Wat was de eerste vogel ? xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

De vogels hebben zich minstens 150 miljoen jaar geleden ontwikkeld uit reptielen.
Men onderscheidt momenteel ongeveer 8600 verschillende soorten vogels.
Vroeger zijn er nog veel meer vogels geweest, maar een groot aantal is uitgestorven, of door natuurlijke oorzaken, of door de mens uitgeroeid.

De restanten van de oudste bekende vogel werden in 1861 gevonden in een kalksteengroeve in Beieren.
Een tweede skelet ontdekte men in 1877, en bijna een eeuw later, in 1956, kwam een derde te voorschijn.
Opmerkelijk was, dat alle binnen een afstand van circa 15 km uit elkaar lagen.
Men neemt aan dat de drie skeletten tot dezelfde soorten behoren, namelijk Archaeopteryx lithographica, kortweg Archaeopteryx genoemd;
Ongeveer 150 miljoen jaar geleden moet dit dier daar geleefd hebben.
De vogel was ongeveer zo groot als een ekster, maar had tevens nog de kenmerken van zijn voorvaders, de reptielen.
Hij had twintig verlengde staartwervels, drie scherpe klauwen aan elke vleugel en tanden in de snavel.
Niettemin was het een vogel, want hij had een goed ontwikkeld vorkbeen, was bedekt met veren, kon vliegen – hoewel niet zo goed als de moderne vogels – en had vier tenen aan elke poot : drie naar voren en een naar achteren.

Hoe is een vogelveer opgebouwd ?

Als je een veer van dichtbij bekijkt, zul je merken dat de schacht van de veer stijf is, maar toch erg soepel aan de punt.
Om door de lucht te kunnen manoeuvreren moet ze wel buigzaam zijn.
Verder bestaat de veer uit de vlag , die is samengesteld uit baarden, dit zijn ‘zijtakjes’ die dicht naast elkaar staan aan weerszijden van de schacht.
Leg je zo’n veer onder een microscoop, dan zie je dat zich aan elke baard kleinere baardjes bevinden die op dezelfde manier aan de baarden zijn bevestigd als de baarden aan de schacht.
Alle baardjes zijn voorzien van minuscule haakjes, die over de baardjes heen in elkaar grijpen.
Op deze manier ontstaat een soepel, maar toch zeer sterk geheel.

Wat verstaat men onder "baltsen" ?

Onder baltsen wordt verstaan het hofmaken bij de vogels, waarbij vooral de mannetjes de gunsten van de vrouwtjes op verschillende manieren trachten te verwerven.
Sommige doen dit door een uitbundig, betoverend gezang te laten horen; andere voeren fraaie staaltjes luchtacrobatiek uit, zoals bijvoorbeeld de kievit, maar ook worden rituele dansen uitgevoerd of wordt gepronkt met het tonen van de prachtigste verenpartijen; de roodborst met zijn rode borst, de vink met zijn witte schouderepauletten, enz.

Ook een van de vele soorten vogels: de heggemus

Wat zijn nestvlieders en wat zijn nestblijvers ?

Jonge vogels kan men indelen in twee groepen.
In de ene groep zijn de jongen bij de geboorte naakt (hoewel er een paar uitzonderingen zijn), blind en volkomen hulpeloos.
Het enige wat zij zelf kunnen, is de snavel opensperren, d.i. bedelen om voedsel, en hun uitwerpselen afscheiden.
Zij zijn volledig aangewezen op hun ouders, die voortdurend eten aansjouwen en ze warm houden als het koud is.
Deze vogels die in onze tuinen broeden, zijn alle nestblijvers.
Een andere categorie is die, waarvan de jongen ter wereld komen in een dons- of verenpakje en met geopende ogen.
Zodra ze goed en wel droog zijn, kunnen ze achter de ouders aan lopen en ze zijn al heel spoedig in staat voor zichzelf te zorgen, hoewel de ouders in het begin wel een oogje in het zeil houden en waarschuwen voor naderend gevaar.
Dat zijn de nestvlieders.
Kippen en eenden zijn nestvlieders.

