Hallo bezoeker,
welkom op het blog van de Mailgroep Huisdieren, een hechte groep Dierenvrienden-SeniorenNetters, die er zijn voor, door en met elkaar.
Op dit blog kunnen jullie kennismaken met onze dieren, tips vinden over de verzorging en de gezondheid van de dieren, dierengedichten en dierenartikels lezen, werkjes in verband met dieren bekijken, enz.
Veel kijk- en leesplezier!
05-02-2012
Dieren op de weide tijdens de vrieskou: wat kan er?
Dieren op de weide tijdens de vrieskou: wat kan er?
Tijdens een koudegolf hebben mensen meer aandacht voor dieren in de weide. De Inspectiedienst Dierenwelzijn van de FOD Volksgezondheid heeft de afgelopen dagen heel wat ongeruste telefoontjes gekregen, vooral over schapen en paarden. Maar onder bepaalde voorwaarden kunnen sommige dieren gerust tijdens vriesweer op de weide blijven staan. Een woordje uitleg
Om dieren tijdens de vrieskou buiten te kunnen laten staan, moeten ze eerst en vooral in goede gezondheid verkeren. Ze mogen niet te mager zijn, want een laagje vet isoleert goed. Piepjonge maar ook oudere dieren horen niet thuis op een weide als het vriest. De dieren moeten een goede wintervacht hebben.
Vers drinkwater is onontbeerlijk. Het water moet regelmatig vervangen worden zodat het niet kan bevriezen. Voldoende voeding is nog belangrijker dan in normale omstandigheden. Hoe kouder het wordt, hoe hoger de energiebehoefte van het dier is. Bij -10°C verbruikt een dier al snel 35% meer energie.
Een schuilhok is nodig zodat de dieren op de weide zich kunnen beschermen tegen neerslag en wind en een droge ligplaats hebben. Wind doet de gevoelstemperatuur gevoelig dalen en vochtigheid zorgt voor een hoger energieverbruik bij de dieren.
Niet alle dieren zijn even geschikt om op de weide te staan tijdens vriesweer. Schapen en geiten zijn iets minder koudebestendig dan runderen en paarden en worden bij extreem lage temperaturen best binnengehaald.
Als u een probleem ondervindt met een dier op de weide, kunt u de Inspectiedienst Dierenwelzijn contacteren ( dierenwelzijn.gent@gezondheid.belgie.be ). Gezien de hoge werklast, vraagt de inspectiedienst om de situatie zo goed mogelijk te beoordelen voor u contact neemt. Een groot aantal klachten blijken na controle immers ongegrond en staan zo noodzakelijker controles in de weg.
Tekst: Tim Samoy (Dierenkliniek De Morette) Foto's: Dierenkliniek De Morette/ Karin Gillain
Vele paardeneigenaars worden zenuwachtig bij het vaststellen van een peesletsel bij één van hun paarden. Peesletsels worden in de paardenwereld vaak in één adem uitgesproken met een langdurige rustperiode, intensieve opvolging door de dierenarts en een grote kans op herval.
Paarden die presteren op topniveau zijn onderhevig aan enorme krachten inwerkend op hun ledematen. Dit vraagt een enorme belasting van zowel gewrichten als van weke delen waaronder ligamenten en pezen.
ANATOMIE
De meest voorkomende peesletsels komen voor ter hoogte van de buigpezen van de voorbenen. De verschillende buigpezen bevinden zich aan de achterzijde van het pijpbeen, waarbij van achter naar voren, de oppervlakkige buiger, diepe buiger, check ligament en interosseuspees gelegen zijn.
De meest oppervlakkige gelegen pezige structuur is de oppervlakkige buiger. Deze maakt de verbinding tussen enerzijds de buigspieren en anderzijds de achterzijde van het kroon- en kootbeen. Onder deze oppervlakkige buiger bevindt zich de diepe buiger, die de verbinding vormt tussen buigspieren en het hoefbeen. Het distale check ligament is een ligamentaire structuur tussen het bovenste gedeelte van het pijpbeen en de voorzijde van de diepe buiger. Tegen de achterzijde van het pijpbeen bevindt zich de interosseuspees. Deze vertrekt aan de bovenzijde van het pijpbeen tussen de beide griffelbeenderen en hecht zich vast door middel van twee schenkels op de beide sesambeenderen ter hoogte van de kogel.
De verschillende pezen hebben enerzijds als doel de kogel te ondersteunen om doorzakken te vermijden. Anderzijds staan ze in voor het overbrengen van de krachten van de spieren naar het skelet, wat een voorwaartse beweging mogelijk maakt.
Een pees bestaat uit een grote hoeveelheid van vezels die gegroepeerd liggen, allen georiënteerd in dezelfde richting. Dergelijke opbouw zorgt voor een optimale treksterkte en elasticiteit. De pees vormt de verbinding tussen enerzijds de spierbundel en de botstructuren. De interosseuspees en het check-ligament zijn hier echter een uitzondering op. De interosseuspees vormt de verbinding tussen het bovendeel van het pijpbeen en de beide sesambeenderen onderaan. Het check-ligament vormt de verbinding tussen het pijpbeen en de diepe buigpees.
ONTSTAAN VAN PEESLETSELS
Tijdens de normale beweging zijn de verschillende peesstructuren onderhevig aan een welbepaalde belasting. Bij een zeer intensieve arbeid benadert de lengte van de verschillende vezels vaak maximale uitrekking. Bij repetitieve benadering van deze fysiologische limiet vergroot de kans dat er verschillende vezels gaan scheuren. Door het doorscheuren van deze vezeltjes gaat de gehele pees inboeten aan treksterkte en elasticiteit. In de normale situatie worden de beschadigde vezels op zichzelf hersteld, maar bij intensieve arbeid krijgen dergelijke vezels onvoldoende tijd om zich te gaan recuperen, waardoor steeds een groter percentage aan vezels beschadigd geraakt. Dit kan dan aanleiding geven tot een ernstig peesletsel. Peesletsels zullen zich voornamelijk manifesteren in het middelste centrale gedeelte van de pees. Door het grote aantal vezels die aangetast geraken, treedt er tevens een ontsteking of inflammatie op ter hoogte van het letsel. Het optreden van een acuut peestrauma ten gevolge van een slag van een ander paard is zelden, maar niet onbestaande. Aangetaste pezen hebben een groter risico voor het optreden van recurrente problemen.
Foto's : links zie je bovenaan een landkaartvormige donkere zone in de oppervlakkige buigpees; rechts zie je hetzelfde letsel op een longitudinale peesscan.
PREDISPONERENDE FACTOREN
Het ontstaan van een peesletsel kan vaak gepaard gaan met predisponerende factoren.
Conformationele afwijkingen: Standafwijkingen brengen een groter risico met zich mee bij het ontstaan van peesletsels. Zo zullen holle knieën, waarbij de voorknie meer naar achter toe gebogen is, een grotere kans op peesletsels geven. De continue krachten die hierdoor op de verschillende peesstructuren werken zijn veel groter in vergelijking met een rechte beenstand. Bijkomend veroorzaken een lage hielconformatie of een lange teen eveneens een grotere belasting op de buigpezen. Men benadrukt hierbij nog eens het grote belang aan een goed hoefbeslag.
Onvoldoende trainingsopbouw: De elasticiteit van de verschillende pezen kan geoptimaliseerd worden door een goed trainingsprogramma te volgen. Het geleidelijk opbouwen van arbeidsintensiteit is uitermate belangrijk in het voorkomen van zowel peesaandoeningen als gewrichtsproblematiek. Bijkomend is de dagelijkse opwarming alvorens aanvatting van de effectieve training eveneens essentieel. Weefselmoeheid ten gevolge van onvoldoende uithouding en/of conditie kan aanleiding geven tot sneller optreden van een peesletsel. Te snelle hervatting van de training na een peesaandoening verhoogt het risico op herval. Dergelijk herval is vaak meer uitgebreid en prognostisch minder goed.
Slechte trainingsomstandigheden: Een aangepaste ondergrond voor het werken met paarden is zeer belangrijk in het voorkomen van peesletsels. Een te harde bodem, zal minder efficient de verschillende krachten opvangen. Bij impact van een grote hoeveelheid kracht is de vervorming van de bodem bij steunname één van de factoren die verlichtend werkt op de verschillende weke delen van de paarden. Een te zachte of onregelmatige bodem is echter eveneens niet goed. Bij het aanleggen van de pistebodem moet men een evenwicht vinden tussen enerzijds een veerkrachtige bodem die een vlotte beweging van het paard mogelijk maakt en anderzijds voldoende structuur in de bodem. Het aanleggen van een goede bodem zal steeds een vakmanschap blijven.
Te strakke bandagering: Recentelijk werd aangetoond dat het te strak bandageren van pezen een significante verhoging van de lokale temperatuur veroorzaakt. Door deze sterke temperatuursverhoging krijgt men een invloed op de bloedvloei ter hoogte van de benen waardoor schade sneller kan optreden. Bij het gebruik van beenbeschermers is het van cruciaal belang ze niet te strak aan te spannen en ze eveneens na de training onmiddellijk te verwijderen. Op deze manier verkleint men de kans op het induceren van vezelzwakte en peesletsels.
SYMPTOMEN:
Peesletsels worden vaak opgemerkt door het optreden van een zwelling aan de achterzijde van het pijpbeen. Dergelijke zwelling is pijnlijk bij palpatie. Niet alle peesletsels zijn noodzakelijk geassocieerd met een kreupelheid. Bij verderzetting van werk kan kreupelheid ontstaan. Bij het opmerken van een zwelling ter hoogte van de verschillende buigpezen is het steeds aangewezen een echografisch onderzoek te laten uitvoeren. Op deze manier kan de inwendige structuur van de verschilende pezen in 2 richtingen bekeken worden. Door middel van de echografie kan de oriëntatie van de verschillende peesvezels bekeken worden. Bij acute peesletsels kan men echografisch in het inwendige deel van de pees een zwarte vlek opmerken. Naargelang het herstel kan men een geleidelijke terugkeer van vezels ter hoogte van het letsel zien. Men ziet het frequentst een aantasting van de oppervlakkige buiger.
