Onze Lieve Vrouw der Vissen en Timmermans.

Praten met Frans Verstreken  -  1973   door Hub Hechtermans

EEN VAN DE MEEST GELEZEN SCHRIJVERS.

     Felix Timmermans is zeker een van de meest gelezen Vlaamse schrijvers, zowel in Vlaanderen als in Nederland. De werken van deze Lierenaar werden trouwens uitgegeven te Amsterdam bij van Kampen en Zoon en de voornaamste, zoals Pallieter, Met kindeke Jezus in Vlaanderen, De pastoor uit den bloeyenden wijngaerdt, Pieter Breughel, De harp van Sint Franciscus, Boerenpsalm e.a., kregen tientallen herdrukken. Er kwamen daarbij nog vertalingen in het Duits, Frans, Engels, Spaans, Portugees, Italiaans, Zuid-Afrikaans, Esperanto, Zweeds, Fins, Deens, Noors, Tsjechisch, Sloveens, Servokroatisch, Hongaars, Pools, Lettisch, Litouws, Bulgaars, Roemeens, Hindi, Japans, Chinees, Hebreeuws, enz...

     Een tiental van zijn boeken of novellen werden omgewerkt tot toneelstukken. Zo kende «En waar de ster bleef stille staan» een nooit geëvenaard succes, vooral dank zij de honderden opvoeringen door «Het Vlaamsche Volkstoneel» Maar, als er bij Timmermans ooit iets behekst geweest is, zegt Pater L. Vercammen in zijn onlangs verschenen boek over de schrijver, dan zijn het de pogingen om zijn werk te verfilmen. En toch werd een van de novellen uit «Het Keerseken in de Lanteern» (1924) op een ontroerend mooie wijze op het scherm gebracht van de Vlaamse T.V. door Kineast Frans Verstreken.

Het verhaal n.l «Onze-Lieve-Vrouw der Visschen », dat we op de volgende bladzijden, een beetje ingekort, weergeven.

O.L. VROUW DER VISSEN

     We dachten dat het wel leuk zou zijn voor onze lezers, wanneer we eens even over het ontstaan van die film konden praten met de kineast. «Heel gaarne, zei hij aan de telefoon, maar we staan klaar om op vacantie te gaan.» Er was een korte aarzeling aan beide kanten. En dan : «Och kom toch maar, het zal wel lukken.» En het lukte inderdaad! Trouwens, ik hoefde niet veel vragen te stellen, vermits Frans Verstreken de ganse geschiedenis over het ontstaan, de inhoud en het doel van de film heeft verwerkt in een even mooi albumboek Onze-Lieve-Vrouw der Vissen. uitgegeven in 1968 bij Sanderus, Oudenaarde, maar nu verkrijgbaar bij Desclée De Brouwer te Brugge.

     Naast een inleiding door Maria Rosseels en de novelle van Felix Timmermans, schrijft Frans Verstreken over: "Timmermans verfilmen", "Tussen projekt en projektie", "Inspiratiebronnen", en hij bestuit met een historische studie over "De moedige bootvissers" van de Nete. Het filmverhaal en de geschiedenis er omheen wordt visueel weergegeven door een vijftigtal prachtige foto's, waarvan er een aantal in dit nummer zijn opgenomen. Daarnaast krijgen we nog als illustratie de originele tekeningen van Felix Timmermans-zelf en van «Steven» Wilsens. Een uniek geschenkboek dus in dit Timmermansjaar.

Formaat: 21,5 x 26,5 cm, 190 pag, gebonden, 450 F.

WIE IS FRANS VERSTREKEN ?

     Frans Verstreken werd geboren in 1923 te Lier: "We kennen de familie Timmermans heel goed." Hij woont in een gezellig huis, met echtgenote, twee dochters en een jonge, speelse jachthond, vlak achter de Begijnhofkerk : «Nog nooit had ik zo dicht bij huis gefilmd als voor O.L.-Vrouw der Visschen.» Zeventien toen de oorlog uitbrak, moest hij noodgedwongen zijn universitaire studies onderbreken, was trouwens voorbestemd om zijn vader op te volgen in een textielhandel, maar ontmoette na de oorlog Bert Leysen, die hem vroeg of hij niet wilde filmen voor de B.R.T.