Broeden alle vogels hun eieren zelf uit ?

Neen.
Je hoeft alleen maar te denken aan onze koekoek.
Het vrouwtje legt een ei in het nest van een zangvogeltje en kijkt er verder niet meer naar om.
De zangvogel broedt het koekoeksei, tezamen met haar eigen legsel uit.
Zodra het koekoeksjong geboren is, begint het de eieren of jongen van de rechtmatige eigenaars overboord te kieperen.
Vogels zoals de koekoek noemt men broedparasieten.
In het buitenland zijn er verscheidene vogelsoorten die hun eieren in andermans nesten deponeren.
Ook de grootpoothoenders uit Australië en op de omringende eilanden broeden niet zelf hun eieren uit.
Zij schrapen dode bladeren en dergelijke bij elkaar en maken op deze manier een soort broedstoof, een ‘broedmachine’, waarin de warmte ontstaat door gisting van de compost.
Andere leggen de eieren in een kuiltje in de zon, of leggen ze in rotsspleten, waar overdag de zon op schijnt, terwijl ’s nachts de rotsen de warmte vasthouden.
De geboren jongen zijn ‘nestvlieders’ en zijn in staat voor zichzelf te zorgen, zonder dat zijn hun ouders gekend hebben.

Hoe onstaat een ei ?

Een volwassen vogelvrouwtje heeft een eierstok, die wel iets weg heeft van een miniatuur druiventros.
Naarmate de broedtijd nadert, worden de ‘druifjes’- de eitjes – rijper en klaar voor bevruchting.
Is dit geschied, dan passeren de eitjes – beter gezegd de dooiers – van de eierstok naar de uitgang (cloaca) met bepaalde tussenpozen de bochtige , buisvormige eileider, waarin allerlei gebeurtenissen plaatsvinden.
Het begint met het eiwit, dat zich in lagen rond de dooier zet.
Daarrond worden later de dubbele eivliezen gevormd, die aan het stompe eind de zogenaamde luchtkamer vormen en die je wel eens zult hebben opgemerkt als je aan het ontbijt je kippeëitje oppeuzelde.
Daar omheen ontstaat de eigenlijke schaal, die uit drie verschillende lagen bestaat.

Een volwassen vogelvrouwtje heeft een eierstok, die wel iets weg heeft van een miniatuur druiventros.
Naarmate de broedtijd nadert, worden de ‘druifjes’- de eitjes – rijper en klaar voor bevruchting.
Is dit geschied, dan passeren de eitjes – beter gezegd de dooiers – van de eierstok naar de uitgang (cloaca) met bepaalde tussenpozen de bochtige , buisvormige eileider, waarin allerlei gebeurtenissen plaatsvinden.
Het begint met het eiwit, dat zich in lagen rond de dooier zet.
Daarrond worden later de dubbele eivliezen gevormd, die aan het stompe eind de zogenaamde luchtkamer vormen en die je wel eens zult hebben opgemerkt als je aan het ontbijt je kippeëitje oppeuzelde.
Daar omheen ontstaat de eigenlijke schaal, die uit drie verschillende lagen bestaat.

De ontwikkeling van het ei:
Een ei heeft een schaal, twee schaalvliezen, een gele dooier en daaromheen eiwit.
Op de dooier bevindt zich een rood vlekje.
Dat is de kiemschijf.
Als een vogel het ei gaat bebroeden of wanneer het ei op een andere manier warm wordt gehouden, begint het embryo - het organisme in zijn eerste ontwikkelingsstadium na de bevruchting - te groeien.
Geleidelijk wordt alle eiwit door het embryo opgenomen en beginnen zich kleine rode adertjes over de dooier te verspreiden.
In het rechtse ei, zie foto, is reeds te zien dat het embryo zich verder ontwikkeld heeft.
Het embryo wordt alsmaar groter: het kopje, waarin de ogen zich ontwikkelen, wordt zichtbaar.
De dooierzak is nog steeds aan de maag bevestigd.
Eindelijk is het zover, dat het jong uit de eierschaal kruipt.
Dat gebeurt door middel van het hoornen knobbeltje op de snavelpunt.

