met zo'n vage roddel uit dat nonnenklooster wordt lastig gevallen! Uw familie staat bij den Duits té goed bekend om zoiets te moeten vrezen. En moest er toch een ambetanterik u daarover komen ondervragen, zal de Jupp die wel rap een schop onder z'n gat geven! ...Gij, een Bohemer! Waar zijt ge dat nu weer gaan halen? !"
" Wel...'t Is maar dat de Pylieser graag zou hebben dat ik weer voor hem zou gaan varen... Op den ouden Astrid hé, terwijl hijzelf zou schipperen op zijn nieuwe boot, de Stéphanie...Maar 'k vraag mij af of het niet veiliger zou zijn, met het oog op Polen, van voort te blijven werken voor de Kommandantur... Als ze ambetant beginnen doen om mij op te eisen voor Polen, dan zal Pappie mij stukken beter kunnen verdedigen dan schipper Gerard, peins ik... Wat gij, tante Jetje? ..."
Als ge het korte kattebelletje van Joseph kon ontcijferen, bleek daar alvast niet direct uit dat de Russische verdedigers van Leningrad zich rap gingen overgeven... Akkoord, wat hij schreef was oud nieuws van een maand geleden, maar hij liet wel verstaan dat het Legioen praktisch dagelijks ààngevallen werd door het ingesloten garnizoen van de miljoenenstad, en niet omgekeerd! Als ze hem mochten geloven beleefden hij en zijn makkers in die modderige tranchées net zo'n verschrikkelijke drama's als de Belgische soldaten destijds in 14-18 in de Dodengang aan de Ijzer! Als Nadientje dàt moest horen zou ze wel verplicht zijn haar huwelijksplannen op een lager pitje te zetten! En Stance Berkenout, die wat verderop in de Bassevillestraat woonde, had van haar tweeling in het Legioen al even bedrukt nieuws gekregen...Volgens die gastjes schreven zouden de Vlamingen uit een tamelijk rustige frontsector in de ring rond Leningrad verder naar het oosten moeten schuiven om daar de geleden verliezen op te vullen. En zo hoorden ze méér geruchten dat de fut bij de Duitsers er ver uit was.
In feite was zowat overal de hoerastemming over een nakend oorlogseinde aan het wegzakken. Over de Duitse stormloop naar de Wolga, de Blitzkrieg in de Oekraïne, werd niet meer gesproken... En alles wat de mensen nog opvingen over de verovering van het reusachtig industrieel complex Stalingrad, ging over bloedig lijf-aan-lijfgevechten rond de reeds lang totaal vernietigde vleugel van een tractorenfabriek, steeds dezelfde...Het front stond er frustrerend stil... De Duitse vloedgolf was uitgeraasd, zou je zeggen... Ook de brandende olievelden van de Kaukasus waren blijkbaar geen voortzetting van dat offensief meer waard... Het leek wel of de overstroming van Rusland door Hitlers legioenen het hoogste dode tij had bereikten op deze uiterste grens nog even zou blijven klotsen, om dan langzaam maar zeker terug te trekken... Een Duitse bliksemoverwinning aan het Oostfront konden ze vergeten, temeer dat er weer een winter voor de deur stond... Al goed dat Joseph schreef over warme winterkleding die ze gingen ontvangen. Na de desastreuze slag voor Moskou, vorige winter schenen de Duitsers hun lesje wel geleerd te hebben...
Ook in Noord-Afrika scheen de geestdrift er een beetje uit te gaan, al waren de mensen het gewoon dat het front daar na een stilstand plots honderden kilometers opschoof, om dan weer weken te bevriezen, bij wijze van spreken... Dus daar was voor Rommels Afrikakorps nog alles mogelijk, met het Suezkanaal op slechts één dag rijden. Al sprak de Engelse post voor het eerst over onneembare vestingen in deze smalle zandstrook langs de kust: daar zou de Woestijnvos zeker zijn tanden op stukbijten! Wat de oorlog verdomme wéér voor minstens een jaar kon verlengen...
Kwam daarbij dat de Amerikaanse vliegers in klaarlichte dag half Rijsel in puin hadden gesmeten! Dat kont ge natuurlijk verwachten als ge een bende geschifte negers in zo'n zwaar machien zette! Die zwarte gangsters vermoordden op deze manier gewetenloos in één klap over de driehonderd bevriende burgers! Stomme klootzakken: ze moesten toch weten dat ze zo niet veel vrienden gingen bijmaken hé!... En waarom in godsnaam Rijsel? Voor 't zelfde geld kon hun volgende slachtoffer wel Brugge zijn! Of net zo goed Kortrijk, Gent of Antwerpen! Want naar 't schijnt hadden die zwarte cultuurbarbaren geen flauw idee wat ze hier aanrichtten! Ze vliegen recht naar een punt op de kaart en trekken gewoon hun schuif open, zonder benul van wat zij aanrichten met hun honderden bommen van samen minstens vijftig ton! Waanzin! En natuurlijk zonder één Duitser te treffen!...
Ook voor de Zwarthemden van het VNV kwam heel onverwacht een einde aan hun groei: de plotse dood van hun vurige Leider Staf De Clercq sloeg in als een bliksemschicht! En in zijn plaats zou er een ongekende prof het stuur overnemen: dokter Elias... Een babbelaar op de plaats van een krijger, een diplomaat die een soldaat vervangt... Een teken aan de wand!
In dit wazige klimaat, waarin niets nog scheen te lukken, verloor iedereen zijn moeizaam opgebouwde zekerheden. De Duitsers leken op het toppunt van hun macht te staan en toch te twijfelen... Ze heersten over Europa van de Noordkaap tot de Pyreneeën en van de Atlantik tot de Noord-Afrikaanse stranden, maar toch gaven hun vijanden het niet op! Dachten die nog een kans te hebben, misschien, omdat de Mof bij dit sinister pokerspel zijn hand overboden had? Of lieten zij de zaak liever verrotten en hoopten zij dat de reus op lemen voeten wel vanzelf zou instorten zoals in Gullivers Reizen? Misschien onder de aanhoudende speldenprikken van massabombardementen op cultuursteden, die nochtans enkel de burgerbevolking troffen. En waarbij niemand in de bezette gebieden nog zeker was van zijn leven, en gelijk wie, in volle willekeur, binnen de paar minuten alle gave en goed kwijt te raken!
Echt om er het noorden bij te verliezen!
Wie daar schijnbaar niet de minste last van had was Hussak, het Friseurtje! Wat er in de wereld ook aan drama's gebeurde leek hem niet in het minst te interesseren, zolang hij zijn eigen nestje maar verder kon uitbouwen. Die gladde aal had door zijn opgewekte zorgeloosheid iedereen voor zich ingenomen, zijn baas Jupp nog het meest...Zijn kwebbel stond nooit stil, en zo haalde hij moeiteloos bij iedereen de pieren uit de neus. Hij had het nooit over de wisselvalligheden van de oorlog en praatte al zijn klanten naar de mond, maar leek na elke knipbeurt zijn mentale steekkaartenbak aan te vullen. Met Jupp had hij een soort zwijgende overeenkomst afgesloten om alle geruchten die hij kon opvissen aan hem door te spelen in ruil voor hints die het commando onofficieel onder de troep wilde verspreiden zonder de schokgolf van een 'Bekantmachung'...
Al wilde de man het niet zo gezegd hebben : heel zijn systeem steunde op Voor-wat-hoort-wat...Toen Marie liet verstaan dat ze wel graag een ietsje warmere kleur blond wilde proberen, siste hij twijfelend tussen zijn tanden: Schwer-schwer, liebe Dame! Zo eenvoudig als zij het voorstelde zou dat zéker niet gaan...
Marie had zoal iets voelen aankomen, toen de Figaro bij de laatste Wasserwelle steeds maar stond te vissen naar de talen die een student van de Mittelschule hier te verwerken kreeg: Frans, Duits, Engels? Nou-nou! Die Vlaamse jongens moesten op die manier geen schrik hebben van de vreemde toeristen, hé! ...En daarbovenop nog aan zelfstudie deden met een cursus Assimil op fonoplaten,hé! Waar hij dàt gehaald had kon Marie wel raden: van Leon natuurlijk! Die had het blijkbaar nodig gevonden over de koffergramofoon en de platencollectie van Arthur Birnbaum te zwetsen! Maar toen Hussak over deze heiligdommen van Joseph begon sloeg ze dicht, en Hussak was te glad om nog verder aan te dringen...Hij zou het vast langs een omweg proberen...
Marie was dan ook niet verwonderd toen Jupp haar op een avond plots vroeg of zij die oude fonoplaten met negermuziek van Joseph nog langer wilde bewaren. Nu ze bij hoog en bij laag beweerde dien onnozele kloot uit haar leven geschrapt te hebben, kon ze misschien Hussak een plezier doen door hem Josephs cursus Assimil-Engels uit te lenen. Die kwibus scheen daar heel erg op uit te zijn...En wegens diens experimenten met z'n haarkleuringen kon je de man beter te vriend houden als je niet plots met een groene haardos wilde rondlopen...
Nou, in godsnaam dan maar: Jupp moest samen met Leon maar eens in de rommel van Joseph kijken of die iets konden vinden. Zij was niet van plan haar handen daaraan vuil te maken!
Het verwachte Russische winteroffensief barstte los tijdens een hevige sneeuwstorm op 19/11/42, ten noorden en ten zuiden van de Duitse wig naar Stalingrad en brak binnen de vier uur (!) dwars door de zwakke (hoofdzakelijk Roemeense) flankverdediging.
Generaal Paulus zag onmiddellijk een omsingeling van zijn 6.Leger dreigen en vroeg Hitler toelating om, 150 km naar het zuidwesten, achter de Don terug te trekken. Pas op 22/11 reageerde Hitler :alle uiteengeslagen eenhedenmoesten gegroepeerd worden om de stad en het achterland te houden en desnoods overal ter plaatse in egelstelling gaan als ze omsingeld zouden worden. De verwaande Rijksmaarschalk Goering beloofde dat de Luftwaffe zou instaan om de belegerde troepen vanuit de lucht te bevoorraden...
Op 23/11 sloot de Russische tang bij Kalatch, 70 km ten westen van Stalingrad. En terwijl het omsingelde 6. Leger de volgende dagen langzaam maar zeker in een steeds kleiner gebied naar het oosten tegen de Wolga werd aangedrukt, week ook het oude front steeds meer naar het westen.
Uiteindelijk op 1/12, toen de kloof tussen beide Duitse fronten reeds 100 km breed was, gaf Hitler opdracht met een tankaanval vanuit het zuidwesten de verbinding met Stalingrad te herstellen. Niet om de belegerden langs deze corridor te laten vluchten maar enkel om de stad te kunnen bevoorraden en de gekwetsten af te voeren. Want Goering had ondertussen volledig gefaald in zijn belofte het 6. Leger langs de lucht te bevoorraden, in hoofdzaak omdat alle vliegvelden binnen het omsingelde gebied ofwel veroverd waren door de Russen, ofwel onbruikbaar waren ondergesneeuwd.
Op 12/12 startte veldmaarschalk von Manstein zijn tegenaanval op 140 km van de stad en maakte goede vorderingen. Hij geraakte op 22/12 tot op 45 km van de omsingelde troepen. Maar op 23/12 moest hij plots terugtrekken omdat een grote Russische doorbraak in de richting van Rostov hem achter zijn rug dreigde te omsingelen, en samen mét hem de twee Duitse legers in de Kaukasus.
Op 29/12 gaf Hitler het Kaukasusleger toelating om 700 km (!) terug te trekken op Rostov, waar het toch reeds volop in ijltempo naartoe vluchtte...Maar het Donleger moest kost wat kost stand houden. Doch dààr had het 8.Italiaanse leger de Don reeds een week voordien moeten lossen en hun vlucht was niet meer te stuiten. Heel het zuidelijke front stond begin januari 43 op instorten. En toen Rostov op 14/2 door de Russen heroverd werd, kon het Duitse Kaukasusleger enkel nog stand houden in het Koubanbruggenhoofd op de oostelijke oever van de Zee van Azov.
Ondertussen was heel het achterland van Stalingrad voor de Duitsers verloren gegaan en wat overbleef van het 6. Leger klampte zich wanhopig vast aan elke ruïne van de binnenstad. Om verder bloedvergieten te vermijden boden de Russen op 8/1/43 een eervolle overgave aan die door Hitler kortweg werd afgewezen.
Op 10/1 openden de Russen dan hun eindoffensief. Gesteund door 5.000 kanonnen en 2.000 tanks splitsten ze op 24/1 de ring rond de stad in drie eilandjes en veroverden het laatste noodvliegveld. Weer boden ze Paulus een eervolle overgave aan, maar deze kreeg van zijn Führer het bevel door te vechten tot de laatste man.
0p 2/2/43 om 12 uur begaf het laatste Duitse weerstandnest aan de Wolga. Van het oorspronkelijk 284.000 man sterke 6.Leger vatten 91.000 levende lijken de lange mars aan naar de Siberische gevangenkampen.
Toen 15 jaar later, in 1958, de balans van deze ramp bij de Wolga werd opgemaakt, bleken uiteindelijk slechts 5.000 overlevende "Stalingrad-kämpfer" uit de Siberische hel in Duitsland te zijn weergekeerd...
...EN GUADALCANAL.
Niet alleen de Duitsers, maar ook hun Japanse bondgenoten begonnen in de winter '42-'43 aan de-weg-terug, die hen onherroepelijk naar de onvoorwaardelijke overgave zou leiden.
Sinds ze in '31 besloten hun conflict met China met de wapens te beslechten en Mandjoerije te bezetten, hadden ze in de loop der jaren zowat heel Zuidoost-Azië onder de voet gelopen. Ze hoopten zo de Chineese generaal Tsjang Kai-sjek, die ze ondanks vele vernietigende veldslagen niet op de knieën kregen, van zijn economische hulpbronnen af te snijden en tot overgave te dwingen. In april '41 draaiden ze de Russische kraan dicht door met de Sovjets een non-agressiepact te sluiten. In juli moest het Franse Vichy-bestuur zich na een korte strijd in Hanoi neerleggen bij een Japanse bezetting van heel Indo-China. Maar in '42 werd, na de val van Singapore en Rangoon, hun opmars door Birma tijdens verwarde junglegevechten gestopt tegen de grens van Brits-Indië.
Ondertussen veroverden ze echter met behulp van hun vloot - die sterker én moderner bleek dan de gecombineerde eskaders van de Amerikanen, Engelsen en Nederlanders samen - onweerstaanbaar de Filippijnen, Nederlands-Indië en alle eilanden ten westen van Midway. Hun landing op dit laatste eiland kon na een uitputtend treffen tussen de beide vloten op 4 juni '42 afgeslagen worden. Daarbij bleek echter voor het eerst dat de vliegkampschepen - tot nu toe hun hoofdtroef bij de verovering van Melanesië - te kwetsbaar waren en de vervanging van deze gekelderde reuzen te kostelijk en te tijdrovend.
Tijdens drie enorme zeeslagen rond Guadalcanal(8/5 Koraalzee, 23/8 Solomons en 24/10 Santa Cruz ) verloren beide kampen 30% van de ingezette schepen en 60% van hun carriers, maar waar Japan deze verliezen niet meer door nieuwe kon vervangen bouwden de werven in de USA nu oorlogsbodems aan de lopende band.
Als basis om Australië binnen te vallen legden de Japanners, bij gebrek aan vliegdekschepen, daarom als springplank op de meest zuidelijk gelegen eilanden zoals Guadalcanal permanente vliegvelden aan. Dit konden de Amerikanen niet toestaan en met hun eerste amfibieaanval van de oorlog veroverden ze begin augustus '42 met drie bataljons het vliegveld van Guadalcanal. Gedurende zes maanden werd om een perimeter van een paar mijl verbeten gevochten terwijl beide kampen steeds meer versterkingen aanvoerden. Pas in februari '43 ontruimden de Japanners het eiland, 28.000 doden achterlatend tegen ruim 1.500 gesneuvelde Amerikanen. Deze cijfers houden geen rekening met de enorme verliezen bij de marine.
Maar de tij was gekeerd. En zoals Stalingrad voor de Duitsers betekende Guadalcanal voor Japan het begin van de ondergang, tweeënhalf jaar later...
Beslaat de periode van december '42 tot augustus '44 waarin sprake is van goud en juwelen, niet-arisch bloed, koudvuur en een warme Schwester Monika, plus een wrange 'Bevrijding' en de kille aanslag op Marie...
B59. VREEMD VOLK.
Westende, einde herfst 1942.
Zoals te verwachten was, stonden er, samen met weer een oorlogswinter in aantocht, grote gebeurtenissen voor de deur. Niet dat de mensen, zoals vorig jaar, opnieuw voor een hongersnood vreesden, want ditmaal was uitzonderlijk de aardappeloogst eens niét mislukt. En de Duitsers haalden hun voedselvoorraden nu volop uit de Oekraïne zonder onze boeren leeg te zuigen...
Neen, iedereen voelde dat de glorierijke tijd van de Duitse Sondermeldungen nu voorbij was: vanaf deze winter was het de beurt aan de Engelsman om te beginnen met victorie kraaien...Maarschalk Rommels fameuze laatste sprong naar het Suezkanaal was op een bloedige sisser uitgedraaid en de BBC bazuinde rond dat het Afrikakorps vernietigend verslagen werd in El Alamein : enkel de eindeloze vlucht naar het westen ,richting Tripoli en Tunesië ,kon de man nog redden...
"Flauwe kul, natuurlijk!" suste Jupp :"Onze sluwe Woestijnvos is niet voor één gat te vangen ! "
Ook toen plots bekend werd gemaakt dat de Amerikanen op een paar plaatsen van de Marokkaanse en Algerijnse kust geland waren, zogenaamd achter de rug van het wijkende Afrikakorps - maar dan voor alle veiligheid wel héél ver er achter! - was er volgens Jupp nog geen vuiltje aan de lucht. "Dààr of in Jacamacca, dat maakt niets uit! Die verwijfde operettesoldaatjes uit Hollywood met hun slobkousen en hun speelgoedgeweertje hebben niet eens moeten vechten tegen de Franse koloniale troepen die daar lagen te maffen! Wacht maar tot ze met onze mannen te maken krijgen! Nog voor Kerstmis is de boel daar opgekuist en vluchten ze weer over zee, zoals in Dieppe! En ondertussen hebben wij als tegenzet in twee dagen tijd heel Zuid-Frankrijk bezet, en daarmee de enige zwakke plek in onze verdediging opgevuld! Dat landingsmaneuver van de Yanks heeft ons dus niets dan winst opgebracht !"
En de opwinding over Noord-Afrika ging inderdaad weer even vlug liggen als ze was opgeflakkerd...Rommel ontruimde wel iedere dag een honderd kilometer woestijn, maar wat stelde dat voor? Een hoop zand?...
Maar tien dagen later brak het gevreesde Russische winteroffensief los en dat leek al straffere kost. Gelukkig bleef het in de ring rond Leningrad voorlopig rustig, hoorde Leon... Want daar vochten onze Vlaamse jongens al iedere dag vertwijfeld om stand te houden, en die zouden door dergelijke massale stormlopen van de Ruskis hopeloos weggespoeld worden... Neen, helemaal in het zuiden was het te doen, bij de uitstulping naar Stalingrad, waar - weer volgens Jupp - de Führer hun aanval ook had opgewacht. Een flinke, geplande frontcorrectie (of zeg maar een "ordelijke terugtocht" ,als zoiets al bestaat...) tot aan de Don zou dat varkentje wel wassen!
Maar de zelfzekere vrijer van zijn moeder kreeg het een week later op een avond toch aan de stok met Leon. Die had in het achterzaaltje van Het Anker op de grote landkaart mogen gaan zien hoe de Russen - volgens de sluikzender van de BBC - heel de Duitse uitstulping met een reusachtig tangoffensief hadden afgeknipt, en hij liet zich door Jupp verder niets wijsmaken!
"Heel uw fameuze Frontabschnitt Stalingrad daar, zit in een reusachtige zak opgesloten, gelijk Joseph heeft meegemaakt aan de Wolchov, een jaar geleden. Maar nu zijn de rollen omgekeerd! Dees keer zitten niet de Russische legers in 't net gevangen, maar die van u!"
Marie was te moe om de twee volleerde caféstrategen tot bedaren te brengen en ging vroeg slapen, toch op een rare manier content dat Joseph een heel eind uit de buurt van Stalingrad de stomme kloot uithing...
De zondag daarop, toen Leon na de mis op de achterkoer met de hond aan 't ravotten was, kreeg hij opeens de indruk dat buurvrouw Jetje vanuit haar mansardevenster mee genoot van hun gestoei. Hij wierp lachend een blik omhoog, en keek vlak in het gezicht van... een volslagen vreemde vrouw! Een geverfde blondine, zag hij in een flits...met opvallend zwarte ogen en wenkbrauwen... Echt geen vrouw van 't dorp, voelde hij instinctief...
Plots scheen het mens van haar verrassing te bekomen en week vlug achteruit. Het gebleekte voddengordijntje viel dicht, en dat was dat...
Tiens-tiens, dacht Leon: Tante Jetje heeft visite - zo te zien een logé - en heeft ons daar niks van verteld... Raar hé...
En toen Marie thuis kwam van haar werk voor het middageten, verzekerde zij kortaf dat Jetje heel de morgen met haar samen in de Duitse keuken had gewerkt :" Ge gaat toch weer geen spoken zien, hé vent! Haar oude vriendin van Oostende, die vroeger nogal eens kwam logeren, kan het sowieso niet geweest zijn, want die is naar Brussel verkast op bevel van de Feldgendarmerie... Jetje zal ondertussen misschien een nieuwe hartsvriendin gevonden hebben, zeker... Al interesseert ons dat niet echt, hé..."
Het interesseerde haar zo weinig dat ze niet kon nalaten Jetje de volgende morgen voor het blok te zetten.
" Ge had gisteren visite?" Meer een beschuldiging dan een vraag. "Komiek dat ge daar niks van verteld hebt... Of mocht ik dat niet weten, soms?" Die zat!
Maar omdat ze merkte dat Jetje lichtelijk in paniek raakte, verzachte zij haar aanval direct :" Ge weet Jetje, het geneert mij niet meer als ge een nieuwe vriendin aan 't zoeken zijt... Die oude affaire tussen ons is in mijn ogen al lang amen en uit. Het heeft onze bakvisjaren gekleurd, en mij over de eerste schok met Dis geholpen, maar nu zijn ik compleet content met een vent lijk de Jupp... Mijn gedacht zijt gij volledig vrij te doen wat ge wilt met uw leven. Ik versta dat ge u eenzaam kunt voelen in dat groot huis en dat koud bed, nu dat Rachel naar Brussel is vertrokken... En als ge dat kunt oplossen met een nieuwe vriendin: mijn zegen hebt ge, kind! "
Jetje wist zo vlug niet wat zeggen. Ze leek eerst het zonlicht te willen ontkennen, maar mompelde tenslotte iets van haar nicht...
"Gij? Een nicht van onze ouderdom? Waar hebt ge die nog gevonden? Gij waart toch de oudste van de kinders Neuville?"
" Allee, ik zeg nu nicht, maar in feite is 't geen echte familie. Ze is uit een Amerikaans bombardement op Kortrijk gered en erg onderkomen... De zeelucht zal haar goed doen...Een paar dagen maar en z'is weer wég..."
"Als ze van de zeelucht vetter moet worden, zal dat in een paar dagen niet lukken, vrees ik! ... Maar allee, als ge er kortelings wat meer over wilt vertellen - maar dan échtig hé! - komt dan met haar eens een jatte caffe drinken! Dan kan ik mijn opvolgster eens van dichtenbij keuren! ..." En om de zaak helemaal af te ronden monkelde ze nog:" Ik hoop voor u dat ze plezante tetjes heeft! "
Die avond kwam Jetje inderdaad bedremmeld even buurten. Maar helemaal alleen. Marie deed even spottend alsof ze op de koer nog iemand zocht, maar zei toen "Zet-je!" en begon zwijgend een pot ersatzkoffie klaar te maken. Achter haar rug loosde Jetje een zware zucht:" Is de Leon niet omtrent?"
"Dien is gaat vrijen met de kleine van de Lakodam." zei Marie tegen het gasvuur: " Maar proper hé! Hij weet dat hij bij mij niet moet afkomen met vuil manieren! ..."
Stilte...
" Wel, Jetje, er ligt gelijk iets op uw maag, kind?"
Weer een zware zucht. " Het leven is toch niet meer normaal hé Marie! Als een mens in haar eigen huis al niet meer mag ontvangen wie dat zij wilt! ..."
Marie draaide zich om en keek haar vriendin begrijpend aan: " Die blonde op de mansarde? Hebt ge mij daarover soms horen klagen? Of mag dat ook al niet meer van den Duits?"
"Neen begot! Misschien hoogstens voor een dag of drie, en dan nog zékers niét zonder Schein! ..."
" Wel, vraagt er dan één aan hé, bij Pappie... Dat is toch geen menseneter verdimme?... Of langs den Engelborghs, als ge een goed woordje nodig hebt..."
" Mensenlief Marie! Het is hier spergebied hé, moest ge 't nog niet weten! Ze laten hier geen vreemd volk meer binnen, en zeker geen zonder geldigen Ausweis, of wat peinst gij wel! Ze zou zo eens een stukske van hunnen pinnekensdraad moeten pikken!"
"Zonder geldigen Ausweis?" vroeg Marie ter bevestiging verwonderd: " Hoe is die blonde dan hier binnen geraakt, in het spergebied? En hoe lang zit die al bij u in huis? " Ze dacht aan de schrik die ze zelf had geleden, in april van vorig jaar, toen haar broer René plots met die Engelse vlieger was aan komen waaien...Maar die blonde van hiernaast was duidelijk een vrouw, had Leon gezegd, en géén soldaat, of 't zou een geparachuteerde spionne moeten zijn...Zo ene die geheime telegrams verstuurt in morse langs de radio... Haar hart sloeg een slag over van de spanning!