     Hij voelde er wel voor en het werd vlug een succes. Zijn ornithologische films «Steltlopers in de Polders», 1958, en «De grote vlucht», 1962, werden bekroond op Nationale Festivals te Antwerpen. Sabam kende hem in 1964 de Gerard-de-Boeprijs toe voor zijn gezamenlijk filmwerk. In 1966 kreeg hij voor de tweede maal te Antwerpen de Grote Prijs voor de documentaire film met «Hoedje van Papier». En in 1968 werd zijn nieuwste fictiefilm «Onze-Lieve-Vrouw der Visschen», tijdens de XVIII de Internationale Filmweek te Brussel, begiftigd met de prijs van het Commisariaat-Generaal van Frankrijk voor de beste film met een literaire bijdrage.

     Het werd tevens ook zijn laatste filmbijdrage : «Als ik iets maak, wil ik het zo goed mogelijk doen. Ik heb een hekel aan improvisatie. Ik bereid mijn werk uiterst secuur voor. Het woordje "ongeveer" staat niet in mijn vocabularium. De jongere generatie vindt dat wat overdreven. Vooral voor een T.V.-film is men nogal vlug tevreden. Men kan of durft ook geen grote budgetten besteden aan kunstprestaties. Nu werk ik mee aan « Postillon » van Jan Lambin en ik doe het gaarne. Ik heb trouwens in mijn leven altijd getracht te doen wat ik gaarne doe. En daarom ook heb ik Felix Timmermans willen verfilmen.»

     Toen de B.R.T. Frans Verstreken vroeg een korte fictiefilm te realiseren naar een werk van een Vlaamse schrijver, was zijn keuze vlug gedaan : Felix Timmermans natuurlijk !

« Ik nam nog eens heel zijn œuvre door. Zijn grote werken werden al aanstonds uitgeschakeld : het moest immers een korte film zijn. Ik zocht dan bij voorkeur een niet al te bekende novelle. Tenslotte hield ik O.-L.-Vrouw der Visschen over.

De filmdienst van de Vlaamse T.V. aanvaardde.»

Frans Verstreken in gesprek met Jos Henderyckx 

DECOR EN VOLKSVROOMHEID

     Met Gaston Durnez stak hij het scenario in elkaar. De film zou gedraaid worden in het milieu-zelf waar de schrijver zijn vertelling had gedacht : het Begijnhof, de Nete en de oude stadskern. Ze lagen vlakbij en er was gelukkig nog niet zo heel veel veranderd sinds de tijd dat Felix Timmermans Vettigen Teen liet vissen gaan.

     « Ik zou haast zeggen : het decor werd mijn hoofdvedette. Ik geloof nog in de plastische schoonheid en de dwingende uitdrukkingskracht van het beeld, in een sfeerscheppende fotografie. Om de Timmermans-evocatie bewust een archaïserende tint mee te geven, liet ik met opzet de titel : « Onze-Lieve-Vrouw der Visschen » in oude spelling op de generiek verschijnen. Ook de processiegangers bidden het weesgegroet in de oude versie... »

     Van mevrouw hadden we ondertussen een kop koffie gekregen. Je zou met Frans Verstreken uren kunnen praten over het werk van de Fé. Tegen de muur hing een van zijn gekleurde pentekeningen : echt op zijn Timmermans: een gezonde, dikke doedelzakspeler ligt onder een boom, waarin een O.L. Vrouwbeeld staat. Ik merk op dat Felix Timmermans zo vaak O.L. Vrouw « geschilderd » heeft, zowel in zijn pentekeningen als in zijn literair werk.

     Frans Verstreken reageert: « Inderdaad, Felix Timmermans was zelf een zeer vrome man. Zoals ge wel weet hield hij veel en oprecht van Maria, maar hij wist ook dat deze Mariadevotie bij het gewone volk zeer diep geworteld was. Ze vereerden haar op zo een wijze, dat men, vooral met onze ogen gezien, op sommige ogenblikken nauwelijks de grens kon leggen tussen geloof en bijgeloof. In het gekozen verhaal is de hoofdfiguur Vettigen Teen niet overdreven vroom.

