Hallo bezoeker,
welkom op het blog van de Mailgroep Huisdieren, een hechte groep Dierenvrienden-SeniorenNetters, die er zijn voor, door en met elkaar.
Op dit blog kunnen jullie kennismaken met onze dieren, tips vinden over de verzorging en de gezondheid van de dieren, dierengedichten en dierenartikels lezen, werkjes in verband met dieren bekijken, enz.
Veel kijk- en leesplezier!
24-03-2009
Huidaandoeningen bij het paard - deel 3
Luizen
Links: eitjes van luizen in de vacht van een paard. Rechts de boosdoener: een bloedzuigende luis (Haematopinus)
Luizen zie je vooral bij jonge of verzwakte dieren en met name in de winter en vroege voorjaar. De paarden zitten dan immers langer in het haar, het is vochtiger en de dieren zitten meer op elkaar dan in andere seizoenen. Maar ook kerngezonde paarden en pony's kunnen last hebben van luizen. Er is jeuk (likken, krabben, schuren) en bij sommige luizensoorten kan zelfs bloedarmoede ontstaan. Je hebt twee soorten luizen: de bloedzuigende (die tref je vooral in de manen en in de staart aan) en de bijtende luizen (vooral te vinden op de romp: borst en buik). Met het blote oog kun je de luizen en neten (eitjes van luizen) makkelijk zien, eventueel onder de microscoop (zie foto boven). De behandeling bestaat uit wassen met produkten (ectoparasitica) zoals Sebacil of vlooienshampoo bij de hond (zie onder schurft). Vergeet daarbij niet de omgeving (dekens, etc.) maar ook de andere paarden die eventueel op stal staan te behandelen. Herhaal de behandeling na 10-14 dagen omdat de neten niet doodgaan van de gebruikte middelen. Sommigen menen goede ervaringen te hebben met het voeren van knoflook aan het paard of het wassen met allerlei andere middeltjes. Bedenk daarbij dat de luizen daar meestal niet van dood gaan, maar zich hooguit (tijdelijk) verplaatsen. Voorop staat natuurlijk het goed controleren op luis wanneer je pony of paard een dikke vacht hebben.
Teken Doorgaans zie je bij infecties met teken geen huidproblemen, maar wel kunnen teken ziekten overbrengen, zoals ziekte van Lyme. Dit kan o.a. kreupelheid geven. Zie onder ' tekenziekten '.
Links: de gelige eitjes op het been van een paard Rechts: Gasterophilus-larven in het maagdarmslimvlies van een paard
Dit is niet echt een huidziekte. Het paardehorzel (Gasterophilus) -vrouwtje legt in de zomer gelige eitjes op de haren van de manen, van de schouder, van de onderbenen en van de flanken. Het paard likt de larven uit de eieren op en na een trektocht komen de larven uiteindelijk in de maag terecht en hechten zich vast aan het maag- en darmslijmvlies. Dieren kunnen er door vermageren. Volwassen horzels veroorzaken onrust bij het paard. De eitjes zijn moeilijk te verwijderen van de huid, de larven krijg je redelijk goed weg met een antiparasitair wasmiddel. De larven kunnen in november, wanneer ze in de maag zitten worden bestreden met wormpasta's die ivermectine bevatten.
Heel zelden komen nog andere horzellarven een rol bij paarden, zoals runderhorzellarven (Hypoderma bovis). Deze kunnen horzelbulten veroorzaken. De trektocht van deze larven eindigt onder de rughuid. Daar boort het larfje een gaatje in de huid (ademopening) en verlaat hierdoor na enige tijd het lichaam. Vaak sterven de larven bij het paard af onder de rughuid. Die larven onder de rughuid kunnen aanleiding geven tot 0,5 tot 2 cm grote knobbeltjes die pijnlijk zijn, redelijk zacht en vaak een gaatje (de ademopening) hebben. Door de intensieve bestrijding van runderhorzel bij rundvee in ons land zie je deze aandoening gelukkig nauwelijks meer.
Parafilariose ("bloed zweten", "zomerbloeden") Dit wordt overgebracht door bloedzuigende insecten, waarbij larven in de huid worden gebracht. je ziet het vooral in de zomer, maar het komt in Nederland eigenlijk alleen voor bij importpaarden. Het paard heeft jeuk, is onrustig en je kunt soms erwtgrote knobbeltjes zien, die openbarsten waarna er druppels bloed uitkomen met daarin de eitjes en de larfjes.