" Heeft de kleine haar niet herkend?" vroeg Jetje verwonderd. Maar Maries ontkenning scheen haar niet op te luchten: " Marie, ik kan er niet mee lachen: het is hier een kwestie van leven of dood, verstaat ge?! Ik kan daarover niks meer vertellen... Of ge moet mij op het hoofd van uw kinders en in naam van onze oude vriendschap zweren van het nooit aan een ander voort te vertellen!"
"Zeg Jetje, als 't zo'n zwaar geheim is, wil ik het liever niet weten, hé mens! Ik heb al zever genoeg aan mijn kop!"
"Maar dat gaat zo niet Marie! Nu dat de Leon haar gezien heeft, zijn ik wel verplicht u getweeën in vertrouwen te nemen. Met een half geheim kan niemand leven... Allee Marie, zweert het! "
Bleek uiteindelijk dat de vrouw in kwestie niemand ànders was dan haar oude vriendin Rachel, de vamp die Marie zo zwoel had toegelonkt uit de vitrine van de juwelenboetiek van de Wittenonnenstraat in Oostende.
" Dan zit ze dus niet meer in Brussel?"
" Nooit geweest. Ze kon het niet over haar hart krijgen om mij hier achter te laten, misschien wel voor een jaar of meer, gotweet! Ze is voor het zicht van de menschen wel naar de treinstatie geweest om een grote valies vodden op te sturen naar de depot in Brussel, maar zelf heeft ze sluiks op de velo uit de consigne demi-tour gemaakt naar hier..."
" Maar had ze van den Duits échtig bevel gekregen dat ze uit haar boetiek moest? Ik heb gezien dat die nu al een hele tijd leeg staat te verkommeren..."
" Op aanstoken van de Marine zijn die gasten van de Hitlerjeugd haar beginnen pesten na die zogezegde roofoverval door twee matrozen die Rachel in scène had gezet. De dag dat ze haar ruit hebben ingesmeten, heeft ze haar souvenirwinkel niet meer open durven doen en alle blaffeturen met nagels vastgezet...Dan is ze nog een tijdje daarboven dat pand blijven wonen tot den Engelsman op een nacht de halve Christinastraat heeft plat gesmeten...En z'is dan zogenaamd officieel gaan lopen naar Brussel, maar in feite was 't naar hier..."
" En hoelang zit dat mens dan al hier?"
" Ruim twee maanden..."
" Twee maanden?! En hebt ge daar al dien tijd eten voor gevonden, zo zonder rantsoenkaart?"
" Rachel heeft veel gouden juwelen van haar vroegere winkel...Ik heb het één en ander gefikst met de Friseur Hussak in ruil voor dozen vlees van de troep...We trekken goed onze plan en kunnen zo nog wel een tijdje voort..."
"Omdat ge denkt haar situatie hier met de tijd te kunnen regelen?"
" Hier niet... Hiér, dat is hopeloos en het zal er niet op verbeteren...Maar misschien zouden we later samen kunnen verhuizen naar het binnenland...Méér zeg ik daar niet van. Het is te gevaarlijk...'
"Omdat ze een Jodin is?"
"Dat is ze niet! Wel getrouwd geweest met een jood, en dat kan den Duits ook al niet verdragen! Maar vooral omdat ze in feite geen familie van mij is..."
En Jetje vervolgde zuchtend: " Verboden onderdak te geven in de sperzone of 't moest aan naaste familie zijn. En dan moet ge nog mits officieel aanvraag een tijdelijke toelating krijgen! ...Ik kan dat vergeten: Rachel is geen naaste familie! En ze kan geen officiële aanvraag doen want ze zit hier zonder Ausweis, volledig onwettelijk, ondergedoken of 't scheelt niet veel... Als dat uitkomt hangen wij alle twee! 't Is daarom van levensbelang dat zoiets niet uitlekt...Ik reken dus op u, hé Marie! "
Marie wuifde dat glimlachend weg:" Ge kunt gerust zijn, mens! Moest ge weten hoeveel er van ons kennissen al bij den Duits in de bak zouden vliegen, moest ik mijn mond open doen! In 't dorp zeker tien, en zwaar gevallen hé: spionnen die de kogel zouden kunnen krijgen...Ik zeg maar dat..."
" Heregods! De kogel!? Menschen die ik ken?"
" Bah! pochte ze: Paul Hazard, om te beginnen...En Peerdepoot, als ge die nog kent?...En Briek Erte, en weet-ik-wie nog allemaal...Zijt gerust Jetje, bij mij is dat zogenaamd geheim van u zo veilig als in de biechtstoel! Zolang de menschen mij niet ambeteren, zwijg ik als een graf..."
Maar aan de starre ogen van haar vriendin meende ze te zien dat ze beter wat minder vlotte garanties voor haar stilzwijgen had gegeven!
Het was waarschijnlijk tekenend voor de verwarring die bij de mensen heerste, maar toen er begin december in 't binnenland weer een chemische fabriek zonder aanwijsbare reden in de lucht vloog, werd er nog nauwelijks naar de Witte Brigade verwezen. Ditmaal was het de TNT-fabriek van Balen-Wezel, en stierven er in één klap vijftig werknemers, maar uit ondervinding had de Weerstand geleerd dat ze dergelijke wapenfeiten beter niet kon opeisen! Slechte reclame, en de mensen waren er nog niet rijp voor... Alhoewel, rijp?.. Wekelijks maakten de geallieerden met het bombarderen van een willekeurige stad méér dan vijftig burgerslachtoffers: de mensen keken er niet meer van op...Maar het begrijpen deden ze niet ,want er was nooit een Duitser bij de doden.
Wat ze wél begrepen - en 't is triestig om zeggen - maar mensenlevens waren waardeloos geworden... Zelfs Kardinaal Van Roey had van op de kansel laten oproepen tot meer broederschap en minder fanatisme, wat natuurlijk een lachertje was indien het niet zo dramatisch ware geweest. Want in de Walen en de Kempen schoten terroristen met de regelmaat van de klok Duitsgezinde streekgenoten of hun gezinsleden neer uit wraak voor razzias van de bezetter (of omgekeerd...) en de 'Brave Burger' las nog nauwelijks de aangeplakte Bekanntmachung van de terechtgestelde gijzelaars...
Uitzichtloos... Al twee jaar sneuvelden er dagelijks ,links en rechts ,in België of het buitenland ,duizenden mensen, al dan niet in uniform, en nóg was er geen énkele hoop dat binnenkort de vrede zou zegevieren... Echt neerdrukkend.
De brief van Joseph deed de deur dicht. Al schreef hij het niet met zoveel woorden, maar ook bij hem dropen de wanhoop en de ontgoocheling uit iedere paragraaf... Zelfs zijn blijde zinsnede dat hij officieel bevorderd was geworden tot Unterscharführer - wat dat ook mocht betekenen - kon de algemene indruk van troosteloosheid niet verdoezelen...
" Unterscharführer, dat is zoveel als sergeant." wist Leon: " Dan is hij de baas over tien man: een sectie lijk ze zeggen... Al goed dat hem er zelf mee kan lachen, want hij schrijft dat ze hem met die graad nog altijd geen wit paard gaan geven... Maar wel triestig, waar hij laat verstaan dat hij met al die gewonden dikwijls moeite heeft om nog aan zijn tien man te geraken ! "
" Pertang," zei Jetje:" Ik dacht dat ze alleen in Stalingrad op hun donder kregen..."
" Vergeet het, tante Jetje! Ik heb nog eens op de grote kaart van Het Anker mogen zien: het stinkt overal even erg! Die omsingelde Duitse troepen van Stalingrad zijn bijna allemaal doodgevroren en in de pan gehakt, of 't scheelt niet veel: daar spreken ze al niet meer van... Maar die van de Kaukasus zijn compleet op de vlucht, volle vitesse! En niet te vergeten: de Ruskis hebben ook de Duitse omsingeling rond Leningrad verbroken, just oostelijk waar Joseph ligt. Hij schrijft daar nog niks over in deze brief omdat die dateert van heel lang voor Nieuwjaar. Maar mijn gedacht gaat hij een dezer dagen volop in de brokken gaan delen, zie..."
Verdikke, dat was nu al het derde kerstfeest dat Marie met Jupp vierde: wat vloog de tijd! Weer was hij op een onchristelijk uur samen met zijn vriend Ferdi, een Schwarzwaldtorte en twee flessen drank bij de Stella Maris binnen gevallen, en net als vorige jaren al goed zat. En weer hadden die twee hun heimwee uitgeschreeuwd met hun ondertussen wat belegen klassiekers Wenn ich an meine Heimat dencke, seh ich den Dom so vor mich stehn afgewisseld met zijn meer filosofisch getinte Alle Tage ist keen Sonntag...
Met zo'n beperkt repertoire zou het komisch duo vast geen zalen vullen. En het werd zelfs uitgesproken vervelend toen Jupp zijn vroegere takt van geheime aanbidder overboord gooide en Marie opdringerig het hof wilde maken waar Leon en de hond bijzaten. Tot overmaat van ramp vond Ferdi dat de eenzame Nachbarfrau Jetje ,waar hij de laatste tijd in de troepenkeuken blijkbaar al eens naar gelonkt had , best opgetrommeld mocht worden om hém te troosten.
Onnodig te zeggen dat het feest nogal verward en abrupt eindigde en Marie haar Liebling de volgende dag héél nadrukkelijk en uitvoerig de afgesproken spelregels moest herinneren. Als hij niet proper en discreet met haar kon omgaan, mocht hij het schudden! Verstaan! Het was tegenwoordig absoluut onnodig de dorpsgenoten met haar losbandig leven te vermeien: die hadden al genoeg stof om haar reputatie door het slijk te halen!
" En breng die onnozele Ferdi maar rap aan zijn verstand dat hij van Jetje moest afblijven hé: daar kunnen enkel dramas van komen! ..."
Ja, Jupp kreeg het moeilijk met Marie!... Want met Nieuwjaar was het dan weer in de Hussak-kring uit de hand gelopen, het Kulturverein boven het kapsalon dat eveneens onder Chef Deutinger resorteerde... De Tsjechen hadden er een feestje willen bouwen en het Friseurtje kon een paar van zijn beste vrouwelijke klanten strikken voor de zatte receptie... Niet zo'n goed idee, bleek al vlug. Want Marie werd onmiddellijk aangeklampt door een vriend van Hussak, Svoboda, die van bij het begin al teveel op had en haar steeds maar vroeg of ze soms haar Goldschmuck wilde omruilen tegen vleesconserven.
" Nimmer keine Hunger mehr, schöne Madam! "
Het was of er bij Marie een belletje ging rinkelen.Want had Jetje niet verklapt dat ze haar vriendin al maanden onderhield met eten dat ze van Hussak kreeg in ruil voor gouden sieraden uit de stock van haar vroegere juwelenboetiek? Ja, toch?... En zo te zien waren er nog àndere leden van de kring die achter de dure juwelen van hongerige Vlaamse dames zaten te vissen, hé?... Dat de bezetter zo'n ruilhandel al geruime tijd verboden had scheen die truiartiesten niet bovenmatig te deren...Want als ook Hussaks vrienden in die combine meedraaiden, kon dat handeltje wel eens verdacht grote proporties aannemen, hé... En waar haalden die soldaten al die conserven vandaan, zeg? Toch niet gespaard van hun eigen rantsoen hé! Vast gestolen uit de officierskeuken van Jupp...Raar toch, zo vlak onder de neus van Chef Deutinger, die minstens moreel verantwoordelijk was voor de goede gang van zaken in zijn afdeling...Kon die daar geen last mee krijgen ? Want goede-gang-van-zaken, ge zegt daar zo iets... Jupp was tenslotte ook niet vies van aangebrande combines met zijn leveranciers, wist Marie van haar tweewekelijkse fietstochten in de rijke kustpolders, nietwaar ?...
De eerstvolgende zondag, toen ze hijgend lagen uit te blazen op hun roodpluchen hotelkamer in Oostende, wierp ze een visje uit... Of zeg maar een vis.
" Ik denk dat ik Hussak ga vragen die platendraaier en al de jazz-platen van Birnbaum terug te geven. Die zijn veel teveel waard om aan die stomme drankorgels toe te vertrouwen... Vooral als ge ziet hoe wild die zatlappen er mee omsprongen tijdens hun Sylvesterfeest..."
Jupp bracht het niet verder dan een verwonderd gebrom. Dus deed ze er nog een schepje op:" Of tewel moet hij die fonoplaten maar van mij afkopen, dan doet hij ermee wat hij wil...Tegen een schone gouden collier, bij voorbeeld. Datzou al veel goedmaken, vind ik... Gezien ik die toch van u niet krijg..."
Hij kreeg zijn adem al onder bedwang.
" Want ge weet toch dat die oplichter met zijn vrouwelijke klanten eten ruilt tegen gouden Schmuck hé ? Kunt gij daar geen last mee krijgen ? Gij zijt toch als zijn baas verantwoordelijk voor wat daar gebeurt, in zijn zaloon en zijn zangclub ?... Of niet soms ?..."
Nu voelde ze Jupp zó naast zich verstijven, al was het niet op de gebruikelijke plaats :" Wieso meinst du, Goldschmuck ?" Hij probeerde op jammerlijke wijze tijd te winnen, de sukkel!"
Maar Marie had bloed geroken en beet zich vast! Dat verpestte wel de rest van de avond, maar na het restaurant wist ze hoe diep hij in nesten zat, en hadden ze al een aanloop gevonden om Hussak op z'n plaats te zetten... Of een plaatsje làger dan zijn plaats, opnieuw tussen de bezems en dweilen als latrinekuiser...
Marie moest eerst Jetjes stormloop op de zwarte markt in veiliger banen leiden, weg van Jupps voorraadkelder. Een duidelijke hint - dat Hussak daaruit blijkbaar sluiks putte om hààr geeuwhonger en zijn gouddorst te stillen, en dat hij daarvoor terug naar het Oostfront kon vliegen en zij in den bak - was al voldoende om Jetjes galop op vier ijzers af te remmen.
Maar wat nù ?! Zonder eten kon Rachel niet bij hààr blijven..
De wanhoop in de ogen van haar vriendin deed haar pijn om het hart. " Weet ge wat ? Ik rij toch iedere tweede zaterdag voor Jupp langs zijn leveranciers in de polders. Als ge mee zoudt gaan met de velo en dat goud van Rachel rechtstreeks aan die mensen aanbiedt in ruil voor zware kost eventueel over verschillende ritten verdeeld - dan heeft dat minstens het voordeel heel wat tussenpersonen uit te schakelen...Plus voor de juwelen het dubbele te krijgen van wat Hussak aanbiedt."
" Maar zijt gij nog nooit gepakt door de controleurs van de zwarte markt ? Als dié mij tegenhouden onderweg zijn ik alles kwijt: mijn colliers en mijn smokkelwaar! Al die moeite voor niets! "
"Tegengehouden ? Ja, natuurlijk: al twee keer! Maar dat stelt niks voor: ik laat mijn speciale Sonderschein zien, mijn speciale pas en die mannen moeten mij doorlaten...Dik tegen hun goesting, vaneigens, maar daarvan kan ik niet wakker liggen hé... Jupp zou uw naam ook op mijn Schein kunnen bijtypen en overstempelen, dan is er nooit een probleem...En als er toch vragen zouden zijn: altijd eerst bij mij komen en nooit rechtstreeks naar de Jupp gaan: die mag nooit bij deze combine betrokken geraken of hij riskeert ook naar Rusland te vliegen! En bij de verkoop van uw oud goud van Rachèl kunt ge best rechtstreeks met mij langs zijn leveranciers passeren...zonder tussenpersonen. Dan krijgt ge de beste prijs... in geld of in eten, lijk ge wilt... Natuurlijk betalen die enkel de volle pot voor het gewicht in zuiver goud van 24 karaat: voor 18 karaat is dat al een kwart minder, en voor 12 karaat maar de helft nie-meer..."
" Ja, dat zal Rachel wel verstaan: ze komt uit die branche!"
" En voor het handwerk van de goudsmid wordt er ook niks betaald: of het een schone of een lelijke bijou is maakt niet uit want het wordt toch gesmolten! 't Is daarom dat ik zeg: op méér dan een kwart van de winkelprijs moet zij niet rekenen! En om tegenwoordig de marktwaarde van het goud te kennen is ook al zo simpel niet: vroeger stond dat naar 't schijnt in de gazetten, maar das gedaan hé..."
"Daar zal Rachel wel raad op weten. Maar ik zit méér in met Hussak: zal die niet in zijn gat gebeten zijn dat hem zijn handeltje kwijt is ?"
" Natuurlijk, maar die sjacheraars weten te leven met winst en verlies...En als hij wil vermijden dat zijn klapperend gebit uit z'n bakkes vriest in Rusland zal hij véél liever hier op z'n sjiek bijten en lijk een mens met verstand de tanden opeen klemmen..."
Misschien zou zij zich daarin een beetje misrekenen.
Want alles verliep vlot tot einde januari: twee keer reed Jetje die zaterdagen mee de polder in, en de beide leveranciers gaven een mooie prijs voor de aangeboden armbanden. Spek, rundsvet, meel en aardappelen: ze was met haar logée voor een hele tijd uit de zorgen. Maar op 2 februari sloeg het drama toe, toevallig ook de dag dat in Stalingrad het laatste Duitse weerstandsnest werd opgeblazen... Schijnbaar geen enkel verband, al werd er niemand opgewekter van.
Pylieser was die avond, na zijn levering van pladijs voor de troepenkeuken en een poosje mooie tongen voor de officierentafel, wat met schnaps en cognac bij Jupp blijven plakken. Deze had, zoals gewoonlijk en zonder verpinken, de fel opgepepte factuur 'Voor Ontvangst' getekend in ruil voor het even gebruikelijke douceurtje, vandaag toevallig onder de vorm van een eenvoudige gladde trouwring. Waarschijnlijk ongewild een zinnebeeld voor het verstevigen van de banden tussen de twee foefelaars... Want zo kon Pylieser deze aangedikte factuur laten verzilveren bij de Dienst Regularisatie der Bezettingskosten en verdiende daarmee nog een aardige cent ,bovenop het oplichten van de fiscus..
Bon, de schipper zag in het zogenaamde rollen ,of oplichten, van Feldwebel Deutinger eerder een daad van weerstand tegen de bezetter, zonder daar persoonlijk veel risico mee te lopen. Hij werd er zelfs slapend rijk van, wat nog aardig meegenomen was. De sfeer zat er die avond zo goed in dat onze patriot het uur uit het oog verloor. De Sperrstunde was al ruim voorbij toen de man wat onzeker op de fiets stapte en naar huis laveerde. Een ritje van nauwelijks vier kilometer: het zou al erg moeten tegenslaan als hij in die korte tijd op een patrouille zou vallen...
Koddig zicht, toen twee Feldgendarmen de schipper de volgende morgen geboeid en lichtjes gekneusd op het bureel van Jupp binnen brachten. Die schrok zich alvast een aap! Hij vreesde dat zijn compagnon weer wild om zich heen had geslagen om zijn eigen onschuld te bewijzen en Jupp in zijn val zou meesleuren...
Of het waar was dat deze spion gisterenavond bij Jupp stevig was blijven plakken tot na de Sperrstunde? Ja?...Was hij toen écht bezopen of deed hij maar alsof? De schildwachten hadden hem midden in de nacht onder de houten Langebrug in Nieuwpoort horen ronken. Die brug was tijdens de "Sperrstunden" tot zes uur 's morgens gesloten voor alle verkeer ,en Pylieser was er dan met z'n zatte botten maar onder gekropen om te schuilen en - naar eigen zeggen uit vooroorlogse gewoonte - zogenaamd zijn roes uit te slapen...Maar ,vonden die Feldgendarmen ,voor hetzelfde geld de springladingen daar had kunnen saboteren...
Jupp kon de argwaan van de pakkemannen weglachen en na een borrel op de goede afloop lieten ze Pylieser met een natte broek en wenend van opluchting gaan...
Maar tijdens de pousse-café liet één van de stugge gendarmen verstaan dat de verdachte tijdens zijn eerste ondervraging inderdaad wild om zich heen had gezwaaid om zijn onschuld en zijn goede trouw te bewijzen. En daarbij een paar zaken had verklikt die zeker het onderzoeken waard waren. Meer zei hij niet, omdat het wilde verweer van die broekschijter énkel burgers betrof en dat viel in het domein van de Gestapo...
Burgers, zeiden ze... Dus geen militairen ? Jupp loosde een diepe zucht van opluchting!
Heel de donkere sombere maand februari verliep voor de Duitsers in het teken van het drama van Stalingrad. Net zoals na het zinken van de Bismarck in mei 41 waren zij niet gewoon een onverwacht groot verlies op een verstandige manier psychologisch aan hun volk te verkopen. Twee jaar geleden hadden ze de vlucht van Rudolf Hess naar Schotland afgedaan als de daad van een geestesgestoorde en toen hadden de mensen ook al raar opgekeken. Nu alle schuld voor het debacle aan de Wolga in de schoenen schuiven van de zieke veldmaarschalk Paulus ging er dan ook bij de meesten maar moeilijk in...
Over het verlies van de slag om Leningrad verkoos de Hogere Legerleiding te zwijgen, en dat viel dan bij de families van onze-jongens-aan-het-Oostfront weer in zeer slechte aarde. Alsof hun bloedige afweergevechten aan de Neva en de zware verliezen in de Vlaamse gelederen het vermelden niet waard waren. Het weinige nieuws dat zowel Stance Berkenout als Jetje en Leon onbesmeurd door de censuur gesluisd kregen, wees op een totale uitputting van het Legioen. Het thuisfront in de Bassevillestraatkreeg de indruk dat zowel Joseph als de tweeling al lang een kruis gemaakt hadden over de mogelijkheid ooit nog levend en wel hun geboortedorp terug te zien...
Wie bij deze algemene neerslachtigheid niét het noorden verloor, was ons Nadientje... Zij bleek een heldere kijk te hebben op wat de toekomst haar nog kon bieden en vroeg eind februari aan Joseph haar te willen vergeten... Zomaar: Vlam!... Zo schreef ze vlakaf: " Nu de Duitsers op alle fronten zware klappen krijgen - waar ze zich natuurlijk wel weer van zouden herstellen, maar toch - veronderstel ik dat de oorlog in Rusland nog een eeuwigheid kan duren...En derhalve is er voor ons samen in deze omstandigheden geen toekomst weggelegd. Spijtig dat gij in de zomer van 41 niet naar mijn wijze raad hebt willen luisteren! Maar ja, ge wou absoluut op een paard rijden hé! Beste Joseph, ik vraag u niet meer naar mij terug te schrijven, want een brief krijgen met de Feldpost zou mij in het dorp een zeer slechte reputatie bezorgen! "...
Voilà!
De eerste zondag van maart, rond tien uur 's morgens hoorde Marie een auto stoppen naast de deur en een kwartier later zag Leon hoe de twee buurvrouwen - Jetje en haar geheimzinnige hartsvriendin - door vier man in burger gedwongen werden in de gesloten laadbak van de camionnette te stappen... Gestapo! Geheime Staats Polizei! Bij het gedacht alleen al kakten de mensen in hun broek!
Zij klampte onmiddellijk Jupp aan in de troepkeuken van Ons Rustoord, maar deze scheen absoluut niet van plan zijn vingers te verbranden vooraleer zeker te weten wat er aan de hand was...Hun wekelijks uitstapje naar het hotel in Oostende schrapte hij voor alle zekerheid, dus moest hij toch aardig geschrokken zijn...
De meest betrouwbare inlichting kreeg hij pas na het avondeten in de bar: zijn collega Feldwebel Heydrich, hoofd van de provoostdienst, wist waarom de Gestapo de twee vriendinnen had opgepakt : "iemand" had Jetje en haar illegale logée verklikt wegens onwettig verblijf in de Sperrzone... Een drama was dat niet, al werd daar alleszins niet mee gelachen...Want vooraleer de Gestapo vier man mobiliseerde om twee weerloze vrouwen op te pakken, was er toch blijkbaar méér stront aan de knikker. Jupp piekerde vooral over het feit dat, primo, Jetje bij hem in de keuken werkte en, segundo, sinds twee maand meedraaide in het carrousel van de goudsmokkel. Officieel wist hij van niks en was hij daarbij niet betrokken, maar die lugubere geheime agenten wisten vast wel hoe ze zo'n gat in hun inlichtingen vlug konden opvullen...
Bijvoorbeeld door met een nijptang even aan een teennagel te trekken...Niet hard ,en nooit echt lànger dan nodig ,maar altijd héél efficient...
Op 12/1/43 hadden de Russen ondertussen in het noorden, tegen het Ladogameer, Schlüsselburg heroverd en zo de ring rond Leningrad verbroken. Van de drie miljoen inwoners bleek, na een belegering van 16 maanden, slechts de helft de uithongering en de voortdurende beschietingen te hebben overleefd.
In het midden van het Oostfront waren de Duitsers tot 300 km van Moskou teruggedreven, maar vooral in het zuiden begon het débacle zich af te tekenen: Op 8/2 bevrijdden de Sovjets Koursk, en Charkov een week later. Maar dan bleef het grote Russische winteroffensief in de voorjaarsmodder steken. Begin maart lanceerden de Duitsers een tegenaanval om een omsingeld legerkorps te ontzetten en heroverden ze voor de tweede maal Charkov, maar niet voor lang.
