Kent U de wijk Groenenhoek (Berchem)

De wijk Groenenhoek bevindt zich in Antwerpen extra-muros buiten de ring.Ze ligt rechts en links van de hoofdstraat,de Diksmuidelaan,die loopt van de Borsbeekbrug(ring) tot aan de Luchthaven Deurne.Het grootste gedeelte van de wijk behoort bij het district Berchem, ongeveer een derde bij het district Borgerhout.
De wijk is dicht bevolkt,ruwweg geschat zijn eer 20.000 Groenenhoekenaars,het aantal inwoners van een doorsnee-provinciestad.
Typisch voor de wijk is dat ze 85 jaar geleden nog niet bestond.
De groei van de wijk Groenenhoek.
Groenenhoek 1920:een zestal boerderijen met hun bijgebouwen,velden en weiden. Daartussen kronkelt een aardeweg,de Helderstraat,van de huidige Troyentenhoflaan naarDen Helder(nu Potvlietlaan) Verder zijn er slechts los-verspreide gebouwen.
-In 1910 wordt de monumentale Huize Groenenhoek gebouwd door Kunstschilder Joris Nauwelaerts.
-Op de kruising van de toenmalige Helderstraat (nu Diksmuidelaan) met de Leemstraat(nu Gitschotellei) verrrijst rond dezelfde tijd de toen ultra moderne tramloods(nu trammuseum.)
-Bij de kruising van de straten staan ook enkele burgerhuizen en een Café.
over het onstaan en de snelle ontwikkeling van de wijk verschenen reeds talrijke  bijdragen.
Vanaf november 1920 wordt er volgens planning gebouwd.
Het stratenplan voor de toekomstige wijk wordt in de gemeente raad van 16 September 1921 volledig vastgelegd en alle straatnamen worden meteen ingevuld.Maar de meeste straten worden geleidelijk en pas vele jaren later werkelijk aangelegd en bebouwd.Zo ontstaan de edelgesteenden straten,de frontgemeenten  namen en de wijk van de Romeinse godenwereld.
De gronden van één boerderij worden grotendeels aangekocht door de abdij van Averbode die er in 1923  de parochie van het Heilig-sacrament sticht met daarbij nodige gebouwen:kerk,pastorij,scholen,gildenhuis.....
Een groot gedeelte van het nieuwe woongebied wordt opgevat als sociale woongelegenheid voor grote arbeidersgezinnen.Typisch hierbij zijn de 137 huizen van de eerste tuinwijk,daarna de nog veel meer uitgebreide tweede tuinwijk.Na wereldoorlog II  koimen er in snel tempo nog vele sociale woningen tussen de Diksmuidelaan en Saffierstraat.
Ook de gronden van de vroegere Gitsschotelvelden worden deels voor dat zelfde doel gebruikt.Langs de Ring komt nog zo'n wijk en tussen de twee  spoorwegen,rond het Binnenplein,een mix van sociale woningen in laag en hoogbouw.
Een kaart groenenhoek kan op dat gebied verrassend ingekleurd worden.De overige straten werden door gewone kopers in bouw gebracht;
Nu in de jaren  van 2000 zal men niet veel bouwgronden meer vinden.
De inwoners kwamen van overal.
In de jaren'20 zijn er veel gegadigden voor de te bouwen en te huren huizen.De mensen stromen toe naar waar voorheen slechts veld en wei was.
Vanwaar?
Van overal.Slechts afstammelingen uit de zes boerderijen en de enkele verspreide huizen kunnen zich nog inheems noemen.
Een grote groep komt uit oud-Berchem en uit andere buurtgemeenten,vooral Borgerhout en Deurne.Daar is immers net als in Berchem na wereldoorlog I  echt plaatsgebrek.Het stadscentrum volgt en dikwijls na een verblijf in Antwerpen een stroom van inwijkelingen uit de Kempen,het Waasland,de dorpen rond Lier en Mechelen.
Er komen ook in elke straat een aantal Franssprekenden (Walen)wonen.In die tijd erden douaniers en militairen nog doorheen het hele land verplaatst.
Er wonen in Berchem verbazend veel vreemdelingen;ook uit die groep vinden er een aantal de weg naar de nieuwe wijk,Vele diamantslijpers hebben nood aan een woning,onder hen een aantal joodse gezinnen.Ze komen uit Nederland,Polen en Rusland.Ik ken de precieze cijfers voor de Groenenhoek niet,maar in 1925 woner er in Berchem 443 Polen en 120 Russen.
Zo wordt de Groenenhoek bevolkt, de scholen worden herhaaldelijk vergroot,vele vereningingen komen tot bloei en de twee wijkcinema's zaten toen overvol.
Al die mensen brengen hun verleden mee.Hun leefwereld en die van hun ouders en voorouders.Hun manier van spreken en omgaan met elkaar,Hun heimwee dikwijls.Allen zijn min of meer ontworteld.Ooit zei iemand;"Het is toch eender waar men woont.Overal zijn er huizen en overal is er wel een bakker?
Dat is zeker mijn menig niet en vermoedelihjk ook niet de uwe,anders zou u dit artikel niet lezen.Eigenlijk is iedereen die verhuist,ontworteld.Maar meestal komt men dan terecht in een bestaande samenleving met vaste structuren,een netwerk van organisaties en langzaam gegroeide gewoonten.Daarin probeert men zijn eigen weg te zoeken en een plaats te vinden waar men als individu en als gezin tot zijn recht kan komen en zich ontplooien.
In Groenhoek jaren '20 is er niets van dit alles.Initiatiefnemers krijgen een kans, de parochie neemt vorm aan en ook de wijk krijgt structuren  met een gemeente school,een wekelijkse markt,een tramlijn en bussen rijden op en af.naar het stadscentrum van Antwerpen.
Toch blijft de razendsnel groeiende bevolking er geïsoleerd door de groenezones er omheen:De luchthaven van Deurne,de vestinggordel,de nog resterende boerderijen met hun velden romdom,de sportvelden Berchem-Sport.Ook de aanleg van het goederenspoor Monchen -Gladbach(in realiteit Herentals,Turnhout) werpt een dam op,al worden twee bruggen voorzien.
Er is ook een Steinerschool ,stillaan maar zeker, wordt het een mooie levendige wijk.
                 Voetnoten en aanvullende bemerkingen.
in verband met Groenenhoek verschenen er in het Heemkundig Handboekje van Gitschotelbuurschap langere en ook korte artikel.Ik vermeld slechts vier van de meer uitgebreide bijdragen.
VanDe Vijver F.Een halve eeuw Groenehoek jg. XXI/2
Van De Vijver F. De noodwoningen Gitschotelvelden te borgerhout.
jg.XXVI/2
Tirenliren L;Pastoor Bayens,een tijdsbeeld te Berchem-Twede deel:een aanvulling 28 jaar later,jg 46/2.
De geschiedenis van parochie en wijk worden ook door mij uitgebreid beschreven in vijf geïllustreede brochures die verschenen in 1995,1999,2000,2001  en in 2003.

Geschreven door  Lieve Tireliren.
met dank aan Gitschotelbuurschap.
Binnen en buiten