NIET-INFECTIEUZE HUIDAANDOENINGEN BIJ HET PAARD
Aangeboren afwijkingen Er is aan aantal aangeboren huidaandoeningen die je bij het veulen kunt tegenkomen, zoals albinisme (stoornis in de pigmentvorming in huid, haren, ogen en hoeven), aangeboren kaalheid (maar wel een intacte huid) of het ontbreken van delen van de huid, bijvoorbeeld op de onderbenen en/of het hoofd. Ook ontbreken in dat laatste geval wel eens delen van het slijmvlies in de mond en in de slokdarm. Het zal duidelijk zijn dat er geen therapie is en dat euthanasie vaak verstandiger is.
Hierbij zie je verdikkingen in de huid ten gevolge van oedeem. Urticaria noemt men die (urtica=brandnetel). Soms verdwijnen ze heel snel (binnen enkele minuten), soms duurt het veel langer. Soms zijn het kleine bultjes, andere keren vloeien ze samen tot grotere 'kwaddels' (zie foto's).
Oorzaken Uitwendige oorzaken: Insektenbeten (speeksel, zoals bij staart- en maneneczeem), brandnetels, geneesmiddelen of chemische stoffen. Ook bij paarden is atopie bekend. Inwendige oorzaken: sommige voeders of geneesmiddelen, maagdarminfecties, infectieziekten of bloedtransfusies. Je ziet ook wel eens ' haverbultjes ': kleine bultjes op de halsvlakte en soms ook elders op het lichaam, waarvan nogal eens wordt vermoed dat de oorzaak in de voeding is gelegen. Maar dat is nog maar zeer de vraag.
Symptomen De oedeemplekken kunnen heel klein zijn (je ziet hooguit van opstaande haren) tot hele grote verhevenheden. Aanvankelijk zijn ze rond, maar later kunnen allerlei vormen ontstaan. Je herkent ze dooradt je er, net als in een pakje boter, putjes in kunt drukken. Meestal is er geen jeuk. Als ze lang blijven bestaan zie je nog wel eens dat ze gaan 'lekken' en door indrogen krijg je dan korsten die aan de haren vastklitten. Uiteindelijk kunnen er soms huidontstekingen ontstaan die wel eens wat jeuk kunnen geven.
Behandeling Meestal gaat het vanzelf over binnen enkele uren of dagen, en is een behandeling dus niet nodig. Soms versnelt het toedienen van corticosteroïden het herstel. Belangrijk, maar niet makkelijk, is het opsporen van de oorzaak en deze te verwijderen. Bij haverbultjes moet je het rantsoen aanpassen.
Hierover staat in eenaparte paginain deze website veel meer en wordt uitgebreid ingegaan op de oorzaken, de behandeling en de preventie. Wil je meer weten over staart- en maneneczeem? Deze pagina van de Animal Science Group in Wageningen houd je op de hoogte van het laatste nieuws en onderzoeksresultaten over deze huidaandoening.
Mok Ook hieraan is eenaparte paginain deze website gewijd, waarin uitgebreid wordt ingegaan op de oorzaken, de behandeling en de preventie.
Zadeleczeem De oorzaak is een verhoogde gevoeligheid van het paard in combinatie met onvoldoende hygiëne. Door zweet en vuil tussen de huid en het zadel ontstaat er irritatie, waarbij bacteriën een rol gaan spelen. Verwar dit niet met zadeldruk (zie onderaan onder 'tenslotte'). Je ziet het nogal eens bij dieren die enige tijd niet zijn gebruikt en dan plotseling weer volop aan het werk moeten, en bij dieren die op de zadelplek geschoren zijn. In feite is het een vorm van contactdermatitis . De verschijnselen lijken wel wat op Dermatophilose (zie onder 'infectieuze huidaandoeningen' bovenaan deze pagina).
Behandeling Rust (dus geen zadel op) en hygiëne. Wassen met betadine-shampoo en (in ernstige gevallen) antibiotica.
Voorkómen Was de zadelplaats na het rijden grondig en droog het vervolgens goed met een schone handdoek. Gebruik elke dag een schoon zadeldek of een schone kant van een wollen deken.
Urineus eczeem Dit tref je soms bij merries met verlammingen van de urineblaas aan de achterbenen, zoals je dit kunt tegenkomen bij ataxie als gevolg van de Cauda Equina- neuritis. Cauda Equina is latijn voor 'paardenstaart'. Zo heet het laatste deel van het ruggemerg. De urine komt niet meer met een straal naar buiten, maar loopt over de binnenkant van de achterbenen en veroorzaakt daarbij eczeem. In feite is dit ook weer een contactdermatitis .