     Als gewoontebidder gelooft hij met de eenvoud des harten. Zijn kinderlijk Godsvertrouwen en zijn diep geworteld bijgeloof zijn met onzichtbare draden verstrengeld. De ondertoon van het luchtig verteld religieus thema is eigenlijk tragisch. Vettigen Teen gaat immers ten onder aan zijn eerste grote misstap. Mij betaalt zijn ondoordachte diefstal zelfs met de dood, ondanks de teruggave en zijn openbare schuldbelijdenis, gedicteerd door zijn honger naar God. »

VETTIGEN TEEN EN HET MARIABEELD

     Wij kijken naar de prachtige kop van de hoofdfiguur : Jos Henderyckx uit Lier, een metaalbewerker, die nooit voor een camera had gestaan. Maar eens in zwarte trui en fluwelen broek, met pet en klompen en een stoppelbaard van drie dagen werd hij een levensechte Netevisser. Productieleider Jef Bruyninckx was dan ook in de wolken met deze Vettigen Teen, die als het ware spontaan aanvoelde en deed wat men van hem verwachtte. En toch liep niet alles van een leien dakje.

     In zijn boek vertelt Frans Verstreken met de nodige humor alle mogelijke tegenslagen vanaf de ziekte van de hoofdakteur tot en met de haast hopeloze strijd tegen het Belgisch zomerweer, dat slechts twee dagen zon bood op zeven weken! Je staat er gewoon paf van, wanneer je bedenkt hoeveel maanden werk, hoeveel kilometers filmband, hoeveel inspanningen en sommen geld er nodig zijn om tenslotte te geraken tot een eindmontage van 1393 meter, die men in 38 minuten afdraait Het meest van al interesseerde mij echter, in verband met ons Mariatijdschrift : het O.L. Vrouwebeeldje en zijn geschiedenis.

     Op nog geen honderd meter van het huis van Frans Verstreken rijst de monumentale ingangspoort op van het Begijnhof met ernaast een kapel, in de muur gemetseld. Achter de glazen deur ziet men een gotische Madonna in gepolychromeerd hout, 84 cm hoog. Op de linkerarm draagt ze het Jezuskind en in de rechterhand houdt ze een scepter. Ze dateert waarschijnlijk uit de XlVe eeuw.

     Onder de kapel staat de tekst: « O Honing zoete beeld, uit Holland langs de baren der zee hier aangespoeld en in ons stad gevaren, ons tegen oorlog en tegen pest bevrijd, in allen nood ons Moeder van remedie zijt.» En verder: «Al die hier zullen bidden ter eere van Maria 7 paternosters en 7 Ave Maria, alle Zaterdagen, alle Zondagen, alle Heiligendagen, alle Dinsdagen en Vrijdagen, zullen iederen keer, veertig dagen aflaat verdienen ».

     Frans Verstreken ging zelf te rade bij Pastoor Biermans, die zegt : « Sommigen beweren dat het beeld van Antwerpen afkomstig is en aldaar tijdens de beeldenstorm in de stroom zou zijn geworpen en via de Schelde, Rupel en Nete hier aangespoeld. Anderen veronderstellen dat het ten tijde van de Godsdienstberoerten uit Nederland hier werd aangevoerd. Vermoed wordt, dat de Lievevrouw rond 1690 op de huidige plaats van verering is opgesteld.»

     In «Mijn Vader» vertelt Lia Timmermans, hoe zij vaak samen als kind met hem door Lier wandelde. « Zo kwamen wij aan de schone Begijnhofpoort. Ernaast stond in een glazen kast in de muur de « Zingende Onze Lieve Vrouw ». Wij kregen elk een kwartje om in het offerblok te steken en luisterden aandachtig, het oor tegen de spleet van de offerblok geduwd, of wij niets hoorden. « Pa, ik hoor niets » - « Dat komt omdat ge op iets anders denkt; luister nog eens goed ». En ja, dan hoorden wij toch precies een gezang komen van heel uit de verte...

Het was dat beeld, dat vader inspireerde voor zijn novelle « Onze Lieve Vrouw der Vissen ».

IN DE FANTASIE VAN TIMMERMANS

     «Timmermans had een geweldige fantasie, glimlacht Frans Verstreken, je merkt wat hij aan zijn dochtertje vertelt over de « Zingende Lieve Vrouw ». Het beeldje van het Begijnhof verandert bij hem ook voortdurend van gedaante». In zijn Pallieter vertelt hij b.v. dat « vier struise kwezels, met maagdenkleren aan, waarvan de mouwen te lang waren », dit beeld «gezamen op een berd droegen, dat met lederbeslagen krukken op hun schouders rustte.

Het was hier ten tijde der Spanjolen aangespoeld en werd nu vereerd, wel veertig uren in de ronde, voor het keren van de jaren.