MOGELIJKE BEHANDELINGSSTRATEGIE:
De essentiële sleutel tot een volledig herstel van een opgelopen peesletsel is het inbouwen van een adequate rustperiode, waarbij het paard in geen geval in vrijheid mag bewegen. Deze rustperiode is kan oplopen van enkele weken tot verschillende maanden en dient te worden aangepast op basis van de grootte van het letsel. Afhankelijk van de uitgebreidheid van het letsel wordt geopteerd voor een strikte boxrust of het onmiddellijk starten van gecontroleerde beweging onder de vorm van dagelijks stapwerk. Afkoelingstherapie geeft een duidelijke meerwaarde bij de behandeling van peesletsels. Dit is enkel van belang in het acute stadium voor het kalmeren van het initiële onstekingsproces. Deze therapie kan op verschillende manieren worden ingevuld waaronder het afspuiten met koud water en/of het gebruik van Ice-Packs. Heden ten dage zijn er verschillende commerciële produkten op de markt die het diepe afkoelen van het peeswefsel tot doel hebben. Een voorbeeld hiervan zijn speciale ontwikkelde cryo-compressen. Sinds verschillende jaren zijn nieuwe technieken ontwikkeld voor het optimaliseren van een goede heling, waaronder stamceltherapie en Platelet enriched plasma (PRP).,.
STAMCELTHERAPIE:
Stamcellen zijn ongedifferentieerde cellen die zich kunnen omvormen in verschillende typen van weefsels, afhankelijk van het weefsel waarin ze zich bevinden. Dergelijke cellen bieden heel wat voordelen in zowel de humane - als in de diergeneeskunde.
De stamcellen kunnen afkomstig zijn uit enerzijds een embryonaal stadium of anderzijds van het volwassen individu. Het collecteren van stamcellen gebeurt door afname van vetweefsel. In een gespecialiseerd labo kunnen vanuit het vetweefsel de stamcellen gekweekt worden. Het voordeel van dergelijke afname is dat de kweek van de stamcellen weinig tijd in beslag neemt en de collectie geen risico met zich meebrengt. Onder rechtstaande sedatie, lokale verdoving en na steriele preparatie wordt net naast de staartbasis een kleine incisie van een tiental cm gemaakt.
Foto's : vetstaalname via een kleine chirurgische ingreep naast de staartbasis laat kweken van stamcellen in het labo toe. Het litteken is minimaal.
Het vetweefsel wordt zorgvuldig weggesneden. Een hoeveelheid vet ( ca. Een koffielepel) laat ons toe in 8-10 dagen twintig miljoen stamcellen te cultiveren. De stamcellen die bewaard worden in een fysiologische oplossing worden zo snel mogelijk naar een met ons samenwerkend labo doorgestuurd. Hier worden de stamcellen verder gekweekt en na 8-10 dagen opnieuw op onze kliniek geleverd waar ze onmiddellijk dienen te worden ingespoten ter hoogte van het letsel. De inspuiting van de stamcellen ter hoogte van het peesweefsel gebeurt onder echografische begeleiding om ervoor te zorgen dat ze op de exacte plaats ingebracht worden. Er bestaat tevens een tweede manier voor het verzamelen van stamcellen waarbij door een beenmergpunctie ter hoogte van het borstbeen stamcellen geïsoleerd en verder gekweekt worden. Het revalidatieprograma is strikt afhankelijk van de ernst van het letsel en kan verschillende maanden in beslag nemen. Echografische opvolging elke 4 weken wordt geadviseerd voor het accuraat aanpassen van de revalidatie. De gecontroleerde bewegingen die dienen uitgevoerd te worden stimuleren de correcte orïentatie van de verschillende peesvezels.
PLATELET RICH PLASMA (PRP):
PRP-behandeling is eveneens een nieuwere techniek voor het behandelen van pees- en/of ligamentletsels. Bijkomend kan het een positieve invloed hebben op de heling van uitgebreide wonden. De afkorting PRP staat voor Platelet Rich Plasma. Hierbij bedoelt men het plasma van het paard dat door verwerking van het totale bloed een verhoogde concentratie aan bloedplaatjes bezit. Deze bloedplaatjes bevatten op hun beurt een groot arsenaal aan groeifactoren die de heling van pezen, ligamenten en wonden kan bevorderen. Na bloedname worden de verschillende fracties van het bloed gescheiden waardoor men het plasma met bloedplaatjes overhoudt.Dit dient dan vervolgens onmiddellijk onder echografische begeleiding geïnjecteerd te worden ter hoogte van het letsel. Door de injectie hiervan bekomt men een bepaalde activeringsreactie die de heling bevordert.
PREVENTIEVE MAATREGELEN:
Verschillende maatregelen kunnen worden genomen om peesletsels te voorkomen. Hierbij is het in eerste instantie van groot belang een aangepast en opbouwend trainingsschema te volgen. Dagelijkse controle van de verschillende pezen door grondig onderzoek op temperatuursverhoging, zwelling en/of pijnlijkheid kunnen bepaalde zaken aan het licht brengen, die aanwijzen dat er zich bepaalde problemen ontwikkelen. Bij een goede opvolging hiervan kunnen heel wat grotere problemen in de toekomst vermeden worden.
BESLUIT:
Het voldoende aandacht schenken aan de trainingsomstandigheden kan heel wat frustaties en problemen op vlak van de gezondheid van het beendergestel van de paarden vermijden. Bij een vroege herkenning van een probleem kan snel en adequaat ingegrepen worden, waardoor de verdere sportcarrière minder gevaar loopt.
De aankoop van een nieuw paard is vaak een weg met vele hindernissen. Het aanbod is groot en de zoektocht lang naar het vinden van het geschikte paard op gebied van type, exterieur, afstamming, sportaanleg, karakter en prijs. Eenmaal de ideale kandidaat gevonden vormt het diergeneeskundig onderzoek de laatste horde naar de nieuwe stal. In dit driedelig dossier bespreken we de diergeneeskundige keuring van het paard. In het eerste deel richten we ons op het klinisch onderzoek. Het tweede deel staat in het teken van het radiografisch onderzoek en in het laatste deel belichten we verder aanvullend onderzoek zoals bijvoorbeeld endoscopie en echografie en geven we meer concrete voorbeelden.
DEEL 1 : HET KLINISCH ONDERZOEK
Een paard is een levend wezen en de aanschaf ervan houdt inherent een risico in. Toch wordt via een keuring een zekere garantie gevraagd voor de toekomt. Geen sinecure, want de diergeneeskunde is niet zwart-wit en er zijn heel veel individuele variaties tussen verschillende paarden. Ook eventuele ziekte of orthopedische aandoeningen kunnen zeer grillig en onvoorspelbaar verlopen. Een diergeneeskundige keuring is aldus een momentopname van de gezondheidstoestand van het paard.
Het klinisch onderzoek is het belangrijkste en vormt de basis . Via aanvullend onderzoek zoals radiografie en endoscopie wordt een zo'n volledig mogelijk beeld geschept en wordt een soort van risicoanalyse gemaakt. Alle bevindingen van de dierenarts tijdens het keuringsonderzoek worden opgetekend in een keuringsrapport , waarna na interpretatie van alle gegevens een advies wordt geformuleerd. Het is uiteindelijk aan de koper om de knoop door te hakken.
GEBRUIKSDOEL
Het klinisch onderzoek begint met een controle van het signalement. Ofwel wordt het signalement opgetekend, ofwel gecontroleerd aan de hand van het stamboekbewijs. Tegenwoordig dienen te paarden te zijn gechipt en wordt bijkomend het chipnummer afgelezen en vermeld op het keuringsdocument. Het protocol van elk keuringsonderzoek is in principe gelijk, maar naargelang het gebruiksdoel wordt een verschillend gewicht gegeven aan de gevonden bevindingen. Keuringsadviezen zijn om die redenen niet zomaar herbruikbaar bij eventuele latere doorverkoop. De waardeparameters bij de aankoopkeuring van een recreatiepaard zullen verschillen van deze van een Grand-Prix paard. Een onderscheid dient eveneens gemaakt te worden tussen een keuring voor de fokkerij (keuring als dekhengst, G-label keuring BWP) en keuring als sportpaard. Beide keuringen overlappen op vele gebieden, maar zijn niet identiek. Elk stamboek in België heeft zijn eigen verantwoordelijke keuringsinstantie (vb. Faculteit diergeneeskunde van Merelbeke voor het BWP, de faculteit van Luik voor het SBS en Dr. Leo De Backer voor Zangersheide). Hun advies is bindend voor het betreffende stamboek. Bij de keuring als dekhengst ligt de nadruk op de detectie van eventueel overerfbare aandoeningen. Het radiografisch onderzoek met o.a. controle op OCD fragmenten is dus zeer belangrijk. Een gunstig/ongunstig advies als dekhengst betekent dus niet noodzakelijk een gunstig/ongunstig advies als sportpaard of omgekeerd.
INSPECTIE/PALPATIE
Na controle van het signalement wordt het paard grondig bekeken en volledig afgetast op stand. Elk lichaamsdeel van de neus tot aan de staart wordt geïnspecteerd. Enkel de afwijkingen of klinisch belangrijke malformaties worden vermeld. Normale anatomische variaties worden niet noodzakelijk vermeld op het rapport. Er wordt gezocht naar eventuele littekens, zwellingen, warmte, gevoeligheden en gebreken. Het gebit wordt gecontroleerd op over- of onderbeet. Uitzonderlijke afwijkingen aan het hoofd kunnen zijn een niet volledig ontwikkeld traankanaal thv de neus of een chronische fistel aan de oorbasis tengevolge een ectopische tand.
De ogen moeten een mooi heldere cornea hebben en de pupil dient vlot te verkleinen onder invloed van licht. Het hart en de longen worden geausculteerd met een stethoscoop. Sommige bijgeruisen op het hart zijn fysiologisch en dienen onderscheiden te worden van de pathologische. Aanvullend onderzoek is hier soms noodzakelijk (zie deel III). Standafwijkingen van de ledematen worden genoteerd. Een erg vlaamse of franse stand hoeft niet noodzakelijk manken te geven, maar het belang op lange termijn wordt vermeld. Symmetrie bij beoordelen van afwijkende bevindingen is belangrijk. Een lichte opzetting van de sesamschede op beide achterbenen (galletjes) zijn minder belangrijk dan een opzetting van één enkele sesamschede. De voorvoeten zijn liefst symmetrisch in hoogte en vorm. Een milde asymmetrie wordt getolereerd, maar vraagt om alertheid. Een paard met een langdurige sluimerende pijn ontlast vaak subtiel het been. Bij langdurige ontlasting groeit de ene voet iets steiler en hoger uit dan de andere. We spreken van een onder- en overbelast patroon. Er dient opgemerkt te worden dat deze exterieurkeuring van het paard vanuit een diergeneeskundig standpunt gebeurt. Paarden met een matig exterieur kunnen perfect gezond zijn en aldus geen diergeneeskundige opmerkingen krijgen.
