Hallo bezoeker,
welkom op het blog van de Mailgroep Huisdieren, een hechte groep Dierenvrienden-SeniorenNetters, die er zijn voor, door en met elkaar.
Op dit blog kunnen jullie kennismaken met onze dieren, tips vinden over de verzorging en de gezondheid van de dieren, dierengedichten en dierenartikels lezen, werkjes in verband met dieren bekijken, enz.
Veel kijk- en leesplezier!
24-09-2009
En plots zag hij kleuren
En plots zag hij kleuren
vrijdag 18 september 2009
Primeur: experts helpen doodskopaapje met gentherapie van kleurenblindheid af
Het voorheen kleurenblinde doodskopaapje Dalton kan rood weer van groen onderscheiden. Het linkerbeeld is digitaal bewerkt, om aan te geven hoe een kleurenblinde aap of mens het ongeveer zou zien.
Amerikaanse wetenschappers hebben kleurenblinde aapjes opnieuw kleuren doen herkennen door een genetisch gemanipuleerd virus in hun ogen te spuiten. Volgens specialisten dé doorbraak om ook bij de mens kleurenblindheid te bestrijden.
Kleurenblindheid bestaat in vele vormen. De meeste zijn erfelijk en worden veroorzaakt door een of meerdere genen op het X-geslachtschromosoom. Dat verklaart meteen waarom veel meer mannen dan vrouwen kleurenblind zijn. Vrouwen kunnen wel drager zijn van de defecte genen maar zijn daarom zelf niet kleurenblind. Bij kleurenblindheid programmeren de betrokken genen receptoren in de drie soorten kegeltjes in ons netvlies waarmee we de hoofdkleuren rood, groen en blauw en alle tinten daartussen onderscheiden. De meest voorkomende vorm van daltonisme is rood-groen kleurenblindheid, het niet (goed) kunnen onderscheiden van rode en groene tinten. De afwijking treft tot een op de twaalf mannen, tegen slechts één op de 230 vrouwen.
Aan de universiteit van Seattle experimenteerde onderzoeker Jay Neitz met doodskopaapjes, een apensoort uit Latijns-Amerika waarbij álle mannetjes rood-groen kleurenblind zijn, in tegenstelling tot de vrouwtjes. Neitz werkte met twee vrouwtjes en vier kleurenblinde mannenaapjes. Hij trainde hen een jaar lang in het kijken naar kleuren en plaatste de dieren tegenover een wand met kleurvlekken in een achtergrond van gelijkaardige grijze vlekken. Telkens de aapjes de kleurvlekken aanraakten, werden ze beloond met voedsel. De mannetjes waren daartoe niet in staat: zij zagen alleen grijstinten.
Neitz entte daarop in het netvlies van twee blinde aapjes, Dalton en Sam, het gen dat de rood-groene receptoren in het netvlies van mensen programmeert. Hij deed dat door een virus genetisch te manipuleren met dat menselijke gen en dat virus vervolgens in te spuiten in de ogen van de aapjes, in de vage hoop dat het virus zich zou vermenigvuldigen en het menselijke gen zou overdragen op de aapjes.
Wat bleek? Na vijf maanden herkenden Dalton en Sam de kleurenvlekken even goed als de vrouwtjes. Twee jaar later zien de twee aapjes nog steeds perfect kleuren. De niet-behandelde aapjes bleven kleurenblind. Neitz zelf is stomverbaasd over het spectaculaire resultaat.
Ook oogspecialisten reageren vol verbazing. 'Wonderlijk slim', zegt Bevil Conway van een hoog aangeschreven oogkliniek in Massachusetts. 'Wij namen aan dat kleurenzicht een vreselijk gecompliceerd systeem in onze hersenen vereist. Blijkbaar passen onze hersenen zich soepel aan aan nieuwe, nooit eerder beleefde oogsignalen'.
