TIMMERMANS, DE GELOVIGE

door Louis Vercammen cssr

Het is al meer dan 50 jaar geleden dat Felix Timmermans overleed, de originele Vlaamse schrijver, dichter, schilder uit de Pallieterstad. Zo’n 25 jaar geleden hield pater Louis Vercammen een homilie tijdens de artistenmis in St.-Carolus-Borromeuskerk te Antwerpen (16 april 1972). Het was een gedachtenisviering ter gelegenheid van de 25^ste verjaardag van het afsterven van "de Fee".

Zijn opvoeding in dat opzicht (van gelovige) was niet beter of slechter dan die van de gewone burgergezinnen uit die dagen. Wanneer hij als 15-jarige de lagere school verlaat, tracht hij zijn intellectuele achterstand op te halen door onverzadigbare leeslust, evenwel zonder leiding of voldoende kritisch inzicht. De grote levensvragen, waarmee hij geconfronteerd werd, kregen bij de diverse auteurs, de meest uiteenlopende oplossingen, zodat de jongeman het noorden kwijtraakte. Hij meende zijn wegglijdend geloof nog te kunnen redden met het lezen van mystieke schrijvers, te schermen met wat religieuze gevoelens en symbolen of te dwepen met oosterse godsdiensten, theosofie en occultisme. De remedie was erger dan de kwaal, zodat hij nog dieper wegzonk in de ‘schemeringen van de dood’. Slechts één ding wilde hij niet loslaten: dat was zijn liefde voor O.L.Vrouw. Aan haar dankte hij dat hij niet helemaal is ondergegaan.

In feite is er maar één probleem geweest, waarmee hij heel zijn leven heeft moeten afrekenen: het geloof. Niet de vraag of GOD bestaat, hield hem bezig, maar de vraag of GOD zich waarlijk met ons inlaat. Daarmee viel of stond voor hem elke zin van het bestaan.

Een gevaarlijke operatie, die hem op twee vingeren van de dood bracht, en de daarop volgende genezing zijn in 1911 de kern geworden van zijn onvergankelijke Pallieterschepping. Met één ruk scheurde hij het web, waarin hij zichzelf verstrikt had. Alle ooglappen rukte hij af, alle knellende banden verbrak hij om intens met alle zintuigen te kunnen stoeien in Gods vrije natuur. In die roes van vitalisme heeft hij alle problemen en muizenissen van zich afgeschud. Maar amper was het boek voltooid of de eerste wereldoorlog brak uit. De droom van een aards paradijs, waar alles schoonheid en goedheid was, werd in een oogwenk weggeveegd door de gruwel van vernietiging en dood. Lier werd herschapen in een puinhoop, het Pallieterland in een oord van verschrikking. De weerslag op Timmermans was niet minder dan ontzettend. Hij verloor zijn laatste sprankje geloof in GOD: de mens was slechts een speelbal van het noodlot, het leven totaal zinloos.

Het eenvoudig geloof van zijn vrouw en schoonmoeder, het afsterven van zijn eigen moeder en het volhardend bidden van de rozenkrans deden het licht heel, heel langzaam weer insijpelen in zijn verduisterde geest. 1915 betekent een keerpunt in zijn leven. De theosofie laat hij voorgoed vallen; van dan af begint zijn moeizame tocht naar GOD. Betekenisvol is zijn godsvrucht voor de H. Geest, van wie hij voortdurend licht en sterkte afsmeekte om het geloof toch maar ongeschonden te bewaren.

De tweede wereldoorlog verplettert hem fysisch opnieuw, maar vermag zijn geestelijk evenwicht niet meer aan het wankelen te brengen. Wat in 1914 de struikelblok voor zijn geloof geweest was - Gods Voorzienigheid - dat wordt in 1940 zijn enig houvast. Zijn reactie dienaangaande laat niet de minste twijfel. "Het echte geloof kent geen angst", zegt hij in de toneelbewerking van Brueghel. Eerst na vele jaren heeft hij kunnen geloven; simpel als een kind, voelde hij zich veilig in de handen van de hemelse Vader. De mensen hebben hem dikwijls teleurgesteld. GOD nooit. Daar alleen was zijn diepste krachtbron te vinden om zelfs in het hevigste lijden inwendig gelukkig en verheugd te zijn.