Inmiddels kon het Afrikakorps zijn ondergang niet meer ontlopen: op 23/1/43 moest het de Libische hoofdstad Tripoli ontruimen en viel het terug op de zwaar versterkte Mareth-linie, tegen de Tunesische grens.
De Duits-Italiaanse troepen, die sinds 11/11/42 in Tunesië geland waren (250.000 man onder Generaal von Armin) om te beletten dat de Amerikanen vanuit Algerië Rommel in de rug zouden aanvallen, slaagden er gedurende heel de maand februari in alle geallieerde aanvallen op Tunesië af te slaan, en hen zelfs terug te drijven over de Kasserine-pas naar de Algerijnse grens.
Maar op 15/3 geraakten de Amerikanen toch weer over deze pas en bedreigden op 6/4 het Afrikakorps aan de Mareth-linie in de rug. Daardoor werd Rommel (weldra wegens ziekte vervangen door de Italiaanse Generaal Messe) tot een overhaaste terugtocht verplicht naar een perimeter van 100 km rond de steden Tunis en Bizerte.
De vernietiging van dat laatste reduit begon op 22/4, en eindigde op 12/5/43 met de gevangenname van 260.000 Duitsers en Italianen. Dit is bijna driemaal meer dan in Stalingrad, maar van hén zal het gros een paar jaar later wél in goede gezondheid naar het vaderland terugkeren.
Door de rampzalige ineenstorting van de Duitse legers in Zuid-Rusland en in Afrika ging Hitlers strategisch concept, om de geallieerde bevoorradingsroutes naar de USSR via Perzië af te snijden, definitief de mist in.
Om de aandacht wat van deze catastrofe af te leiden "ontdekten" de Duitsers begin april '43 acht massagraven in het bos van Katyn (bij Smolensk), waar de Sovjets in het voorjaar van '40 ongeveer 5.000 krijgsgevangen Poolse officieren hadden afgeslacht. Met veel heisa (én met de waarheidsgarantie van het Internationale Rodekruis en hele schare Europese professoren) zette hun propaganda deze gruwel sterk in de verf.
Voorzichtigheidshalve verzwegen ze dat zijzelf, sinds het begin van de oorlog in Rusland, daar 2 miljoen krijgsgevangenen hadden laten verhongeren, alsook 750.000 Joodse burgers en communistische partijfunctionarissen hadden afgemaakt. Minstens...
Na mei '45 werden wij om de oren geslagen met de miljoenen dodelijke slachtoffers van tien jaar nazisme, doch pas sinds kort durft de wereld ook de 85 miljoen moorden in naam van 75 jaar communisme onder ogen te nemen. Waaruit blijkt dat beide totalitaire regimes elkaar op gebied van bestialiteit niets te verwijten hadden...
Al zal het nog wel even duren vóór dit overal doordringt...
Het duurde even vooraleer Marie de morele klap van Jetjes aanhouding te boven was gekomen. De eerste dagen verwachtte ze ieder moment dat haar buurvrouw plots weer in haar keuken of op het werk zou komen binnenvallen, pas gelost uit de gevangenis. Want dàt had Feldwebel Heydrich al kunnen achterhalen: Jetje en Rachel zaten van tien-negen vast in de Gestapo-cel van Sinte-Kruis-bij-Brugge. Waarschijnlijk op secreet, en dus onbereikbaar voor een gewone sterveling.
Maar na een paar slapeloze nachten besloot ze niet langer werkloos te wachten tot haar vriendin teken van leven zou geven, en zelf te proberen een spoor van de twee vrouwen op te pikken. Op veel hulp van Jupp kon ze daarbij niet rekenen, want die was veel te bang om bij de Gestapo het idee te verwekken dat hij op één of àndere manier bij deze zaak betrokken was. En toen ze bij burgemeester Engelborghs aanklopte kreeg ze al evenmin gehoor, al was hij in haar ogen toch de meest geschikte autoriteit om zich onverdacht het lot van zijn dorpsgenoten aan te trekken.
" Maria, in Gestapo staat, zoals ge weet, het woord Geheim voorop! Geheime Staat Polies! Die mannen staan niet toe dat gewone burgermensen lijk gij en ik ons neus steken in hun dossiers. En van vreemde interventies in hun onderzoek al helemaal niet! Maar lijk gij zegt: veel kunnen ze Georgette Neuville niet ten laste leggen buiten de overtreding van de overnachtingsvoorschriften.. Dat zullen die agenten niet zo zwaar laten doorwegen als ze zien dat het niet met kwade bedoelingen gebeurde...Ik schat dat ze er met twee-drie maanden bak vanaf komt... Of 't zou moeten zijn natuurlijk dat ze tijdens haar ondervraging een verband vinden met àndere louche zaakjes hé: ge weet nooit..."
Toen ze die laatste uitspraak aan Jupp voortvertelde zag ze met een zeker leedvermaak dat hij helemaal bleek wegtrok. Zijn diep-ingewortelde goudkoorts scheen hem nu lelijk op te breken, de vrek! Ze had altijd voorgewend niet te weten wat ze van de leveranciers aan hem doorgaf, na haar tweewekelijkse fietstochten in de polders: een dichtgeplakt luciferdoosje, binnenin goed gecapitonneerd met watten tegen het schudden. Maar toen ze het gekregen doosje tijdens een van haar eerste ritten langs haar oor schudde, was dit haar ontglipt en in een plas regenwater op de straat gevallen: kletsnat! En bij de geforceerde poging tot opdrogen boven de keukenstoof loste al het plaksel en barstte het doosje open... Eén schamele kopercent lag er in de natte watten, althans dat was haar eerste indruk...
Maar bij een nauwkeuriger onderzoek bleek het een goudstukje te zijn van één Engelse pond: niet erg indrukwekkend, moest ze bekennen... Doch toen ze links en rechts eens gevist had, kwam ze te weten dat de munt ongeveer 1.100 frank waard was, verdomme bijna zoveel als zijzelf verdiende op een maand! En dàt kreeg Jupp dus om de veertien dagen beurtelings van elke grote leverancier waar zij door weer en wind naartoe fietste! Om nog niet te spreken van de kleinere donoren, zoals Pylieser die de vis leverde aan de batterij, of de brouwer die voor de bierbevoorrading van de kantines instond, en hem vanzelf sprekend ook stommelings op tijd hun douceurtje mochten toeschuiven.
Dus ruw geschat sloeg haar chérie - met haar hulp nog wel! - zo iedere maand een kleine vierduizend frank op zijn bil, zonder haar eens een cadeautje te geven, de vrek! Want dat wekelijkse etentje in het chique Oostendse restaurant kon je moeilijk een cadeau noemen, als je ervoor een hele namiddag in alle onmogelijke standjes met je lijf moest laten kloten! Een hoer rijfde op die paar uur verdomme het tienvoudige binnen!
Maar sinds ze op de hoogte was van Jupps gefoefel, zag ze op geen honderd frank als ze aan de kelner van het restaurant haar menukeuze doorgaf. En om hem te pesten had ze zelfs al eens een fles champieter besteld, nadat hij zich heel de namiddag niet voor haar vóórkant had geïnteresseerd. Kwestie van die vuile pietoe er ferm maar vriendelijk aan te herinneren dat hij met zijn laag-bij-de-grondse fantasietjes in haar hogere prijsklasse was beland. Jupp had het sportief opgenomen, maar van toen af, telkens hij het bruin wilde bakken, op voorhand uit het officierencasino een goedkopere fles schuimwijn meegenomen om in de roodpluche hotelkamer alvast de scherpe kantjes glad te strijken... Wat de stand van het intieme steekspel weer op 1-1 bracht: gelijk spel. Marie moest nog grinniken als ze daaraan terugdacht...
Maar nu zàt hij er natuurlijk mee, met al zijn goud waarvoor hij geen zinnige uitleg zou kunnen geven moesten de Gestapo of de Feldgendarmen bij hem binnenvallen. In al die maanden had zijzelf hem zeker al ruim veertig kostbare luciferdoosjes bezorgd, zéker! Reken daarbij de armbanden die Rachel uit haar juwelenstock bij hem voor eten had omgeruild, plus de douceurtjes van Pylieser en de brouwer... Alles bijeen een klein fortuin, dat haar chéri op een slinkse manier had vergaard, louter door zijn positie van keukenchef in de batterij te misbruiken. Als dàt uitkwam ,hing haar Pacha: daar moest ze niet aan twijfelen!
Ze keek dan ook helemaal niet verrast op toen hij haar op een middag na haar werk nogal gespannen vroeg even op zijn bureel te komen.
" Schatz, ik ga niet lang rond de pot draaien: ik verwacht een controle en bezit iets wat die heren beter niet te zien krijgen. Ik kan het natuurlijk op duizenden plekken verbergen, in de duinen begraven of bij een notaris neerleggen, maar heb liever het van dichtbij in het oog te kunnen houden. Zou jij dit niet tijdelijk in huis kunnen bewaren op een veilige plek?"
" Wat bedoel je met "dit"? Je spaarpot met de gouden centen van je fournisseurs?
"Hij keek verrast op, maar Marie raasde verder: " Of is er méér dat ik niet mag weten?... Luistert: iets van een kassei groot moogt ge in den abri begraven, maar niet in mijn huis, verstaan! Want als ze dàt bij mij vindenheb IK de boter gefret, en sluiten ze MIJ ook nog op bij Jetje en Rachel, terwijl gij tussen de bomen gaat staan fluiten en van niks weet, zogenaamd!En met iets groters, lijk een geldkoffer, moet ge niet afkomen om in den abri te verduiken, want dat valt zéker op waar ik niks dan last mee ga krijgen! "
" Hoe weet gij dat, van die gouden munten? Ik heb je daarvan toch nooit iets verteld?"
" En zijt ge daar ook nog fier op? Gij die mij uw Schatz noemt en mij als uw vrouw beschouwt? Als ge mij voor uw kar spant met uw vuile zaakjes, had ge mij minstens kunnen verwittigen aan wat voor risicos ik mijn vingers kon verbranden! "
" Marie, antwoord mij verdomme! Hoe weet gij dat van dat goud? Hebt ge dat aan iemand voort verteld? AanJetje? Weet zij het?... Dan weet heel de Gestapo het natuurlijk ook! Ach verdammt, die Weiber! "
" Ow-ow-ow! Ik heb dat aan niémand voort verteld! Goed verstaan Jupp? Aan niémand! Geen kàt weet daarvan, en toch zéker niet van mij! Maar hoe IK dat weet van die gouden centen, is nogal een onnozele vraag hé, ventje! Geen énkele vrouw laat zich alle veertien dagen dertig kilometer op de velo door weer en wind jagen om een stekkendoosje op te halen, zonder te kijken wat daarin zo rammelt hé! En bij mij is het dan nog per ongeluk gebeurd, omdat het doosje onderweg in een plas viel en bij het drogen op de stoof openbarstte. Gij hebt mij ten andere van bij het begin zélf gevraagd om IN UW PLAATS deze relatiegeschenken van uw fournisseurs op te halen om u uit de wind te zetten... Méér weet ik niet, en wil ik ook niet weten! Maar als de polies mij morgen op de pijnbank legt om dat te bekennen, zullen ze niet veel moeite moeten doen! Als ik zie hoe weinig gij op mij vertrouwt, zou ik niet weten waarom ik bij hun ondervraging lang op mijn tanden zou moeten bijten om u te dekken!"
Van dekken gesproken, nu Leon zich ook de verzorging van Jetjes konijnennesten had aangetrokken, had hij Gaston, haar Vlaamse Reus, reeds op al ZIJN moeren laten rijden. Het beest wist niet wat er gebeurde: alle dagen kermis! Maar het was een plezier om zien hoe die vuile pitou vervaarlijk stampend zijn vaderlandse plichten vervulde... Leon bleef dan ook na het avondeten langer dan gewoonlijk in het konijnenhok van zijn buurvrouw plakken, tot de rust was weergekeerd.
Maar de eerste zondag na de inval van de Gestapo ontdekte hij in volle licht wat tijdens de schemeravonden in de week onzichtbaar was gebleven. De houten batterij van Jetjes konijnenhokken, drie naast één en drie hoog, was héél recent verschoven, goed te zien aan de rechte dam droge aarde op de cementvloer vóór de dorpel van de onderste koten. Door Gastons woonblok ruim een halve meter van de achterliggende muur weg te trekken - én nadien terug te plaatsen - was een brede spie van de vloer brandschoon geschraapt...
Niet normaal, vond Leon...
Dus testte hij eerst hoe zwaar die batterij woog: hij moest zich niet eens écht schrap zetten om heel de woonblok van Gastons harem naar voor te trekken. Logisch dat hij ook eens loerde in de donkere spleet die hij achteraan had vrij gemaakt. En vanzelf viel zijn oog op de blikken koekjestrommel waarop een pastelkleurige koningin Astrid hem vol Zweedse melancholie vanuit de duistere diepten aanstaarde...
De rest is rap verteld. De doos woog zo zwaar als lood en Leon had de tuinhark nodig om zijn vondst naar voor in het daglicht te trekken. Astrid bleek propvol te zitten met tientallen grote dichtgeplakte bruine enveloppen vol zware metalen rommel. Die rommel bleek volgens de gekalligrafeerde inhoudsopgave van de bovenste omslagen vooral te bestaan uit ringen voor dames en heren, andere met weer niets dan oorbellen of broches... Eén omslag was opengesneden en bevatte een massa bracelets... Meer onderin voelde hij het zwaardere materiaal zitten, halskettingen waarschijnlijk...
Leon hijgde als een Brabants trekpaard, en één ogenblik leek het alsof hij van zijn stokken ging draaien, zó greep het zicht van deze schat hem aan! Niet omdat de waarde ervan hem deed duizelen, want geld interesseerde hem geen sikkepit. Het was vooral de schok te ontdekken dat hij hier de juwelenstock van Jetjes vriendin in handen had, de vreemde blondine die hij in het mansardevenster van het buurhuis had gezien. Daar had hij sinds kort uit flarden fluistergesprekken tussen Marie en Jupp één en ànder opgevangen dat niet echt voor zijn oren bestemd was. Zoiets over een probleem om dat mens te onderhouden, dat in feite geen probleem wàs, aangezien zij over veel gouden Schmuck beschikte van haar vroegere juwelenwinkel...En Jupp wel akkoord was om in ruil voor een paar stukken, Jetje van de nodige victualiën te voorzien...En nu zaten die twee buurvrouwen in de bak bij de Gestapo... Eén foute zet kon hier mensenlevens kosten!
Neen, zijn kop was niet gemaakt om deze wirwar van problemen aan te kunnen... Vlug besloot hij stilletjes van dit levensgevaarlijke strijdtoneel te verdwijnen en van krommenaas te gebaren. Rap de bus dicht, op zijn plaats in de donkere spleet gelegd en Gastons appartementenblok weer tegen de muur geschoven! Pas toen hij de sporen op de cementvloer met zijn klomp wou uitwissen, zag hij de opengesneden bruine omslag met de bracelets nog op de grond liggen! Verdomme!
Maar heel de verduikoperatie met het wegsleuren en terugduwen van de batterij konijnenhokken opnieuw afhaspelen om die open enveloppe terug op haar plaats bij Astrid te bergen, was wat veel gevraagd, vond hij! Die ene omslag zou Jetje niet zo gauw missen, daar in het gevang van Brugge! Op zijn kamer kon hij die voorlopig ook wel ergens veilig bewaren! ...
Dacht hij...
Jupp had alle moeite om uiterlijk zijn kalmte te bewaren, want hij kreeg bijna een appelflauwte toen zijn collega Feldwebel Heydrich, hem met een gesist "Zo, Goudfazant! " in de bar van de onderofficieren even vertrouwelijk terzijde nam. Want Heydrich was hoofd van de Provoost (zeg maar militaire politie van de eenheid) en Jupp vertrouwde die vent voor geen cent! En om in zo'n zenuwslopende tijden door dit personage te worden aangesproken met "Goudfazant" was voldoende om ter plekke door de grond te zinken.
Maar hij hield zich sterk en keek die pretentieuze kwal wat afstandelijk aan.
" Je weet waarschijnlijk wel, Deutinger, dat ik nauwe banden heb met het Gestapo-kantoor voor de kuststreek in Brugge, hé..."
Jupp knikte: hij had kortelings iets gehoord van een dicht familielid van die vent - een neef of zoiets - dat daar bij de opsporingsdienst werkte.
"Diebehandelt het onderzoek naar het illegaal verblijf in de Sperrzone van de vrouwen Neuville en Coulier. Hij is die twee vorige maand in de Bassevillestraat hierachter op hun onderduikadres komen oppikken en heeft ontdekt dat ze vroeger verwikkeld zaten in een zaak van laster van de Kriegsmarine en onwettige handel in edelmetaal. Allemaal wel zware overtredingen, maar in feite geen halszaken. Hij zou ze na een tijdje zweten kunnen lossen als de vrouwen verder meewerken. En Coulier, de hoofdverdachte, is daartoe volledig bereid..."
Jupp schraapte zijn moed bijeen en zei verveeld:" Bon Heydrich, en waarom kom je mijn vrije avond met dit spannend politieverslag verpesten? Voor zover ik weet gaat dat noch mij, noch u iets aan! Doe mij een plezier en ga bij een ander vriendje om een schouderklopje bedelen, wil je?!"
" Och, stel je niet aan, man! siste Heydrich: Als ik bij jou aanpap is dat in opdracht! Officieus, vanwege mijn contact bij de Gestapo, maar Geheimsache, verstaan Deutinger?!...Coulier heeft destijds bij de opheffing van haar juwelenwinkel in Oostende heel haar goudstock aan de wettelijke beslagname onttrokken en wenst deze nalatigheid nu discreet goed te maken. Ze weigert echter aan mijn contact te zeggen waar zij deze stock verborgen heeft, en wil dat enkel in vertrouwen via een neutraal tussenpersoon te openbaren... In casu: gij! Gij moet met dat wijf in Brugge gaan spreken, en als deze zaak tot ieders tevredenheid is afgehandeld - het goud tegen hun vrijheid - hoeft niemand daar een cent armer van te worden, als je verstaat wat ik bedoel..."
" Ja, maar waarom ik?!"
Heydrich grinnikte: " Dat mens is niet op haar kop gevallen hé! Ze wil zich natuurlijk indekken tegen een bedrieglijk verbreken van de onderhandse overeenkomst, en verwacht dat iedereen die boter op zijn hoofd heeft uit angst voor verklikking zich aan zijn woord zal houden..."
Jupp besteeg zijn hoge paard: " Boter op z'n hoofd? Wat moet dat Heydrich?! Ik wens met deze duistere combines van jou geen deel te maken! Verstaan?!"
" Ow-ow Deutinger! Kalmeer man! Waarom denk je dat, zowel dat mens als mijn contact, akkoord gaan met jouw bemiddeling? Omdat jij, nog voor de operatie start, al boter op je hoofd hebt, jij ezel! Of dacht je soms dat jouw ruilacties van goud tegen vleesblik ons ontgaan was, man? Neuville en Coulier hebben alles aan mijn contact bekend, maar we houden dat stil, voorlopig... En Friseur Hussak heeft ons al lang volledig inzicht gegeven in al zijn vieze handeltjes, en was blijkbaar niet erg opgezet toen jij de Schmuck van hem overnam... Hou je dus maar gedeisd, Deutinger, en werk goed mee: daar worden we allemaal stukken beter van!"
Tableau!
De rest is vlug verteld. Zonder Marie in vertrouwen te nemen trok Jupp naar Brugge. De twee vrouwen zagen er ellendig uit, maar waren opgetogen eindelijk een houvast buiten de gevangenismuren te ontdekken. In de spreekkamerlegde Rachel hem de overeengekomen procedure uit. Zij zou Jupp de verduikplaats van haar goudstock uitleggen, en zohaast hij die ontdekt had moest hij Feldwebel Heydrich verwittigen. Daarop zou zijn contact bij de Gestapo Jetje lossen. Eenmaal Jetje veilig thuis moest Jupp DE HELFT van de goudstock aan Heydrich geven, bestemd voor de Gestapo-officier, waarop Rachel gelost zou worden. Jupp moest dan ter afronding de tweede helft in gelijke parten met Heydrich delen...
Alles leek vlot te verlopen: Jetje kwam vrij na een afmattende gevangeniskuur. Maar zij beweerde dat Rachel al een paar dagen voordien uit Brugge was weggehaald voor een onbekende bestemming. Jupp hoorde dat ze naar de Dossinkazerne in Mechelen was versast, omdat ze een joodse moeder had en met een zekere Polak (!) was getrouwd. Hoe dan ook, die transfert van Rachel viel volledig buiten de invloedsfeer van de samenzweerders!... Daarmee bleek heel de combine in het water te vallen, en zowel Jupp als Heydrich beweerden geen flauw idee te hebben wat er verder juist nog met de goudstock van Rachel gebeurd was...
Raar, toch...Zo maar verdwenen ,zonder een spoor na telaten ? ...Raar ,inderdaad.
Het moorddadige Amerikaanse bombardement op de Antwerpse voorstad Mortsel, bij klaarlichte dag op 5 april, vond wel veel weerklank in de kranten, maar schokte in feite de gewone man en vrouw in de straat al niet meer. Ook in de Bassevillestraat niet: te ver van hun bed... Bommen vielen er nu zowat dagelijks én overal. De mensen raakten erdoor afgestompt: morgen was het misschien hùn beurt, en er was tóch niets tegen te doen...
Het officieuze bericht dat er in de Gevaertfabriek van Mortsel en een nevenliggende herstelwerkplaats van de Luftwaffe - blijkbaar het échte doel van de luchtaanval - slechts enkele ruiten waren gebroken, voelde wél aan als een vette leugen. De gazet schreef losjes dat de fabriek en de werkplaatsen "geen noemenswaardige schade" hadden geleden, al kon geen enkele buitenstaander dit ter plaatse controleren. Het interesseerde ten andere niemand: alle ogen waren enkel gericht op het cataclysme dat heel het centrum van Mortsel tot één puinhoop had verpulverd. Er waren nog steeds verdwaasden bùiten het Antwerpse die spraken over leugenachtige Duitse propaganda of vergoelijk fluiterden over een menselijke fout. Maar toen er de volgende dagen meer details vrij kwamen over de 936 lijken - vooral kinderen - die uit het puin van de getroffen scholen en woonwijken waren gehaald, durfden Engelsgezinden toch nog schokschouderend te insinueren dat "iedereen wel zal weten dat het daar in Mortsel één zwart nest is"...Drie dagen làter was men in Westende al overgegaan tot de orde van de dag...
Want de Duitse Nieuwsdienst had zojuist verkondigd dat in een bos bij Katyn, dicht bij Smolensk in de Oekraïne, een massagraf ontdekt werd met naar schatting 5.000 lijken van terechtgestelde Poolse officieren, beestachtig afgemaakt door de Russische NKVD... Ja, vijfduizend, alstublieft ,in dat éne bos ! En wie weet wat vinden ze nog in de bossen daarrond ! En volgens de BBC werd rond Tunis heel het omsingelde Afrikakorps zo'n kwart miljoen man met totale vernietiging bedreigd... Vijfmaal erger dan Stalingrad! Zoveel als de gezamenlijke bevolking van een stad als Gent! Wat was één mensenleven dan nog waard, of zelfs die duizend van Mortsel ? Vooral als het er waren van de overkant, de tegenpartij...? Een bende 'vuile zwartzakken' dus, met andere woorden...Dan zal het moorddadige bombardement wel een straf van God zijn, vonden de patriotten...En dus op één of àndere manier wel terecht.
Al die lijken, verdomme! Marie kon het zich niet meer aantrekken: op hààr maag lagen nu àndere zorgen...
Ze was al de hele avond vies gezind, vittend op alles wat Leon ten berde bracht, en hij kreeg zo langzamerhand wel genoeg van haar gezaag... Zijn bed lonkte en hij krabde verveeld zijn laatste pijpje uit boven de koolbak in de keuken.
Hij was van plan geweest vanavond als een naïeveling onnozelweg uitleg te vragen over de koehandel die tot Jetjes plotse vrijlating had geleid, en zich ditmaal niet met een dooddoener over grote-mensen-zaken te laten afschepen. Hij was tenslotte zeventien, nu! Om haar op weg te helpen had hij desnoods kunnen vertellen wat hij wist over die koekjestrommel met de pastellen Astrid, die veertien dagen geleden nog achter de koten van Gaston verborgen stak, en nu ineens was verdwenen... En welk duister verband hij tussen die plotse vrijlating van Jetje en die koekentrommel vermoedde op basis van de geheimzinnige fluistergesprekken die Marie de laatste tijd met Jupp had gevoerd terwijl hij zogenaamd in de zetel lag te slapen. En als dat grote-mensen-gesprek met zijn moeder rustig verliep zou hij misschien een hint kunnen lossen over de bruine omslag met de kluts gouden armbandjes die hij per ongeluk achterover had gedrukt en waar hij voor het ogenblik geen weg mee wist...
Maar dat was iets te hoog gegrepen: haar gezeur over Jetjes koele afwijzing van elk vertrouwelijk gesprek liet Leon geen kans om naar de dubieuze achtergrond van deze wonderbaarlijke vrijlating te vissen. De tijd was nog niet rijp, blijkbaar...En als de grote mensen hem uit hun gekonkelfoes buitensloten, hoefde hij ook niet al zijn geheimen armbandjes aan hun neus te hangen! Nè!
Marie bleef ook de volgende avond erg krikkel.
" Die Jetje hangt mijn voeten uit hé! In plaats van haar pollen te kussen en blij te zijn dat zij zonder veel broks uit den bak is geraakt, loopt ze heelder dagen met een zuur bakkes rond! Daarbij ziet ze mij maar met moeite meer staan, en heb ik nog geen enkele merci van haar gehoord voor al de moeite die wij hebben gedaan om haar vrij te krijgen! Ik zou bijkans zeggen: stank voor dank!"