BEWEGINGSONDERZOEK
Het paard wordt bekeken in stap en draf op de harde bodem op rechte lijn en op volte naar links en rechts . Daarnaast wordt het paard gelongeerd op zachte bodem in draf en galop
Hoe goed kunnen paarden tegen de koude, en hoe doen ze dat? Het komt neer op drie A's: Aanpassing, Acclimatisatie, Acclimatisering.
Aanpassing
Paarden zijn geëvolueerd in een veel kouder klimaat dan de mens. Het menselijk lichaam is gebouwd om warmte snel te kunnen afstaan, het lichaam van het paard is gemaakt om warmte te produceren en vast te houden. Een aantal opvallende aanpassingen zijn: Het enorme spijsverteringsgestel van het paard, uitgerust om zeer vezelrijk voedsel te verteren, produceert een enorme hoeveelheid warmte. (Zie ook Natuurlijke Voeding voor meer informatie daarover). Het paard heeft een groot relatief rond lichaam, met een grotere inhoud/oppervlakte verhouding dan dat van de mens, en raakt dus per kilo lichaamsgewicht veel minder warmte kwijt dan wij. Maar ook de ledematen van het paard zijn heel fraai aangepast aan de koude: De benen van een paard bevatten veel minder spieren dan die van de mens, dus de benen hebben veel minder bloed nodig en koelen het bloed dus ook minder af. Vanwege het lagere metabolisme in de benen hebben de cellen in de benen ook minder moeite met lagere temperaturen. Menselijke tenen "bevriezen" vrij snel, maar paarden hebben zelden bevroren benen! Onze neuzen zijn meer gemaakt om de lucht te filteren dan om ze op te warmen, maar paardeneuzen zijn speciaal uitgerust om de lucht op te warmen. Paarden verliezen dan ook weinig warmte via de longen.
Acclimatisatie
Een voorbeeld van "pilo-erection". Op deze koude februari-dag heeft Jack zijn vacht rechtop gezet zodat deze meer isolerende lucht omsluit. Op deze manier krijgt hij het niet koud.
Een deken zou dit onmogelijk maken omdat daarmee de vacht wordt platgedrukt.
Als de aanpassing of acclimatisering onvoldoende blijkt heeft het paard een heel scala aan "noodvoorzieningen" om snel de lichaamstemperatuur omhoog te krijgen.
Bibberen (of rillen). Bibberen is niets anders dan snel opeenvolgende spiercontracties. Spiergebruik produceert veel warmte, en met hun enorme spiermassa's zijn paarden uitstekende "bibberaars". Ze kunnen dit makkelijker en efficienter dan de mens.
Countercurrent heat exchange . Normaal gesproken stroomt het bloed vlak onder de huid alvorens naar de longen te gaan. Tijdens koud weer echter worden de bloedvaten vlak onder de huid afgesloten en stroomt het bloed dieper door de huid, de teruggaande bloedstroom wordt bovendien omgeleid en stroomt om de slagaderen heen (waardoor het bloed stroomt dat uit het hart komt). Het gevolg is dat het terugkerende bloed eerst wordt opgewarmd alvorens het terug gaat naar hart en longen.
Pilo-erection . Het paard zet (bijna onzichtbaar) de vachtharen ietwat rechtop, zodat ze meer isolerende lucht omsluiten.
Circulation shunts . Om de benen tegen bevriezing te beschermen, en tegelijkertijd het warmteverlies te beperken, kan het paard het bloed van de slagaderen rechtstreeks naar de aderen laten terugstromen. De lichaamscellen in de benen krijgen dan tijdelijk geen voeding meer (een paard kan dat doen omdat er in de benen zelf nauwelijks spieren zitten), het bloed wordt dan alleen gebruikt om de benen op te warmen, en zodra de benen weer warm genoeg zijn stroomt het bloed weer gewoon via de haarvaten.
Verhoogd metabolisme . Blijft het koud, dan produceert het paard meer cortisol, de bloeddruk, hartslag, en algeheel metabolisme gaat omhoog.
Acclimatisering
De hierboven beschreven noodvoorzieningen werken prachtig, maar kosten veel energie. Voor de langere termijn (het winterseizoen) treft het paard andere maatregelen. In de herfst maakt het paard een wintervacht, die in dikte wordt aangepast aan het temperatuurverloop. Deze wintervacht kan tot midden December nog worden aangepast aan de heersende temperaturen. De wintervacht van een paard overtreft onze beste winterkleding! Er zitten verschillende soorten haren in de vacht: Fijne haren om te isoleren, stugge haren om de fijnere isoleerharen overeind te houden, haren om de regen te weren. Een paard waarbij de structuur van de vacht niet door borstelen wordt verwoest, en waarbij de vetlaag niet door shampo's en dergelijke wordt weggespoeld is zeer goed bestand tegen regen en zorgt ervoor dat de huid altijd droog blijft. Wanneer de temperatuur omlaag gaat krijgt het paard meer honger. Hij gaat een isolerend vetlaagje opbouwen, en bovendien gaat zijn metabolisme langzaam omhoog. Het resultaat is een juweeltje van temperatuurregulatie: Het paard gaat meer warmte produceren en bouwt tegelijkertijd een paar extra lagen isolatie.
Zweten, gevaarlijk of niet?
Een hardnekkig misverstand is dat paarden kou vatten als ze bezweet de wei op gaan. Waarom is dat een misverstand en hoe is dit misverstand de wereld in gekomen?
Om dit goed te kunnen uitleggen is het nodig om stil te staan bij enkele natuurkundige feiten:
Iets dat nat is is nog niet per definitie koud. Kou ontstaat pas wanneer een vloeistof overgaat in een gas; verdamping dus.
Verdamping gaat sneller wanneer er een luchtstroom is. Denk aan wasgoed dat sneller droogt wanneer er een windje staat.
Iets dat nat is maar niet kan verdampen koelt niet af. Hierop berusten de zogenaamde natpakken die surfers en duikers dragen; die pakken lopen vol water maar omdat het water niet verdampt koelt het ook niet af.
Drogen kan op verschillende manieren: Dit kan door verdamping maar ook door het afvoeren van het water. Wanneer je een handdoek gebruikt droog je ook, maar zonder de afkoeling die je zou krijgen wanneer je droogt door verdamping.
Vocht heeft de neiging zich te verplaatsen naar nauwe ruimten. Zo drogen handdoeken omdat het vocht tussen de draadjes van de stof kruipt. We noemen dit de capillaire werking. Vacht heeft ook een capillaire werking: De nauwe ruimten tussen de haartjes zuigen vocht op.
Ok, wat heeft dit met paarden te maken? Nee, wacht nou even, laten we eerst eens kijken wat er gebeurt als wij mensen bezweet buiten gaan rondlopen: Onze huid is nat en door de wind wordt onze huid gedroogd. De drogende factor is hier dus verdamping, en verdamping zorgt voor afkoeling. Als wij mensen nat buiten staan koelen we in een rap tempo af. Die afkoeling gaat zo snel dat we kou kunnen vatten.
Nu eindelijk naar de paarden. Wat gebeurt er als een paard zweet? Als een paard zweet wordt allereerst de huid nat. Aangezien de huid niet bloot is vindt er echter geen rechtstreekse verdamping en dus afkoeling plaats. In plaats daarvan wordt het zweet door de capillaire werking van de vacht naar buiten getransporteerd. Het is aan de buitenkant van de vacht waar de verdamping en dus de afkoeling plaatsvindt.
Wat gebeurt er nu wanneer we een bezweet paard "zomaar" buiten neerzetten? Zolang het paard het nog te warm heeft zal hij blijven zweten. Zolang je het te warm hebt kan zweten geen kwaad; mensen worden ook niet ziek als ze uit de sauna komen en in de vrieskou gaan staan. Na een tijdje heeft het paard het echter niet meer te warm en houdt dus op met zweten. Wat er dan gebeurt is totaal verschillend van wat er bij mensen gebeurt: De huid droogt dan op, maar niet door de verdamping maar door de capillaire werking van de vacht. Die zuigt het zweet op (zoals een handdoek je opdroogt, dus zonder afkoeling) en het zweet verdampt aan de buitenkant van de vacht. Omdat we te maken hebben met verdamping koelt het daar natuurlijk wel af, maar dat is aan de buitenkant van de vacht!
Alle voorzorgen om paarden te beschermen tegen te snelle afkoeling zijn dan ook gebaseerd op antropomorfisme : Omdat wij mensen ziek worden als we bezweet in de wind gaan staan denken we dat dit dus ook wel voor paarden zal gelden. Maar niets is minder waar!
!
Dat paarden kunnen zweten is niet zo vanzelfsprekend: De meeste dieren kunnen niet zweten! (honden, katten, konijnen, etc.) Het paard is blijkbaar speciaal geëvolueerd om te kunnen zweten en het is dan ook tamelijk merkwaardig om te veronderstellen dat hij daar niet tegen zou kunnen!
Dit gebrek aan natuurkundig inzicht en het daaruit volgende antropomorfisme doet mensen besluiten om dan maar een deken op het paard te leggen en daarmee de fantastische temperatuurregulatie van het paard te saboteren... En dat brengt ons op het volgende onderwerp.
Een genoom = dubbel stel gelijke chromosomen normaal voor diploïede cellen;alle erfelijke factoren tezamen die in een individu aanwezig zijn Gevonden op http://www.mijnwoordenboek.nl/vertaal/NL/NL/genoom
Genoom van paard en mens verrassend verwant
Een internationaal team van wetenschappers heeft het genoom van het paard ontrafeld.
Een opvallende vaststelling daarbij is dat het genoom van het paard grote gelijkenissen vertoont met dat van andere zoogdieren, zoals de mens, die genetisch dichter bij het paard staat dan bij de hond, zo schrijft het wetenschappelijk tijdschrift Science .