Het geloof is voor hem geen eenvoudige opgave geweest, "want men gelooft niet wat men wil. Het is een gave", schrijft hij heel terecht. Bidden daarentegen ging hem veel gemakkelijker af. Hield hij kinderlijk blij van grootse plechtigheden en processies met veel wierook en orgelspel, nog liever zat hij overdag stil alleen in de kerk te bidden voor het tabernakel of het beeld van de Lievevrouw.

Toen hij in november 1927 zijn eerste voordracht in Keulen ging houden, maakte hij natuurlijk van de gelegenheid gebruik om de beroemde dom te bezoeken. Bij het binnenkomen kwam Felix dadelijk onder de indruk van die ontzaglijke ruimte. Dan begaf hij zich zonder aarzelen naar de sacramentskapel. Ondertussen wilde een vriend van hem de talrijke beziens-waardigheden tonen, maar Timmermans wees het beslist van de hand met de woorden: "kerken dienen niet om ze te bewonderen, maar om er te bidden".

Meer dan het geloof of wat dan ook bepaalt de liefde de waarachtige christenen. Liefde tot GOD en liefde tot de mensen. En CHRISTUS aarzelt niet dit laatste punt hét herkenningsteken van zijn volgelingen te noemen. Niet alleen heeft Felix Timmermans daadwerkelijk geholpen waar hij kon, vooral tijdens de oorlog, maar hij was ook in staat met een mild hart te verontschuldigen of vergiffenis te schenken.

De tragische gebeurtenissen bij de bevrijding en repressie, het gevaar voor arrestatie, de beschuldiging van verraad, het wegblijven van vroegere bewonderaars en zogenaamde vrienden, de vuige perskampanje hebben hem, de zware hartlijder, voortijdig naar het graf gesleept, maar hebben hem nooit een woord van verbittering ontrukt.

De ware godsliefde is als een verslindend vuur. Zij eist de mens met zijn hele hebben en zijn voor zich op. Deze totale zelfverloochening was voor Timmermans wel het zwaarste offer. Het kruis dat zijn laatste levensjaren beheerste, zou hier de doorslag geven. Maar het heeft veel pijn en strijd gekost, eer hij zover was. Want ook hij was een zwak en ellendig mens, gebonden aan de "kleef der aarde", vervuld van kwaad en zonde. Doch sterker dan alle schuld en zwakheid is Gods genade. Zij alleen kon in hem de aanzuiging van de zinnelijke wereld overwinnen. Treffend is het laatste wat hij neerschreef in zijn dagboek: "Ga gijzelf opzij staan en GOD treedt binnen". Dan pas kon hij met een hart, brandend van liefde, bidden:

"Verteer mij aan de vuurkom Uwer minne om vlam van Uwe vlam te zijn!"

Louis Vercammen is lid van de Redemptoristenkommuniteit van Essen in de Antwerpse Kempen. Tijdens zijn Retorica raakte hij, dankzij de priesterdichter Albert Speeckaert, sterk geïnteresseerd aan Pallieter en het hele oeuvre van Felix Timmermans. Hij is zich in diens leven en werk gaan verdiepen, had zeer veel ontmoetingen en contacten met familie, vrienden en kennissen van de Fee en schreef in 1971 een boek over "Felix Timmermans" (Heideland, 1971, 235 blz.). Adres van de schrijver: Rouwmoer 7, 2190 Essen.

*****

06-04-2006 om 00:00 geschreven door Mon

Leopold Maximiliaan Felix Timmermans

Felix Timmermans werd in het provinciestadje Lier geboren op 5 juli 1886. Lier zal een belangrijke rol blijven spelen in zijn latere werk en leven. Deze schrijver-schilder-tekenaar-toneelauteur was het dertiende kind uit een gezin van veertien kinderen. Zijn vader handelde in kant en gaf zijn zoon de liefde van de vertelkunst mee. Zijn moeder was de dochter van een smid. Deze autodidact volgde tot zijn 15 jaar de lagere school en bleek niet bepaald uit te blinken in schrijven van opstellen en andere verhalen, hij ging ook naar de tekenacademie waar hij als knaap wel uitmuntte in tekenen en schilderen. Inspiratie voor zijn latere boeken en vertelsels vond hij in de verhalen van zijn vader. Onder de schuilnaam Polleke van Mher publiceerde hij zijn eerste gedichten en vertelsels in Lierse weekbladen vanaf 1905.