Leon had buiten naar het nachtelijk bombardement van Oostende staan kijken en het vuurwerk van het Duitse afweergeschut, maar wou nu gaan slapen. Daarom rondde hij af: " Och, haar gemoed zal overhoop liggen van de weerbots, omdat haar vriendin overgeplaatst is naar het gevang in Mechelen en ze bang is die langen tijd niet te zien...'t Is toch begrijpelijk dat ze daar verdriet voor heeft: hoe zoudt ge zelf zijn!"
" Maar daarvoor moet ze mij nog niet vies bezien hé! Die Rachel was al weg naar Mechelen vooraleer wij er iets aan konden verhelpen! De Jupp heeft méér dan zijn best gedaan in die zaak! En zelfs zijn vingers verbrand om die half-jodin vrij te krijgen, wat zijn bazen hem vast en zeker heel kwalijk gaan nemen! Want zoiets vergeten ze niet bij den troep van den Duits! Wacht maar..."
" 't Schijnt anders dat ze in 't dorp niet hoog met de Jupp oplopen, zegt de Pylieser! En dat ze hem zelfs verdenken aan de basis te liggen van de aanhouding door de Gestapo van Jetje en Rachel, vorige maand! ...Want om 't maar àl te zeggen, Moeder, zoude gij - volgens de roddel dan toch - aan Jupp verteld hebben dat Rachel bij Jetje ondergedoken leefde...Wat gebeurde was dus allemaal UW schuld omdat gij ruzie had met die twee vriendinnen en jaloers op hen waart..."
"Ik?!...Maar waar gaan ze dàt halen? Ik heb zelfs gezorgd dat Jupp die twee van voldoende vreten heeft voorzien, want zonder mij had Jetje haar vriendin nooit al die maanden kunnen onderhouden! Die roddel komt weer van de Pylieser, natuurlijk, en de garde zal ook wel voor vuurke-stook gezorgd hebben! Altijd dezelfde!"
"Dan gaat ge er toch eens iets tegen moeten doen, hé Moeder, tegen die valse beschuldigingen! Want de mensen beginnen ook mij vuil te bezien, terwijl ik van toeten noch blazen weet!"
Dat was een steek in haar moederhart :" Ja, ik zal haar eens aanpakken, en nogal rap! Vanals ik haar morgen zie, heeft ze het zitten!
Maar de nacht bracht raad, en ze begreep dat ze beter de volgende morgen langs Jupp kon passeren om een oplossing te vinden. Die liet zich nogal gemakkelijk overhalen om haar vriendin Jetje op te nemen in zijn ploegje kuisvrouwen, waardoor zij zowel een geregeld inkomen kreeg als de gelegenheid om 's avonds etensresten en een bruinkoolbriket mee naar huis te nemen... Meteen bleken heel wat van Jetjes zorgen als sneeuw voor de zon te verdwijnen, én samen daarmee ook de wrok en de verdenkingen die haar van Marie hadden vervreemd...
Ook in Rusland smolt de sneeuw voor de zon, schreef Joseph in zijn laatste brief aan Leon. Eindelijk, en niets te vroeg! Al was het slijkseizoen dat daarop volgde, de beruchte raspoetitza ,al even verwoestend voor lijf en leden! En de verpestende stank van de ontdooiende lijken hér en dér nauwelijks te harden! De lange winter in de loopgraven rond het ingesloten Leningrad was op zich al een onmenselijke beproeving geweest voor de jongens van het Vlaams Legioen, maar ze hadden het overleefd. Niet allemaal natuurlijk, want elke uitbraakpoging van de Russen had haar tol geëist in de rangen van de stormfuseliers! En veel nieuwe rekruten om de gaten te vullen waren er deze winter niet meer aangekomen...
Misschien moesten ze daar wel blij om zijn! Kwestie van de onophoudelijke stroom van verliezen wat in te perken: La bataille cessera faute de combattants... Met een hoop levende lijken van een afgepeigerd Vlaams Legioen kon den Duits niets meer aanvangen, en Joseph hoopte dat ze uit de frontlijn zouden worden getrokken.
Want sinds de Ivans met hun verpletterend lenteoffensief in de zogenaamde Ladogaslag de stalen ring rond Leningrad definitief doorbroken hadden, ging het van kwaad tot erger...In Café Zannekin, het Vlaams Huis van Nieuwpoort, had Leon van een Oostfronter-met-herstelverlof vernomen dat hij vreesde geen énkele van zijn kameraden nog levend terug te zien...Volgens de laatste berichten had de Duitse legerleiding getracht met de reeds uitgeputte troepen de Russische doorbraak in te dijken, en had ook het reeds gedecimeerde Legioen voor de wolven gegooid. Na een week van bloedige gevechten waren ze dan toch eindelijk afgelost en uit de frontlijn getrokken, had hij vernomen... Hoog tijd, want van de initiale vierhonderd legionairs stonden er die 18e mei 43 nog vijftig min of meer op de been...
Uit de brief begreep Leon dat John en Penny, Josephs vrienden uit Oostende, tot de overlevenden behoorden, maar dat broerlief met zijn 2CM-rupswagen wel tienmaal ternauwernood aan de Russische vuurwals was ontsnapt...
Doch Stance Berkenout, die wat verder in de Bassevillestraat woonde, had zojuist het gevreesde telegram ontvangen vanuit de Leiding: haar jongens, de tweelingbroers Robert en Bertrand Berkenout, waren beiden tijdens een heroïsche tegenaanval gesneuveld. Voor ons dierbaar Vlaanderen blijkbaar, wat dat ook mocht betekenen... Die zatte Oostfronter van de Zannekin wist wél wat dat betekende: Vermaald onder de rupsen van de T34-tanks, man! En gestikt in 't slijk! Gelijk zovelen die tijdens een terugtocht sneuvelen, gaan die twee nooit een deftig soldatengraf krijgen...
De laatste paragraaf van Josephs brief klonk minder luguber :"Die zot van een Pylieser heeft mij weer geschreven, ik verstaan niet waarom. Maar sinds het zo slecht met ons gaat en iedereen ons laat vallen (gelijk Nadine! ) is elk goed nieuwsje uit de Heimat erg welkom! Ook al stralen de woorden van uw Schipper niet direct veel optimisme uit, alle beetjes helpen! Ik herhaal letterlijk wat hij schrijft: Beste Joseph, ik heb geen familie en de tijden zijn zeer onzeker met al die accidenten op zee door de mijnen en de vliegers. Moest mij ietwat overkomen, dan gaat al wat dat ik heb naar de Belse Staat gaan, en dat wil ik niet! Ik heb mijn testament laten opmaken bij notaris Legein en daarin heb ik mijn petekinderen niet vergeten..."
Ge moet dat eens op uw gemak onderzoeken, hé Leon! Want de zever van die vent hangt mijn voeten uit
Maar veel gelegenheid kreeg Leon niet om dat op zijn gemak te onderzoeken, want in Westende brak op 28 mei 43 plots de hel los. Toen Jupp tijdens de middaguren even in de werkplaats van Fotostudio Hasard langsliep, botste hij binnen op twee Feldgendarmen die juist de lijkbleke Paul de handboeien omdeden. En het scheelde niet veel of ze arresteerden ook Jupp, in één moeite door! Wat hij daar zo plots kwam doen, wilden ze weten: een onderofficier van de Wehrmacht had zich niet te moeien met hun werk!
Hij kreeg nog een stortvloed van gesnauwde vragen over zich heen, waarmee hij alle moeite had om zich als toevallige en vooral onschuldige passant voor te doen.Maar in toeval schenen de pakkemannen niet erg te geloven en in onschuld al helemaal niet!
Hoezo, hij werkte samen met deze burger?... Ja of nee?!... Nee??... Toch in hetzelfde atelier, maar niet samen, hoe legde hij dat uit?!...Amateur-kunstfotograaf, ach zo?... Waar zijn dan al de kunstfotos die hij had gemaakt?... Deze zwijnerij met naakte wijven, noemde hij dat kunst??... Werd zoiets erkend door de Kunstkammer, misschien?... Niet?!... Dus deze ophitsende smeerlapperij dient enkel voor de ontspanning van de manschappen?En Ontspanning viel dan weer binnen het domein van zijn verantwoordelijkheden in het batterijcommando? Mooi zeg, dit misbruik van graad en functie voor deze volksvreemde perversiteiten! Morgen, tien uur, confrontatie in het bureel van uw batterijcommandant! Und jetzt loss! Abhauen, du Schweinhund! »
Die confrontatie, de volgende morgen, met zijn commandant Hauptmann Stolz viel al bij al nog mee. Zijn baas spreidde meer dan gewone moed tentoon met zijn oude Pruisische minachting voor de nieuwe ordehandhavers ,al wist hij waarschijnlijk dat zijn invaliditeit hem sowieso beschermde tegen een mutatie naar het Oostfront. Maar de flikken lieten Jupp goed verstaan dat dit soort bescherming voor hém absoluut niét gold, en hij zich in de toekomst beter wat gedeisd kon houden!
Van Paul Hasard bleef bij Jupp nog vluchtig een laatste beeld hangen, hoe die geboeide sukkel in zijn atelier al half van zijn stokje lag. Maar later heeft hij van de man nooit meer iets gehoord...Of toch niks betrouwbaars. Want een paar weken nadien vertelde Hussak hem voor de échte waarheid dat hij uit betrouwbare bron had vernomen dat er in Luik begin mei een koerier werd opgepakt. Een man met een horrelvoet, ja-ja! En op die man hadden ze microfotos gevonden, stel je voor! Microfotos van de Duitse kustverdediging tussen het Westend-Palace en de Lakodam! En dat de Gestapo zo op de beroepsfotograaf Hasard was gevallen - met zijn mooi technisch uitgerust atelier - die natuurlijk onmiddellijk bezweek onder hun brutale ondervraging!...
Daar moest Jupp toch even van slikken! ... Want voordien had hij met Marie altijd aangenomen dat Hasard door Jetje of Rachel verklikt werd tijdens hun wekenlange ondervragingen in de Brugse Gestapokelders. Dat lag méér voor de hand dan het sprookje met de horrelvoet...
Al bleef natuurlijk de vraag hangen hoe die vrouwen in godsnaam iets te weten waren gekomen over de mogelijke verzetsdaden van onze brave fotograaf...Totaal onwaarschijnlijk hé, zoniet onmogelijk! ... Tot Marie zich plots tot haar eigen verbijstering herinnerde dat zijzelf het aan Jetje had verteld, als een waarborg voor haar persoonlijke discretie... Leon had toen immers de blonde Rachel gezien in het mansardevenster van de buurvrouw, hé. En Marie had, als waarborg voor haar stilzwijgen, geruststellend verwezen naar wat zij wist over de amateuristische spionagecel van Hasard en Peerdepoot...
De wanhoop over haar loslippigheid tegen Jetje overviel haar pas ten volle, toen ook Briek Erte van zijn bed werd gelicht en door de Gestapo naar Brugge werd gesleept! Nu moést ze Jetje wel voor het blok zetten!
"Ik zweer het, Marie! Nooit ofte nimmer heb ik op de Gestapo één woord gelost over de Paul! Ze hebben mij daar ten andere ook nooit iets over gevraagd, gelukkig maar! ...Want gij hebt allemaal gemakkelijk spreken, mens, maar als die mannen u naar de ondervragingskelder slepen en ge hoort het kermen in de cellen nààst u! ...Ik zeg u maar dàt! ...Ik geloof nooit dat er één gevangene sterk genoeg is om te weerstaan aan de druk van die smeerlappen: iedereen gaat door de knieën en bekent wat ze willen horen, garantie! "
"Maar allee, Jetje, hoe legt ge dan uit dat ze nu ook Briek Erte te stekken nemen: de tweede naam die ik u gegeven heb als waarborg voor mijn zwijgen! "
" Marie, ik heb u just niks uit te leggen! Als ik u zeg dat ik er voor niks tussen zit, dan hebt gij dat van mij te geloven! Ik heb nooit tegen u gelogen, als ' t over iets serieus ging, en 't is niet vandaag dat ik eraan ga beginnen!
" Gij misschien niet, maar hoe zit dat dan met Rachel? "
" Dat zult ge bij gelegenheid aan haarzélf moeten vragen, Marie... Wij zijn nooit samen ondervraagd geworden, kind, maar 't is mogelijk dat zij daarvan wist... En 't is juist dat ik haar in der tijd gerust gesteld heb over uw persoon, dat gij goed geheimen kont bewaren... En misschien heb ik haar over Paul en Briek Erte gesproken, om mijn raison klaar en duidelijk te maken, dat weet ik niet meer... Maar ik ga mijn geheugen daar over niet meer forceren, Marie: al wat ik vraag is heel die triestige historie zo rap mogelijk te vergeten, zodat ik eindelijk weer eens kan slapen zonder iedere keer al schreeuwend uit een nachtmerrie wakker te schieten! Want wat ik in Brugge gezien heb, wil ik mijn ergste vijanden niet toewensen..."
De catastrofale Italiaanse verliezen (éérst aan het oostfront bij Stalingrad, en nu weer in Tunesië) zetten Mussolini op 7/4 aan bij Hitler te pleiten voor een vredesvergelijk met de Russen en de geallieerden: "Want mijn volk is de oorlog moe en ik vrees de ineenstorting van het regime". Maar de Führer stuurde hem wandelen met het fabeltje dat hij nog deze zomer de Russen vernietigend zou verslaan. Nochtans hadden zijn troepen sinds februari de omsingeling van Leningrad moeten opgeven en waren in deze regio nog steeds in het defensief. Op een lichtgolvende lijn tussen het Ilmenmeer in het noorden en het Koubanbruggenhoofd bij de Krim trachtten zijn legers zich op hun winterstellingen zo goed mogelijk van het débacle na Stalingrad te herstellen. Uit deze precaire vertrekpositie zal hij nochtans zijn - weliswaar laatste - vernietigend offensief op Russische bodem voorbereiden.
Begin juli concentreerde hij daarvoor twee massale tanklegers, nieuw uitgerust met de modernste "Panther" en "Tiger" pantserwagens, rond de Russische wig in zijn Oekraïnefront: het saillant van Koersk. Omdat deze wig een gedroomde uitvalsbasis was voor een toekomstig Russisch offensief diende dit dringend opgeruimd. Maar Stalin had maandenlang de tijd gehad deze wig vol te proppen met mijnenvelden, versterkte kazematten, zware artillerie en antitankgeschut. Hitler zag z.g. "met genoegen" hoe steeds méér sovjettroepen daarin werden geconcentreerd. Hij droomde (een beter woord bestààt echt niet), met een reusachtige omsingeling van deze wig, weerwraak te kunnen nemen voor de nederlaag bij Stalingrad. Hij overschatte echter zijn eigen krachten en de massa's nieuwe "Stalintanks" bleken al vlug stukken beter te zijn dan hun Duitse tegenstrevers.
0p 5/7 barstte eindelijk "Operatie Citadelle" los, bedoeld om dit "Russische saillant van Koersk" gelijktijdig vanuit Orel en Bielgorod met een tangbeweging af te knijpen. Maar veel beweging kwam er niet in, ondanks de reusachtige inzet en de afgrijselijkste verliezen: na een week van bloederige, uitputtende gevechten was de tang nog maar voor éénkwart gesloten. Tenslotte moest op 22/7 de aanval worden gestaakt, omdat de helft van de Duitse tanks en infanterie buiten gevecht was gesteld.
De Sovjets veroorloofden zich zelfs de luxe dit resultaat niet eens af te wachten. Vanaf 13/7, een week nà het begin van "Citadelle" lanceerden ze zelfzeker tussen de regio Smolensk en de Zee van Azov voor de eerste maal een algemeen zomeroffensief, juist op het ogenblik dat ook de Duitsers daarmee wilden starten, zij het op een wat kleinere schaal. Op een paar dagen tijd ontvlamde het hele oostfront. De Duitsers moesten overal buigen voor de overmacht en haastig terugtrekken om aan plaatselijke omsingelingen te ontsnappen.
Op 5/8 heroverden de Russen Orel en Bjelgorod - de Duise vertrekpunten van hun "Operation Zitadele" - en op 23/8 viel Charkov ,ditmaal definitief ,in hun handen. Gedurende twee maanden moesten de Duitsers langs het hele zuidfront steeds méér wijken, achtervolgd door het Rode Leger. Kiev viel in november. Toen het Russische zomeroffensief kort daarop was uitgeraasd, hadden de Sovjets overal tussen 300 en 500 km terreinwinst geboekt en stonden ze op de oevers van de Dnjepr. In een laatste élan staken zij de middenloop van de brede stroom op vele plaatsen over. Deze grotestevige bruggenhoofden zouden in januari '44 als uitvalsbasis dienen voor de omsingeling van Korsoen-Tjerkassy waaruit een tiental Duitse divisies - én de "Sturmbrigade Wallonie" van Degrelle - slechts met zware verliezen konden ontsnappen. Enkel de monding van de Dnjepr bleef voorlopig in Duitse handen, maar door de verovering van de landengte van Perekop sloten de sovjets 30 Duitse divisies in de Krim op.
Sinds het begin van het jaar bombardeerden de Amerikanen massaal de Noord-Duitse steden. Op 18/1/43 kreeg Berlijn een beurt als voorproefje van de zware aanvallen die vanaf 2/3 met de regelmaat van de klok dagelijks herhaald werden. In mei wierp de 8.USAF o.a. op Kiel en Dortmund zeer zware 'bomtapijten', een nieuwe techniek van de Yanks om openlijk de burgerbevolking te terroriseren (of noem het beter 'vermoorden') zonder zich schijnheilig achter z.g."militaire doelwitten" te verschuilen. Met speciaal ontworpen luchtmijnen vernietigde de RAF op haar beurt drie stuwdammen van het Roergebied, waardoor de plaatselijke industrie wekenlang een tekort aan drijfkracht had en een slordige zeshonderd Duitse burgers verdronken ,...plus dubbel zoveel geallieerde krijgsgevangenen en Ostarbeiterinnen die in nevenliggende kampen waren opgesloten. Ach wat ,een peulschil ,want tijdens vier opeenvolgende raids op Hamburg ,tussen 24/7 en 3/8 ,ontstond daarbij de z.g. "Fire Tornado" en stierven er 41.000 geïdentificeerde burgers in dat gloeiende inferno. Plus ,afgaand op de hoopjes menselijke asse in de geschroeide schuilkelders ,evenveel niet-geïdentificeerden...Van de 2.630 deelnemende bommenwerpers gingen er slechts 87 verloren ,weliswaar samen met hun 800 bemanningsleden. Voorwaar een echt succes...
De Duitse luchtverdediging bleek niet opgewassen tegen de massale compacte inzet van de moderne, zwaarbewapende Amerikaanse B-17 "Vliegende Forten". Daarbij werden deze formaties sinds kort tot boven hun doelen begeleid door hele eskaders P-51 "Mustang"jagers die de Messerschmitts uit de hemel veegden. Want de Yanks leerden vlug bij uit hun eigen fouten ,zoals hun drievoudige aanval in juli op de kogellagerfabrieken van Regensburg en Schweinfurt. Daar hadden ze hun misdadige overmoed - dagaanvallen zónder jagerscherm - zwaar moeten bekopen: van de in totaal 1.000 vliegende forten gingen er 120 verloren. De RAF verpulverde dan weer, praktisch zonder verliezen, in augustus het rakettentestcentrum van de Duitse V-wapens in Peenemünde, een onverhoopt succes dat het verdere verloop van de oorlog wél sterk beïnvloedde...
Door deze bommenregen op de grote steden moesten de nazi's met tegenzin de evacuatie van de niet-productieve stadsbevolking naar het platteland toestaan en daardoor hun onmacht bekennen om hun burgers te beschermen . Wat meteen ook hun grimmige wrok aanwakkerde tegen de bevolking van de bezette gebieden...
In bezet Europa laaide de hoop op een spoedige bevrijding pas goed op door de geallieerde landing in Zuid-Sicilië op 10 juli '43. Het zou de grootste amfibische aanval van W.O.2 worden. Twee legers (het 8ste onder Montgomery op de zuidoostkust, het 7de onder Patton als flankdekking op de zuidkust) bestormden gelijktijdig de 180 km lange fortenlijn. Het slechte weer en allerlei gehakketak tussen de twee naijverige legerbevelhebbers dreigden er van bij de aanvang een soep van te maken... Maar dankzij de zwakke Italiaanse verdediging kon na een week de zuidelijke helft van het eiland zonder zware verliezen worden veroverd. Toen blokkeerden plots aangevoerde Duitse troepen Monty's opmars aan de voet van de Etna. Daar maakte Patton gebruik van om naar de noordkust door te breken om vervolgens achter de Duitse verdediging naar het oosten te stormen. Op 17 augustus veroverde hij Messina, een eer die volgens de plannen voor Monty was weggelegd. Deze stunt heeft ervoor gezorgd dat het beruchte incident in het veldhospitaal, waar Patton een vermeende lijntrekker met een kaakslag weer tot frontdienst wilde aanporren, in de Britse pers sterk werd opgeblazen...
Eind mei '43 was het Legioen - of wat daar van overbleef - in groepjes uit het front weggetrokken en trapsgewijs in goederentreinen eerst naar de legerplaats Debica in Zuid-Polen verplaatst om uiteindelijk in Milowitz te belanden, een reusachtig militair complex bij Praag.
Van deze lange reis kon Joseph zich later niet veel meer herinneren omdat hij bijna aan één stuk door geslapen had. De spanning van het maandenlang balanceren tussen leven en dood en de schrik zwaar verminkt te worden had hem mentaal compleet leeg gezogen. In zijn zeldzame heldere momenten op de trein spookten aanhoudend de beelden van stervende kameraden door zijn hoofd, maar wat de toekomst verder voor hem nog in petto had, voor straks, morgen of làter, interesseerde hem totaal niet...
Hij leek wel een zombie, en zijn makkers rondom deden niet veel beter. Hij had, zoals zovelen, erg last van fluitende oren, wat een normaal gesprek bijna onmogelijk maakte en aanleiding gaf tot idiote misverstanden en schreeuwerige ruzies.
De tussenstop in de Poolse legerplaats Debica pompte wat nieuwe energie in hun gemartelde lijven en het was ook daar dat hij voor het eerst sinds ruim een maand zijn vrienden Penjaert enAspeslaghs terug vond. Of beter gezegd: zij vonden hém terug... En alhoewel die twee als sergeanten van een groep Sturmgrenadiere waarschijnlijk dieper in het strijdgewoel hadden gezeten dan Joseph met zijn 2CM pantserauto, zagen zij er beiden op eerste zicht nog tamelijk ongeschonden uit. Hij vermoedde dat Penny dit dankte aan de ironische afstandelijkheid waarmee deze flierefluiter alle tegenslagen onderging, en John aan de koele verstandelijke beoordeling van zijn overlevingskansen... Maar hoe dan ook: ze hadden het dan toch alle drie gehaald... En er was sprake dat alle anciens van het eerste uur nu voor drie weken met verlof zouden gaan naar Vlaanderen, en nadien bevorderd zouden worden...
Het was John die het als eerste opwierp: " Van het officierenkader blijft er niet veel over, heb ik gehoord. Er zijn compagnies waar er van de vijf Junkers maar één of twee meer op hun poten staan, en ze gaan dus dringend nieuwe kandidaten moeten aanwerven om de gaten op te vullen... Naar 't schijnt staan wij, als anciens van 't eerste uur, bovenaan de lijst! ..."
" Als ze er zó op gebrand zijn om ons een ster te geven, zal daar wel een reukske aan zitten! " sneerde Penny: " Voor mij hoeft het in elk geval niet! Altijd met blote borst voorop lopen en op de koop toe d' ander verplichten de kastanjes uit het vuur te halen, dat zégt mij niks !"
John bromde: " Das nog altijd beter dan klakkeloos de orders te moeten uitvoeren van een bangschijter die zijn pedalen kwijt is! Als officier kunt ge tenminste een van hogerhand gekregen bevel volgens uw eigen verstand uitvoeren! "
Joseph haakte twijfelend in: " Als ik àf moet gaan op het aantal chefs dat hun kaas heeft gelaten, zijn er aardig wat die niet over uitzonderlijk veel eigen verstand beschikten! "
Ze grolden wat, maar het ging niet van harte. Al wisten ze tegen het einde van de reis dat ze het er alle drie op zouden wagen...In hoofdzaak voor de eer dan, al dacht Joseph nog sluiks even aan zijn wit paard. En een officier kreeg rapper het Ijzeren Kruis toegekend dan een simpele sergeant, nietwaar...
Zij het dan postuum...
De Leiding dacht er goed mee te doen de verenigde glorierijke eenheid zo vlug mogelijk op het paradeplein van Milowitz voor zich op te stellen. Kwestie om met een pompeus lovende speech en de zuurverdiende felicitaties van de Reichsführer SS Heinrich Himmler vooral zichzelf te bewieroken.
Maar op de moraal van de mannen had het een averechts effect, zoals ze daar zo verloren stonden te bakken op dat reusachtige zonovergoten plein, met al die open ruimten tussen de groepen. Want Joseph zag nu voor het eerst welke bloedige ravage hun inzet rond Leningrad in de verschillende afdelingen had aangericht. Zijn pantserauto met het 2CM kanon was de enige overlevende van de vier die oorspronkelijk de ruggengraat van de compagnie-zware-wapens hadden gevormd. En weliswaar mooi gelijnd, maar triest om zien en pijnlijk verspreid, stonden de uitgedunde gelederen van de vroeger zo forse eenheden Sturmgrenadiere rond het podium in carré opgesteld. Echte anciens van het oorspronkelijke Legioen had Joseph nog nauwelijks ontdekt: de meeste mannen op het plein waren pas in de loop van de laatste maanden als snotterige rekruten ingelijfd en hadden de winter aan de Neva uiteindelijk overleefd...Veel van hun makkers blijkbaarniét...Maar uit de verschillende lazaretten zouden de volgende weken nog wel een paar herstellenden komen aanwaaien, en ook uit de Heimat verwachtte de Leiding een grote toevloed van vers bloed...