Ook kun je huidproblemen zien bij paarden (vooral veulens) met langdurige diarree wanneer de huid van de achterhand niet regelmatig wordt gereinigd.. Je kunt het beste de binnenkant van de achterbenen insmeren met vaseline.
Een pony met ernstige haaruitval over het gehele lichaam
Hieronder wordt verstaan abnormale haaruitval waarbij de huid geen zichtbare verwondingen vertoont. De manen en de staart blijven doorgaans onaangetast. De oorzaken zijn helaas onbekend. Je kunt denken aan langdurige ziektes, hoge koorts, hormonale stoornissen en tekorten in het rantsoen. De behandeling is onbekend, maar bij de meeste paarden zie je de haren na enkele maanden weer terugkomen, maar die zijn dan vaak wel lichter van kleur. Als je toch wat wilt doen, dan zou je biotine kunnen geven. Bij veel meer op deze pagina genoemde huidaandoeningen is er lokaal ook wat kaalheid, maar daarbij is niet alleen verlies van haren, maar tevens beschadiging van de huid.
Zonnebrand (mummificatie van de witte huid, eczema solare, foto-sensibiliteit) Er zijn stoffen die na opname de huid onveranderd bereiken en daar reageren met bepaalde golflengtes uit het zonlicht. Die stoffen kunnen aanwezig zijn in bepaalde planten (boekweit, klavers, lucerne, sommige koolsoorten, etc.) en in chemicaliën (bepaalde medicijnen). Je ziet het meer bij dieren in de weide dan op stal. Bij paarden met leveraandoeningen kun je het vaker aantreffen. Alleen de ongepigmenteerde huiddelen zijn aangetast; het zal dus duidelijk zijn dat je het niet bij Friezen ziet. 'Gewone zonnebrand' (op niet-gepigmenteerde of dunne onbehaarde huiddelen) door te lang in de zon lopen zie je ook wel eens, maar is dus iets anders dan de hier bedoelde foto-sensibiliteit. Van dat laatste zie je hieronder een foto.
Dit paard heeft te lang in de zon gestaan
Symptomen In het begin tref je een warme, pijnlijke en te rode (witte) huid aan. Daarna treedt er oedeem op en soms jeuk. In ernstiger gevallen blaarvorming met verval van huidweefsel en vervellen. Bacteriën voelen zich hier heel prettig in en aansluitend kan er ook een huidontsteking ontstaan.
Diagnose De verschijnselen zijn vaak erg duidelijk. Aanvullend onderzoek van de lever (bloedonderzoek, biopsie) is belangrijk omdat de lever immers een rol kan spelen.
Behandeling Opstallen. Aangetaste huiddelen insmeren met een verzachtende en invettende zalf, bijvoorbeeld levertraanzalf. Als het mogelijk is de oorzaken opsporen en vermijden. Bij ernstige aantasting en ontstekingen van de huid zijn antibiotica en/of pijnstllers gewenst.
Dit is één van de meest voorkomende huidaandoeningen bij het paard met 'bulten' onder de huid. Ze kunnen overal op het lichaam aanwezig zijn, maar met name op de rug, de schoft en de hals. Het paard heeft er weinig of geen last van en doorgaans is er ook geen jeuk. De oorzaak is onbekend, ofschoon wordt gedacht aan een allergie voor insektenbeten. Misschien dat je het daarom ook vaker in de warme jaargetijden ziet. Een behandeling is niet nodig (waarschijnlijk zelfs het beste), maar bij heel veel bulten kunnen corticosteroiden een gunstig effect hebben.