Zo zijn 17 van de 32 chromosomen bij paarden vergelijkbaar met die van mensen. Paarden zijn ook vatbaar voor meer dan 90 erfelijke ziekten die gelijkenissen vertonen met die van de mens. "Daardoor zou de identificatie van de genen die verantwoordelijk zijn voor deze ziekten ook het begrip ervan moeten verbeteren, zowel bij de mens als het paard", zo verklaart Kerstin Lindblad-Toh, hoofdauteur van het onderzoek en directrice wetenschappen aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en Harvard.
Het genoom van het paard bevat 2,7 miljard "letters" - de moleculen die het DNA vormen - en dat is net iets meer dan de hond en iets minder dan de mens (2,9 miljard letters).
Tot nog toe hadden wetenschappers al het genoom ontrafeld van het vogelbekdier, de muis, de rat, de chimpansee, de resusaap en natuurlijk de mens.
In het Canadese Tupperville loopt dezer dagen het grootste paard ter wereld rond. Volgens metingen zou het dier 2m05 (van hoef tot schouder) groot zijn en meer dan 1.300 kilogram wegen. Daarmee steekt de tienjarige Poe het Texaanse paard Remington, dat 2m03 meet, de loef af. "Binnenkort hoop ik de jongens van het Guinnes Book of World Records naar hier te halen", zegt eigenares Shereen Thompson in de Daily Mail.
Iedereen wil tegenwoordig de immens populaire Poe, genoemd naar auteur Edgar Allen Poe, zien. Daarom schuimt Thompson de ene beurs na de andere af. "Toch houden de toeschouwers afstand, want zo'n kolos kan keihard uithalen. Ik heb het al mogen ondervinden. Toen hij een keertje wou spelen, sleurde hij me meters ver mee. Poe'tje kent zijn eigen krachten niet." (dea)
Als niet paardenkenners hoor je die paardenliefhebbers hier (ja, want die edele viervoeter is toch ook een "huisdier") misschien wel eens van die vreemd klinkende woorden gebruiken. Daarom even iets meer over dat paardenjargon. En een blauwe klik leert je nog meer. Prettige ontdekkingsreis !
Anatomie
achterhand - dat deel van het paardenlijf achter het zadel
appelschimmel - grijs paard met donker gekleurde 'appels' (cirkels)
benen - de poten van een paard worden door sommige paardenliefhebbers 'benen' genoemd, omdat ze vinden dat paarden 'edele dieren' zijn.
borst - gedeelte aan de voorkant tussen de voorbenen.
bruin paard - paard met bruin lijf en met zwarte manen, zwarte staart en zwarte onderbenen
droge benen - 'vel over been' op de benen, de gewrichten, spieren en aderen zijn goed zichtbaar; dit wordt erg gewaardeerd; men spreekt wel over 'glashard beenwerk'
hoef - harde hoorn om de laatste anderhalve vinger/ teenkootjes. Te vergelijken met de menselijke nagel.
hoefgewricht - het gewricht binnen in de hoef tussen het 2e en 3e vinger/teenkootje
hoofd - kop van een paard (zie opmerking bij 'benen')
koffer - het gedeelte van het lichaam tussen de voorhand en de achterhand, bijvoorbeeld: een paard kan 'een diepe koffer' hebben, d.w.z. een brede borstkas.
koot - onderste gedeelte van het been nèt boven de hoef, anatomisch gezien twee vinger- of teenkootjes
kogel - gewricht, plm. 10 cm boven de hoef (bij een mens: de knokkels tussen handrug en vingers/ voet en tenen)
koudbloed - zwaargebouwd trek- of werkpaard met een rustig (koelbloedig) temperament
maantop - langere haren (manen) vooraan boven op het hoofd en tussen de oren
manen - rij langere haren in de mediaanlijn van de nek tot de schoft.
nek - een gedeelte van ongeveer vijf centimeter net achter het hoofd; de rest van de nek heet bij een paard 'de hals'. Het is het gewricht tussen schedel en eerste halswervel.
schoft - de kleine welving waar de rug overgaat in de hals, 'schouderhoogte'.
schofthoogte - afstand van de grond tot de schoft, ook stokmaat genoemd.
spronggewricht - gewricht halverwege het achterbeen; de 'enkel' van het paard, aan de achterbenen. Veel leken zouden dit de knie noemen maar dit gewricht buigt de andere kant op. De achterknie zit hoger, tegen de romp aan. Paarden lopen in feite op de toppen van hun tenen.
volbloed - paard met edelste kenmerken van de 'arabier' (woestijnpaard), slank en lichtvoetig. Renpaarden noemt men Engelse volbloeden.
voorhand - voorste ledematen, dat deel van het paardenlijf voor het zadel
voorknie - de pols van het paard halverwege het voorbeen. De elleboog zit weer hoger.
vos - roodbruin paard, ook aan de benen en de staart. (maar zie: bruin paard).
warmbloed - tussen koud- en volbloed in; een veelvoorkomend en veelzijdig kruisingsproduct, bijvoorbeeld gebruikt in de springsport , de mensport en in de dressuur
tact : dressuurterm, die vaak met 'snelheid' wordt verward. De tact is het ritme waarin de hoeven op de grond komen. Een dribbelstap heeft een hoge/ snelle tact, maar omdat het stap is, een relatief lage snelheid. Kalmeert het paard, dan kan de snelheid gelijk blijven, maar met de ruimere passen krijgt het dier een correcte, lagere tact.
telgang - gang waarbij twee benen links tegelijk worden verplaatst, gevolgd door twee benen rechts, zoals ook bij kamelen.
Een hoefijzer is een metalen bescherming voor de hoeven van een hoefdier (meestal een paard of ezel ). Het is een vlak stuk ijzer met gaten, waardoorheen door een hoefsmid spijkers worden geslagen (hoefnagels genoemd) om het ijzer onder de hoef te bevestigen. Dit werk heet beslaan . De vorm van een hoefijzer volgt de rand van de hoef, met aan de achterzijde een opening.
Hoefijzers voorkomen dat de hoeven worden beschadigd. Vooral in streken met een vochtige grond die de hoeven relatief zacht maakt, voorkomen ze beschadigingen die tot infectie zouden kunnen leiden.
Types
Er zijn speciale hoefijzers voor verschillende functies. Er bestaan hoefijzers met punten aan de onderzijde, waarmee een paard op het ijs kan lopen en zo een slede of ar over het ijs kan voorttrekken. Het paard komt dan "goed beslagen ten ijs", iets wat in een Nederlands gezegde is verwerkt.
Materialen
Ieder paard heeft zijn eigen soort beslag. Er kunnen voor de hoefijzers verschillende materialen worden gebruikt. De materialen die gebruikt worden hebben allemaal een eigen functie. Het meest gebruikte materiaal
ETTEN-LEUR - Jos van Melick uit Etten-Leur denkt de oplossing te hebben gevonden voor paarden-eczeem. Hij ontwikkelde een speciaal kruidendrankje.
Ecxeem is niet alleen een mensenkwaal. Ook paarden kunnen er last van hebben. De dieren hebben vooral last van eczeem rond de staart en manen. Dat kan voor flinke jeuk zorgen. Soms is die jeuk zo erg dat sommige paarden hun huid tegen bomen en hekken open schuren. Jos van Melick denkt dat zijn middel uitkomst kan bieden.
Klik op het video-icoontje voor de reportage.
Een paard wordt met het middel van Jos van Melick behandeld.
Strooi bij het opslaan van het hooi telkens wat keukenzout tussen de balen, de paarden vinden dit lekker, het beschermt tegen schimmels en het haalt nog wat vocht uit het hooi. Hoe stimuleer je de hengstigheid? Om de hengstigheid te stimuleren, kan je vanaf maart of april het licht in de stal s avonds wat langer aanhouden. Licht stimuleert namelijk de hormonen.
Zet je paard niet te snel in de weide.
Voordat je de paarden voor het eerst weer in de wei zet, geef je ze het best een flinke portie hooi. Zo voorkom je dat ze te gulzig van het jonge, eiwitrijke gras gaan eten. Te veel jong gras in een keer kan koliek veroorzaken. Het beste is om de paarden geleidelijk te laten wennen. Begin met een kwartiertje weidegang en bouw het langzaam op.
Onderhoud van de wei
Als je paarden constant in de wei staan en je besteedt er verder geen aandacht aan, zal de kwaliteit snel achteruit gaan. De kwaliteit van het gras gaat achteruit, de hoeveelheid verschillende soorten planten zal snel afnemen en de wei vormt een bron van wormbesmetting. Enkele tips om de wei te onderhouden:
- ruim zo vaak mogelijk de mestballen op - laat op een kleine wei in de natte wintermaanden geen paarden lopen - schapen kunnen het gras afgrazen wat de paarden niet eten - controleer regelmatig of er geen kuilen en gaten (konijnenholen) in de wei zitten - verdeel het weiland in drie stukken, elk stuk mag maar 1 keer per jaar begraasd worden (ongeveer 2 maanden), daarna kun je schapen of koeien als een soort stofzuigers het stuk laten begrazen - als je een weiland sleept, mag er een tijdje geen paard op, door het slepen verspreiden de wormlarven zich en is de kans op besmetting tijdelijk groter - in een weiland dat ernstig besmet is met paardenwormlarven kan je beter geen paarden laten grazen voor juni, in het voorjaar krijgt het grasland een soort natuurlijke schoonmaakbeurt als ze niet wordt begraasd, een keer maaien maakt het resultaat alleen maar beter - een goede weide bestaat uit een mengsel van grassoorten en kruiden - sterke bemesting geeft een overdadige grasgroei waar jonge paarden vaak te vet van worden
Wat als je veulen aan de merrie haar staart gaat knabbelen?
Veulens knabbelen graag aan mamas staart en manen, dit kun je voorkomen door er zeepwater met verdunde azijn of varkensgal aan te smeren. Er zijn ook speciale anti-bijt middeltjes te verkrijgen in de winkel. Het stinkt misschien wel een beetje, maar zo houdt je merrie wel haar staart en manen.
Hoe krijg je een glanzende vacht?
Na het poetsen van je paard even met schapenwol over de vacht wrijven geeft een mooi glanzend resultaat. Met het scheren van schapen begint men na het lammeren dus het is nu het moment om aan wol te komen dat niet gewassen is. Het is namelijk het vet in deze wol die de mooie glans geeft.