Dat was dan ook hoognodig, indien ze er binnen de drie maanden wilden staan als de pas gevormde 6. SS-Freiwilligen Sturmbrigade Langemarck ,voorziene getalsterkte tweeduizend man ! Zo had hun commandant het toch triomfantelijk door de flippende luidsprekers over het akelig-lege plein geschreeuwd. En met deze laconieke aankondiging heel wat gekoesterde illusies de kop ingedrukt! Want voor hén was de 'Krieg im Osten' dus nog bijlange niet gedaan! Van een gedroomde demobilisatie en een spoedige terugkeer naar het luizige burgerleven in Vlaanderen kon hoe dan ook geen sprake zijn!
Eens de eerste schok verwerkt legden de mannen zich daar maar node bij neer, al was er nu eenmaal niets tegen te doen... Ze hadden getekend voor de duur van de oorlog in Rusland, en niét voor de duur dat het Vlaams Legioen zou bestaan... Maar velen ergerden er zich vooral aan dat zij, zonder de minste inspraak, zomaar bij de SS werden ingelijfd, en hun vereerd etiket van Vlaams-Christelijke bestrijders van het bolsjevistisch monster in de vuilbak vloog! Want dàt hadden ze aan de Wolchov wél geleerd: van énige Christelijke waarden of Vlaams sentimentaliteit was er in de SS absoluut geen sprake! Het was al Duits wat er de klok sloeg: zowel de voertaal van het kader als de kille gevoelloze kadaverdiscipline! Het zou gedaan zijn met dat lome-voeten-slepen bij het uitvoeren van een bevel dat hen niet erg aanstond ! Frontverhalen van lijntrekkers of twijfelaars die door de SS-officier ter plekke door de kop werden geschoten, waren niet van aard om de geestdrift voor hun nieuwe eenheid aan te wakkeren.
Nog een grotere verrassing beleefden ze toen ze samen hun aanvraag voor de officieren-opleiding hadden ingediend. Die van John werd blijkbaar aanvaard lijk een fluitje van een cent, maar de Penny werd kortaf geweigerd om disciplinaire redenen: niet uit het goede hout gesneden, vertaalde zijn compagniecommandant. Met àndere woorden, zijn manie om elk bevel even te laten bezinken deed hem de das om.
Ook de aanvraag van Joseph deed bij zijn commandant de wenkbrauwen fronsen :" Dat wordt niks hé Petré! Vroeger bij het Legioen heeft mijn voorganger al last gehad om je tot Scharführer te bevorderen! Wegens je onzekere Arische afstamming, lees ik hier... Ze hebben het toen door de vingers gezien, schijnbaar... Maar wat in het Vlaams Legioen nog aanvaardbaar was, kwestie van onzuiver bloed, zal in de toekomstige 6. SS-Sturmbrigade Langemarck niet meer door de beugel kunnen, hé man! Een bloedlijn met een vader van ongekend ras die bij de geboorte te vinden werd gelegd, zoiets zorgt bij de SS voor de nodige kriebels, Petré! ... Afgewezen!
Joseph probeerde nog kruiperig aan te dringen met: "Heer Commandant, en als ik kan aantonen dat de vondeling Desiré Petré niét mijn biologische vader is?..."
" Raus, Petré !"
Verslagenheid bij de vrienden!
Op aanraden van John vroeg Joseph schriftelijk zijn ontslag aan uit de gewapende dienst: En geef als reden op Wegens onzuivere bloedlijn niet waard bevonden om Vlaanderen als Officier te dienen Dan moeten ze hun eigen logica maar durven doortrekken...
Maar vreemd genoeg dreef de Luitenant het spel niet op de spits. Hij liet Joseph op het bureel roepen en gaf hem de ontslagaanvraag nijdig terug :" Verbranden! Begrepen?! Onmiddellijk! Dit vod werd nooit ingediend, verstaan!?"
"Jawohl Herr Leutenant! " was al wat hij verrast kon uitbrengen, en wou al model rechtsomkeer maken toen de commandant hem toeblafte: " Ik zal in je Heimat laten nagaan of je vermoeden ,van een àndere biologische vader af te stammen ,op enige grond steunt! Maar als dat een jood blijkt te zijn, vlieg je in het K.Z., verstaan?!"
Hij salueerde, ook al had hij geen flauw benul wat die man met K.Z. bedoelde... Maar veel slechter dan de toekomstige SS-Sturmbrigade zou het wel niet zijn...
De sfeer in Westende was plots zeer onaangenaam geworden. De arrestatie van de populaire Briek Erte blies de sluimerende dualiteit vóór en tégen den Fritz nieuw leven in. Sinds de overgave van het opgehemelde Duits-Italiaanse Afrikakorps in Tunesië op 12 mei, begonnen de Engelsgezinden weer licht te zien aan het eind van de tunnel. Dat feldgraue monster bleek dus inderdaad niet zo onoverwinnelijk al de laatste jaren gevreesd werd! Eerst Stalingrad en nu weer Tunis: door zo van de ene nederlaag in de andere te tuimelen moesten die bullebakken vroeg of laat de oorlog verliezen! Dat bedwelmende vooruitzicht was een half jaar geleden nog ondenkbaar! Nu was het enkel nog vol vertrouwen wachten op een geallieerde landing in Griekenland of Italië, en dan was de zegestoet van de Westerse beschaving onstuitbaar aan het rollen!
Maar deze roes deed menige heethoofd de pedalen verliezen en zijn glorieuze dromen voor werkelijkheid nemen... Pubers jutten elkaar op om toch maar de Mof een hak te zetten, hoe driester hoe liever! Dat begon bij nachtelijke kalkploegjes die V-tekens rondkladden, en eindigde met het neerschieten van een collaborateur of een zatte matroos. En dus schepte de bezetter steeds meer "Bandieten" op, verdacht van sabotage of ondergrondse strijd. En bij ontstentenis van de échte daders arresteerden ze nét zo leuk hun gezinsleden, vrienden en kennissen... Of zelfs gewoon prominente burgers die als notoir pro-Engels bekend stonden. Zo maar, kortweg als gijzelaar..
In Westende-Bad was bekend geraakt dat Monsieur Van Schelles, zoals de baas van de Lac-aux-Dames voor de oorlog werd genoemd als lid van de plaatselijke Upper-Ten, een paar maand geleden zo door de Duitsers was terechtgesteld, gewoon als gijzelaar. Maar volgens Dikke Pappie later aan Jupp vertelde zat er aardig wat méér achter. De man zou banden gehad hebben met het amateuristische spionagenet van Jean Peerdepoot, waar ook de fotograaf Paul Hazard onbewust voor werkte. En in de rand van dit onderzoek zou ook de naam van Briek Erte gevallen zijn. Zoiets kon de Gestapo natuurlijk niet laten ontglippen, temeer omdat hen ter ore was gekomen dat Briek en Hussak goede vrienden waren geworden, en ze deze Figaro al een hele tijd in de mot hielden...
Maar Pappie stak kordaat zijn hand in het vuur dat zijn badmeester niets verweten kon worden. En dés te kordater omdat door de afwezigheid van Briek de opening van de Lac in het gedrang dreigde te komen... Want als Ortskommandant stond Pappie, samen met Jupp, in voor dit openlucht zwemdok, veruit de voornaamste zomerse ontspanning van de soldaten van de batterij sinds die gasten niet meer op het gemijnde strand konden baden...
Het was dan ook niet meer dan normaal dat Pappie al zijn relaties aansprak om Briek weer op vrije voeten te krijgen. Al was het met die mannen van de Gestapo moeilijk kersen eten...Evenwel, was Jupp er in april niet in geslaagd zijn kokkin Georgette Neuville uit de klauwen van de Brugse Gestapo te bevrijden?... Hoe had dié dat geflikt, Donnerwetter!?
Vreemd toch dat Feldwebel Jupp Deutinger daar zo schuw op reageerde, vond hij. Net alsof die drankgezel van hun Stammtisch iets te verbergen had...
Dat Yvonne Erte, de knappe echtgenote van de Briek, ondertussen ook niet stil zat om haar ventje vrij te krijgen, spreekt vanzelf. Maar ze was nu ongewild zowat de vaandeldraagster en de gevangene geworden van de Westendse patriotten en liep zeer in de kijker. Té zeer, volgens haar eigen zin! Want telkenmale ze bij Pappie, Jupp of een àndere Duitser zoals Provoost Heydrich aanklopte, werd ze nadien gegarandeerd door goedmenende en meelevende dorpsgenoten aangeklampt om tekst en uitleg te geven! En dat hing ferm haar voeten uit!
Daarom besloot ze om zich dringend uit de omarming van één of ànder kamp los te wringen en zich zichtbaar neutraal op te stellen. En het eerste slachtoffer van haar politieke ommezwaai was Leon!
Marie viel bijna van haar stoel toen ze Yvonne Erte herkende, die op de fiets in haar koertje afremde! Mens, wat leek dié een haast te hebben! Ze kon met moeite de keukendeur openen, toen haar bezoekster reeds het vuur opende: " Dag Marie Petré! Ge kent mij wel hé: Erte! En ge weet wel dat den Duits twee weken geleden mijn ventje opgepakt heeft hé? Al durf ik niet geloven dat ge daar voor iets tussen zit, lijk de mensen beweren! "
" Ha, Yvonne! Merci voor de confience, mens! sneerde zij ad-rem: " Is 't om dat te roepen dat ge hier op visite komt? Zet je, mens, zet je! En wat zal het zijn? Een jatte kaffe?"
Even keken de twee kemphaantjes elkaar nijdig aan, maar toen drong het absurde van de situatie tot hen door.
Yvonne kalmeerde het eerste:" Pardon om hier zo binnen te vallen, maar ik zijn grote kuis aan 't doen! En dàt hier past niet in mijn huis! " Ze graaide in haar schortzak en legde hautain een gouden armbandje op de keukentafel.
Marie wist een ogenblik niets te zeggen en bleef verschrikt naar het glinsterende juweeltje staren: " Wat is me dàt?... Wat moet ik daarmee?... Das niet van mij mens! Een naamplaatje in goud aan een dun kettinkje, met bij nader toezien een naam gegraveerd..."
" Olga " spelde ze wat moeilijk:" Das van je dochter, mens! "
" Ja, maar kado gekregen van Leon, uwe kleine! Voor haar verjaardag, omdat ze zogezegd bijeen zijn! Ik wil dat niet! Ten eerste is dat een veel te duur kado voor die kinders om zomaar te geven, en ten tweede wil ik niet dat Leon nog met mijn Olga loopt! Vanals ik mijn huishouden weer op de plooi krijg en mijn vent terug is, stuur ik haar op pensionaat naar Gent! Zolang wil ik die van u niet meer op mijnen dorpel zien, verstaan! "
Ze draaide zich om, sprong op de fiets en verdween.
Twee uur later sloeg ze Leon daarmee volledig uit zijn hout en kreeg hij de volle laag! "Waar haalde hij plots al dat geld vandaan om z'on duur kado te kopen?! En zoiets aan een kind geven dat nog niet droog achter d'oren is! Allee, opbiechten verdorie!"
Het verhaal van de blikken koekentrommel onder de konijnenhokken van Jetje kwam er verward en hortend uit. En ook van de omslag met de kluts armbandjes die hij per ongeluk had scheef geslagen. Hij had er twee uitgekozen, een grote en een dunnetje. Met dat laatste had hij bij juwelier Tissot in Nieuwpoort ruim de kosten voor het graveren van Olgas naam kunnen dekken en nog zestig frank teruggekregen...
" En die omslag" vroeg Marie nijdig: Zaten er daar nòg andere in? Waar is die gebleven?!"
" Nog achttien..." bekende hij benepen: " Boven, in mijn kleerkast, achter de onderste schuif geplakt met sparrendrap... "
Met de Lac-aux-Dames was het nog goed afgelopen, want Briek Erte had tijdens de lente de installaties mooi onderhouden en toevallig het zwemdok met zuiver water gevuld de week voor zijn arrestatie. Tijdens Brieks afwezigheid had de Ortskommandant in Lombardzijde een loodgieter kunnen opeisen om de filters gaande te houden. Zodoende hadden de soldaten hun wekelijkse stoeibeurt in het luxebad niet moeten missen en dat was voor Jupp weer een zorg minder, al voelde de voorlopige oplossing aan als een plaaster op een houten been. Lang kon dat zo niet duren..
Maar Dicke Pappie had dan toch met de hulp van Jupp en Provoost Heydrich - aan de goede touwtjes getrokken: Briek Erte werd op eind juli door de Gestapo van Brugge even onverwacht als hij werd opgepakt weer vrijgelaten. Nog bleek van schrik onder zijn getaande huid en fel vermagerd: niet écht als een gebroken man, maar mentaal toch getekend... Van zijn opgewekt karakter bleef in elk geval niet veel meer over, en zijn vroeger zo guitige ogen leken dof en uitgedoofd...
Pappie, zijn baas, lachte het incident van zijn arrestatie vettig weg: " Vergeet het, Mensch, dat komt in de beste families voor! De Heren in Brussel hebben van een scheet een donderslag gemaakt! Ik heb het dossier kunnen inzien en in feite wordt u niets ten laste gelegd. In de zaak van de terrorist Van Schelle is uw naam éénmaal gevallen, en dan nog héél zijdelings, en tóch hebben die bloedhonden gemeend u even aan de tand te moeten voelen...Maar kom, dat is nu voorbij!" En om het goed te maken en zijn vermagerde sprinkhaan weer in forme te laten komen, kreeg Briek iedere avond een pak krachtvoer mee. Enfin Yvonne kon er maar goed mee zijn...
Die had natuurlijk ook van haar ventje gehoord dat de Westendse politiek en plaatselijke spanningen niets te maken hadden met zijn opsluiting in Brugge: Marie Petré zat daar voor niets tussen! En daarom speet het haar wel dat ze haar veto over de jeugdige vrijage van haar dochtertje had uitgesproken, vooral nu haar Boontje het voor Leon opnam. "'t Is een brave jongen en een harde werker, lijk er nog niet veel zijn! En vergeet niet dat ik het aan hem te danken heb dat Pappie mij door mijn waterfleures heeft gesleurd, toen dat k bijkanst dood was, twee jaar geleden... Of weet ge dat niet meer, soms?"
" Toch, m'n Boontje, toch! " suste Yvonne :" Maar ik weet ook dat die twee kinders ondertussen bijkanst zeventien zijn geworden, braaf of niét!... Dat ze van hun twaalfde vriendjes waren, was al slecht gezien in 't dorp, maar we hebben toen beslist dat die pilarenbijters de pot op konden met hun preutse regels van 'soorte bie soorte'! Mijn dochter zou géén fezelende begijn worden, en later haar man kunnen kiezen met haar ogen open! Maar dat wil niet zeggen dat wij niet van tijd moeten kunnen bijsturen als er dramas gebeuren rondom... En als we ze op tijd en stond iets verbieden, voelen wij direct of ze nog naar ons stuur luisteren..."
Zijn Yvonne had altijd gelijk, wist Briek... Dus besloten ze aan hetzelfde zeel te trekken en Olga voor alle veiligheid zo rap mogelijk naar het pensionaat in Kortrijk te sturen: We zien wel wat dat wordt. Zo leren ze misschien nog liefdesbrieven schrijven: da's niet gemakkelijk en sterkt de banden. Laat ze maar doen...Want als die twee jonge apen zich in hun romance bedreigd voelden, konden er wel eens ongelukken gebeuren...
En misschien kon ze toch beter die Marie Petré haar verontschuldigingen aanbieden voor die felle uitval van vorige maand. Dat kostte niks en dat mens had blijkbaar zeer goede relaties met den Duits ,en via haar vrijer ,met de baas van haar ventje : onnodig die vrouw tegen zich in het harnas te jagen!
Op eerste zicht leek Marie zich tot nu toe van politiek in 't algemeen, en de oorlog in het bijzonder, weinig aan te trekken.Het was maar sinds Jupp de vrees had uitgesproken dat de Duitse verliezen aan het Oostfront vroeg of laat gecompenseerd zouden moeten worden door verse troepenaanvoer uit het Westen - met lijntrekkers zoals hij op kop! - dat ze 's avonds met hem was beginnen mee luisteren naar de BBC... En het begon er meer en meer op te lijken dat het geluk en welzijn van Marie volledig ging afhangen van de Duitse krijgskansen.. Die er eerlijk gezegd niet erg schitterend voorstonden, hé... En voor iemand met ogen in zijn kop zelfs vlakaf slecht!
Na de catastrofe van Stalingrad leefde haar vrijer doorlopend in bange verwachting van een mutatie, en dat was zijn humeur de laatste tijd niet ten goede gekomen. Nu Hitler ook bij de tankslag van Kursk flink op zijn donder had gekregen, was zijn Italiaanse bondgenoot Mussolini plots op een vreemde en blijkbaar definitieve manier in een hospitaal verdwenen... Al bleef de krant over deze coup de théatre verdacht vaag, toch begonnen plots veel Duitsers nattigheid te voelen en viel er met Jupp nadien nog nauwelijks land te bezeilen...
Van de weeromstuit kon er ook bij Marie slechts zelden nog een hartelijke lach af... Ze was echt een zuurpruim aan het worden, steeds met de stekels rechtop, klaar om iedereen die voor haar voeten liep de volle laag te geven! Leon op de eerste plaats! Want sinds die een stommiteit had begaan met dat dure Kado voor zijn Olgatje - gestolen goud op de koop toe! - kon hij in haar ogen geen goed meer doen! Vooral omdat hij nu hààr had opgescheept met het morele dilemma wat zij met die buit moest aanvangen...Sluiks bijhouden en van krommenaas gebaren, of aan Jetje geven? Want dié was in feite de spirituele erfgename van haar afwezige hartsvriendin Rachel... Maar Marie kon die Oostendse modepop nog steeds niet pruimen! Kwam daarbij dat die jodin in feite heel de juwelenstock van haar ex-vent op haar bil had geslagen, zonder daar nog wettelijk récht op te hebben! En méér nog: volledig in strijd met de Duitse verordeningen voor de handel in goud en edelstenen...
Ze twijfelde of ze niet beter raad zou vragen bij Jupp. Maar sinds ze zo langzamerhand vermoedde wat haar Schatz allemaal steels had uitgestoken om Jetje en Rachel vrij te krijgen, vertrouwde ze hem niet meer voor het volle pond... Schijnbaar was de hele juwelenstock van dat mens bedrieglijk verdwenen, maar werd wél Marie voor die verdwijning scheef bekeken. Doch ook in hààr geest was het allesbehalve duidelijk wie er bij deze mislopen mensenruil bedrog had gepleegd, en dus met het gouden losgeld was gaan lopen... Al bij al zag ze Jupp daar héél goed toe in staat...En wou ze niet dat hij op de koop toe ook nog beslag zou leggen op de achttien gouden armbandjes van Leon...
Neen, voorlopig niks doen leek haar nog de verstandigste optie... Tijd bracht wel raad. Of misschien ook niét, maar dan scheurde ze er toch haar eigen broek niet aan met te wachten... En in de biecht bij de paster zou ze er zéker over zwijgen!
Na dit zondig besluit schrok zij zich vanzelf een aap toen op een dinsdagavond plots twee gendarmen op haarkeukendeur klopten. Belgische, godzijdank! En ze herkende de oudste van vroeger, van lang voor de oorlog, toen ze nog volop met de garde overhoop lag over de moord op Dis... Als pakkeman was dat wel een bullebak maar geen bijter, flitste het door haar hoofd...En ze vroeg zich af of ze meteen zou bekennen over dat goud, of de onnozele uithangen. Of zich beter verschuilen achter haar goede relatie met een Duitse onderofficier?... Misschien kénden ze zelfs Herr Oberfeldwebel Deutinger?
Door het vriendelijke " Ha, de weduwe Petré! Hoe gaat het, mens?" liet zij zich niet van de wijs brengen. Ze kende zo langzamerhand wel al die streken van luie Charel! Ze zei beleefd "Dag Chef" maar bleef pardoes in haar deurgat staan. De rijkswachters leken dit ongastvrij gebaar zelfs niet te merken, want Chef Remy (de naam van de oudste schoot haar juist te binnen) klapte enkel zijn lederen schoudertas open en vond op de blinde tast één bruine omslag. Dus zoveel werk schenen die mannen ook niet te hebben, dacht ze.
" Vrouw Maria Cattrysse, weduwe Petré! Dat zijdde gij hé! Hier, een convocatie om morgen na de noen op den buro te komen in Nieuwpoort! Ge moogt met een kruisje tekenen voor ontvangst"
" Wat heb ik nu weer misdaan?!" gekte ze nerveus:" Of hebde eindelijk de moordenaar van mijn vent zaliger te stekken? Dat zou ook wel eens tijd worden hé! "
"Waarom spreekt gij van 'moord' en 'zaliger', Vrouw Cattrysse? Sinds wanneer weet gij dat uw vent dood is?"
" Maar Chef toch! Gij spreekt mij daarjuist zélf aan lijk weduwe Petré! Dan is het toch omdat ze hem officieel dood verklaard hebben, zekers?!"
De pakkeman staarde haar even verrast aan en salueerde dan losjes tegen zijn sjako :" Tot morgen !"
Toen Jupp later op de avond even langs kwam voor het radionieuws op de Engelse post, zweeg ze over de gendarmen als vermoord. Hij trok de leren zetel dichter tegen de luidspreker om tijdens de fel gestoorde uitzending in de Duitse taal weer een paar morele mokerslagen te mogen incasseren. Na de verloren slag van Kursk hadden de Duitsers nu ook Briansk moeten ontruimen: weer een stap dichter bij zijn mogelijke inzet aan het Oostfront, dacht hij benepen... De triomfantelijke Britse berichten dat de laatste Duitse troepen op Sicilië waren vernietigd leek heel wat minder op zijn humeur te werken! Die zonnige operette-oorlog daar in het Zuiden kon niemand ernstig nemen...
Leon lag in de àndere zetel te slapen met op zijn buik de hond Tourrah, die af en toe lui één lodderoog opende...Na de uitzending kwispelde het beest en keek Jupp even vragend aan... Deze keek twijfelend naar Marie... Maar zij leek eveneens met zware problemen te worstelen en vroeg hem niet om te blijven slapen...
Bon, ook goed...
Marie was met een bezwaard hart naar Nieuwpoort gefietst, maar dat bleek nergens voor nodig. Er werd niet de minste allusie gemaakt op de plotse vrijlating van Jetje of de deportatie van Rachel, en evenmin op de arrestatie van Briek Erte, allemaal zaken waar de roddels in het dorp haar nochtans ondubbelzinnig aan linkten...
Ze schrok wél toen Chef Remy onmiddellijk met de deur in huis viel :" Vrouw Cattrysse, de Duitse overheid laat mij uitzoeken wie de échte vader van uw eerstgeboren zoon Joseph Petré is! Gij moet dat weten, want gij waart er zeker bij hé ! "... Clown Remy, de droogkomiek!
Het was alsof zij een klets in volle gezicht kreeg, en beduusd bleef zij wel tien seconden naar adem snakkend zitten, volledig van de kaart! Als uit de verte hoorde ze de Chef dezelfde brutale vraag opnieuw stellen, nu een beetje schreeuwerig :" Hebt gij het verstaan, Vrouw Petré of niet?... Wel dan??... De Duitse overheid wil dat weten om vast te stellen dat uw zoon Joseph Petré zuiver christelijk bloed in d'aderen heeft en zo benoemd kan worden tot officier in het keurkorps van de SS"... Hij zei dat laatste met een zeker ontzag: als het over die mannen ging, viel hier niet te lachen!
Maar Marie had zich weer stevig onder controle en poneerde geprikkeld :" Joseph is de zoon van zijn vader en daarmee uit! "
"Ja-ja, veel kans dat dàt klopt! Zoon van zijn vader: daar twijfelt geen mens aan! Maar den Duits wil weten wie zijn vader écht is! Met andere woorden: wie heeft u bevrucht toen gij uw zoon Joseph gemaakt hebt?! Want in dat fabeltje van de onbevlekte ontvangenis met een duif geloven ze niet in Berlijn! Er was daar een échte vent bij betrokken hé! ... Wie was dat verdomme?!"
Plots werd Marie ijzig kalm :" Chef, wat mankeert er aan mijn Dis? Is die niet schoon genoeg, of wat?! Zijn naam staat toch klaar en duidelijk op mijnen trouwboek, dat ik weet, als vader van mijn twee kinders! Of kunnen ze niet lezen, daar in Berlijn?"
" Berlijn trekt zich dat niet aan, met welke Jan, Pier of Pol gij uw eerste kind gemaakt hebt, die hebben wat ànders te doen! Maar 't is uw zoon Joseph zelve die beweert dat Dis zijn échte vader niet is, en wil weten wié het wél was. Om te bewijzen dat hij van een zuiver-christelijke vader afstamt! Want dat valt bij uw echtgenoot Désiré Petré moeilijker, zoniet onmogelijk te bewijzen, zuiver omdat hij als pasgeborene te vinden werd gelegd door onbekende ouders. En dié ouders terugvinden is veel te moeilijk... Het zou voor de Duitse autoriteit beter zijn moest gij de naam van de échte vader van Joseph bekend maken, zodat wij kunnen bevestigen dat het een zuiver christelijke mens is van goede familie...Dan is die zaak van de baan: we moeten zelfs die man daar niet voor lastig vallen..."