     Het was de Honingzoete maagd uit Holland langs de baren der zee aangespoeld en in ons land gevaren ». In de olijke fantasie van Felix Timmermans kromp het beeld echter ineen tot «een blauw geschilderd Lievevrouwken van een duim groot», dat dan gedragen wordt door die "vier struise kwezels" ! In Onze-Lieve-Vrouw der Vissen maakt hij er een "zilveren" beeld van. Het moest immers door Vettigen Teen voor veel geld kunnen verkocht worden.

En het werd een stuk kleiner dan het echte beeld, omdat de visser het onder zijn jas moest wegsteken ! «Voor de film, vertelt Frans Verstreken, gebruikte ik een gelijkaardig beeldje in gebakken klei, dat met bladzilver werd beplakt en van een ouderdomspatine voorzien.

Een vissersbootje op schaal verving de scepter. Maar dit holle beeldje was te licht, zodat we het met loodkorrels moesten vullen om het onder water te laten zinken. »

     Dit alles kan men trouwens lezen in het mooie boek : «Onze-Lieve-Vrouw der Vissen». Frans Verstreken heeft gefilmd en geschreven met dezelfde warme liefde voor zijn volk en zijn stad als Felix Timmermans. Daarom ook was zijn film zo poëtisch en ontroerend schoon, vol verstilde, milde humor.

     Hij-zelf besluit: «Timmermans boeit buiten de grenzen van tijd of plaats.

Zijn meeslepende, blijgeestige vertelkunst voldoet aan de menselijke drang naar goedheid en schoonheid. Zijn ongeschonden levensvreugde draagt zich bij de lezer over in een broos geluksgevoel. De Lierse schrijver is een belijder van het leven dat waard is geleefd te worden. Met mijn film "Onze-Lieve-Vrouw der Visschen" hoop ik de toeschouwer met een glimp van deze Timmermansiaanse blijdschap te verrijken. » Wij mogen gerust zeggen dat Frans Verstreken daarin geslaagd is. En, wie weet, krijgt hij, vroeg of laat, toch nog eens de gelegenheid, om de levensvreugde van Felix Timmermans door een nieuwe film aan de mensen van deze tijd te brengen.

*******

Het kort verhaal :

     Vettigen Teen, de visser, met zijn vermiljoen gezicht en zijn witten stoppelbaard, had het zilveren O.L. Vrouwenbeeld gestolen uit het glazen kapelleken der Begijnhofstraat. Och, 't was zo rap gegaan, 't lag in zijn armen zonder hij 't zelf wist, alsof het er in gesprongen was.

     Alle dagen als hij met zijn netten naar de Nethe ging, bad hij voor het beeld drie weesgegroetjes om een goede visvangst te hebben. En terwijl hij nu weer te bidden stond, in de avondschemer, zag hij de glazen deur wat open staan. Alvast had het nonneken, dat het beeld moest verzorgen met verse bloemen, de deur vergeten terug op slot te doen.

     Vettigen Teen zag onder het bidden met zijn wimperloze oogskens eens sluw rechts en links. Er was geen levende ziel in de straat, niets dan een wit, mager hondeken, dat zoekend in de goot liep. En Vettigen Teen zijn gedachten wierden doorbliksemd met al dat zilver, dat zo maar om te nemen was. Dan zou hij nooit meer moeten werken, en kost hij alle dagen vlees eten.

     « Gebenedijt zijt gij boven alle vrouwen », en wip! Vettigen Teen wipte naar omhoog, en ach ’t was rapper gedaan dan hij dacht, 't beeld zat onder zijnen naar vis riekenden frak.

Hij had medeen al groot spijt over hetgene hij gedaan had, en stotterde onderwegen : «Dief, dief! Moest ik daarvoor zo oud geworden zijn!» Hij kreeg nog goesting het beeld weerom te dragen. Maar men moest hem eens betrappen, als hij het terug in 't kapelleke zette! Al zou hij ook zeggen dat hij het op de vest gevonden had, ze zouden hem niet geloven, ze zouden hem uitpersen met vragen, en voor twee jaar kost hij dan in 't gevang gaan zitten. Hij moest van ’t beeld afgeraken, daar was lezen noch bidden voor.

     Hij ging naar de Nethe en stapte in zijn rottend schuitje, vaarde wat verder op, achter het Begijnhof en liet daar het beeld aan de twaalf fezelende populieren, juist bij den derden populier, in het water zinken.