Melanomen rond de anus bij een pony (links), een melanoom onder het oor (midden) en een tumor van het derde ooglid (rechts)
Onder 'infectieuze huidaandoeningen' zijn sarcoïden en wratten al beschreven. Een derde belangrijke huidtumor bij het paard is het melanoom. Dit zie je voornamelijk bij paarden met weinig pigment (witte, grijze, bonte paarden en bij veranderlijke schimmels). Een melanoom van de huid is een vorm van huidkanker die uitgaat van de pigmentcellen (melanocyten), die overal in de huid voorkomen. Meestal zijn ze goedaardig en tref je ze aan rond de anus, achter en onder de oren, aan de oogleden, op de benen en rond de geslachtsdelen en de anus. Het zijn in de aanvang kleine bruine tot zwarte knobbeltjes. Soms jaren later gaan ze groeien waarbij de huid die er op ligt kan gaan ontsteken. Soms zijn ze ook wel eens kwaadaardig en zaaien dan snel uit. De behandeling bestaat uit operatieve verwijdering of bevriezen. In de literatuur worden ook gunstige resultaten beschreven met Cimetidine (dat is een maagzuurremmer voor de behandeling van maagzweren ) Daarnaast komen er ook nog andere huidtumoren voor bij het paard. TENSLOTTE: Trauma Soms worden huidaandoeningen veroorzaakt door trauma (doorliggen, drukkingen van zadel of tuig, verbrandingen, contact met chemische stoffen, schuringen (schuren van een touw) en door zonlicht. Zadeldruk is pijnlijk bij paarden en ze zullen dan ook reageren als je bijvoorbeeld een zadel oplegt of als je ze op die plekken poetst. Het kan ontstaan als het zadel niet goed past, verkeerd ligt of heen en weer schuift. De behandelingen zijn gericht op het wegnemen van de oorzaak en daarnaast bepaalde zalven en wassingen. Overleg daarover met uw dierenarts. Soms zijn antibiotica en/of pijnstllers geïndiceerd. Ook door verwondingen kan een huid flink zijn aangetast. Daarover lees je hier meer.
Ziekte van Cushing Bij de ziekte van Cushing zie je lang krullend haar bij het paard (zie foto hieronder), maar dit is geen huidziekte.
Zadeldruk op de rug van een paard (links) en Ziekte van Cushing bij een paard (rechts)
Pigmentveranderingen Vitiligo bij een vrouw (links) en bij een haflinger (de witte plekjes voor het zadel)
Dan zijn er nog pigmentverstoringen door drukkingen, sommige huidziekten of aangeboren oorzaken. Zo zie je af en toe vitiligo: dat is een verlies van pigment waarbij je kleine (0,5-1 cm grote) gedepigmenteerde plekjes ziet, vooral op de lippen, neus, oogleden, rond anus en geslachtsdelen en elders. Er is geen behandeling en de aandoening heeft alleen cosmetische betekenis. Vitiligo komt ook bij de mens voor: een bekend voorbeeld is Michael Jackson.
Seborroe Soms zie je seborroe. Hierbij is er een afwijkende verhoorning van de huid en overmatige produktie van talg wat tussen de haren blijft zitten. Meestal zie je het maar op enkele plekken op de huid, zelden over het gehele lichaam. De oorzaken kunnen hormonaal zijn, maar ook klimaatveranderingen, rantsoen en bepaalde ziekten kunnen (primaire) seborroe geven. Ook zie je seborroe nogal eens samengaan met de andere op deze pagina beschreven aandoeningen (secundair dus), zoals bijvoorbeeld bij dermatophilose. Er zijn twee vormen: droge en vette seborroe. Bij de droge vorm zie je een droge schilferige huid met kleine schilfertjes. Bij de vette (natte) vorm zie je, omdat er ook vet vrijkomt, ook geelbruine vettige korsten ontstaan waarin de haren vastklitten. Deze laatste gaat nogal eens gepaard met ontstekingen.
De behandeling bestaat uit het opsporen en wegnemen van de primaire oorzaak (bv. staart- en maneneczeem), scheren en wassen met bepaalde shampoo's. Helaas zijn de resultaten nogal eens matig en wordt de aandoening chronisch. Elke irritatie geeft weer een toename van de schilfering en talgproduktie, dus irriteer de huid zo min mogelijk.
Auto-immuunziekten Tenslotte zijn er nog bepaalde auto-immuunziekten die resulteren in huidaandoeningen. Hierbij worden antistoffen gevormd tegen huidcellen van het paard. Een voorbeeld is pemphigus.
Aanvullend onderzoek
Hier wordt een biopt genomen van de huid
Een enkele keer is een biopt van de huid nodig om de exacte diagnose te stellen. Dat gaat heel eenvoudig: met een soort 'appelboortje' wordt een heel klein stukje huid weggenomen en opgestuurd naar een laboratorium. Vooraf wordt de plek niet geschoren, omdat anders voor het onderzoek belangrijke oppervlakkige lagen van de huid zouden kunnen worden 'weggeschaafd'. Wel wordt de plek licht gewassen. Meestal hoeft het wondje niet te worden gehecht: het geneest doorgaans heel snel zonder een litteken achter te laten.
mailgroep huisdieren