Hieronder: De ontwikkeling van het ei

Wat zijn eigenlijk broedplekken ?

Misschien denken jullie dat als een vogel op de eieren gaat zitten, deze vanzelfsprekend worden bebroed.
Maar dat is niet zo!
Om de lichaamswarmte over te brengen naar de eieren, dienen deze in aanraking te komen met de naakte huid van de broedende vogel (hoewel dit niet bij alle soorten het geval is).
Daartoe hebben de meeste vogels kale delen op het onderlichaam, die ontstaan door het uitvallen van sommige veren – vooral donsveertjes.
Dit zijn de broedplekken.
De huid wordt er dunner, het vet verdwijnt vrijwel geheel en door een grotere toevoer van bloed door de talrijke vaten, ontstaat er een hoge temperatuur.
Een vogel die zich te broeden zet, schudt zich eerst om de buik- en borstveren uit te zetten en ze als het ware zo te rangschikken, dat de eieren in aanraking kunnen komen met hun blote lichaam.
Als zowel het mannetje als het vrouwtje broeden, hebben beide zulke broedplekken.

Wat is een ei-tand ?

Als een jonge vogel op het punt staat geboren te worden, wacht hem een moeilijke opgave: hoe komt hij uit de schaal?
Gelukkig biedt de natuur hier de helpende hand.
Het jong beschikt namelijk over uitbreekgereedschap in de vorm van een minuscuul beiteltje, een hoornachtig knobbeltje op de punt van de bovensnavel.
Dat is de ‘eitand’ waarmee een gaatje in de schaal wordt geboord, en nog een en nog een, tot er een ring ontstaat, die later een scheur wordt.
Zo vormt zich een los kapje.
Dan komt de laatste krachtinspanning: het jong duwt en duwt.
Tenslotte wijkt het kapje en is het jong vrij.
Na enige dagen valt de eitand af.

Houden vogels een winterslaap ?

Van tenminste èèn vogel is bekend dat hij een winterslaap houdt.
Dit werd pas ontdekt in 1946.
De natuuronderzoeker Dr. Edmund C. Jaeger vond, in gezelschap van twee metgezellen, in een diepe rotsspleet een nachtzwaluw, waarvan men dacht dat hij dood was.
Dit was in het Chuckawalla Gebergte in Zuidoost-Californië.
Plotseling opende de vogel èèn oog: hij leefde dus.
Vier opeenvolgende winters hield men dit fenomeen in de gaten en toen bleek dat de vogel in een winter meer dan 80 dagen in rust bleef.
Men richtte een lichtstraal op de ogen, maar deze had geen uitwerking; een spiegeltje werd voor de neusgaten gehouden, maar geen spoor van condensatie viel te bemerken en de lichaamstemperatuur was niet 41°C, zoals ze normaal hoort te zijn, maar slechts 18°C.
Zodra het lente werd, ontwaakte de vogel uit zijn slaap en vloog weg.
Deze vogel heet Nuttallnachtzwaluw.

Wat is het territorium van een vogel ?

Het territorium van een vogel is een gebied, dat door hem wordt verdedigd tegen soortgenoten.
In vele gevallen houdt een territorium verband met het zoeken van een partner, het bouwen van een nest en alles wat daar verder mee te maken heeft.
Het is dus min of meer een seizoenverschijnsel.
Een mannetje ‘bakent’ een bepaald gebied af en geeft dit aan door vanop diverse punten – zogenaamde zangposten – zijn liedje voor te dragen.
Hiermee wil het heertje aangeven, dat hij nog vrijgezel is en graag een huwelijk wil sluiten , maar tevens een waarschuwing aan rivalen: ‘Dit gebied is bezet! Blijf er buiten of het wordt knokken geblazen!’
Roodborstjes echter hebben ook buiten het broedseizoen een eigen territorium; dat geldt zowel voor het mannetje als het vrouwtje en men neemt aan dat dit de functie heeft van ‘voedselgebied’.