Links: eitjes van luizen in de vacht van een paard. Rechts de boosdoener: een bloedzuigende luis (Haematopinus)
Luizen zie je vooral bij jonge of verzwakte dieren en met name in de winter en vroege voorjaar. De paarden zitten dan immers langer in het haar, het is vochtiger en de dieren zitten meer op elkaar dan in andere seizoenen. Maar ook kerngezonde paarden en pony's kunnen last hebben van luizen. Er is jeuk (likken, krabben, schuren) en bij sommige luizensoorten kan zelfs bloedarmoede ontstaan. Je hebt twee soorten luizen: de bloedzuigende (die tref je vooral in de manen en in de staart aan) en de bijtende luizen (vooral te vinden op de romp: borst en buik). Met het blote oog kun je de luizen en neten (eitjes van luizen) makkelijk zien, eventueel onder de microscoop (zie foto boven). De behandeling bestaat uit wassen met produkten (ectoparasitica) zoals Sebacil of vlooienshampoo bij de hond (zie onder schurft). Vergeet daarbij niet de omgeving (dekens, etc.) maar ook de andere paarden die eventueel op stal staan te behandelen. Herhaal de behandeling na 10-14 dagen omdat de neten niet doodgaan van de gebruikte middelen. Sommigen menen goede ervaringen te hebben met het voeren van knoflook aan het paard of het wassen met allerlei andere middeltjes. Bedenk daarbij dat de luizen daar meestal niet van dood gaan, maar zich hooguit (tijdelijk) verplaatsen. Voorop staat natuurlijk het goed controleren op luis wanneer je pony of paard een dikke vacht hebben.
Teken Doorgaans zie je bij infecties met teken geen huidproblemen, maar wel kunnen teken ziekten overbrengen, zoals ziekte van Lyme. Dit kan o.a. kreupelheid geven. Zie onder ' tekenziekten '.
Links: de gelige eitjes op het been van een paard Rechts: Gasterophilus-larven in het maagdarmslimvlies van een paard
Dit is niet echt een huidziekte. Het paardehorzel (Gasterophilus) -vrouwtje legt in de zomer gelige eitjes op de haren van de manen, van de schouder, van de onderbenen en van de flanken. Het paard likt de larven uit de eieren op en na een trektocht komen de larven uiteindelijk in de maag terecht en hechten zich vast aan het maag- en darmslijmvlies. Dieren kunnen er door vermageren. Volwassen horzels veroorzaken onrust bij het paard. De eitjes zijn moeilijk te verwijderen van de huid, de larven krijg je redelijk goed weg met een antiparasitair wasmiddel. De larven kunnen in november, wanneer ze in de maag zitten worden bestreden met wormpasta's die ivermectine bevatten.
Heel zelden komen nog andere horzellarven een rol bij paarden, zoals runderhorzellarven (Hypoderma bovis). Deze kunnen horzelbulten veroorzaken. De trektocht van deze larven eindigt onder de rughuid. Daar boort het larfje een gaatje in de huid (ademopening) en verlaat hierdoor na enige tijd het lichaam. Vaak sterven de larven bij het paard af onder de rughuid. Die larven onder de rughuid kunnen aanleiding geven tot 0,5 tot 2 cm grote knobbeltjes die pijnlijk zijn, redelijk zacht en vaak een gaatje (de ademopening) hebben. Door de intensieve bestrijding van runderhorzel bij rundvee in ons land zie je deze aandoening gelukkig nauwelijks meer.
Parafilariose ("bloed zweten", "zomerbloeden") Dit wordt overgebracht door bloedzuigende insecten, waarbij larven in de huid worden gebracht. je ziet het vooral in de zomer, maar het komt in Nederland eigenlijk alleen voor bij importpaarden. Het paard heeft jeuk, is onrustig en je kunt soms erwtgrote knobbeltjes zien, die openbarsten waarna er druppels bloed uitkomen met daarin de eitjes en de larfjes.
NIET-INFECTIEUZE HUIDAANDOENINGEN BIJ HET PAARD
Aangeboren afwijkingen Er is aan aantal aangeboren huidaandoeningen die je bij het veulen kunt tegenkomen, zoals albinisme (stoornis in de pigmentvorming in huid, haren, ogen en hoeven), aangeboren kaalheid (maar wel een intacte huid) of het ontbreken van delen van de huid, bijvoorbeeld op de onderbenen en/of het hoofd. Ook ontbreken in dat laatste geval wel eens delen van het slijmvlies in de mond en in de slokdarm. Het zal duidelijk zijn dat er geen therapie is en dat euthanasie vaak verstandiger is.
Hierbij zie je verdikkingen in de huid ten gevolge van oedeem. Urticaria noemt men die (urtica=brandnetel). Soms verdwijnen ze heel snel (binnen enkele minuten), soms duurt het veel langer. Soms zijn het kleine bultjes, andere keren vloeien ze samen tot grotere 'kwaddels' (zie foto's).
Oorzaken Uitwendige oorzaken: Insektenbeten (speeksel, zoals bij staart- en maneneczeem), brandnetels, geneesmiddelen of chemische stoffen. Ook bij paarden is atopie bekend. Inwendige oorzaken: sommige voeders of geneesmiddelen, maagdarminfecties, infectieziekten of bloedtransfusies. Je ziet ook wel eens ' haverbultjes ': kleine bultjes op de halsvlakte en soms ook elders op het lichaam, waarvan nogal eens wordt vermoed dat de oorzaak in de voeding is gelegen. Maar dat is nog maar zeer de vraag.
Symptomen De oedeemplekken kunnen heel klein zijn (je ziet hooguit van opstaande haren) tot hele grote verhevenheden. Aanvankelijk zijn ze rond, maar later kunnen allerlei vormen ontstaan. Je herkent ze dooradt je er, net als in een pakje boter, putjes in kunt drukken. Meestal is er geen jeuk. Als ze lang blijven bestaan zie je nog wel eens dat ze gaan 'lekken' en door indrogen krijg je dan korsten die aan de haren vastklitten. Uiteindelijk kunnen er soms huidontstekingen ontstaan die wel eens wat jeuk kunnen geven.
Behandeling Meestal gaat het vanzelf over binnen enkele uren of dagen, en is een behandeling dus niet nodig. Soms versnelt het toedienen van corticosteroïden het herstel. Belangrijk, maar niet makkelijk, is het opsporen van de oorzaak en deze te verwijderen. Bij haverbultjes moet je het rantsoen aanpassen.
Hierover staat in eenaparte paginain deze website veel meer en wordt uitgebreid ingegaan op de oorzaken, de behandeling en de preventie. Wil je meer weten over staart- en maneneczeem? Deze pagina van de Animal Science Group in Wageningen houd je op de hoogte van het laatste nieuws en onderzoeksresultaten over deze huidaandoening.
Mok Ook hieraan is eenaparte paginain deze website gewijd, waarin uitgebreid wordt ingegaan op de oorzaken, de behandeling en de preventie.
Zadeleczeem De oorzaak is een verhoogde gevoeligheid van het paard in combinatie met onvoldoende hygiëne. Door zweet en vuil tussen de huid en het zadel ontstaat er irritatie, waarbij bacteriën een rol gaan spelen. Verwar dit niet met zadeldruk (zie onderaan onder 'tenslotte'). Je ziet het nogal eens bij dieren die enige tijd niet zijn gebruikt en dan plotseling weer volop aan het werk moeten, en bij dieren die op de zadelplek geschoren zijn. In feite is het een vorm van contactdermatitis . De verschijnselen lijken wel wat op Dermatophilose (zie onder 'infectieuze huidaandoeningen' bovenaan deze pagina).
Behandeling Rust (dus geen zadel op) en hygiëne. Wassen met betadine-shampoo en (in ernstige gevallen) antibiotica.
Voorkómen Was de zadelplaats na het rijden grondig en droog het vervolgens goed met een schone handdoek. Gebruik elke dag een schoon zadeldek of een schone kant van een wollen deken.
Urineus eczeem Dit tref je soms bij merries met verlammingen van de urineblaas aan de achterbenen, zoals je dit kunt tegenkomen bij ataxie als gevolg van de Cauda Equina- neuritis. Cauda Equina is latijn voor 'paardenstaart'. Zo heet het laatste deel van het ruggemerg. De urine komt niet meer met een straal naar buiten, maar loopt over de binnenkant van de achterbenen en veroorzaakt daarbij eczeem. In feite is dit ook weer een contactdermatitis .
Ook kun je huidproblemen zien bij paarden (vooral veulens) met langdurige diarree wanneer de huid van de achterhand niet regelmatig wordt gereinigd.. Je kunt het beste de binnenkant van de achterbenen insmeren met vaseline.
Een pony met ernstige haaruitval over het gehele lichaam
Hieronder wordt verstaan abnormale haaruitval waarbij de huid geen zichtbare verwondingen vertoont. De manen en de staart blijven doorgaans onaangetast. De oorzaken zijn helaas onbekend. Je kunt denken aan langdurige ziektes, hoge koorts, hormonale stoornissen en tekorten in het rantsoen. De behandeling is onbekend, maar bij de meeste paarden zie je de haren na enkele maanden weer terugkomen, maar die zijn dan vaak wel lichter van kleur. Als je toch wat wilt doen, dan zou je biotine kunnen geven. Bij veel meer op deze pagina genoemde huidaandoeningen is er lokaal ook wat kaalheid, maar daarbij is niet alleen verlies van haren, maar tevens beschadiging van de huid.
Zonnebrand (mummificatie van de witte huid, eczema solare, foto-sensibiliteit) Er zijn stoffen die na opname de huid onveranderd bereiken en daar reageren met bepaalde golflengtes uit het zonlicht. Die stoffen kunnen aanwezig zijn in bepaalde planten (boekweit, klavers, lucerne, sommige koolsoorten, etc.) en in chemicaliën (bepaalde medicijnen). Je ziet het meer bij dieren in de weide dan op stal. Bij paarden met leveraandoeningen kun je het vaker aantreffen. Alleen de ongepigmenteerde huiddelen zijn aangetast; het zal dus duidelijk zijn dat je het niet bij Friezen ziet. 'Gewone zonnebrand' (op niet-gepigmenteerde of dunne onbehaarde huiddelen) door te lang in de zon lopen zie je ook wel eens, maar is dus iets anders dan de hier bedoelde foto-sensibiliteit. Van dat laatste zie je hieronder een foto.