In 1910 en 1911 verschenen "Schemeringen van de dood" en "Begijnhofsproken", gebundelde geheimzinnige pessimistische verhalen. Na een zware ziekte kwam er in 1916 een ommekeer met "Pallieter", wellicht zijn bekendste werk. Deze roman is een ode aan het leven en de natuur. Het wordt zijn grootste succes.

Hierna volgen nog een hele reeks romans, verhalen en novellen van verschillende genres, van het romantische liefdesverhaal zoals "Anne-Marie", over religieus-historische verhalen zoals "Het kindeke Jezus in Vlaanderen" en biografieën zoals "Pieter Breughel, zo heb ik uit uw werken geroken" en het pas na zijn dood verschenen "Adriaan Brouwer" tot een meer moderne realistische roman zoals "Boerenpsalm". Dank zij deze veelzijdigheid was hij de meest succesvolle auteur uit de periode tussen de twee wereldoorlogen.

In 1933 werd hij lid van de Koninklijke Vlaamse Academie.

Hij werd in 1935 voorzitter van de `Scriptores Catholici' en lid van de Koninklijke Academie voor taal- en letterkunde.

Zijn werk werd in ettelijke talen vertaald. Vanaf 1940 moest hij het wegens een hartkwaal kalmer aan doen. Tijdens de eerste oorlogsjaren was hij redacteur van het Vlaams-nationalistische "Volk". Hierom en omdat hij in 1942 aan de Hamburgse universiteit de Rembrandtprijs ontving werd ook hij, zoals zovelen, wellicht ten onrechte gebrandmerkt als collaborateur. Zijn dossier werd ten andere geseponeerd.

Vanaf 1944 had hij een zeer zwakke gezondheid.

De " Fé " overleed te Lier op 24 januari 1947.

"Pallieter" en "Boerenpsalm" werden verfilmd.

05-04-2006 om 00:00 geschreven door Mon

Bibliografie Felix Timmermans

1903  -  Timmermans schrijft zijn eerste gedicht

1907  -  Door de Dagen.

1909  -  Ecce-Homo en het bange Portieresken.

1910  -  Schemeringen van de Dood.

1911  -  Begijnhof-sproken.

1916  -  Pallieter.

1917  -  Het Kindeken Jezus in Vlaanderen.

1918  -  De Zeer Schone Uren van Juffrouw Symforosa , Begijntje.

1919  -  Boudewijn.           (Dierenepos in verzen)

1921  -  Anna-Marie.

1921  -  Karel en de Elegast               ( bewerking ).

1922  -  De Vier Heemskinderen        ( bewerking ).

1922  -  Uit mijn Rommelkast

1923  -  Mijnheer Piroen                  ( Schouwburgspel ).

1923  -  Driekoningentryptiek.

1923  -  De Ivoren Fluit.      (korte verhalen)

1923  -  De Pastoor uit den Bloeyenden Wijngaerdt.

1924  -  Pieter Bruegel. Feestgroet uitgesproken op 31 mei 1924

1924  -  Het Keerseken in den Lanteern.

1924  -  Het Kleuterboek Rijmpjes.

1925  -  Schoon Lier.

1925  -  En waar de Ster bleef stille staan     Kerstmislegende

1926  -  Naar waar de appelsienen groeien.

1926  -  Het hovenierken Gods

1926  -  Leontientje       ( toneelspel ).

1927  -  O.L. Vrouw in de Doornkens  (vertaling van F.T.)

1928  -  Pieter Bruegel, zoo heb ik u uit uwe werken geroken.

1928  -  Lierke Plezierke

1929  -  Het Werk van Fred Bogaerts.   (inleiding door F.T.)

1930  -  De hemelsche Salomé.   (toneelspel)

1931  -  De Wilgen

1931  -  Verhalenkalender voor het jaar 1932 

1932  -  De Harp van Sint Franciscus.

1933  -  Pijp en Toebak.

1934  -  Bij de Krabbekoker.

1934  -  Het Kindeken Jezus in Vlaanderen    (toneelbewerking)

1935  -  Boerenpsalm.