Prachtig zicht: ooievaars op hun nest hoog in de lucht

Welke vogel legt de langste trekweg af ?

Dat is de Noorse stern, die ook in België en Nederland, zij het zeldzaam, broedt.
Hij lijkt zeer veel op een visdiefje, maar heeft geen zwarte punt aan de bloedrode snavel.
Hij broedt noordelijk tot in het noordpoolgebied en verlaat dit als de zomer ten einde loopt.
Hij vliegt dan zuidwaarts naar het zuidpoolgebied, waar het dan zomer is.
De afstand bedraagt circa 18000 km.
Aan het einde van de zuidpoolzomer aanvaardt hij de terugweg naar de broedgronden in het hoge noorden.
De reis heeft een lengte van ca. 36000 km.

Waarom liggen de peervormige eieren van sommige weidevogels met de punten naar elkaar toe als de vogel gaat broeden ?

Als het vrouwtje van de kievit zich te broeden zet, dan zorgt ze dat de punten altijd naar binnen wijzen.
Draai je ze om, zodat de punten naar buiten wijzen, dan legt de vogel ze prompt weer in de oude stand terug, als hij (zij) op het nest terugkeert.
Hiervoor is een goede reden, we nemen een stukje ijzer- of koperdraad en buigen dit tot een ringetje, dat precies rond de eieren past.
Vervolgens draaien we de eieren om, zodat de stompe uiteinden naar binnen zijn gericht en zien dan , dat ze niet meer binnen het ‘hoepeltje’ passen.
Je ziet dus dat de eieren zo meer ruimte innemen en dat de vogel ze minder goed kan bedekken, waardoor er tenslotte meer broedingswarmte verloren gaat.

Wat betekenen uitdrukkingen als "dwaalgast" en "doortrekker" ?

Deze uitdrukkingen geven de wijze van voorkomen aan in Nederland en België.
Deze zijn gemaakt door de Commissie voor de Nederlandse Avifauna.
Het zijn:
dwaalgast: vogel die na 1900 niet meer dan 15 keer binnen onze grenzen is waargenomen.
onregelmatige gast: niet in Nederland en België regelmatig voorkomende of broedende vogel, welke sedert 1900 meer dan 15 maal bij ons is opgemerkt, maar er niet ieder jaar voorkomt;
jaargast: regelmatig, gedurende het gehele jaar voorkomende vogel, welke niet of slechts incidenteel in Nederland en België broedt;
doortrekkers: regelmatig in Nederland en België doortrekkende vogel, welke buiten zijn trektijden niet of slechts incidenteel voorkomt;
wintergast: regelmatig in Nederland en België doortrekkende of overwinterende vogel, welke buiten zijn trektijden in de zomer niet of slechts incidenteel bij ons voorkomt;
zomervogel: regelmatige broedvogel, welke in de winter niet of slechts incidenteel in Nederland en België voorkomt;
jaarvogel: regelmatige, dit is ieder jaar als zodanig voorkomende broedvogel, welke als soort gedurende het gehele jaar in Nederland en België voorkomt.

Wat is een lijstersmidse ?

Lijsters – bijvoorbeeld de zanglijster – lusten graag wormen, maar ook slakken.
De naakte slakken worden zonder meer naar binnen geschrokt, maar als zo’n beest een huisje draagt, gaat de vogel anders te werk.
Hij zoekt namelijk een gemakkelijk ‘aambeeld’.
Dat kan een steen, een stuk hout of een ander hard materiaal zijn.
Op dit aambeeld slaat de lijster de slakkenhuizen stuk en hij gebruikt het steeds weer.
In een dergelijke lijster-‘smidse’ kan men vaak tientallen kapotgeslagen huisjes van tuinslakken aantreffen.

Nog een van de vele vogelsoorten: de fuut

Waarom houden de meeste vogels hun nesten schoon ?