Daarop luidt de hamvraag: opent dit de weg naar gentherapie voor kleurenblinde mensen? Het antwoord van de specialisten is: ja, op middellange termijn. Het inspuiten van genetisch gemanipuleerde virussen in het oogvlies wordt nu al klinisch getest op mensen, weliswaar met andere genen. 'Het gaat kennelijk om een veilige techniek', stelt Neitz vast. 'Dat is van cruciaal belang. Kleurenblinden hebben doorgaans een goed zicht en zullen dat niet in de weegschaal gooien om kleuren te kunnen zien. Het zal nog even duren voor we alle risico's hebben uitgebannen.'
In het Institute of Greatly Endangered and Rare Species, een instelling in South Carolina (VS) waar zeldzame en bedreigde diersoorten worden bestudeerd en gefokt, waren de voorbije dagen ontroerende beeldjes te zien. Een volwassen vrouwtjeschimpansee ontfermde er zich over een poemawelpje. Wetenschappers bestuderen er onder meer hoe de chimpansee, Anjana (5), gewoontes van andere dieren en van mensen kan overnemen. Zo heeft het dier de voorbije jaren al 'zorg' gedragen voor twee babytijgers, een luipaardje en leeuwenwelpjes. Momenteel ontfermt Anjana zich over het poemawelpje Sierra, een weesje. In South Carolina weten ze dat die liefde niet blijft duren. Als het welpje te groot wordt, moet ze bij de adoptiemoeder worden weggehaald.
Agressie van mannen tegen vrouwen is normaal bij chimpansees. De dames lijden daaronder, maar hebben blijkbaar weinig keus. Want ze hebben het vaakst seks met de mannen van wie ze de meeste klappen krijgen.
Eind vorig jaar kwamen ze al in het nieuws met de ontdekking dat chimpanseemannen oudere vrouwtjes aantrekkelijker vinden dan jonge. Nu publiceren Martin Muller en collegas van twee Amerikaanse universiteiten weer een opzienbarende uitkomst van hun apenonderzoek. Vrouwenmishandeling gaat bij chimpansees hand in hand met seks. Geweld loont blijkbaar, stellen de antropologen in het vakblad Proceedings of the Royal Society B.
Het was geen gemakkelijk onderzoek, daar in het tropische bos. Ruziemakende chimpansees lokaliseren is nog niet eens zo heel moeilijk, want ze krijsen er luid bij en voeren vaak een hele show op met losgerukte takken en rechtopstaande haren. Maar als je dat systematisch in kaart wilt brengen, ben je wel even bezig. De onderzoekers gebruikten de gegevens van tien jaar gedragsobservaties onder de chimps in het Oegandese Kibale National Park.
Ze wilden weten of de agressie van mannetjes tegen vrouwtjes een vorm van seksuele dwang is. Als dat zo is, moet je dit aan drie dingen kunnen zien, schrijven ze. De vruchtbaarste vrouwen zullen het hevigst belaagd worden, de meest belaagde vrouwen zullen het vaakst paren en de mannetjes zullen vooral paren met de vrouwen die vaakst het slachtoffer zijn van hun agressie. Allemaal voorspellingen die goed te toetsen zijn.
En het klopt ook allemaal, stellen Muller en zijn medewerkers. Chimpanseedames die nog nooit moeder zijn geworden, zijn minder vruchtbaar. Ze worden gemiddeld pas na ruim duizend paringen zwanger, terwijl dat getal na het eerste kind onder de vijfhonderd ligt. Mannen doen het liever met zon ervaren vrouwtje. En die dames worden ook veel vaker het slachtoffer van geweld, zoals voorspeld.
De ervaren chimpanseevrouwen zijn het aantrekkelijkst voor de mannen als ze in hun vruchtbare periode zijn, wat goed te zien is aan hun gezwollen achterwerk. Dat is precies de periode waarin ze het meest worden geslagen en bedreigd, blijkt uit de observaties. Er was bovendien een duidelijk verband tussen agressie en paringen. Hoe meer er binnen een tweetal werd geslagen, hoe meer seks ze met elkaar hadden. De rang van het mannetje in de groep maakte daarbij niet uit, dus het was niet zo dat dominantie de achterliggende oorzaak van zowel slaag als seks was.