« Later zal ik het wel eens boven halen, en dan zijn we rijk », zei hij, als verlicht en gezuiverd van vrees, nu hij het beeld niet meer zag of voelde. Dat er uithalen was voor hem iets van niets. Vettigen Teen kon geen streek zwemmen, maar wat hij kon, dat was onder het water doorwandelen, van den enen oever naar den anderen. Dat had hij dikwijls genoeg gedaan, vroeger, als hij nog geen schuitje had, en naar het fort ging vissen. Om dan bij de weerkomst genen omweg langs de brug te maken, stapte hij eenvoudig het water in, wandelde er onder door, en kwam er op den anderen oever weer uit, nog gemakkelijker dan dat hij door een mistlucht ging.

     En met nieuwen moed begon Vettigen Teen daar ter plaatse te vissen. Hij liet het net omlaag rollen, en wachtte terwijl hij naar de maan zag. En hij trok op. Maar God van de zee! Wat was me dat! Vettigen Teen trok, en sleurde aan het net, en kreeg het maar niet boven, alsof er een heel kanon in lag. Het schuitje kapte er van naar voren. « Mijn netten! mijn netten!» riep hij, en uit vrees zijn netten te verliezen, krampte hij al zijn krachten samen, alle spieren spanden rond de trillende beenderen, de aderen borstten haast, zijn dunne buik trok ervan in bollen, en hij trok, trok maar; 't ging, en daar glinsterde in den maneschijn een net toptig vol spartelende, kletsende vis ! Vettigen Teen riep van blijdschap, rilde op zijn benen, en hij schepte al die vis in zijn schuitje, zo vol, dat er wel twintig kilo's van den hoop terug in 't water slibberden...

     Den anderen dag, na den voordeligen verkoop van den vis, was heel het huishouden van Vettigen Teen zo zat als sneppen, en gingen ze dansend achter een harmonicaspeler de stamineekens af. En met de schemering blaasde de gazetverkoper op zijn horen en riep : «Leest de Lantaren van Antwerpen! De wonderbare visvangst in de Nethe, en den groten diefstal van de zilveren Lievevrouw!» In de gazet stond te lezen dat de Heer Verschaeren, bijgenaamd Vettigen Teen, wonende Ooievaarshalsstraatje nr. 3, 300 kgr. modelvis had gevangen inde wateren der Nethe. En over de verdwijning der zilveren O.L. Vrouw wist het blad te melden dat men op het spoor der daders was. Andere vissers die gewoonlijk verder op de Nethe lagen, en gisteren geen dikkoppeken gevangen hadden, probeerden vandaag ook eens bij de twaalf populieren, en bij elken trek een vol net!

     Het nieuws van het vissenwonder liep lijk een rap water in alle huizen. Heel het stadje ging naar de Nethe zien. 't Volk stroomde uit rijke en arme mensenstraten, de dijken zagen zwart van het volk. Velen liepen naar huis om emmers, manden, kuipen en kruiwagens te halen, 't Was overal een mild geschep van vis, uit het water der Nethe langsheen de twaalf populieren, en diegenen die geen emmer of een ander schepmiddel bij hadden, vongen de vis zo maar in hunnen hoed of in hun klak. Het eigenaardigste van 't geval was, dat eens voorbij de populieren er nog geen gram vis te vangen was.

     Vettigen Teen, die het vernomen had dat anderen op zijn plaats nu aan 't vissen waren, kwam met zijn zatte familie afgesakkerd, en wou elken visser weg-jagen, maar hij wierd vierkantig uitgelachen. Het water was van elkendeen. En iedereen, zelfs de allerrijksten deden een schep, en er wierd dien avond en dien nacht en den morgen daarop zoveel vis gevangen, dat heel de stad geurde naar gebraden, gekookte en gestoofde vis. En als Vettigen Teen met zijn vollen stootwagen aan de deuren kwam leuren, zei men afwerend :

« Ach ventje, w' hebben maar naar de twaalf populieren te gaan, en dan hebben w' een volle kuip. » Hij verkocht voor geen vijf centen meer, en kost de schone vangst op de vuilnishopen der Kesselsche poort gaan schudden.