Een groot aantal vogels verwijdert de eierschalen, nadat de jongen zijn uitgekomen.
De uitwerpselen van de jongen van vele zangvogels zijn in een vliesje verpakt.
De oude vogels brengen dit pakketje in de snavel weg of slikken het in.
Indien de uitwerpselen in het nest zouden blijven, zouden ze talloze parasieten aantrekken, wat niet bepaald gezond is voor de jonge vogels.
Maar dat is niet het enige: de droge uitwerpselen, veelal licht van kleur, en de lichte binnenkant van de eierschalen zouden tevens de plaats van het nest verraden aan allerlei predatoren (rovers).

Bouwt een winterkoninkje maar één nest ?

Neen hoor, het winterkoninkje is een verwoed nestenbouwer!
De ronde nesten worden vervaardigd van doornbladeren, mossen, grassen, varens en dergelijke.
De ingang bevindt zich aan de zijkant en is verstevigd met een vlechtwerkje van diverse stengeltjes .
Maar lang niet alle ‘bollen’ worden echte kinderkamers.
Als hij een paar woninkjes gereed heeft, nodigt hij een dametje uit ze te komen inspecteren.
Is er een bij dat haar zint, dan wordt dat de eigenlijke woning, die door haar verder wordt ingericht en gestoffeerd met zacht materiaal, vooral veertjes.
De overige bouwsels doen dienst als slaapnesten.

Wat is de grootste vogel en wat is de kleinste vogel ?

De grootste niet-vliegende vogel is de struisvogel.
Hij kan een hoogte bereiken van 2,70 m en een gewicht hebben van ongeveer 156 kg.
De zwaarste vliegende vogel is de knobbelzwaan, die soms meer dan 20 kg weegt, wat dicht bij het maximum voor vliegende vogels ligt.
De grootste vleugelspanwijdte heeft de reuzenalbatros met 3,5 m, op de voet gevolgd door de Andescondor, een enorme roofvogel, met 3,2 m.
De maraboe haalt 2,6 m, hoewel sommige auteurs zeggen dat deze spanwijdte aanzienlijk groter is .
Uiteraard zijn de kolibries de allerkleinste vogeltjes.
Men onderscheidt ongeveer 320 soorten en men treft er zelfs een paar ‘reuzen’ onder aan, zoals de reuzenkolibrie, die voorkomt in het Andes Gebergte.
Deze wordt ruim 20 cm lang, waarvan de helft voor de staart.
De kleinste kolibrie en tevens het kleinste vogeltje ter wereld is de bijen- en hommelkolibrie, een ‘dwergje’ dat voorkomt op Cuba en maar 5 cm lang wordt, de helft voor het lichaam, de andere helft voor de snavel en de staart.

De struisvogel is de grootste niet vliegende vogelsoort

Wat zijn de schadelijkste vogels ter wereld ?

De roodbekwever (Quelea quelea) is waarschijnlijk de schadelijkste vogel.
In Afrika komt hij voor in enorme aantallen, waar hij zich te goed doet aan allerlei granen.
Hij vormt voor de landbouwers dan ook een bedreiging!
Vaak breken takken van bomen als een zwerm van deze wevers erin neerstrijkt.
In één grote boom kunnen zich wel 6000 nesten bevinden.
Het aantal nesten in Afrika loopt in de miljoenen!

Waarom zijn bij de meeste vogelsoorten de mannetjes feller gekleurd dan de wijfjes ?

In het algemeen hebben vogels die op de grond leven, betere schutkleuren nodig dan vogels die in de bomen leven.
‘Schutkleur’ betekent dat de vogel door zijn kleur in zijn omgeving nauwelijks opvalt, zodat hij goed tegen zijn vijanden beschermd is .
Meteen kennen we één van de redenen waarom wijfjes minder fel gekleurd zijn dan mannetjes: als ze broeden, mogen ze niet opvallen in hun omgeving.
Bij de meeste vogels broedt het mannetje niet, zodat hij felle kleuren mag hebben.
Een andere reden voor de fellere kleuren van de mannetjes, is dat ze daardoor meer aantrekkingskracht op de wijfjes hebben.

De allerkleinste vogel ter wereld: de hommelkolibrie

  (natuur-wereld.be)