Maar Marie hield zedig voet bij stuk: Dis was de vader! En als ze van hem méér wilden weten, moesten ze dat bij het Zwartnonnenklooster in Veurne gaan vragen!
Punt!
De wereld van Leon stond op instorten. Zijn Olga had de fatale botsing tussen hém en haar moeder kunnen vermijden door op een avond zelf naar de Stella Maris te fietsen. In de schemer van het koertje bracht ze haar aanbidder vluchtig op de hoogte van de banbliksems die haar moeder over hun relatie had uitgesproken, en dat ze volgende week, bij het begin van het nieuwe schooljaar, naar een nonnenpensionaat in het binnenland zou verbannen worden, onverbiddelijk!
" Maar waarom, verdomme!? Ik heb haar of u toch niks misdaan! Akkoord, dat gouden armbandje was er dik over en in haar ogen veel te serieus! Zij beziet ons nog altijd als jonge snotters! Maar wij zijn toch al méér dan vier jaar bijeen, en wij zien elkaar toch nog altijd geren dat ik weet... Allee, ik u toch..."
" t Is daarvoor dat ons moeder bang is, peins ik! Zo'n beer lijk gij, zegt ze altijd...En ik dan eerder een smalle!... Ik zien haar altijd prakkezeren dat, moest ge' t in uw kop krijgen om mij te overmeesteren, hé..."
" Hoezo, ik u overmeesteren?! Waar haalt ze dàt?!"
"Wel, dat ge mij gemakkelijk een kind zoudt kunnen maken, met al uw macht... En we zijn alle twee bijkanst zeventien hé...Dat is nogal gebeurd... En als het gebeurt, is het te laat hé! ...Dan zitten wij met de gebakken peren... en dat kind...'t Is daarvan dat ze bang is..."
Ze keken elkaar in de schemer van de koer een wijle ernstig in de ogen, tot de tinteling hun mondhoeken krulde en ze plots samen in een schaterlach uitbarstten!
Een kind maken! ...
Zo: Het grote woord was er uit: Een kind maken! Hij...bij zijn liefste lief...een kind maken...Hij was er heel de nacht ongemakkelijk van: wie durft dààr nu aan te denken! En het meest vervelende vond hij nog dat ook zijn Olgatje daar zo makkelijk over sprak. Het leek wel volledig in haar lijn van verwachtingen te liggen dat hij vroeg of laat...met haar...En zij met hém! Want dàt vond hij nog het schokkenste: dat zij er zich aan verwachtte ieder ogenblik door hem besprongen te worden lijk een beest! Tranen van schaamte welden in zijn ogen op...
Dat hij op zijn scheerzolder bijna iedere nacht - en zelfs 's morgens vroeg op de koop toe! - in gedachten dan hé...Ja, met verschillende meisjes van het dorp en een paar ferme mokkels van Nieuwpoort: ze moeten zich maar zo uitdagend pikant niet gedragen in zijn natte dromen! En de vuile aanmoedigingen die zij in zijn oren fluisterden! Komaan hé, die vroegen er om dat hij met hen de beest uithing, en zelfs als christelijke jongen had hem dat nooit overmatig gestoord. Er kwamen ook nooit kinders van dat straffe gestoei tijdens z'n dromen, dat hij wist...En al dat nachtelijk gedoe hoorde nu eenmaal bij de normale onkuise gedachten waarmee je naar de biechtstoel trok...Een akte van berouw en hij kon het vergeten :geen kinders !
Maar nóóit, nóóit of te nimmer was Olgatje in zijn dromen daaraan te pas gekomen! Nooit!...
En nu flapte zijn engeltje er van god-geen-ergzomaar uit dat ze er zich aan verwachtte - of al lang verwacht had! - eerstdaags door hem overweldigd te worden! En zelfs Yvonne, haar moeder, die hij altijd héél hoog had geschat, speelde onbezwaard in gedachten met deze verschrikkelijke mogelijkheid, al hàd ze het niet zo graag omdat ze alle twee nog zo jong waren! Niemand scheen er graten in te zien, ja, het zelfs heel normaal te vinden dat hij zijn engeltje geweld zou aandoen, of pijn... Of haar van schaamte doen wenen als hij met haar zou doen wat hij met die geiten van het dorp iedere nacht uitstak... Iedereen zou deze smeerlapperij blijkbaar héél normaal vinden, maar viel wél over hun jeugdige leeftijd! Dààr lag de zonde!
Waren alle volwassen mannen dan werkelijk zo'n beesten? Waren de vunzigheden waar hij van droomde dan werkelijk dagelijkse kost bij alle getrouwde koppels?
Leon was compleet zijn pedalen kwijt...Zijn Olgatje, zijn engeltje bleek helemaal klaar om in die zwijnenstal te ploeteren en, zoals de geile mokkels in zijn dromen, er nog van te genieten ook!
Na de geallieerde landing op Sicilië op 10/7/'43 stond het fascistische regime in Italië op instorten. Weer moesten de as-troepen achteruit en de ontmoedigde Italianen gaven zich massaal over. Mussolini drong op 19/7 opnieuw bij Hitler aan om een vergelijk te zoeken, temeer omdat tijdens deze ontmoeting Rome voor het eerst overdag een zwaar bombardement moest verduren. De Führer trachtte hem nog moed in te spreken, maar toen de Duce in zijn brandende hoofdstad weerkeerde, merkte hij dat zijn medestanders van hem afwilden. Op 25/7 werd zijn beleid door de "Fascistische Hoge Raad" afgekeurd en dezelfde avond werd hij door de koning ontslagen en verstopt in een ambulance naar de gevangenis gevoerd.
Maarschalk Badoglio vormde onmiddellijk een a-politieke regering die de fascistische partij ontbond, hooggeplaatste leiders ontsloeg en de politieke gevangenen vrijliet. Tijdens deze zachte revolutie viel geen enkel schot en niemand stak een vinger uit om Mussolini en zijn beleid te verdedigen. Het volk was de verwaande Zwarthemden al lang kotsbeu en het stelde de Duce verantwoordelijk voor de rampzalige gevolgen van zijn blufpolitiek tegenover Duitsland, dat nu Italie in zijn ondergang dreigde mee te sleuren. Want na het verlies van Sicilie (16/8) was iedereen er nu wel van overtuigd dat de As de oorlog verloren hadden en alle Italianen verketterden plots hun afgoden met evenveel panache als ze die vroeger hadden bejubeld.
Hitler was woedend en beschouwde de val van zijn kompaan als een persoonlijk affront. Maarschalk Badoglio liet Hitler wel onmiddellijk weten dat Italie de strijd aan Duitse zijde zou voortzetten, maar niemand nam dit ernstig. De Führer liet zijn staf twee operaties voorbereiden: de onmiddellijke bevrijding van zijn vriend, de Duce, en de Duitse overname van de macht over Italie en zijn leger, zohaast dit vrede zou pogen te sluiten met de geallieerden. Hij verwachtte dit verraad binnen de week, doch door politiek geknoei en militaire schroomvalligheid bij de geallieerden zou deze halfslachtige toestand nog anderhalve maand aanslepen.
Reden ? Tijdens hun conferentie in Casablanca (januari '43) hadden Churchill en Roosevelt besloten van de verslagen vijanden een ONVOORWAARDELIJKE overgave te eisen. Op 17/8 riep Badoglio evenwel via zijn geheime gezand in Madrid, generaal Castellano, verzachtende omstandigheden in en dit pietluttige touwtrekken dreigde de Italiaanse capitulatie op de lange baan te schuiven.
Op 3/9 landde Monty met zijn 8ste Leger vanuit Sicilië in de teen van Italië. De Italiaanse weerstand stortte overal ineen, en op 8/9 capituleerden ze. Zwakke Duitse troepen ontwapenden en demobiliseerden zonder moeite de "ex-bevriende" divisies op het Italiaanse vastelandZij die weerstand boden werden gezapig krijgsgevangen genomen. De geallieerden profiteerden onvoldoende van deze verwarring en beperkten zich op 9/9 tot de landing van het 5. US Leger in de baai van Salerno en het droppen van een paradivisie in Tarente. Beide operatietonelen lagen echter op de grens van de potentiële geallieerde luchtsteun vanuit de Siciliaanse vliegvelden en kregen onmiddellijk te kampen met een tekort aan bevoorrading. In Salerno geraakten ze - na verraad - moeilijk van het strand af wegens de sterke Duitse reactie vanuit de omliggende bergen. Tussen 13 en 16 september dreigden de landingstroepen zelfs terug in zee te worden geworpen...
Enkel de massale interventie van de zware scheepsartillerie van de voor de kust kruisende oorlogsbodems kon deze ramp verhinderen, maar moest daar wel een zware tol voor betalen. Want de Duitsers testten in de baai van Salerno voor het eerst een nieuw geheim wapen: de zweefbom FX 1400. Dit was een luchttorpedo van 1.400 kg met sterke zijvinnen én raketaandrijving, die vanop een vooraf ingestelde hoogte door een vliegtuig werd afgeworpen en radiobestuurd naar zijn doel geleid. De bom zweefde over een afstand gelijk aan driemaal zijn afwerphoogte, waardoor het wegzwenkende vliegtuig buiten het bereik van de luchtafweer bleef. Een tiental grote en kleinere geallieerde oorlogsbodems werden met deze bommen buiten strijd gesteld. In totaal verloren de geallieerden tijdens het achtdaagse gevecht om Salerno 15.000 man aan doden, gewonden en vermisten, al werden er nadien van deze laatsten veel uit krijgsgevangenschap bevrijd...
Wie op 12/9 eveneens werd bevrijd was de Duce. Midden de chaos van Salerno haalden Duitse para's hem met een gedurfde luchtlandingsraid uit een "streng bewaakt" hotel op de Gran Sasso d'Italia in de Abruzzen. Praktisch zónder een schot te lossen...Op deze stunt werd wekenlang in de berichtgeving zodanig gegeild dat geen enkele krant het de moeite vond te vermelden dat ondertussenMonty's 8ste Leger vanuit Zuid-Italië tot tegen Salerno was opgerukt. De Duitse troepen trokken zich daarop zeer langzaam en "Ordnungsvoll" naar het noorden terug, alles achter zich vernietigend.
Op 1/10 ontruimden ze in Napels de volledig geruïneerde haven en dezelfde dag landden weer Britse commando's achter hun lijnen in Termoli, op de Adriatische kust. Pas tegen eind oktober zouden de Duitsers er in slagen een stevig front te vormen (de "Gustav-linie" bij Monte Cassino, 80 km noordelijk van Napels) en zodoende eindelijk de toestand in Italie te stabiliseren.
Half oktober was de regering Badoglio er ondertussen in geslaagd heimelijk Rome te ontvluchten om zich, z.g. gezuiverd van alle fascistische politiekers en ambtenaren, in het bevrijde Bari te installeren. Op 18/10 verklaarde Italië de oorlog aan Duitsland om nog tot mei '45 - op zéér kleine schaal - aan de zijde van de geallieerden mee te "vechten"...
Daardoor beschouwden de Duitsers hùn deel van het schiereiland als bezet gebied en lieten pro-forma Mussolini in de noordelijke stad Salo een marionetten-regering leiden van fanatieke fascisten. Die maakten van hun godendeemstering gebruik om alle leden van de "Hoge fascistische raad", die Mussolini in de nacht van 25 juli hadden afgezet (waaronder zijn eigen schoonzoon graaf Ciano), op 12 januari '44 te laten fusilleren. Maar de Duce zélf was na zijn gevangenschap in de Abruzzen een oude gebroken man, zonder de minste veerkracht of uitstraling, die de zaken maar op hun beloop liet en zich liever terugtrok bij zijn 23-jarige minnares Clara Petacci. Hij verzette zich dan ook niet tegen de invoering van allerlei racistische wetten die nu voor het eerst in Noord-Italië aanleiding gaven tot een jodenvervolging. Tot het einde van de oorlog zouden daar echter "slechts" (vergeleken bij de àndere bezette landen) 6.700 mensen het slachtoffer van worden...
In de stinkende gelagzaal van 'Het Anker' hing een vreemde gespannen sfeer. Het radiotoestel in de kelder, waar door een paar getrouwen sluiks de nieuwsberichten van de BBC werden beluisterd, had gisterenavond gemeld dat de Engelse troepen in de teen van Italië waren geland. Ze hadden, zoals iedereen al een week had verwacht, vanuit het veroverde Sicilië, de smalle Straat van Messina overgestoken en zo voor het eerst in volle sterkte voet gezet op die teen (excuseer !) van het Europese vasteland.
Maar ja, wat was volle sterkte...De meeste klanten hoopten dat het beter zou aflopen dan in Dieppe, vorig jaar...Want den Duits was ook geen uil, hadden ze zo langzamerhand wel begrepen, en die wist natuurlijk minstens zo goed als de beste toogstrategen, dat Monty het dààr in die "teen" zou proberen! Een zeestraat van ocharme drie kilometer breed! Dat Rommel - of zijn plaatsvervanger, die niet noodzakelijk veel stommer was dan zijn baas - in dat puntige puntje van de Italiaanse teen geen grote troepenmacht zou durven opstellen sprak voor zich! Dat was vràgen om afgesneden te worden! Dus zou hij zijn divisies een honderd kilometer vérder opstellen, in de wreef van de "Italiaanse voet", volop in het hoge rotsige gebergte.
" Vader Baljauw, de pa van mijn wuf, heeft daar in zijn jonge tijd nog op een veerboot gevaren, in Messine, en die zegt dat ge vanuit de haven land-in recht op de omringende bergen botst! Daar is maar één deftige baan land-in ,en voor de rest geraakt ge daar aléén weg op een ezel langs wat smalle wegels !"
Baljauw, die zwartzak! Natuurlijk dat die weer roet in 't eten kwam gooien! Over een ezel gesproken!
" En ge gaat dat zién : nù gaan de Italianen vechten lijk leeuwen ,zie ! Nu dat ze hun eigen vaderland gaan verdedigen en niet voor den Duits in Rusland de kastanjes uit het vuur moeten halen! ..." De vermetele tooghanger werd van links en rechts onder schamper hoongelach bedolven en dronk rap zijn pint leeg...Zijn hoopvolle boodschap kreeg hij hier toch niet verkocht.
" Wat peisde gij, Gerard?" vroeg Leon aan zijn schipper, naast zich aan het besmeurde tafeltje. Maar die hield zich op de vlakte: " Ge moet straks, als de patron akkoord is, eens in de achterzaal op de kaart gaan zien waar dat ligt, hé vent...Ik zijn vanmorgen al gaan kijken...Messine, verdomme! Ze konden geen puntje van de Westerse kust kiezen dat vérder ligt van hier! Vooraleer die Generaal Monty van Messine tot bij ons in Nieuwpoort is gevorderd hebben wij al een grijzen baard! Dat zotte operettegevecht, daar bij die Macaroni's, dat zal hiér niet veel aan de zaken veranderen..."
" Dan gaat den Duits ons dus niet verbieden van lijk naar gewoonte uit te varen met de Astrid, uw gedacht?"
" Bijlange niet, vent! Onze havenkapitein trekt zich dat spel in Italië niet aan! We mogen nu nog maar drie werkdagen vissen op de week: als hij ons nog meer gaat verbieden dan is het de moeite niet meer! "
" En mag ik dan mee als machinist, Gerard?"
" Als schipper Titteca akkoord is, ja..."
" Gij wilt geen schipper niet meer zijn, heb ik verstaan... Pylieser ging er niet op in. En uw twee nieuwe boten blijven ook aan de wal...Toch niet bang dat er iets mee gaat gebeuren hé?"
" Morgen, te zevenen afvaart! " zei hij kort :" Roger Titteca schipper, gij als machinist op stage en de kleine Ureel als scheepsjongen...En moest er iets tussenkomen zien we het nog wel..."
Leon kon al wat vrijer ademen, nu hij weer meekon met de oude Astrid. Dat gefoefel met de loden waterleidingen uit de gestripte villas was hem nooit erg bevallen. Maar dàt liep nu ver op z'n einde, nu alle huizen op de dijk ondermijnd waren en Briek Erte zich uitsluitend met de pompen van de Lac-aux-Dames bezig hield. En Pappie had waarschijnlijk ook wat schrik gekregen na die controle van de Gestapo, twee maanden geleden...
Toen Leon aan Pappie zijn ontslag vroeg was hij pardoes op Briek gebotst. En lijk een grote vent had hij de man aangepakt over dat omgaansverbod met Olgatje: waarom zo ineens dat veto verdomme!? Hij had toch altijd iedereen gerespecteerd, heel de familie Erte, al die jaren dat ze elkaar kenden? Wat kon hem dan in godsnaam verweten worden?
" Leon, niet beginnen zagen hé vent! Ik heb just een maand bij den Duts in den bak gezeten, en ik heb er ferm mijn père bij gezien! Die smeerlappen zién naar niks: vuile moordenaars zijn het! En wie er ànders over denkt heeft bij mij afgedaan: met dàt volk wil ik niks meer te doen hebben!"
" Maar Briek, ge werkt zélf voor den Duts! Pappie is uwen baas, man: das de eerste keer dat ge die vent voor moordenaar uitmaakt! Ge hebt die toch altijd een deftige tiep gevonden! "
" Natuurlijk zijn er goei bij! Maar ze werken voor een systeem dat voor geen kloten deugt! "
" Lijk gij, met andere woorden! "
" Omdat ik moét, hé vent! "
" Briek, iederéén moet, als ge 't zo draait! En wat heeft dat verdomme met Olga en mij te maken?"
" Omdat gij niét moet, en de Duts tóch zo'n goeie vindt! En Joseph van 't zelfde, als vrijwillige soldaat in Rusland! En over uw ma met de Jupp zullen we maar zwijgen, zeker? Of is dat ook van moetes, soms?... Gijder doet vrijwillig mee met het Duitse systeem, en ik wil niet dat mijn dochter daarmee besmet geraakt! Goed verstaan, Leon?...Ware het geen oorlog geweest, dan had ik je graag in ons gezin opgenomen, want in de grond zijt gij een goeie kloot en een ferme werker...Maar uw vriendenrelaties trekken op niks...En bij mij komt er niemand meer binnen die met den Duts heult! En ik vraag u hiér en nù klaar en duidelijk mijn Olgatje gerust te laten, verstaan?! Of er komen ongelukken van! "
Duidelijker kón moeilijk: hij werd gedumpt! Al leek het wel een scène uit een Charly-film, zoals die smalle Briek een vent als een beer lijk Leon afdreigde...Lachwekkend ,écht !
Maar niemand lachte.
Ondanks het optimisme van Schipper Pylieser lagen ze de volgende weken méér met de Astrid aan de kaai, dan dat er uitgevaren werd. En aangezien ze niet eeuwig netten konden breien en trossen herstellen, zat Leon en de schipper dikwijls in 'Het Anker' te drinken en over de oorlog te lullen. Véél te dikwijls, naar de zin van Marie, maar die wist niet hoe ze hem moest aanpakken, als hij 's avonds thuis kwam, stinkend naar het bier en de tabaksrook... Venten, hé... Voor de eerste keer in zijn leven werd hij door zijn lief gedumpt en alle kracht leek uit z'n lijf gelopen! Vanals ze hun lief kwijt zijn lijken het wel verwende zuigelingen! Maar met haar Leon zou dat 'le.de.ve.de.' (volks voor liefdeverdriet) wel rap slijten... Zo'n kloeke vent: die kon er immers aan iedere vinger tién krijgen...
Deze troostende gedachte zou haar later zuur opbreken.
Italië had ondertussen gecapituleerd. En de gewaagde bevrijding van Mussolini door de Fallschirmjäger van de SS-officier Skorzeny bleef lang nagalmen in het nieuws... Eindelijk weer eens een bewijs dat de Duitse soldaat de beste van de wereld was! Ja, in feite onoverwinnelijk! Dié hadden niemand nodig - en zéker die stomme Macaronis niet! - om de oorlog tot een goed einde te brengen...Ook Jupp leefde erbij op...En dus kon Marie de toekomst weer vol vertrouwen tegemoet zien...
In Kamp Milowitz bij Praag was Joseph minder geestdriftig met de gang van zaken ! Verre vàn, zelfs! De schrijver van de compagnie had hem verwittigd dat het Belgische rijkswachtverslag over hun onderzoek naar zijn arische antecedenten binnen was...
" En? Is het gunstig?" wou Joseph graag weten. Maar die verwaande puist mocht daarover niets lossen, klonk het gewichtig :" Geheimsache!"
De commandant liet hem nog twee dagen in zijn sap sudderen vooraleer hij hem op het buro liet roepen en Joseph de vlaag al voelde hangen: dat werd weer niks!
" We gaan er niet veel woorden aan vuil maken, nietwaar Scharführer! Zoals ik u gezegd heb toen gij uw aanvraag bij mij indiende zat er stront aan de knikker met de bloedlijn van uw vader Désiré! En aangezien gij dat óók wist hebt gij gemeend een àndere vader te kunnen kiezen die wél acceptabel zou zijn voor de Hogere Leiding. Vergeet dat dus maar! Uw eigenste moeder heeft onder ede verklaard dat Désiré Petré wel degelijk uw verwekker is. En uit het verdere onderzoek blijkt dat bij die man inderdaad een haar in de boter zit...Hier, lees het zelf maar eens, en ge zult begrijpen dat ik u met zo'n afstamming onmogelijk kan voordragen voor een opleiding aan de officierenschool in Bad Töltz...En kom mij daarna niet meer lastigvallen met vragen voor ontslag uit de gewapende dienst, want dan stuur ik je recht naar deSturmgrenadiere, of je nu medisch geschikt bent of niet! Ingerukt! "
De Rijkswacht van Nieuwpoort had het er inderdaad nogal dik opgelegd en héél de doopceel van Dis kundig uit de doeken gedaan. Het begon al met de hautaine afwijzing van Josephs suggestie dat hij door een nobele onbekende vader verwekt werd!
"...De vrouw Maria Cattrysse, weduwe Petré wijst deze verdachtmaking verontwaardigd van de hand en verwees ons voor meer details over de werkelijke vader - haar overleden echtgenoot - naar de Moeder Overste van het Zwartzuster klooster in Veurne. Haar echtgenoot werd er als boreling te vinden gelegd. Méér wist Catrysse niet..."
"Die vuile vervloekte bedriegster! " riep Joseph uit: "Niet te geloven! Het is voldoende dat die hoer zo maar beweert van nooit buiten de pot gepist te hebben om die kloten van gendarmen op hun velo naar Veurne te sturen! En dàt noemen ze een onderzoek,verdomme! Zonder dreigende aandrang, zonder doorgedreven ondervraging of verhoor van getuigen of buren! Over die 'Rudolf' of Jetje geen woord, terwijl ik er rotsvast van overtuigd was dat die vroegere boezemvriendin alle geheimen van zijn moeder kende ,"De zaak Rudolf" op kop ! Hoe is dat in godsnaam mogelijk!?"
De rest moest hij in feite niet meer lezen: dat kerstvertelsel van het pasgeboren kindje achtergelaten in het portiek van het klooster kende hij van buiten! Tóch overvloog hij de tekst nog eens.
"...Soeur Adolphine, destijds novice maar nu Moeder Overste en de enige overlevende hoofdrolspeelster tijdens het drama van 24 december van het jaar 1902...Hoorde schreien aan de poort...Zag een mannelijke schim weglopen...Vond het pasgeboren busselkindje gewikkeld in een bebloed manshemd vol borduursel van kleurige kruisjessteek..."
"Tiens, dacht Joseph: dat is nieuw... En ook wat volgde las hij voor het eerst: " Op het hemd was een stuk bruin papier met een veiligheidsspeld bevestigd, met daarop in bloed de volgende letters geschreven: POMAH. De heer Pastoor-zaliger had destijds beweerd dat dit een balkanees woord was voor ons ROMAN en zag drie mogelijke bedoelingen van dat bericht.
1-het betekende rooms-katholiek, en drukte de wens uit dat het kind gedoopt zou worden, omdat de ouders christenen waren.
2-het betekende romanichel oftewel zigeuner.
3-het betekende Roemeens, of Romaans.
De kloostergemeenschap heeft in die zin gehandeld en de boreling de naam gegeven van DESIRE VROMAN, ouders onbekend :Misterie opgehelderd.
Dat blijkt voorbarig. Want diezelfde morgen ontdekken de nonnen in een schuurtje achter de kloostertuin het verse lijk van een jonge zigeunerin met post-natale bloeding, en tussen de benen een nog levende boreling van het mannelijk geslacht. Deze dopen ze haastig als NOEL DIEUDONNE.
De kerkelijke overheid heeft destijds beslist dat deze twee borelingen los van elkaar staan.Dit is echter volledig wederrechtelijk. Er dient immers gewezen op het feit dat het bruin papier waarop bij Désiré Vroman met bloed 'POMAH' stond geschreven, zonder de minste twijfel afgescheurd werd van een cimentzak die in het kloosterschuurtje lag ,waar de dode zigeunerin werd gevonden. Dus werd dat papier daar terplekke afgescheurd, met bloed van de eerste geboorte beschreven, vastgespeld op het hemd van busselkind Désiré Vroman en aldus te vinden gelegd in het portaal van het klooster. Er is dus een duidelijk verband tussen de vondeling en de overleden kraamvrouw.
De vondeling werd tot zijn twaalfde jaar opgevoed in het weeshuis van de Zwartzusters, dat tijdens de Grote Oorlog dienst deed als veldhospitaal voor de gazés. Désiré hielp daar bij de verpleging en werd daarom geadopteerd door een patient genaamd Petré, die de jongen aldus zijn familienaam schonk.
De levensloop van de tweede boreling werd niet verder onderzocht, wegens niét terzake doende.
Joseph bleef een hele tijd in gedachten verzonken, tot de ergernis en de woede over het bedrog van Marie weer de bovenhand haalde: "Dat rotwijf ! Mij zo dumpen ! Bij mijn eerste verlof maak ik haar kapot !.