Dit paard heeft te lang in de zon gestaan
Symptomen In het begin tref je een warme, pijnlijke en te rode (witte) huid aan. Daarna treedt er oedeem op en soms jeuk. In ernstiger gevallen blaarvorming met verval van huidweefsel en vervellen. Bacteriën voelen zich hier heel prettig in en aansluitend kan er ook een huidontsteking ontstaan.
Diagnose De verschijnselen zijn vaak erg duidelijk. Aanvullend onderzoek van de lever (bloedonderzoek, biopsie) is belangrijk omdat de lever immers een rol kan spelen.
Behandeling Opstallen. Aangetaste huiddelen insmeren met een verzachtende en invettende zalf, bijvoorbeeld levertraanzalf. Als het mogelijk is de oorzaken opsporen en vermijden. Bij ernstige aantasting en ontstekingen van de huid zijn antibiotica en/of pijnstllers gewenst.
Dit is één van de meest voorkomende huidaandoeningen bij het paard met 'bulten' onder de huid. Ze kunnen overal op het lichaam aanwezig zijn, maar met name op de rug, de schoft en de hals. Het paard heeft er weinig of geen last van en doorgaans is er ook geen jeuk. De oorzaak is onbekend, ofschoon wordt gedacht aan een allergie voor insektenbeten. Misschien dat je het daarom ook vaker in de warme jaargetijden ziet. Een behandeling is niet nodig (waarschijnlijk zelfs het beste), maar bij heel veel bulten kunnen corticosteroiden een gunstig effect hebben.
Melanomen rond de anus bij een pony (links), een melanoom onder het oor (midden) en een tumor van het derde ooglid (rechts)
Onder 'infectieuze huidaandoeningen' zijn sarcoïden en wratten al beschreven. Een derde belangrijke huidtumor bij het paard is het melanoom. Dit zie je voornamelijk bij paarden met weinig pigment (witte, grijze, bonte paarden en bij veranderlijke schimmels). Een melanoom van de huid is een vorm van huidkanker die uitgaat van de pigmentcellen (melanocyten), die overal in de huid voorkomen. Meestal zijn ze goedaardig en tref je ze aan rond de anus, achter en onder de oren, aan de oogleden, op de benen en rond de geslachtsdelen en de anus. Het zijn in de aanvang kleine bruine tot zwarte knobbeltjes. Soms jaren later gaan ze groeien waarbij de huid die er op ligt kan gaan ontsteken. Soms zijn ze ook wel eens kwaadaardig en zaaien dan snel uit. De behandeling bestaat uit operatieve verwijdering of bevriezen. In de literatuur worden ook gunstige resultaten beschreven met Cimetidine (dat is een maagzuurremmer voor de behandeling van maagzweren ) Daarnaast komen er ook nog andere huidtumoren voor bij het paard. TENSLOTTE: Trauma Soms worden huidaandoeningen veroorzaakt door trauma (doorliggen, drukkingen van zadel of tuig, verbrandingen, contact met chemische stoffen, schuringen (schuren van een touw) en door zonlicht. Zadeldruk is pijnlijk bij paarden en ze zullen dan ook reageren als je bijvoorbeeld een zadel oplegt of als je ze op die plekken poetst. Het kan ontstaan als het zadel niet goed past, verkeerd ligt of heen en weer schuift. De behandelingen zijn gericht op het wegnemen van de oorzaak en daarnaast bepaalde zalven en wassingen. Overleg daarover met uw dierenarts. Soms zijn antibiotica en/of pijnstllers geïndiceerd. Ook door verwondingen kan een huid flink zijn aangetast. Daarover lees je hier meer.
Ziekte van Cushing Bij de ziekte van Cushing zie je lang krullend haar bij het paard (zie foto hieronder), maar dit is geen huidziekte.
Zadeldruk op de rug van een paard (links) en Ziekte van Cushing bij een paard (rechts)
Pigmentveranderingen Vitiligo bij een vrouw (links) en bij een haflinger (de witte plekjes voor het zadel)
Dan zijn er nog pigmentverstoringen door drukkingen, sommige huidziekten of aangeboren oorzaken. Zo zie je af en toe vitiligo: dat is een verlies van pigment waarbij je kleine (0,5-1 cm grote) gedepigmenteerde plekjes ziet, vooral op de lippen, neus, oogleden, rond anus en geslachtsdelen en elders. Er is geen behandeling en de aandoening heeft alleen cosmetische betekenis. Vitiligo komt ook bij de mens voor: een bekend voorbeeld is Michael Jackson.
Seborroe Soms zie je seborroe. Hierbij is er een afwijkende verhoorning van de huid en overmatige produktie van talg wat tussen de haren blijft zitten. Meestal zie je het maar op enkele plekken op de huid, zelden over het gehele lichaam. De oorzaken kunnen hormonaal zijn, maar ook klimaatveranderingen, rantsoen en bepaalde ziekten kunnen (primaire) seborroe geven. Ook zie je seborroe nogal eens samengaan met de andere op deze pagina beschreven aandoeningen (secundair dus), zoals bijvoorbeeld bij dermatophilose. Er zijn twee vormen: droge en vette seborroe. Bij de droge vorm zie je een droge schilferige huid met kleine schilfertjes. Bij de vette (natte) vorm zie je, omdat er ook vet vrijkomt, ook geelbruine vettige korsten ontstaan waarin de haren vastklitten. Deze laatste gaat nogal eens gepaard met ontstekingen.
De behandeling bestaat uit het opsporen en wegnemen van de primaire oorzaak (bv. staart- en maneneczeem), scheren en wassen met bepaalde shampoo's. Helaas zijn de resultaten nogal eens matig en wordt de aandoening chronisch. Elke irritatie geeft weer een toename van de schilfering en talgproduktie, dus irriteer de huid zo min mogelijk.
Auto-immuunziekten Tenslotte zijn er nog bepaalde auto-immuunziekten die resulteren in huidaandoeningen. Hierbij worden antistoffen gevormd tegen huidcellen van het paard. Een voorbeeld is pemphigus.
Aanvullend onderzoek
Hier wordt een biopt genomen van de huid
Een enkele keer is een biopt van de huid nodig om de exacte diagnose te stellen. Dat gaat heel eenvoudig: met een soort 'appelboortje' wordt een heel klein stukje huid weggenomen en opgestuurd naar een laboratorium. Vooraf wordt de plek niet geschoren, omdat anders voor het onderzoek belangrijke oppervlakkige lagen van de huid zouden kunnen worden 'weggeschaafd'. Wel wordt de plek licht gewassen. Meestal hoeft het wondje niet te worden gehecht: het geneest doorgaans heel snel zonder een litteken achter te laten.
Deze virusziekte zie je vooral bij jonge paarden (1-3 jaar), soms bij jonge veulens al. Feitelijk zijn het heel goedaardige huidtumortjes. De infectie vindt plaats door wondjes of schaafplekjes. Na infectie kan het wel 2-3 maanden duren voor je wratten ziet. Heel vaak gaan ze na verloop van tijd (na 3-4 maanden) vanzelf weer weg door de opbouw van een goede afweer. Eigenlijk is de aandoening dus 'zelflimiterend', d.w.z. de wratten verdwijnen spontaan. Niet teveel aan doen dus.
Voorkeursplaatsen zijn de neus, rond de lippen, soms de onderbenen of de geslachtsorganen. Wratten kunnen klein zijn, maar soms wel 10 cm groot en doorgaans een bloemkoolachtig aspect aan de buitenkant. Daarom worden ze wel eens verward met sarcoïden. Een behandeling is dus zelden nodig, maar eventueel kun je ze operatief verwijderen (geeft nogal eens bloedingen) of beter bevriezen (cryochirurgie). Ook wegbranden wordt wel eens gedaan.
Exanthema Coitale Exantheem is huiduitslag, soms met pukkeltjes. Ook dit is een virusziekte, maar komt weinig voor en gaat gelukkig vanzelf weer over. Het herpes-virus veroorzaakt uitslag met blaasjes en eczeem rond de geslachtsorganen van merrie en soms ook de hengst. Soms is er heel iets jeuk. Het is, zoals de naam al aangeeft, een geslachtsziekte. Om de plekken te laten genezen en het te voorómen moet je enige tijd niet dekken. Eventueel kunnen antibiotica-zalven worden toegepast om secundaire bacteriële infecties te voorkomen. Na genezing resteren wel eens kleine ongepigmenteerde (witte) littekentjes.
Een Shire met mok. Midden de Chorioptes-mijt die je onder de microscoop kunt zien. En rechts een close-up van de Psoroptes.
Infecties met schurftmijten zie je nogal eens bij dieren met verminderde weerstand. Er zijn verschillende soorten mijten die bij het paard een rol spelen: Chorioptes (komt verreweg het meest voor), Psoroptes en Sarcoptes. Meer dan de helft van de Friese paarden is besmet met Chorioptesmijten. Dit is een schurftmijt die zich bijvoorkeur nestelt in de warme, vochtige omgeving van de kootholte.
Chorioptes kan vanuit de kootholte omhoog kruipen en dan vinden we de bekende kale plekken aan de binnenkant van de onderbenen. De mijt veroorzaakt jeuk, het paard begint te stampen en te schuren. De huid wordt grijs en schilferig en de haren breken af door het schuren. Blijft de infectie beperkt tot de kootholte dan krijgt het paard een vorm van mok . Omdat de mijten gangetjes graven in de huid wordt deze gevoeliger voor infecties met bacteriën. De kootholte en kogel worden dik en pijnlijk. Soms gaan de lymfebanen ook ontsteken en kan de zogenaamde Einschuss ontstaan: het been wordt van onderaf dik, warm en pijnlijk en het paard krijgt koorts. Soms kruipt de infectie van de lymfebanen nog verder omhoog en wordt het been ook boven de sprong of de voorknie dik. Direct ingrijpen door de dierenarts is dan nodig.
Diagnose Een huidafkrabsel onderzoeken onder de microscoop geeft direct uitsluitsel: prachtig om die mijten door beeld te zien kruipen...