     Vettigen Teen zat nu heelder dagen t' huis in een hoeksken te duizeneren. Och had hij maar van die visvangst aan niemand iets gezegd, had hij maar zo hard tot zijn vrouw dien avond niet geroepen, dan waren ze nu zo rijk als de zee diep is. Nu was alles naar de vaantjes. En plots richtte hij zich op : «En als ik wil is 't met dit vissen uit (dan vangen ze nog geen spiering meer! » « Hoe ? » vroeg het wijf, dat bars was om de armoede. Maar hij zei niets en zonk terug in zijn hoeksken en snikte achter zijn vingers. « Gij zijt zot », zei het wijf.

     Ja, Vettigen Teen was stillekens aan gaan begrijpen waarom er daar zoveel vis gevangen wierd. Er knabbelde een muis aan zijn geweten, die hij er niet kost afslagen. Vettigen Teen vermagerde en uit berouw om den diefstal, bad hij heelder uren, opdat men het zilveren Lievevrouwken toch maar zou vinden! Maar zelfs geen mens dacht er op dat het daar zou kunnen liggen...

     Toen nam de vrome Pastoor van 't Begijnhof een laatste hulp om het beeld te vinden.

Men zou negen dagen achter elkaar, drie keer een processie rond het Begijnhof doen.

Het was een schone processie, waar al de processies der andere wijken met hunne oude vlaggen, heiligenbeelden en standaarden aan mee deden. Al de kloosterlingen der stad gingen er mee in, al de Lievevrouwen uit de kerken en kapellen wierden in den stoet gedragen, en elk vroom mens, die mee in de processie ging, droeg op raad van den Pastoor, de Lievevrouw van zijn huis in zijn armen, en een kaarseken in zijn hand.

     Het was ontroerend te zien, die stoet van honderden Lievevrouwen, die naar hun verloren zuster zochten. De processie was zo lang dat het begin het einde raakte. Ze deed telkens drie ronden rond het Begijnhof, en telkens kwamen ze aan de twaalf populieren, waar maar aanhoudend gevist wierd door honderden schuitjes uit andere steden. Vettigen Teen ging mee in de processie en droeg een klein pleisteren beeldje van O.L. Vrouw, en bad dat zij, maar niet hij, het zilveren beeld zouden vinden. En telkens hij voorbij de twaalf populieren kwam kreeg hij een brandende pijn in zijn hart. Maar hij dierf niets zeggen, er zelfs niet op zinspelen, uit vrees voor het gevang.

     Acht dagen ging de processie zo al zonder baat, en op die enkele dagen was Vettigen Teen voorover gegroeid, en haast drie keer zo oud geworden. Den negenden dag, na de noen, ging weer de juwelige ring der processie drie keer rond het Begijnhof, en bij den derden keer stond het geweten van Vettigen Teen in een zotte vlam. Hij kon niet voort als hij aan de twaalf populieren gekomen was. Zijn bloed was lood. Hij klemde zijn mond toe uit vrees voor zijn woorden, maar zijn lippen wierden opengeperst. Met zijn bruine hand wees hij naar den derden populier en riep : «Ginder! ginder, ginder! In het water zie ik ze!» Hij liet het plaasteren O.L. Vrouwenbeeldeken vallen, stapte den dijk af, en wandelde het water in.

     't Was plots een gespannen stilte, duizend gerokken halzen, open monden en verbaasde ogen. En daar dook langzaam de zilveren Lievevrouw boven 't water, dan de handen van Vettigen Teen, dan zijn vermiljoen gezicht en dan hij helemaat. Een luid gejuich kraakte los, heel de velden schalden. Men trok hem den dijk op. Maar Vettigen Teen bleef liggen, voor drie kwart dood. De Pastoor kwam bij, ontving het zilveren beeld en kuste het, en gaf het voort aan den koster om Vettigen Teen zijn biecht te horen.

     En terwijl het volk golfde naar den koster om het beeld te zien, die het met zijn zakdoek op het kruis gebonden had, en het zo in de hoogte stak, als een zilveren vlam ; terwijl de massa knielde, sprak Vettigen Teen, in den arm van den Pastoor gelegen, zijn biecht, en vertelde zijnen diefstal en zijn berouw.

     De Pastoor vergaf hem zijne zonden, en brak een stukste van de glorierijke hostie uit de remonstratie, en gaf het hem te nutten.

     Toen stierf Vettigen Teen. En zie! terwijl men daar rond de weergevonden O. L. Vrouw in massa bad, terwijl hier Vettigen Teen wierd weggedragen met een zakdoek over zijn dood hoofd, trokken de vissers hunne netten omhoog, en daar was niets meer in! niets! nog geen visken van deze schrijfpen groot... !

**********