Leon zat op de schopstoel. Bij niemand kon hij nog goed doen. Hij lag met héél het gezin Erte overhoop omdat zij ervoor hadden gezorgd dat hij niet deftig van Olga afscheid had kunnen nemen vooraleer die naar haar nonnenpensionaat in Kortrijk verbannen werd.
Hun laatste sluikse ontmoeting bij het beruchte dennenbosje was jammerlijk op een ruzie uitgedraaid, terwijl hij nog zó gehoopt had haar in de schemerige geborgenheid van dit dichte struikgewas een belofte van eeuwige trouw te kunnen ontfutselen... Maar met zijn stomme kop had hij voordien niet gelet op het aantal Faros waarmee hij zonodig zijn dorst had gelest... Of had hij soms gehoopt er zich moed mee te kunnen indrinken?... Hoe dan ook, na één gestolen tootje kreeg hij reeds het deksel op de neus:" Zeg, gijse vuile vent, ge stinkt een uur voor de wind naar 't bier! Kom, schei maar rap uit: een zatlap moet ik niet hebben!" En van 't ene woord was 't àndere gekomen, waarbij Olgatje binnen de vijf minuten deskundig al hun jaren van zoete min kelderde, op de fiets sprong en wenend van woede naar huis sprintte.
Dat was de laatste keer van z'n leven dat hij haar zag.
Thuis was hij bij Jetje gaan uitrazen en ook daar van een kale reis teruggekomen. Zij had juist op het gemeentehuis gehoord dat alle arrestanten van de Dossin-kazerne uit Mechelen naar een kamp in Duitsland waren overgebracht en gelukkig niet naar Polen. Waarschijnlijk Ravensbrück bij Berlijn, uitsluitend voor vrouwen: dus die zullen het er wel wat beschaafd houden... Dat het gerechtelijk dossier van Rachel Coulier dààr verder onderzocht zou worden, was alles wat burgemeester Engelborghs haar tot troost had kunnen aanbieden. En dat kon wel een tijdje duren, maar van geduldig te wachten was nog niemand gestorven, hé...Dat Jetje met deze zoethouder geen gat in de lucht had gesprongen, was goed te begrijpen. En zij dus niet erg warm kon lopen voor de stomme liefdesperikelen van Leon, moest je haar niet kwalijk nemen...
" Vent, ik heb altijd gezegd dat ge nog veelst te jong waart om zo serieus met dat meisje om te gaan! Als er dan zever van komt moet ge niet bij mij komen zagen hé! Daarbij, zijt maar zéér stil: er zijn verdimme in de wereld dramas die stukken triestiger zijn om over te treuren! Zijt gerust: op gebied van de liefde gaat gij later niks te kort komen! 't Is maar als ge binnen een paar jaar nog geen vrouwmens hebt kunnen krijgen, dat ik daarover nog eens wil klappen! Maar dénkt er aan: als ge een serieus lief wilt vinden, gaat ge toch éérst moeten stoppen met bierzuipen: dat stààt niet voor een brave jongen lijk gij altijd waart! Want zeg nu zélf: de laatste tijd zijt ge wat lichtelijk aan 't overdrijven hé Charel! Drinkt tussendoor liever eens een limonatje als ge werkelijk zo'n grote dorst krijgt!" " Verdomme Jetje, in Het Anker schenken ze geen limonatjes, mens! En als dat al is wat ge mij kunt aanraden, zijt ge feestelijk bedankt voor de moeite!"
Thuis lag er op zijn bord voor het avondeten een veldpostbrief op hem te wachten. Marie sprak er met geen woord over en hij stak de omslag zwijgend in zijn zak...
Vooraleer hij in zijn bed kroop, scheurde hij de enveloppe open en begon te lezen... Dat had hij beter niét gedaan, want wat hij te slikken kreeg bezorgde hem wéér een slapeloze nacht!
"...Maar wat voor bende onnozelaars zijt gijder daar toch! Verdomme Leon, moet ik daarvoor hier mijn kloten afdraaien, als er nog niet één keer naar mij geluisterd kan worden? Ik heb u verwittigd dat mijn commandant mijn afstamming zou laten onderzoeken, en heb u gevraagd minstens te laten uitschijnen dat ik mogelijk een àndere vader heb dan Dis Petré... Dat dit op basis van lichamelijke verschillen tussen gij en ik zelfs zéér waarschijnlijk is... Dàt moesten de gendarmen onderzoeken en eventueel Jetje op de rooster leggen die heel die affaire met den Rudolf van jongsaf heeft meebeleefd. Want ZIJ weet wie mijn vader is! En al moesten ze haar de stroot toenijpen, maar iedere gendarm met wat kloten aan z'n lijf moet er toch in lukken haar de waarheid te ontwringen, zeker!?...
Verdikke ,dacht Leon ,dien heeft het lelijk zitten !
"En wat is er gebeurd? Noch gij, mijn zogenaamde teerbeminde broer, noch tante Jetje, die beweerde mij lief te hebben als een ware moeder, NIEMAND die een poot heeft uitgestoken om dat onderzoek in de goede zin vooruit te helpen! NIEMAND! Hoe is het godsmogelijk! Wat zijt gijder daar voor een bende egoïsten die nog geen vinger uitsteekt voor een ànder, geen minste moeite doet voor een jonge soldaat die aan het Oostfront dàgelijks z'n lijf en leven waagt om u tegen het Rode Monster te beschermen! Dat is niet enkel een schande, maar een regelrechte misdaad waarvoor gij vroeg of laat ter verantwoording zult geroepen worden. "
Man-man ,wat een stadhuiswoorden !
"Maar de grote schuldige is natuurlijk Marie, mijn onwaardige moeder, die met kwaad opzet de gendarmen op een dwaalspoor heeft gezet! Mijn commandant heeft mij hun verslag laten lezen: zij heeft zelfs geen woord willen zeggen over mijn échte vader en die mannen onmiddellijk naar de nonnen van Veurne verwezen met dat afgezaagde vertelsel over Dis-de-vondeling! Dat wilde ik juist ten allen prijze vermijden! En ook al beweert de Kerk het tegenovergestelde, toch hebben die kloten nog gemeend te moeten bewijzen dat er zéker een band liep tussen de vondeling in het kloosterportaal en de doodgebloede zigeunerin in het schuurtje van hunnen hof! Een stuk bruin papier, dat op het busselkind gespeld zat met ROMAN op geschreven in bloedige letters, was volgens de gendarmen afgescheurd van een cimentzak die in dat schuurtje naast die kraamvrouw lag... Dat is de eerste keer dat ik daarover hoor spreken! Maar dat laat verdomme wél klaar en duidelijk verstaan dat den Dis een kind van dat vreemde vrouwmens was! En ik dus het kleinkind van een zigeunerin ! Terwijl ik juist rotsvast overtuigd zijn van Dis niét aftestammen omdat ik op hem niet trek, maar wél van een zuivere arische blonde Vlaming ! ...Want met de Dis als mijn vader zijn ik hier verloren!
"Als ik dus geen àndere vader vind, kan ik er juist zo goed een streep onder trekken! Ik reken dus op u om de waarheid over mijn afstamming uit Jetje te wringen of ik doen een ongeluk!
"De groeten, en haast u wat!
"Getekend Joseph.
Verdomme, de waarheid uit Jetje wringen! Die vliegende zot wist niet wat hij vroeg zeker! En wel juist nù, na haar zo brutaal geconfronteerd te hebbenmet zijn liefdesverdriet! Ze zal hem zien komen! Hij kon beter wachten tot de zondagmorgen: nà de mis, bij een jatte kaffe in haar keuken, was ze misschien in een vergevensgezinde stemming.
Dus ,die zondagmorgen...
"Nee, da's al een heel tijdje dat ik nog iets van hem gehoord heb..."
" Wel, hier zie! Ik heb die juist ontvangen en ik was er niet goed van!"
Ze prevelde haperend de ontcijferde zinnen, en Leon zag met een geniep genoegen dat haar gezicht bij het verder lezen alsmaar méér betrok. Tenslotte trok ze een clowneske pruillip:" Dien is precies een beetje kwaad, zoudt ge zeggen, hé! ... En wat denkt ge, Leon, gekte ze plots: gaat ge nù mijn stroot toenijpen, of achter 't eten van de noen? Want ik heb een poddinkje gemaakt met vliersiroop als dessert die 'k niet zou willen missen, ziet ge..."
" Ge zoudt mij misschien de waarheid over zijn vader kunnen vertellen, Jetje, zonder dat ik moet beginnen nijpen! " Ze lachten beiden gemeen en wat onzeker: een mop die de mist in ging..." Want dat gij het fijne weet van wat er vroeger gebeurd is, kunt ge niet meer ontkennen: die leugens gelooft geen kat meer..."
" Doet geen moeite, ventje, ik kan dat probleem van Joseph niet oplossen, zeg ik! Dat zijn familiezaken tussen moeder en kind, en ik heb mij daarmee niet te moeien! Als Marie dat aan uw neus wilt hangen, moet ZIJ dat weten: IK kan daarover niks vertellen, al nijpt ge mijn stoot toe en steekt gij mijn kot in brand! ..."
Leon staarde haar aan, rood van woede om zijn onmacht en siste in haar gezicht:" Brengt mij niet op slechte gedachten hé Tante Jetje, want 't zijt gij die met vuur speelt! Vergeet niet dat Joseph binnenkort wel op congé gaat komen: dan kunt gij het rechtstreeks aan hém gaan uitleggen! Maar ik peins niet dat ge daaraan veel plezier gaat beleven! "
Zo, wéér een zondag om zeep! Misschien dat een frisse pint in Het Paard daar nog iets aan kon verbeteren...
Jetje liet de ruzie een dagje bezinken: Marie was tóch tot de laatste tram met haar Duitse vrijer naar Oostende. Maar op maandagnamiddag, na hun shift in de keuken van de kazerne Ons Rustoord vond ze de kust vrij.
" Leon heeft nieuws van Joseph gekregen..."
" Ja, dat weet ik...En dan? Ge weet dat ik mij van hem niets meer aantrek!"
"Ja, maar ge laat MIJ wel uw vuile was doen hé !"
"Daar hebt ge zélf voor gekozen hé Jetje, door heel den tijd zijn partij te kiezen! Ik heb er definitief een streep onder getrokken, de dag dat hij in mijn rapen heeft gescheten! Schluss! Fini! Hij wou absoluut naar Rusland om mij een kloot af te trekken: wel, geluk er mee! Maar achteraf niet voor mijn deur komen blèten hé! "
" Ge zegt geluk ermee, maar ge doet alles om hem in het óngeluk te storten! Waarom moest ge anders die gendarmen weer naar de nonnen in Veurne sturen, toen ze kwamen vragen wie de vader van Joseph was? Altijd die leugens! Terwijl het voor iedereen een opluchting ware geweest, had ge naar de Rudolf gewezen! De gendarmen waren zelfs akkoord dat als biechtgeheim te beschouwen en dien mens gerust te laten! Zijn naam weten was voor die mannen genoeg om te bevestigen dat het een zuiveren Belg was met onbesmette voorouders...Méér moest dat niet zijn! Iedereen content! "
" Georgette! Ik wil van Rudolf of van Joseph niets meer horen, verstaan! Ik heb die twee uit mijn leven geschrapt en daarmee basta!"
" Dénkt ge, Marie? Durft ge dat tegen Leon zeggen, die van Joseph het bevel kreeg die zaak tot diep in de grond uit te spitten! Die sukkelaar weet dat ik de waarheid ken en heeft zelfs gedreigd mijn kot in brand te steken als ik er niet mee voor de pinnen kom, niet méér of dàt! En binnenkort komt Joseph met congé en die gaat hier een bloedbad aanrichten als die zaak niet voordien is opgelost! Ge ziet, Marie: dat is geengevecht tussen gij en Joseph alléén! Er riskeren er nog veel àndere in de brokken te delen! Ziet dus maar goed uit wat ge doet, mens!"
In bed moest Marie doorlopend denken hoe ze de misdaad uit haar jeugd van zich af zou kunnen schudden. De zaak was nu misschien verjaard, want Dis was al jaren dood...En hij had nooit enig bezwaar gemaakt tegen het vaderschap dat na die gespeelde vrijage in de duinen van de doorsteek zo onverwacht rap op zijn nek viel. Joseph werd op hun trouwboek gewoon ingeschreven op zijn naam: Petré... Niet haar eerste keuze, maar wel een mooie oplossing. En véél te kiezen was haar destijds niet gegund om haar misdaad toe te dekken..
Want na die rampzalige zondagmiddag in september van '22 leek ze wel in een nachtmerrie terecht gekomen. Ze had uren vertwijfeld en vergeefs op haar Rudolf staan wachten bij hun liefdesnestje op de vest van Fort Palingbrug... Bij de invallende duisternis was ze hem in de totaal vernielde stad gaan zoeken, en alle cafés langs gelopen... Tot ze hem door de ruit van Het Anker binnen zag dansen met een hete trien! Als verdoofd had ze hem daar nog een hele tijd staan beloeren, tot hij plots naar buiten was gewankeld om tegen de zijgevel zijn overvolle blaas leeg te spuiten...
Hij schrok even toen hij haar achter zich zag staan als een wrekende godin... Enfin, zo herinnerde zij het incident zelfs jaren later...
"... M'n regels zijn niet doorgekomen" was het enige wat ze wist te zeggen, na al de snedige zinnen die ze tijdens het zoeken had klaargestoomd.
Hij moest het blijkbaar even laten bezinken, maarbarstte toen los: " Stomme geit! Konde niet beter oppassen? Ziede, dat komt er nu van, zie! "... en knoopte ondertussen onhandig zijn gulp dicht.
"Moet ik geen handje helpen?" sneerde Marie, "Of kan meneire het alleen, vandaag?" Maar raar genoeg kwam er geen reactie.
"Wel, wat denkt ge te doen?" vroeg ze met trillende stem, maar hij had zijn antwoord al klaar:
" Voortdansen, miljaarde! Dat hete mokkel staat al veel te lang op mij te wachten!"
"En ik dan?" Het wenen stond haar werkelijk nader dan het lachen, maar ze verbeet haar zwakte en keek hem kloek in de ogen: " Hoe zit het met mij?!"
" Trekt uw plan, hé! Godverdomse zeverkont! ... Zoiets moeten de wijven zélf arrangeren en de venten daarmee niet lastig komen vallen! ..." Hij liep hardop boerend langs haar heen en stapte vol branie terug naar binnen... Ze zag nog net hoe dat zatte vrouwmens hem schel-lachend opnieuw in de armen sloot, maar toen werd alles mistig ...
..Wel, ze hàd haar plan getrokken! De herinnering deed pijn, maar ze beet door: het was tenslotte al bijna twintig jaar geleden...
Na nog een vreselijke week van peinzen en piekeren, was ze tenslotte bij Jetje gaan biechten, in tranen en tuiten. En haar boezemvriendin had haar geholpen, enfin, zoveel ze kon... Haar moeder, een grauw verziekt vrouwmens van nog geen veertig, had al een zestal 'miskramen' achter de rug en Jetje wist het recept:
" Iedere avond een korrel rattenvergif in wat kasterolie met saffraan... Na een week zijt ge er van af, gegarandeerd! "
Maar na twee dagen kón ze niet meer: ze was zo ziek als een hond en haar broer René had haar dan, zonder veel complimenten, naar dokter Loenders in Lombardsyde gesleurd. Die zag onmiddellijk hoe de vork in de steel zat en na een gesprek van een kwartiertje wist Marie drie zaken: als ze doorging met die rommel zou ze sterven, als ze ophield zou de vrucht misschien nog niet beschadigd zijn, en als ze het verstandigaan boord legde kon een mooi meisje als zij binnen de maand wel een àndere vader vinden voor haar kind.
Marie en Jetje hadden dan samen maar een wijde blik om zich heen geworpen en besloten dat den Dis het beste was wat de markt kon bieden. Och arme, hij had het moeten weten, de goede sul! Gewetenloos had Marie die jongen dan - vakkundig vanuit de coulissen gedirigeerd door haar wereldwijze vriendin - in twee weken tijd verleid en vervolgens zonder dralen in de duinen van den doorsteek verkracht! Ze moest hem juist laten doen wat de Rudolf met haar had uitgestoken...
Mensenlief! De knul wist van gelukzaligheid niet wat hem overkwam... Drie keer had hij gemogen om zijn latere twijfels te voorkomen... En twee maand na die vervloekte kermis in Nieuwpoort waren ze dan rap-rap getrouwd! Maar het kindje bleek toch wat te vroeg geboren, als Dis goed op zijn vingers kon tellen... Voor de rest leek de baby, een jongetje, op eerste zicht gaaf en gezond en de 'vader' was destijds zo fier als een gieter op zijn spruit geweest. Marie wat minder, maar ze deed haar best om van haar wroeging over dat koekoeksei niets te laten merken...Vreemd genoeg voelde haar vriendin zich met de kleine meer opgetogen dan zijzelf, maar die had natuurlijk niet zo'n zware zonde op haar ziel.
Neen, den Dis had er nooit iets van geweten...
Zij herinnerde zich nog hoe Jetje, daags na die beruchte begrafenis van haar vent, was komen vissen met nauwelijks verholen binnenpretjes... Maar ze had haar boezemvriendin onmiddellijk gerust gesteld: die stomme kloot van een Dis Petré had heel zijn verdere leven nooit aan zijn vaderschap getwijfeld, of in elk geval niet openlijk... En zo'n goede komediant wàs hij niet...
En hadden zijn vrienden - zelfs de Gerard Pylieser in d'eerste plaats, waar hij nogal hoog mee opliep - destijds ooit de drieste moed opgebracht om over zijn vaderschap te zwanzen, zou hij deze beledigende achterklap met zijn mokervuist kordaat de kop hebben ingeklopt, zijt maar zeker! De kleine Joseph was ZIJN zoon, en daarmee uit!
En als die stomme Jetje nu haar klep dicht hield, dan was er niemand die roet in 't eten zou kunnen gooien: Joseph was van den Dis, en Dis was een vondeling!
Van een ongekende vader en moeder! Punt! En op de koop toe dood en begraven !
En als dat haar keikop van een zoon kon verhinderen om officier te worden bij den Duits, dan was dat nog aardig meegenomen ook !!
Niet enkel in Italië ,maar ook op alle àndere fronten hadden vanaf augustus '43 de Duitse tegenslagen zich opgestapeld. Aan het oostfront moesten ze al hun offensieve dromen laten varen en aan hun terugtocht beginnen die slechts twee jaar later aan de Elbe zou eindigen. Orel en Bielgorod ,de twee steden van waaruit Hitler gepoogd had met 'Operatie Citadelle' de Russische uitstulping van Kursk af te snijden , vielen op 5/8 weer in handen van de sovjets. De Duitsers ontruimden Briansk op 17 en Charkov op 23/8. Op 25/9 werden ze uit Smolensk verdreven en begin oktober stonden de Russen, zoals gezegd ,op de linkeroever van de Dnjepr van Smolensk tot de Zee van Azov. Deze linie hadden de Duitsers speciaal door bataljons slavenarbeiders laten versterken en daarachter hoopten ze op adem te kunnen komen. De illusie duurde juist geteld één week.
Op 7/10 staken de Russen massaal de Dnjepr over ten noorden van Kiev om door te stoten naar de Poolse grens en vormden links en rechts van Tscherkassy twee bruggenhoofden om zoveel mogelijk vijandelijke troepen te binden. Deze bindoperaties slaagden wonderwel want bij Tscherkassy zouden later (van 20/1/44 tot 16/2/44) 10 Duitse divisies met o.a. de "Sturmbrigade Wallonie" drie weken omsingeld blijven, vóóraleer ze - althans gedeeltelijk - konden uitbreken naar het westen...
Op 6/11 viel Kiev en stootten de Russen verder door naar het zuid-westen ,richting Balkan. Op 17/11 werden ze bij Zitomir even gestopt door een Duitse tegenaanval, zodat ze de tijd kregen opnieuw te hergroeperen voor hun winteroffensief. Dat was wel nodig ,want in 12 maanden hadden ze in opeenvolgende doorbraken de Duitsers in Zuid-Rusland overal gemiddeld 1.000 km teruggedreven, van Stalingrad tot tegen de vroegere Poolse grens en van Grosny in de Kaukasus tot tegen de monding van de Dnjepr.
Maar ook op zee werd 1943 voor Hitler een ramp. Door de toepassing van enerzijds de radar en de asdic en anderzijds het breken van de Duitse Enigma-code konden de geallieerden de duikboten nu hevig bestrijden en er gemiddeld 20 per maand vernietigen. Door deze onherstelbare verliezen was Admiraal Dönitz verplicht zijn U-Boten van alle zeeën terug te roepen.
Door de verdraaide berichtgeving wist de burgerbevolking niet hoe fataal de toestand op alle fronten naar een ware catastrofe evolueerde. Het waren niet déze tegenslagen, op duizenden kilometer van hun bed ,die hun moreel knakten, maar wel de steeds heviger geallieerde bombardementen die hun steden, hun woningen en hun werkplaatsen in puin wierpen. Deze luchtoorlog doodde in de loop van '43 meer dan 100.000 Duitse burgers en maakte er 2 miljoen dakloos. De geallieerden verloren daarbij in totaal slechts 1.000 vliegtuigen ,of met andere woorden :10.000 man vliegend personeel. Een waar succes dus...
Want de bommenregen legde niet enkel hele woonwijken, maar tevens (alhoewel bijkomstig) veel strategische fabrieken plat. De Duitse oorlogsvoering werd daardoor steeds meer afhankelijk van de productiecentra in de bezette gebieden ,zoals ex-Tsjechië, Frankrijk en de Benelux, die veel minder werden gebombardeerd. Maar die zouden later wel aan de beurt komen en in '44 door meedogenloze Anglo-Amerikanen vernietigd worden. Dat daarbij eveneens veel z.g. "bevriende geallieerde burgers" omkwamen scheen onze toekomstige bevrijders weinig te deren... Opmerkelijk was wel dat de Nederlandse regering in ballingschap excuses kreeg aangeboden van de Britse toen "bij vergissing" een woonwijk in Arnhem werd platgegooid, maar dat ónze ministers in Londen grandioos werden genegeerd telkens in België hetzelfde gebeurde... Waarschijnlijk had de ploeg Pierlot in Londen alle krediet verloren, door het beeld dat zijzelf bij de geallieerden van onze koning - "nazi-lakei Leopold" - en zijn zogenaamde "verraderlijke capitulatie van ons leger aan de Leie" hadden opgehangen... Wie zijn neus schendt ,schendt zijn aangezicht !
Nu de Duitsers zowat overal klop kregen, durfden steeds meer branieschoppers openlijk de kop op te steken. In 'Het Anker', onder de vissers, liep dat geregeld de spuigaten uit, en daar was het hoge consumptiepeil van het fluitjesbier niet vreemd aan. In zoverre dat Leon het daar steeds minder gezellig toeven vond, omdat iedere stamgast zo langzamerhand wel wist dat hij bij de zwartzakken hoorde. Wat wilt ge: uit een Verdinaso-nest komen langs de kant van Dis-zaliger, en met een moeder die openlijk met een Duitser liep! Om dan nog te zwijgen over die broer aan het Oostfront: erger kon al niet!
Schipper Pylieser - zo noemden ze hem daar nog steeds, ook al was hij al bijna een jaar niet meer op zee geweest - of "Gerard" dus, voelde waarschijnlijk ook de wind keren. Als ze samen na de vangst een pint gingen pakken, bleef hij niet meer aan Leons zijde plakken, maar koos meer en meer het gezelschap van de schreeuwers waarbij zijn jonge machinist zich niet op zijn gemak voelde. En na een hoogoplopend dispuut over de kansen van Monty in Italië had deze er de buik van vol en zei tegen zijn nieuwe peter dat hij in 't vervolg wel alleen en op z'n eigen zou gaan zuipen, bij mensen die hem niet doorlopend schoffeerden over zijn vermaledijde Duitse vrienden...
In het "Vlaams Huis" dus ,met andere woorden, het café waar de bioscoopzaal Zannekin achter lag die af en toe nog voor grote Vlaamse feesten of betogingen werd gebruikt. Wel steeds minder, weliswaar, want de zinderende avonden waar de Blauwvoet nog vloog met veel houzee-gebrul werden eerder zeldzaam. En niet meer zo druk bezocht als vroeger, toen de wind nog strak in het oosten stond... Maar Leon voelde zich in 't Vlaams Huis onmiddellijk op zijn gemak, allemaal bloedeigen Vlaamsgezinden, van de weeromstuit al dan niet met een pro-Duits sausje overgoten... En na een tijdje begon ook het vlotte diensterje hem erg te bevallen...
Agnès heette het kind, of Agnès-tje, na haar derde getrakteerde drankje ,en het meistje kon wat verdragen... Want ze nipte steeds leuk mee wat haar werd aangeboden, altijd guitig lachend naar de geile gulle schenker. En gemaakt-naïef gekscherend over de dikke bult in hun spriet... Maar met die gasten dansen mocht niet van de baas en op hun schoot zitten evenmin. Alhoewel: bij de geconcentreerde kaarters durfde ze wel eens over een schouder te leunen met haar bollende Dirndelboezem, wat gewaarborgd zand in het raderwerk van een viertal hersenen strooide en menige mooie troefhand om zeep hielp.
Het duurde een week vooraleer zij Leon blijkbaar voor het eerst zag zitten, en nog een week voor ze hem openlijk in de kring van haar plezante gasten opnam... Maar van toen af aan ging het rap vooruit...