Huidbeschadigingen en korsten bij een ernstig geval van schurft door Posoroptes-mijten
Bij schurft ten gevolge van Psoroptes en Sarcoptes zie je eerst doffe haren en kale grijzige plekken. Op de huid onstaan kleine blaasjes, die etterig vocht afgeven na barsten. Dit vocht droogt op tot korsten. Het paard heeft zeer heftige jeuk en mede daardoor ontstaan de huidbeschadigingen die je op bovenstaande foto's ziet. Bij Sarcoptes-schurft zie je de plekken vooral aan het hoofd maar ook over het gehele lichaam. Deze vorm van schurft is eveneens besmettelijk voor de mens. Psoroptes zit vooral in de manenkam en rond de schoft, de rug, het kruis en de staartbasis.
Behandeling Op dit moment zijn er drie manieren om paarden met een Chorioptes-infectie te behandelen: Sebacil Vlooienshampoo die bij honden gebruikt wordt (Defencare® ) Ivermectine (zoals Dectomax®) Deze produkten zijn niet toegestaan voor gebruik bij het paard door een falende wetgeving. Gelukkig worden ze wel gebruikt omdat dierenleed voor dierenartsen een hogere prioriteit heeft dan voor de overheid. Je zult immers maar jeuk hebben!
De vlooienshampoo lijkt goed te werken maar is niet getest voor gebruik op paarden. Waarschijnlijk worden de meeste infecties met Chorioptes goed bestreden maar als de mijt erg diep in de huid zit, dan zal het tegenvallen. Ivermectine (die stof zit ook bijvoorbeeld in veel wormmiddelen ) doodt schurftmijten. Sommigen geven het in de mond (zoals een wormpasta) maar dat werkt dan helaas niet of nauwelijks tegen schurftmijten. Dectomax bevat ook ivermectine en kan worden ingespoten bij het paard. Ook zijn er zalven waarin ivermectine wordt verwerkt die lokaal kunnen worden toegepast. Dan is het wel belangrijk dat de huid niet meer vet en vuil is, want dan komt het middel niet op de plaats van bestemming. Het is belangrijk de behandeling na 10-14 dagen te herhalen omdat deze niet helpt tegen de eitjes.
Belangrijk: Amitraz (Tactic®) mag je nooit gebruiken bij het paard i.v.m. vergiftigingsverschijnselen, welke meestal tot de dood leiden!
Huidaandoeningen bij het paard Inleiding Huidaandoeningen komen regelmatig voor bij het paard. De bekendste zijn schimmel en schurft, maar er zijn er veel meer. Vaak wordt er 'schimmel' geroepen als een paard huidplekken heeft, maar dat hoeft dus helemaal niet het geval te zijn. Ook zie en lees je wel eens dat een paardeneigenaar een paard met een huidprobleem aan het behandelen is met een medicijn wat juist helemaal niet werkt tegen die huidziekte. Hieronder een opsomming van de meest voorkomende huidziekten bij het paard, waarbij een indeling is gemaakt tussen de infectieuze (besmettelijke) huidziekten en de niet-infectieuze. Deze lijst is niet volledig: er komen nog enkele andere aandoeningen voor, maar omdat we ze hoogst zelden zien worden ze niet vermeld. Onderaan deze pagina zie je een doorsnede van de huid en lees je iets over de diagnostische mogelijkheden.
Voor een goede diagnose is de hulp van de eigenaar erg belangrijk: hieronder staat een lijstje met vragen die je dierenarts wellicht aan je zou kunnen stellen bij huidproblemen: 1. Hoe lang bestaat de aandoening al? 2. Verdwijnen de huidklachten ook wel eens een poosje en komen ze dan weer terug? 3. Waar zag je voor het eerst huidplekken en zie je ze op bepaalde plekken (bijvoorbeeld lichte plekken) meer dan op andere? 4. Zijn er nog meer paarden met dezelfde problemen? 5. Zie je ook huidklachten bij andere dieren en eventueel jezelf of anderen? 6. Is er iets veranderd in de voeding of in de omgeving van het paard? 7. Krijgt het paard momenteel medicijnen of is het nog onlangs gevaccineerd ? 8. Merk je dat de huidklachten verergeren bij bepaalde weertypen (zon, regen)? 9. Merk je dat er meer insecten in de omgeving aanwezig zijn? 10. Wanneer heb je het paard voor het laatst ontwormd en met welk middel? 11. Is er jeuk?
Schimmelinfectie bij paarden en een kind. De tweede foto van links laat een typische schimmelplek zien, veroorzaakt door Microsporum.
Oorzaak Deze meest voorkomende huidaandoening bij het paard wordt veroorzaakt door de schimmels Trichophyton of Microsporum. Aan de huidplekken kun je niet zien welke van de twee de oorzaak is. De incubatietijd kan 4 dagen zijn, maar soms ook wel eens 6 weken. De infectie wordt overgebracht door direct contact tussen paarden of indirect door borstels, tuigen, etc. Niet altijd heeft het paard verschijnselen: vaak zie je bij stress of verminderde weerstand de symptomen tevoorschijn komen.
Symptomen In het begin zie je kleine bultjes met opstaande haren, later min of meer ronde, kale, schilferige plekken die vanuit het centrum genezen. Doorgaans is er geen jeuk, maar zijn er ernstige huidbeschadigingen dan kunnen die door secundaire bacteriële infecties wel gaan jeuken. Meestal zie je de aandoening op de plaatsen waar het tuig ligt: zadel, hoofdstel, etc. Binnen een grotere paardenpopulatie, bijvoorbeeld een manege, zie je dat er een redelijke immuniteit bestaat waardoor je nauwelijks of geen verschijnselen ziet. Een nieuw aangevoerd paard binnen zo'n populatie krijgt vaak binnen een maand de verschijnselen.
Diagnose De symptomen geven vaak al voldoende duidelijkheid. Bevestiging kun je krijgen met een schimmelkweek door de dierenarts. Behandeling Er zijn enkele anti-schimmelmiddelen, zoals imaverol. Volg de gebruiksaanwijzing van het produkt of de adviezen van je dierenarts. Herhalen van de behandeling is erg belangrijk, omdat in één behandeling lang niet alle schimmelsporen worden gedood. En vergeet niet de omgeving van het paard te behandelen: borstels, zadeldekens, tuigen, enz. kun je met dezelfde anti-schimmelmiddelen behandelen. De stal kun je reingen met water en soda of met chloor (bleekwater).
Voorkómen Zorg dat op een manege elk paard zijn/haar eigen tuig/zadel/borstels, etc. heeft. Er kan ook tegen schimmel worden gevaccineerd. Lees daarover meer onder het hoofdstuk ' vaccinatiespaard '.
Belangrijk: Schimmelinfecties zijn ook voor de mens zeer besmettelijk!
Dermatophilose op de rug bij een paard. Rechts zie je de pus onder de weggetrokken korst
Dit is de meest voorkomende bacteriële huidaandoening bij het paard. Oorzaak De bacterie Dermatophilus congolense komt de huid binnen via bijvoorbeeld schaafwondjes, vooral als de huid en haren nat zijn. Je ziet het dan ook vaak bij paarden die buiten lopen in regenachtig weer. Ook onder onhygiënische omstandigheden zie je de ziekte vaker. De ziekte is weliswaar niet besmettelijk, maar de infectiedruk op een stal is hiermee wel verhoogd, waardoor het zich kan verspreiden naar andere paarden. De ziekte komt ook (zelden) bij de mens en de koe voor. Het heet ook wel 'regenschurft', maar eigenlijk is die naam onjuist: het suggereert dat mijten de oorzaak zijn (= schurft), terwijl dat helemaal niet zo is!
Symptomen Soms lijkt het in eerste instantie wat op schimmel. Je ziet de plekken nogal eens op de rug en zijkant van het paard. Later ontstaan korstjes die, als je ze verwijdert een roze open plekje achterlaten. Aan de onderzijde zijn die korstjes vochtig en je ziet soms wat geelgroene pus. Er is doorgaans geen jeuk, maar de aandoening is wel vaak pijnlijk.
Diagnose Ook hier is het 'klinisch' beeld vaak voldoende om de diagnose Dermatophilose te stellen. Eventueel kan de dierenarts een bacteriologisch onderzoek laten doen.
Behandeling De korsten moet je voorzichtig verwijderen en vervolgens om de 3-4 dagen wassen (eventueel het gehele paard) met Betadine-shampoo. Je kunt de korsten ook eerst laten weken met die shampoo voor je ze verwijdert. Liever geen betadine-scrub, omdat die op alcoholbasis is gemaakt en sommige paarden daar slecht op reageren. Na het wassen goed afdrogen of in de zon zetten. In ernstige gevallen worden antibiotica gegeven aan het paard. Vergeet daarnaast niet de huisvesting te verbeteren (schone en droge stal, etc.). Let op: bij de mens veroorzaakt de aandoening een huidontsteking met 2 tot 5 mm grote witte pukkeltjes, soms met wat jeuk. Bij het onderzoeken of behandelen van verdachte huidaandoeningen bij een paard is het daarom raadzaam om handschoenen te dragen.
Folliculitis (ontsteking van de haarfollikels, de haarzakjes) Oorzaak De oorzaak is de bacterie Staphylococcus aureus. De aandoening zie je vooral in het voorjaar en zomer en op plekken waar tuigdelen liggen. Vaak is er een combinatie van factoren: beschadiging van huid, hitte, vuil, zweet, insektenbeten, enz. Wanneer deze aandoening zich ook uitbreidt naar de omliggende huid en het bindweefsel wordt het furunculosisgenoemd: deze grotere knobbels kun je herkennen als zachte bobbels, open zweren en korsten.
Symptomen In het begin zie je kleine bultjes (2-3 mm), die zich gaan ontwikkelen tot puistjes. Soms gaan ze weer weg en een andere keer worden ze wat groeter. Er is geen jeuk, maar wel zijn de plekjes pijnlijk. Als de puistjes opengaan komt er een pussig tot bloederig vocht uit. Als ze herstellen zie je korstjes en kaalheid op die plaats.