1936  -  Het Vlaamse Volksleven volgens Pieter Brueghel.

1937  -  Het jaar des Heeren       (vertaling uit het Duits) 

1937  -  De zachte Keel      (Die sanfte Kehle  -  toneelspel)

1937  -  Het Filmspel van Sint Franciscus (toneelspel).

1938  -  Ik zag Cecilia komen 

1941  -  De Familie Hernat.

1942  -  Vertelsels I.

1942  -  Minneke-Poes.

1943  -  Oscar van Rompay.    (essay)

1943  -  Isidoor Opsomer.

1943  -  Pieter Breugel       (toneelspel).

1943  -  Een Lepel Herinneringen.

1944  -  Vertelsels II.

1944  -  Anne-Mie en Bruintje.

1945  -  Vertelsels III.

1947  -  Adagio.    (gedichten)

1948  -  Adriaan Brouwer.

05-04-2006 om 00:00 geschreven door Mon

Vertalingen van het werk van Timmermans

Pallieter :
(Duits – 1921) (Frans – 1923) (Engels – 1924) (Zweeds – 1925) (Tsjechisch – 1927)
(Italiaans - 1929) (Esperanto – 1933) ( Deens – 1936) ( Sloveens – 1938) ( Fins – 1947) (Zuidafrikaans – 1967) (Japans – 2004)

Begijnhof-sproken
(Duits – 1933)

Het Kindeken Jezus in Vlaanderen :
(Duits – 1919) (Hongaars – 1920) ( Zweeds – 1924) (Frans – 1925) ( Sloveens – 1938) (Tsjechisch – 1939) ( Engels – 1960)

De Zeer Schone Uren van Juffrouw Symforosa , Begijntje :
(Duits – 1920) (Tsjechisch – 1929) ( Pools – 1929) ( Frans – 1931) (Servokroatisch – 1944)

Anna-Marie :
(Duits – 1930) (Tsjechisch - 1934) (Deens – 1935) ( Frans – 1946)

Driekoningentryptiek :
(Duits – 1930) (Frans – 1931) ( Zweeds – 1932) ( Engels – 1936)
(Esperanto – 1938) (Deens – 1945) ( Chinees – 1955) (Hindi – 1965)

De Ivoren Fluit :
(Duits – 1933)

De Pastoor uit den Bloeyenden Wijngaerdt :
(Duits – 1927) ( Italiaans – 1930) (Sloveens – 1931) (Spaans – 1932) (Tsjechisch - 1938) ( Frans – 1942) (Japans – 1951)

Pieter Bruegel. Feestgroet uitgesproken op 31 mei MCMXXIV :
(Duits – 1955)

En waar de Ster bleef stille staan Kerstmislegende :
(Duits – 1926) (Frans – 1928) (Sloveens – 1932) ( Nederduits – 1934)

Schoon Lier :
(Duits – 1929)

Naar waar de appelsienen groeien :
(Duits – 1949)

Leontientje ( toneelspel ) :
(Duits – 1938)

Pieter Bruegel, zoo heb ik u uit uwe werken geroken :
(Duits – 1928) ( Engels – 1930) (Tsjechisch – 1934) ( Sloveens – 1934) ( Frans – 1938)
(Hebreeuws – 1941) (Servokroatisch – 1943) (Noors – 1945) ( Italiaans – 1945)
(Zweeds – 1947)  ( Slovaaks – 1959) ( Hongaars – 1960) ( Pools – 1962)
( Portugees – 1966) ( Bulgaars – 1969) ( Roemeens – 1970)

De Harp van Sint Franciscus :
(Duits – 1932) (Tsjechisch – 1933) ( Frans – 1935) (Sloveens – 1943)
(Engels – 1949) (Hindi – 1956) (Zweeds – 1960) (Portugees – 1960) (Chinees – 1962)

Bij de Krabbekoker :
(Duits – 1937)

Pijp en Toebak
(Duits - 1933)

Boerenpsalm :
(Duits – 1936) (Deens – 1937) (Tsjechisch – 1938) (Frans – 1943) (Servokroatisch – 1944) (Slowaaks – 1948) (Litouws – 1957) (Spaans – 1958) (Zuidafrikaans – 1964)

Ik zag Cecilia komen :
(Duits – 1938)