Marie merkte deze vorderingen vooral 's avonds aan zijn sterke adem en zijn slappe gang, maar vond nog steeds geen reden om er eens deftig tegenin te gaan. Haar ruzie met Joseph, twee jaar geleden, had haar tenminste dít geleerd: dat jongens nogal rap venten worden, met beschamend jeuksel in hun broek en al hun hanerige ventenmanieren waar ge als moeder best uw neus niet in steekt. Bij Joseph had ze zich destijds met alles willen moeien, tot de bom uiteindelijk was ontploft. Bij Leon ,met z'n berenlijf ,zou het wel loslopen: in de grond was hij een goede jongen. Dat die brutaal verbroken kalverliefde met de kleine van Erte hem een zware klop had verkocht kon ze wel raden. Alhoewel, die snotter was nu zeventien: in al zijn naïviteit kon hij zo nog honderd lieven krijgen! Als zij met al die puberstreken rekening moest gaan houden, was ze wel vertrokken voor een tijdje! En hààr leven ging tenslotte ook voorbij!
Ze vond het ten andere langzamerhand tijd worden dat hij een beetje vént werd: voor nog méér van dat soort kalverliefdes werd hij toch wat te oud! En moest Leon met dat gevaarlijke vissersleven wat spanning willen afblazen kon hij beter eens naar de hoeren gaan: dat zou al veel kunnen oplossen, dacht ze. Maar zij kon hem dat moeilijk in het oor gaan fluisteren hé!... Misschien zou één dezer dagen zijn frank wel vallen als ze een tijdje wat losser over heel die zondige zelfkant van de betaalde liefde kon schertsen... Al lachend zegt een zot de waarheid, moest ze maar denken.
En aangezien nu door Josephs schunnig speuren naar zijn 'roots' haar eigen jeugdige zondeval onderwerp van alle familiale argwaan tot discussies had geleid, werd het misschien hoog tijd om de puriteinse sluier van het onderwerp "betaalde liefde" weg te trekken en haar kleine met de naakte feiten van menselijke drift te confronteren. Zij vond dat Leon zich dringend moest realiseren dat vrouwen niét zo maar op de wereld rondliepen om te wassen en plassen en op tijd voor het eten te zorgen! En inzien dat zijn moeder - die hij waarschijnlijk lang als een aseksueel Mariabeeld had bekeken - al twee jaar ongetrouwd ferm van bil ging met een minnaar, en dat spel blijkbaar heel gezond vond!
Ja begot, het was misschien jammer dat die kinderachtige vrijage van Leon met zijn Olgatje op de klippen was gelopen... Doch eerlijk gezegd werd het langzamerhand tijd dat hij leerde hoe omgang met vrouwen voor wat spanning in het leven kon zorgen, maar net zo goed ook rust kon brengen. Dat halfslachtige gezeik van haar zoon over zuivere meisjes moest nu maar eens gedaan zijn! Van een échte vent werd iets ànders verwacht.
Kortweg: het werd tijd om de bok bij de geit te zetten, punt. Zonder verplichtingen, wel te verstaan :blèrende zwangere maagden op haar dorpel kon ze missen als kiespijn... Een propere hoer, dat moest in Nieuwpoort of Oostende wel te vinden zijn aan een deftige prijs... Geen beroeps, maar eerder van het genre plezante jonge weduwe... Ze moest toch eens sluiks horen waar hij op de kaai zo allemaal uithing en hoe het daar stond met de gewillige meisjes... Want venten met centen, hé, die trokken nu eenmaal zo'n vrouwvolk aan... Het was aan haar om te zorgen dat deze operatie snel en proper verliep, en zo dikwijls als nodig was ,maar ook niet méér... En vooral zonder gevolgen hé ,lijk bij de soldaten: tjiep-tjiep, salut en merci!
Toch schrok ze wel even toen ze aan haar eigen jeugdige belevenissen op dat gebied terugdacht: kermis en venten-met-centen, met jonge gewillige meisjes en een Rodenbach teveel op... Al die vuile manieren... Ziet wat er van hààr was geworden! ...Zo luchtig mocht ze daar nu ook niet over gaan hé! Lijk de Rudolf destijds gebluft had over de fantasietjes die hij allemaal bij zijn hoeren mocht uithalen, zoiets had Leon natuurlijk niet nodig. Enkel een vriendelijk proper vrouwmens van hoogstens dertig die wat wou bijverdienen, maar zéker geen straatmadelief! Zo'n soort coulante tante zonder veel chi-chi of pretenties, waar Leon nog naar terug kon gaan als hij goesting had, en wegblijven indien niét... Dat moest toch te vinden zijn nu er zoveel miserie was bij alleenstaande vrouwen ,en er zoveel venten in Duitse kampen zaten...
Plots kreeg ze een idee: zou Jupp haar daarbij niet kunnen helpen als ze hem in bed eens een hint gaf over de veronderstelde noden van haar zoon?... Béter nog, zou haar hengst eens geen triviale mannen-babbel kunnen opzetten met Leon, luchtig, speels en grappend, maar toch duidelijk genoeg om als leidraad te dienen bij een geplande ontmaagding?
Marie rekte zich nog eens lekker wulps uit in het warme brede bed met de satijnen lakens. De sirenes boven Oostende loeiden het einde van het vliegeralarm, maar zij hadden zich in hun rood-pluche kamer van heel die heisa niets aangetrokken...
"Hoe oud was jij feitelijk toen je voor het eerst met een meisje sliep?" vroeg ze speels langs haar neus weg.
De vraag overviel hem duidelijk: " Waarom vraag je dat? Bang dat er nog een paar volwassen kinderen in mijn schoenen worden geschoven?..."
Ze lachte wat zielig: " Neen, serieus: hoe oud?"
Hij keek haar spottend aan: " Om juist te zijn: 'k was zestien min één dag! Een soort verjaardagskado van mijn toenmalige vlam: daarom weet ik het nog zo goed... Kort vooraleer das Vaterland mij opriep voor het leger in 1917... Maar slapen was een groot woord, dat zal je wel begrijpen... Waarom wou je dat weten?"
" Omdat Leon zeventien is en nog van toeten of blazen weet! Wel wat oud voor een moderne maagd, vind je ook niet?"
" Hij heeft toch een 'Kleine Schatz' hé? Dan zal dat er wel komen op zijn tijd..."
" Hij hàd een Schatz! En ik denk dat ze het juist uitmaakte omdàt er niks van kwàm! Hij speelde de rol van aanbidder een beetje te serieus, vrees ik, en heeft haar als een heiligenbeeld op een voetstuk gezet lijk in de kerk. Ik wed dat hij met het vrijen nooit verder is geraakt dan wat koude vissenkusjes, zo met getuite lippen in het duister van de cinema Nova! "
" En? Is dat een probleem?"
" Dat is zéker een probleem! Een vent met zo'n berenlijf als hij zou de meisjes in zijn omarming compleet moeten versmachten! Maar hij durft ze met moeite aan te raken, alsof hij bang is iets te breken! ...Wat Leon nodig heeft is een vrouw die zijn machinerie op gang trekt, en hem wijs maakt dat zijn kwispel niet alleen dient om te pissen! Maar dien uitleg kan IK hem toch niet geven hé!
" Hélà! Niet naar mij kijken hé! Ik ben zijn vader niet, verdomme, als je soms denkt dat IK hem ga ontgroenen! Salut! "
" In de batterij is dat toch jouw opdracht: te zorgen voor het geestelijk en lichamelijk welzijn van de jongens, de ontspanning en zo...Jij zal de jonge rekruten toch van tijd de weg moeten wijzen naar een bordeel, hé!"
" Dat horen ze wel van de anciens: mij zijn ze in elk geval nog nooit zo'n adres komen vragen! Maar 't is toch niet zó-iets dat Leon nodig heeft! Als hij zo schuchter is, zou hij eerder door een vrouw van familie of kennissen ontmaagd moeten worden...Ik denk eerder aan iemand zoals je vriendin Jetje Neuville..."
" Jetje! " proestte ze het uit:" Denk dan maar rap iets ànders! Jetje ,begot ! "
Maar plots leek ze een lumineus gedacht te krijgen: "Maar Mariette! Die jonge geit uit de keuken...Wat denk je dààr van? Dat lijkt mij ook zo'n typisch stil watertje, maar tenslotte laat ze zich door jou toch in allerlei situaties trekken die niet erg katholiek zijn, hé! Ze zal dus wel gewillig genoeg zijn om eens met een frisse jongen in bed te duiken hé?"
" Mariette? Vergeet het! Die is op dat gebied te stom om te helpen donderen! Die heeft niet het minste gevoel voor erotiek, mens! Ik moet haar in de studio alles voordoen, voor elke houding aan haar lijf trekken omdat ze het niet in zich heeft: een échte stijve ladder! Hopeloos! ..."
" Nou-nou! " hoonde ze: " Dan zal je 's avonds wel afgebekt zijn hé! Heel de middag trekken en sleuren! "
" Hou op Marie...Je bent weer aan het doordraven, terwijl je geen flauw benul hebt hoe zwaar studiowerk inderdaad is! Maar ik herhaal het: Mariette deugt absoluut niet voor jouw plannen met Leon! Er gaat van dat kalf geen enkel initiatief uit waarmee zij een jongen zou kunnen verleiden! Zij is een typisch lijdend voorwerp waar ge alles mee moogt doen, maar die uit luiheid of lusteloosheid onbekwaam is zélf een vinger uit te steken! Dat heb je zélf bij het werk in de keuken toch kunnen vaststellen: je moet haar àlles commanderen en ze zal nooit iets uit haar eigen doen..."
Marie lag hem met een gemaakte verbijstering te bekijken:" Man-man! Zie maar dat je er niet onderdoor gaat met zo'n waardeloos model! Zoveel moeite doen om mij te overtuigen dat ik niet te dicht bij jouw mamzèl moet komen...Mensen toch! ..." En ze draaide zich waardig en koel van hem af.
Hij had dus blijkbaar door zijn omgang met Mariette iets mispeuterd bij Marie...Bon, het zij maar zo! Hij had haar al vroeger aan het verstand trachten te brengen dat Mariette zijn fotohobbie was, niet méér, maar ook niets minder! Verder had zij daar geen zaken mee.
Maar Jupp ging wél akkoord om Hussak eventjes de pieren uit de neus te halen..."Die ving tijdens het knippen misschien wel eens zo'n confidenties op, als zijn klanten de lekkerste vrouwen van het dorp de revue lieten passeren...En ook de dames die zich bij hem lieten kleuren en onduleren zullen wel van tijd spottend een erotische hint in die richting gelost hebben, zeker?..."
Neen, dat niét. Maar Hussak zette hem wél op het goede spoor: zo'n stiekeme stoot moest je zoeken in de doodgewone burgercafés waar gezellig gekout werd bij een pint en af en toe eens een dansje gewaagd...Daar konden alleenstaande vrouwen binnen stappen zonder zich écht te compromitteren, terwijl dit jachtterrein voor een beroeps te weinig rendeerde...
En zohaast Jupp had uitgevist dat Leon na het werk zijn laatste pintjes in de Zannekin binnensloeg, voelde hij dat hij beet had. Voor alle zekerheid stuurde hij zijn vriend Ferdi er op een namiddag op uit om ter plaatse de temperatuur op te meten, en dié wist direct waar de lamp brandde!
" Die dienster, man! Zoals dié losjes met de mannelijke klanten omspringt! Als er één jonge vrouw geschikt is om Leon van zijn bloempje te bevrijden, dan is zij het ! Agnès van de Zannekin: zéker weten!"
De brief van Leon die Joseph ontving in het kamp van Milowitz, beschouwde hij écht als vijgen na Pasen. Gelijk wie had kunnen voorspellen dat Marie de gendarmen had wandelen gestuurd met hun vraag wie de échte vader van haar eerstgeborene was. Hij had altijd al geweten dat ze daar niet op in zou gaan en zich daar gaandeweg bij neergelegd. Maar dat die mannen-van-de-wet zo gewillig dat afgezaagde kerstfabeltje met de jonge zigeunerin zouden slikken, ergerde hem bovenmatig!
Maar wat hem daarentegen wél plezier deed was de ferme ruzie die z'n moeder van Jetje kreeg, toen die hoorde dat ze zo vuil gelogen had om de gendarmen met een kluitje in het riet...en naar Veurne te kunnen sturen!
" ...Want Jetje weet de waarheid over die eerste zware vrijage van ons moeder, en ze zou dat voor ons niet langer willen verzwijgen, maar mag daarover niets lossen zolang as Marie leeft... Dat steekt haar ferm tegen, wat maakt dat ze bijkanst niet meer tegeneen spreken! En ze was al zo erg vervreemd nadat Jupp haar uit het gevang van Brugge was gaan halen..."
Mooi zo! vond Joseph: hoe meer Marie op haar donder kreeg, hoe liever hij het had.
Het enige wat verder in zijn aandacht bleef haken was de paragraaf over de tweelingbroer van Dis, de boreling die de nonnen hadden ontdekt in het schuurtje van de kloostertuin, een veertig jaar geleden.
"...Jetje is zo fier as ne gieter, omdat ze daarmee gelijk krijgt: het spook dat ik tijdens de schoolreis van 38 in de speeltuin van Duinkerke achter de toog zag staan, was dan tóch den Dis niet, maar zijn tweelingbroer Noël, lijk zij altijd beweerd heeft. Bon, voor mij niet gelaten! Want het bewijst algelijk dat ik geen stuk in mijn kloten had toens ik hem daar zag staan: die twee trokken zodanig op elkaar dat missen menselijk was. En de gendarmen hebben nóg iet gezegd dat voor u van belang kan zijn: die nonkel Noël (zal ik maar zeggen tegen de tweelingbroer van ons vader) heeft óók een zoon aan het Oostfront, niet in het Vlaams Legioen maar bij de Legion Walenie van Leon Degrelle! Ik weet niet welke graad hij heeft of offecier is, maar as ze beweren dat gij een zoon zijt van den Dis, dan heeft die Franse jongen in elk geval het bloedvan dezelfde Bohemer in zijn aders lijk gij, wat hem bij de Walen in elk geval geen last heeft bezorgt, voor zover geweten is! Gij kunt misschien vragen van naar daar verplaatst te worden hé: lijk gij goe frans spreekt!"
Wel-wel, dacht Joseph: Onze kleine is dan toch minder stom dan hij eruit ziet!
In de brief stond nog wat zever over de hond Tourrah die niet meer los mocht lopen achter de wilde konijnen in de duinen, om niet in de vele mijnenvelden rondom te ontploffen... En dat de Duitsers hele troepen werklozen had opgeëist om de weilanden in de polders, die ze niet onder water konden zetten, vol te planten met zware boomstammen tegen luchtlandingen. Die mannen werkten niet meer voor den dop, zoals men gemeenlijk zei, maar voor 'Firma-Pit-en-Stake' (of 'Put en Paal' in schoon Nederlands)... Bij Nadine in de winkel droegen de werklui van Berenbiet nog regelmatig zwaargewonde collegas binnen die lood wilden stelen uit de gestripte villas, en zijzelf werd nogal veel gezien met de zoon van baas Berenbiet... En Françoise De Bens had niets meer gehoord van haar chéri Arthur Birnbaum, maar lag daar al een hele tijd niet meer van wakker, lijk dié met alle soldaten flirtte, soms met twee gasten tegelijk!
"En ikzelf heb een schoon mokke in 't oog die opdient in Café Het Vlaams Huis. Moeder is dat aan de weet gekomen ik versta niet hoe dat komt maar ze schijnt het goed te vinden, volgens Jetje... Niet voor serieus, vaneigens, maar zuiver voor de leut nadat Olga mij heeft laten stikken! Tegen mij is ze er nog niet over begonnen, maar ik verwacht toch ruzie te krijgen as ik nog eens met een stuk in mijn kloten thuis kom! Want dàt werkt wél op haar zenuwen!"
Kom, dacht Joseph geërgerd, ik heb ànder werk dan mij met die zatte zever bezig te houden!
Want de vorming van de nieuwe Sturmbrigade, die dubbel zo sterk moest worden als het leeggebloede Vlaams Legioen, liep allesbehalve van een leien dakje! De nodige 2000 vrijwilligers om de rangen te vullen hadden ze blijkbaar zonder problemen gevonden, al mocht dat echt verwonderen nu het met de Duitse krijgskansen zo slecht was gesteld. Maar de kwaliteit van het kader liet erg te wensen over: een Vlaamse Lamme Goedzak kon je op zes maanden tijd blijkbaar niet omtoveren tot een Duitse Strammer Max, om nog niet te spreken over een meedogenloze ijzervreter van de SS... Nochtans was het dàt wat ze nodig hadden: automatische vechtmachines die hun vak kenden en waarop elke man van de eenheid kon vertrouwen!
Hijzelf was nu ingedeeld in de 8. compagnie Lichte Luchtafweer van de Duitse Untersturmführer Otto die over zeven open pantsenwagens met een 2cm snelvuurkanon beschikte. Die van Joseph en die van zijn vriend Oberscharführer Weber vormden daarin samen het 3. Peloton. In een afzonderlijk deel van het schietveld oefenden ze als krankzinnigen het gezamenlijke oprukken en elkander om beurten vuurdekking geven...Wat tussen haakjes - later volledig nutteloos zou blijken, omdat ze aan het front nooit meer zouden OPrukken, maar wel steeds moesten TERUGtrekken... En - wat nog dramatischer was - nooit meer sàmen zouden opereren, maar vanaf de eerste inzet versnipperd over de twaalf pelotons Sturmgrenadiere in versterking werden gegeven.
Hoe dan ook, het overladen oefenschema én de grote onderlinge afstanden tussen kwartieren van de verschillende eenheden zorgden er voor dat Joseph bijna elk contact met zijn vrienden John en Penny verloor. En nu John de officierenopleiding had gevolgd, leek die het bij hun laatste ontmoeting toch wat hoog in z'n koker te krijgen...Wat stijf-deftig geworden, vond Joseph...Penny daarentegen legde het er steeds op aan om op de kortste tijd zoveel mogelijk drank binnen te kappen en losbandig te worden op het gevaarlijke af... Neen, écht: leuk was ànders...
Tegen half december waren de meeste compagnies met hun nieuwe wapens en uitrusting elk op zich wel klaar voor de strijd, maar het ontbrak hen toch nog volledig aan onderlinge samenwerking. Vorige maand was dat nog op een drama uitgelopen toen de leiding een demonstratie wilde geven van hun gevechtswaarde. Dat moest en zou met een gecombineerde aanval op een 'vijandelijk dorp' midden in de reusachtige oefenvelden bewezen worden... En er zou natuurlijk met scherp geschoten worden, hé... Ze wilden niet kinderachtig doen!
De 2. Compagnie Sturmgrenadiere moest deze ruïnes veroveren onder dekking van de 5. Compagnie Veldgeschut, maar het tweede salvo van die kanonnen viel veel te kort, midden in de eigen lijnen van de oprukkende pelotons! Resultaat: twee doden en een twaalftal gekwetsten, terwijl de brigade nog in de verste verte geen Rus had gezien! Einde oefening, en gelukkig niet voor herhaling vatbaar!
Want vooraleer deze lacune in de opleiding hersteld kon worden, raakte geweten dat de Russen in de Oekraïne met succes hun winteroffensief hadden gestart en een groot gat hadden geslagen in de Duitse verdediging aan de Dnjeper. En wéér herhaalde het twee jaar oude drama met het Vlaams Legioen aan de Wolchov zich naadloos met de Sturmbrigade in de Oekraïne! Ze zouden rap en zonder verdere voorbereiding in de bres worden gegooid en opgeofferd om het Oberkommando wat tijd te laten winnen!
Dus op 25 december 43 werden de verschillende eenheden vliegensvlug op een zevental treinen geladen en elk afzonderlijk zo rap mogelijk - wat bij een paar toch nog ongeveer een dag of vier duurde - naar het diepste putje van de Russische steppe vervoerd... Met als resultaat dat ze reeds vanaf de eerste dag het onderling contact verloren en elkanders spoor kwijt raakten. Later zou blijken dat vier treinen in de verwarring en door sabotage hun eindbestemming niet eens konden bereiken en dan maar afgeladen werden op één of ànder verloren stationnetje zonder loskaai, in het midden van de kale sneeuwwoestijn! De wielvoertuigen en de rupsen werden zomaar in 't wilde weg van de treinstellen gekiept, want de 'Zugführers' hadden maar één zorg: zo rap mogelijk met hun waardevolle locomotieven uit de steeds naderbij komende frontzone te verdwijnen!
Geen enkele officier kon de eerste dagen bij benadering zeggen wààr zij zich ongeveer bevonden, bij gebrek aan radioverbinding, geschikte stafkaarten en - het mag dan idioot klinken - brandstof voor het vervoer! Gewoon vergeten bij het vertrek uit Praag, wat weer een dag vertraging veroorzaakte! En ondertussen kwam de Russische pletwals ieder uur dichterbij! Deze eerste tegenslagen waren echt een uitdaging voor de Vlaamse plantrekkers, want in deze chaos vonden zij tenslotte inderdaad alles wat ze nodig hadden...
Eens volgetankt gold als algemeen bevel: oprukken naar het oosten en door vuurcontact de vijand tot staan brengen! En de partizanen, zeg je? Nooit van gehoord! Verschillende vooruitgestuurde verkenningspatrouilles, zelfs tot de sterkte van een volledig peloton, verdwaalden dan ook gewoon in de sneeuwstorm of verdwenen in de mist, letterlijk! Nacht und Nebel,zeg maar... De jongens werden nooit meer teruggevonden, tenzij toevallig dàgen later een paar met overgesneden keel... Dus tóch partizanen ?... Om het nóg maar eens te zeggen: leuk was ànders!
De spanning en de onwennigheid veroorzaakt door deze eerste frontinzet mondde uit in een paar pijnlijke incidenten, waarvan er één Joseph lang is bijgebleven. Twee dagen na nieuwjaar werd alarm geslagen omdat in de grijze ochtendnevel een paar pantserwagens met opgezeten infanterie langzaam naar onze stellingen toe slopen. Door deze groes meerijdende soldaten kon het silhouet van de tanks niet zo vlug geïdentificeerd worden... Dus nam ons antitankkanon en een veldgeschut hen op de korrel en bij het eerste salvo vlogen beide rupsvoertuigen met een steekvlam in de lucht, samen met de trossen opgezeten infanteristen!... Toen de stilte viel hoorde Joseph de gekwetsten om hulp schreeuwen...in het Duits! Zijn commandant stuurde hem met zijn 2cm pantser op verkenning naar de brandende wrakken en daar ontdekte hij tot zijn ontzetting dat het inderdaad Duitsers waren! Blijkbaar na reusachtige inspanningen uit de Russische omsingeling van Korsun-Tcherkassy ontsnapt en bij het naderen van de eigen linies het ongeluk gehad op een ploeg zenuwachtige amateurs te vallen die vuurden op alles wat voor hen bewoog...
De verwarring duurde een volle week, vooraleer het commando van de brigade er min of meer in slaagde greep te krijgen op zijn verspreide onderdelen en zich kon inkapselen in een grotere divisie. Die maakte van deze aanwinst dankbaar gebruik om voor eigen rekening beslag te leggen op de gepantserde stormkanonnen en de 88mm zware luchtafweer van de Sturmbrigade en met het resterende voetvolk links en rechts wat gaten te vullen in de eigen frontlijn...
Tegen midden januari, na twee weken van onophoudende bloedige inzet en afmattende slapeloze nachten, hadden ze het Rode offensief met wanhopige vertragende gevechten in zoverre kunnen afremmen, dat het front even tot rust kwam, zij het na een verlies van een vijftig kilometer terrein en een kwart van hun effectief. Deze tijdelijke stilstand van de frontlijn gaf eenheden van een uiteengeslagen en overrompelde divisie de gelegenheid uit de Russische omsingeling te breken en vechtend onze lijnen te bereiken. Wat na de spijtige misser van 2 januari steeds vlotter verliep...De binnensijpelende troepen bleken dan vooral tot de roemruchte SS-Panzerdivision 'Das Reich' te behoren, waarmee de Vlamingen later nog dikwijls in contact zouden komen... Maar dat daartussen ook povere resten van de Waalse Sturmbrigade liepen, die uit de omsingeling van Korsun-Tcherkassy ontsnapt waren, deed de Vlamingen nog meer warm aan het hart...Als landgenoten of wapenbroeders ,wie zal het zeggen...
De gehavende Sturmbrigade Langemarck harkte ondertussen weer zijn verspreide onderdelen bijeen en kreeg tegen einde januari als volwaardige eenheid een Frontabschnitt te houden vlak op de uiterste rand van de Russische doorbraak. Links van de Vlamingen gaapte het niets... Ook deze niet erg benijdenswaardige positie deed Joseph terugdenken aan zijn eerste inzet aan de Wolchov. Met wel als groot verschil dat de vijand hiér niet op twee kilometer vóór de Vlaamse linies van rechts naar links voorbij paradeerde, maar doorlopend dreigde onze jongens langs de vrije flank te omvatten.
Toen brak een afmattende periode aan van kort opeenvolgende aftochten om niet door de rode vuurwals omsingeld te worden. Joseph zat met zijn 2cm pantserwagen steeds in de achterhoede om de nachtelijke aftochten te dekken, en was altijd bij de laatste verdedigers die een stelling opgaven en achteruit trokken. Gesneuvelde makkers moesten ze vanzelfsprekend achterlaten, maar steeds vaker konden ze ook de gewonden van de ultieme dekkingsgevechten niet meer meenemen... Dat vrat zwaar aan het moreel, waar veel makkers tenslotte geestelijk langzaam aan kapotgingen...
Al deze slopende acties om de boel bijeen te houden bleken tenslotte vergeefs. Want eind februari 44 kraakte het Duitse front in de Oekraïne en raakten de Vlamingen tóch nog in een grote zak gevangen. Het rampzalige Jampol..