Behandeling Rust (dus geen tuig of zadel op) totdat de huid volledig is genezen. Daarnaast goede hygiëne. Eventueel kun je de plakken wassen met Betadine-shampoo en in ernstige gevallen ook antibiotica. Gelukkig is dat laatste zelden nodig. Genezing van de grotere knobbels duurt soms weken tot maanden
Dit is de meest voorkomende huidtumor bij het paard en wordt waarschijnlijk door een virus veroorzaakt. Vooral waar wondjes zijn (denk ook aan vliegen) zie je het optreden. Je ziet het op alle leeftijden en bij alle rassen. Ze kunnen van dier op dier overgaan, maar dat gebeurt zelden. Je kunt sarcoïden op alle delen van de huid zien, maar vooral een dunne huid en op vochtige plekken, zoals de liezen, de oksels, rond het geslachtsapparaat, achter de oren rond de ogen. Sarcoïden kunnen er heel verschillend uitzien: bloemkool- of wratachtig, soms gesteeld, andere keren weer een gladde en stevige knobbel in de huid en soms ook een grote tumor van wel 25 cm groot, die makkelijk bloedt. Bij één paard kunnen verschillende typen naast elkaar voorkomen.
Diagnose De huidaandoening is vaak makkelijk te herkennen. Zekerheid krijg je door een stukje te laten onderzoeken door de dierenarts (die stuurt het biopt dan naar de patholoog, zie onderaan deze pagina).
Behandeling De keuze van de therapie hangt mede af van de grootte, van de plaats en van het aantal sarcoiden. Vaak worden verschillende behandelingen gecombineerd om het beste resultaat te krijgen. Cryochirurgie (bevriezen, net zoals men dat bij wratten doet). Operatief: grotere tumoren moet je chirurgisch laten verwijderen. Daarnaast worden nog wel eens andere behandelingen ingesteld, zoals injecties met BCG , bepaalde zalven, chemotherapie en bestraling, maar enkele daarvan worden in de praktijk niet of nauwelijks toegepast. Hier kun je er meer over lezen.
Prognose Je ziet ze nogal eens terugkomen. Een goede vliegenbestrijding is belangrijk.
Paarden werden al 5.500 jaar geleden getemd en gemolken
Paarden werden al 5.500 jaar geleden getemd en gemolken
Paarden werden al duizend jaar eerder getemd dan tot dusver werd aangenomen. En de mensen die dat deden, in het gebied dat nu Kazachstan is, bereden die dieren niet alleen, ze molken ze nog ook. Dat blijkt uit nieuwe archeologische ontdekkingen die werden gedaan door Britse wetenschappers en die werden gepubliceerd in het tijdschrift Science .
De wetenschappers vonden in het gebied waar, duizenden jaren voor Christus, de Botai leefden beenderen en scherven aardewerk die erop wezen dat het paard niet zon 4.000 jaar geleden voor het eerst werd getemd, maar tijdens de bloeitijd van de Botaicultuur tussen 3.700 en 3.100 voor Christus.
Eerder al waren in de streek van de Botai overblijfselen gevonden die duidelijk maakten dat paarden een belangrijke rol speelden in hun cultuur.
Nu ontdekten onderzoeksleiders Akan Outram en Richard Evershed dat de anatomie van die oerpaarden meer gelijkenissen vertoonden met onze latere tamme paarden, dan met hun wilde soortgenoten, wat erop wees dat ze werden gekweekt voor specifieke doeleinden en werden gebruikt om op te rijden en om zware lasten te laten dragen of slepen. Ook bleek hun melk te worden gedronken.
Onderzoek van de tanden van Botaipaarden gaf sporen aan van het gebruik van teugels, zodat duidelijk werd dat de dieren werden bereden (en dus getemd).
Dat paarden ook werden gemolken, blijkt uit de aanwezigheid in stukken Botai-aardewerk van vetrestanten die alleen afkomstig kunnen zijn van de melk van een merrie, destijds vermoedelijk een belangrijke bron van eiwitten voor de mens.
Ook in het hedendaagse Kazachstan wordt trouwens nog paardenmelk gedronken, dat men doorgaans laat gisten tot de licht alcoholische drank 'koumiss'.
'Het is bekend dat het temmen van paarden zeer grote sociale en economische betekenis had en een grote bijdrage leverde aan de communicatie, het vervoer, de voedselproductie en het oorlogvoeren', zegt dr. Outram.
'Onze bevindingen geven aan dat paarden veel eerder werden getemd dan we dachten, wat onze kennis van de manier waarop vroege beschavingen zich ontwikkelden verandert.'
Het is volop lente.
Het wordt warmer.
Veel mensen voelen zich daar
moe bij.
Ze zijn lente-moe.
Sommigen nemen er zelfs pillen voor.
Echt
gezond is dat niet.
Een kuur met melk van paarden is wel gezond.
Die
melk maakt je weer sterker.
Je lichaam krijgt meer weerstand.
De melk
van paarden is nog voor veel meer goed.
Eeuwen geleden wisten de
mensen dat al.
Hun kennis ging echter verloren.
Onderzoekers
ontdekten ze nog niet zo lang geleden opnieuw.
Melk van paarden drinken is een natuurlijke manier van genezen.
Toch
is deze manier nog weinig bekend.
Je vindt de melk niet zomaar in de
winkel.
Je moet er voor naar een melkerij.
In Lint staat zo'n
melkerij.
Ze heet de 'Lintse Paardenmelkerij'.
Paul en Greta Van Looy
houden er paarden.
Die melken ze.
Wablieft ging er een kijkje nemen.
We kregen meteen een glas verse melk.
Ze smaakt een beetje zoet.
Wablieft: Waarom begonnen jullie een melkerij van paarden? Greta: Mijn man is boer.
We kweekten vroeger witloof.
We verdienden
daar steeds minder aan.
Op de veiling kregen we er nog een halve euro
per kilo voor.
Maar we hadden wel meer kosten.
We besloten om er mee
te stoppen.
We hielden toen al dieren.
We gingen verder met de
paarden.
Dat doen we nu al 8 jaar.
We kweken in het voorjaar wel nog
courgettes in de serres.
In de winter zijn we enkel met de paarden
bezig.
Dan is er ook meer werk met de dieren.
Want ze staan dan op
stal.
Wablieft: Jullie kozen voor het ras 'Haflingers'.
Waarom? Greta: Haflingers zijn trekpaarden.
Ze komen uit Oostenrijk.
Ze hebben een
heel zacht en rustig karakter.
Je kan er gemakkelijk mee omgaan.
Dat
is eigenlijk de enige reden.
Want het ene ras van paarden geeft geen
betere melk dan het andere.
Alleen de verzorging en de voeding
tellen.
Die moeten zo natuurlijk mogelijk zijn.
Daarom krijgen onze
paarden alleen hooi en krachtvoer.
Onze merries en veulens leven
samen in een grote kudde.
Ze kunnen vrij in en uit de stal lopen en
eten.
Ze leven hier net zoals in de natuur.
Maar we verzorgen hen wel
beter dan in de natuur.
En dat is allemaal erg belangrijk voor de
melk.
Die wordt er beter door.
Wablieft: Wanneer en hoe melk je een paard? Greta: Merries geven pas melk als ze een veulen hebben.
We hebben daarom een
hengst.
Die staat meestal apart.
Een keer per jaar mag hij paren met
de merries.
We beginnen met melken als het veulen 6 weken oud is.
Dan
leren we het een dag per week van de moeder weg te zijn.
Een merrie
kan 4 of 5 keer per dag gemolken worden.
Ze geeft een halve liter tot
een liter melk per keer.
Het melken gebeurt met een machine.
Is het
veulen 8 maanden oud? Dan stoot de merrie het af.
Vanaf dan geeft ze
ook geen melk meer.
We verkopen de veulens.
We hebben er nu 8.
Daarvan zijn er al 4 verkocht.
Mensen gebruiken ze om huifkarren te
trekken.
Wablieft: Wordt de melk behandeld? Greta: Neen.
De rauwe melk gaat alleen door een filter.
Daarna vriezen we ze
in.
Ze gaat in potjes van een vierde van een liter.
Zoveel heb je per
dag nodig.
Je mag de melk nooit sterk verwarmen.
Laat ze ontdooien in
de koelkast.
Dat duurt ongeveer een dag.
Wil je ze sneller ontdooien?
Dan kan je ze 'au bain marie' ontdooien.
Je zet het potje met melk
dan in water van 37 graden.
Ontdooi de melk nooit in de microgolf.
De
melk van onze paarden is altijd in orde.
We krijgen vaak controle.
Een labo onderzoekt regelmatig onze melk.
Het 'Verbond van
paardenmelkerijen' gaf ons ook al een teken van kwaliteit.
Wablieft: Hoe kan de melk je gezondheid helpen? Greta: Veel problemen komen door het slecht werken van de darmen.
Zo krijg
je gif in je lichaam.
Je begint slecht te verteren.
Je wordt er moe
van.
Je krijgt ook te weinig vitamines en mineralen binnen.
Je
lichaam verliest zijn weerstand.
Dan kan melk van paarden goed
helpen.
De melk herstelt de darmen.
En ze bouwt weerstand op.
We
kregen hier al meerdere mensen met uitslag op de huid.
Ze waren al
bij vele dokters geweest.
Niets hielp.
Na 2 maanden melk drinken
waren ze genezen.
Sommige dokters zijn zelf ook klant bij ons.
Wablieft: Heeft melk van paarden nog andere voordelen? Greta: Melk van paarden lijkt van alle soorten melk het meeste op
moedermelk.
Er zitten ongeveer dezelfde stoffen in.
Ze smaakt ook
bijna hetzelfde.
Melk van koeien is helemaal anders.
Ze smaakt ook
anders.
Sommige mensen zijn gevoelig voor melk van koeien.
Ze
verteren die niet goed.
Zij kunnen dan melk van paarden drinken.
Die
is veel beter te verdragen.
Wablieft: Hoe gebruik je de melk dan? Greta: Voor gezonde mensen is een kuur in het voorjaar genoeg.
Je drinkt dan
een maand lang elke dag een vierde van een liter.
Je kan dat ook nog
eens in het najaar doen.
Zieke mensen moeten langer melk drinken.
De
problemen kunnen na enkele weken erger worden.
Dat is normaal.
Meestal merk je wel verbetering na een maand.
Na 2 of 3 maanden ben
je helemaal genezen.
Je kan de melk vers of bevroren kopen.
Een liter
kost 7,50 euro.
Voor een kuur van een maand heb je 7 liter bevroren
melk nodig.
Dat kost je 50 euro.
Meer info vind je op internet op www.gezondmetpaardenmelk.be.
mailgroep huisdieren
Nuttige Paardentips
