Met de intrigerende titel: Wat als de hoofdrolspelers van de klimaatverandering
.. koeien, varkens en kippen zijn? werd onlangs een stuk gepubliceerd in World Watch (uitgave van het World Watch Institute, november/december 2009). Het is geschreven door de onderzoekers Robert Goodland en Jeff Anhang. Zij komen met het bijna ongelofelijke nieuws dat de bijdrage van vlees en zuivel aan het mondiale klimaatprobleem niet 18% is, maar wel 51%! Als dat echt zo is, dan zou het noodzakelijk zijn flink het mes in die sector te zetten, en natuurlijk ook in onze consumptie.
Goodland en Anhang hebben eerder onderzoek op dit gebied kritisch bekeken en ontdekten dat er diverse onderdelen van de ketens van vlees en zuivel over het hoofd zijn gezien en dat andere aspecten nog ondergewaardeerd zijn. Bijvoorbeeld de uitademing van methaan door de beesten blijkt een grote factor te zijn. Maar ook zaken als de koeling van de producten, de extra energie voor de bereiding van vlees en het medicijngebruik voor de dieren, waren aanvankelijk niet meegeteld. De onderzoekers komen tot de conclusie dat alle koeien, varkens en kippen samen voor meer dan de helft verantwoordelijk zijn van de klimaatverandering!
Meer argumenten
Al zeker 35 jaar zijn er in Nederland en wereldwijd acties rond de consumptie van (te) veel vlees, onder andere door De Kleine Aarde, Lekker/Wakker Dier en Milieudefensie. Naast de argumenten dierenwelzijn en gezondheid speelden vooral de eiwitverliezen, het wereldvoedselvraagstuk en de miljoenen hectares veevoer in ontwikkelingslanden (ten koste van oerwoud) daarbij een belangrijke rol. Later kwamen daar de waterverspilling en -vervuiling, de mestoverschotten en de klimaatgassen bij, met name methaan, dat een extra groot effect heeft op de klimaatverandering, wel 23 tot 25 keer sterker dan CO2.
In 2006 bracht de FAO (de Food and Agriculture Organization van de Verenigde Naties) het rapport Livestocks Long Shadow uit dat opzien baarde. Daarin werd uiteengezet dat de productie van vlees en zuivel op aarde verantwoordelijk is voor 18% van de versnelde klimaatverandering. Die 18% is al veel, zeker als je het vergelijkt met de bijdrage van het verkeer, namelijk 13.5%. De film Meat the Truth van Marianne Thieme is geheel gebaseerd op dat rapport. In de film wordt de nadruk gelegd op vlees, waardoor de spotlights niet op zuivelproducten gericht werden, terwijl we daar meer kilos van consumeren dan van vlees. Vooral kaas heeft een relatief grote voetafdruk.
Mede door alle commotie rond de genoemde film, werden er verwoede pogingen gedaan af te dingen op die 18% en voor de Nederlandse situatie kwam een onderzoeker enkele procenten lager uit. Maar de essentie van het FAO-rapport is overeind gebleven. Mede daardoor roepen ook steeds meer politieke partijen en grote organisaties, zoals Oxfam/Novib en het Wereld Natuur Fonds, op minder dierlijke producten te gebruiken.
Geen dure infrastructuur
Ook op de 51% uit dit nieuwe onderzoek zal ongetwijfeld afgedongen worden. De belangen zijn groot, en het is voor velen geen prettig nieuws. Maar al zou het 45% zijn, of 40%, dan nog vraagt dit onderdeel van het klimaatprobleem toch veel meer aandacht dan tot nu toe het geval is. En naast vlees gaat het dus uitdrukkelijk ook over zuivel; dat wordt nog te vaak vergeten! Er zal een nationaal en lokaal voedselbeleid gevoerd moeten worden, met dalende vlees- en zuivelbudgetten per persoon. Een halvering van de vlees- en zuivel-consumptie zou in Europa in principe geen probleem zijn qua gezondheid, zelfs integendeel: van beide eten we nu ruwweg 50% te veel. En voor deze verandering is geen dure infrastructuur nodig; wel heel goede communicatie, samen met bijvoorbeeld de supermarken. Want, net zoals met wind- en zonne-energie het geval is, liggen de oplossingen gelukkig al op de plank, en in dit geval in de schappen van de biologische winkels en de supermarkten. De laatste jaren zijn er vele lekkere plantaardige vervangers voor vlees op de markt gekomen, en vele recepten doen de ronde waarin je het vlees niet meer mist.
Klimaat-chaos
Er is haast geboden. De klimaatveranderingen gaan (veel) sneller dan zelfs de klimaatdeskundigen hebben kunnen voorzien. Al vele klimaatrampen vinden plaats. Daarom wordt tegenwoordig in plaats van klimaatverandering de term klimaat-chaos gebruikt. Zie bijvoorbeeld de orkanen, stormen en overstromingen die de laatste maanden de Filipijnen teisterden. Samen met andere dramas vallen er nu gemiddeld al 300.000 doden per jaar door de chaos die het veranderde klimaat veroorzaakt, zoals via een rapport van het Global Humanitarian Forum bekend werd. En per jaar is er nu gemiddeld $125 miljard schade, oplopend naar gemiddeld $325 miljard schade per jaar in 2030.
De twee onderzoekers van het artikel in World Watch - Robert Goodland en Jeff Anhang zijn niet de eerste de besten. Beiden zijn milieukundigen, de eerste was voorheen en de tweede is nu nog verbonden aan de World Bank Group.
Het artikel ''Livestock and Climate Change. What if the key actors in climate change are ... cows, pigs and chickens? is te vinden op: www.worldwatch.org > in World Watch Magazine.
Jan Juffermans - November 2009