Je zou kunnen denken dat de ruzies een bijproduct zijn van het feit dat mannen nu eenmaal vaker en langer rondhangen bij een vruchtbaar vrouwtje. Maar die vlieger gaat niet op, aldus de onderzoekers. Het verband tussen gewelddadigheden en paringen blijft namelijk ook in stand als de duur van het samenzijn erin wordt verrekend.
Is het nu zo dat de vrouwen zelf kiezen voor een agressieve sekspartner, of zijn ze echt het slachtoffer van seksueel geweld? Het laatste, menen de onderzoekers. Ze baseren zich daarbij op stresshormonen, te meten in de urine van de apen. Om dat te kunnen doen, hebben veldonderzoekers zeven jaar lang klaargestaan met een plastic zak aan een twee meter lange stok, om die in de stroom te houden wanneer een chimpanseedame vanaf een tak omlaag plaste. Waren ze te laat, dan konden ze nog wat vocht van het onderliggende bladerdek in een pipet opzuigen, hoewel dat natuurlijk minder trefzeker was.
Vrouwelijke chimpansees met kinderen hadden duidelijk meer stress in hun vruchtbare periode, wanneer ze veel geweld over zich heen kregen, dan daarbuiten. In de urine van kinderloze seksegenoten was zon piek niet te vinden. Keihard bewijs is het niet, maar het is wel een aanwijzing dat de dames zich niet voor hun lol laten molesteren.
Waarom gaan ze er dan niet met één mannetje vandoor tijdens hun vruchtbaarheidspiek? Die zou dan zonder geweld aan zijn trekken kunnen komen, en het vrouwtje heeft verder van niemand last. Het antwoord is al bekend uit eerdere onderzoeken. Chimpanseevrouwen kunnen het maar beter met veel mannen doen, omdat daardoor onduidelijk is wie de vader is van het kroost. Zo beschermen ze hun kind tegen geweld van diezelfde mannen, die niet graag hun eigen kind doodslaan. Desondanks blijft kindermoord een belangrijk risico in een chimpanseekolonie, schrijven de onderzoekers.
Al met al geeft dit onderzoek niet bepaald een romantisch beeld van het leven van de Oegandese chimps. Wat zegt dit nu over het liefdesleven der mensen? De onderzoekers laten zich daar niet over uit. Maar wie kent niet de uitdrukking meisjes plagen is kusjes vragen?
Chimpanseemannetjes kunnen maar beter een stuk vlees meebrengen wanneer ze seks willen. Vrouwelijke chimpansees paren namelijk vaker met soortgenoten die op regelmatige basis hun buit met hen delen, dan met soortgenoten die dat niet doen.
Dat melden primatenkenners van het Max Planck Instituut in Leipzig aan het Amerikaanse vakblad "PLoS ONE". De auteurs Cristina M. Gomes en Christophe Boesh hebben de chimpansees van het Tai nationale park in Ivoorkust in totaal 3.000 uren geobserveerd.
Mannelijke chimpansees die hun buit delen hebben twee keer zoveel partners als chimpansees die dat niet doen. "Vrouwelijke chimpansees die niet in staat zijn om zelf te jagen kunnen zo calorieën opnemen zonder dat ze te veel energie te verbruiken", aldus Gomes.
Goede indruk
Schotse onderzoekers in het West-Afrikaanse Guinea hebben ook waargenomen dat wilde chimpansees begeerde vruchten uit velden en tuinen stelen om ze als geschenk te geven aan vrouwelijke chimpansees in de hoop om zo een goede indruk te maken. Op deze manier kunnen de mannetjes zich zelfs meer voortplanten dan de leider van de groep.
mailgroep huisdieren