De Familie Hernat :
(Duits – 1943) (Tsjechisch – 1943) (Sloveens – 1944) (Noors – 1945)

Vertelsels :
(Frans – 1942)

Minneke-Poes :
(Duits – 1950) (Deens – 1961)

Pieter Breugel (toneelspel) :
(Duits – 1943)

Adagio :
(Duits – 1949) (Frans – 1973)

Adriaan Brouwer :
(Duits – 1951) (Pools – 1967) (Tsjechisch – 1970

04-04-2006 om 00:00 geschreven door Mon

Over Felix Timmermans

De mens in het werk van Felix Timmermans     
José de Ceulaer (1957)

Felix Timmermans
José de Ceulaer (1959)

En Toch.   Spiegelbeeld van Felix Timmermans
José de Ceulaer (1967)

Felix Timmermans in Geuren en Kleuren
José de Ceulaer (1970)

Kroniek van Felix Timmermans 1886  -  1947
José de Ceulaer (1972)

Een zondag voor het oog, Felix Timmermans grafisch en plastisch
José de Ceulaer (1972)

Raymond de la Haye en Felix Timmermans
Marcel Cordemans (1967)

Felix Timmermans de Pelgrim
Ignaas Dom (1986)

De Vlaamse Timmermans
Elias Dupont (1957)

De Goede Fee, pasfoto van Felix Timmermans
Gaston Durnez (1986)

In Memoriam Felix Timmermans 1886-1947
Maurice Gilliams (1947)

Felix Timmermans en de mystieke blijdschap
Korneel Goossens (1950)

Felix Timmermans
Ernest van der Hallen (1948)

Felix Timmermans, Dichter und Zeichner seines Volkes
Adolf von Hatzfeld (1935)

Felix Timmermans vertelt
Felix Heidental (1948)

Lachendes Flandern
Karl Jacobs

Lachend Vlaanderen, Vlaamse volksverhalen
Karl Jacobs / Pol Heyns (1951)

Felix Timmermans, Lebenstage eines Dichters
Karl Jacobs (1949)

Huldealbum Felix Timmermans 1947 – 1957
Emiel Janssen e.a. (1957)

Felix Timmermans wonder van eenvoud
August Keersmaeker (1990)

Flandrisches Evangelium. Auf den Spuren von Felix Timmermans
Erich Kock (1976)

Felix Timmermans 1886  -  1947
Hubert Lampo (1961)

Felix Timmermans, onze schrijvers in het Mid.Onderwijs
M. Van Loock (1947)

Adagio , Meditaties
Herman-Emiel Mertens (1986)

Felix Timmermans, tekenaar en schilder
Denijs Peeters (1956)

Felix Timmermans, mens, schrijver, schilder, tekenaar
Julien van Remoortere (1972)

Felix Timmermans
Theo Rutten  (1928)

Felix Timmermans en Averbode
T.G. Secuianu (1986)

Felix Timmermans, der ewige Poet
Siegfried Streicher (1948)

Mijn Vader
Lia Timmermans (1951)

Zó was ‘de Fee’…herinneringen aan Felix Timmermans
Mark Edo Tralbaut (1947)

Felix Timmermans, schilder met het woord verteller met het penseel
Bert Verbist (1953)

Vijftig jaar Pallieter. Een historische terugblik
Louis Vercammen (1966)

Felix Timmermans. De mens, het werk
Louis Vercammen (1971)

Naamregister op het werk van Timmermans
Louis Vercammen (1995)

Herinneringen aan Felix Timmermans
Renaat Veremans  (1950)

Na tien jaar… Felix Timmermans leeft voort !
Renaat Veremans en andere (1957)

De gezonken goudvis. FT en de moderne tijd
Frans Verleyen (1996)

Felix Timmermans in zwart-wit
Frans Verstreken (1971)

Onze-Lieve-Vrouw der Vissen
Frans Verstreken (1968)

De innerlijke Timmermans
Albert Westerlinck  (1957)

Jaarboek van het Felix Timmermans-Genootschap, Lier sinds 1973.

Jahrbuch der Felix Timmermans-Gesellschaft, Kleve sinds 1990.

Zilveren verpozingen. Berichten van de Felix Timmermanskring, Wijnegem sinds 1991

03-04-2006 om 00:00 geschreven door Mon