Metamorfose bij amfibieën

Amfibieën lijken op de afstammelingen van de eerste ongewervelde dieren die het water verlieten om op land te gaan leven. De levensloop van een amfibie is een mooi voorbeeld van dit evolutionaire proces. Na de larvefase in het water onderdgaat hij radicale veranderingen in de overgang tot een volwassen dier. Dit proces heet gedaanteverwisseling of metamorfose.
De 4750 bekende amfibiesoorten worden verdeeld in drie ondersoorten : salamanderachtigen, kikvorsachtigen en de wormsalamanders. Alle doorlopen op enig moment in hun leven een metamorfose, die bestaat uit een eifase, een in het water doorgebrachte larvefase en een leven als volwassene op land. Kikkers en padden doorlopen de meest drastische metamorfose. De larven van de gewone Europese kikker bijvoorbeeld zijn compleet anders dan de volwassen kikkers, zowel in- als uitwendig. Bij wormsalamanders en watersalamanders verloopt het proces wat minder opvallend. Maar bij alle drie de ondersoorten komen uitzonderingen voor. Sommige soorten leven helemaal op het land, andere blijven altijd in het water. De meeste hebben zich op de één of andere manier aan hun omgeving aangepast.
Kikkers en padden brengen één tot drie maanden in het water door als larven. De dikkopjes van de gewone pad hebben externe kieuwen zoals vissen, ogen zonder oogleden en een hoornachtige bek met een tandachtige structuur erin. Hun grote staarten hebben vinnen en de aanzet van achterpoten is zichtbaar. Als het dikkopje zich tot volwassen dier ontwikkelt (zie foto) ondergaat hij dramatische veranderingen waardoor hij op het land kan leven, eten en zich kan voortbewegen. Zijn achterpoten groeien en er komen voorpoten te voorschijn. Hij ontwikkelt kaken, tanden en een tong evenals oogleden en longen. De staart wordt in het lichaam opgenomen en zijn huid verandert. Hij ontwikkelt een maag en ingewanden om van plantaardig voedsel over te kunnen gaan op het eten van vlees. Deze metamorfose wordt geregeld door hormonen.
Het proces van de metamorfose verloopt niet bij alle amfibieën hetzelfde. Bij de meeste, zoals de roodrugsalamander, leven de larven in het water en de volwassen dieren op het land. De Chinese reuzensalamander echter leeft volledig in het water terwijl andere soorten zoals de vuursalamander juist helemaal op het land leven. De larven van een salamander hebben bijna altijd kieuwen, ogen zonder oogleden en een lang lijf. De staart is plat met rug- en buikvinnen en er is vaak een aanzet te zien waar later voorpoten zullen groeien.
Er zijn een aantal factoren die beïnvloeden hoe lang de larveperiode duurt, zoals lage temperaturen, gebrek aan voedsel en droogte. Bij de meeste kikkers en padden is deze fase één tot drie maanden lang. In droge omstandigheden kan dit soms echter beperkt blijven tot maar een paar dagen. De woestijnkikker heeft slechts acht dagen als larve voordat hij verandert in een volwassen kikker.