Op 31 augustus 1978 gaan de deuren van de gevangenis open. Ik ben vrij. Vooraf krijg ik mijn spullen terug die 10 jaar geleden in beslag werden genomen: een uurwerk en enkele Jordaanse dinars. De gevangenisdirecteur spreekt met mij kort voor mijn vrijlating. Hij bekeek mijn foto en zei: je was erg jong toen je gearresteerd werd. Hoe voel je je nu? Je bent nu een Palestijn die vrijkomt uit onze gevangenis ? Ik keek naar mijn Jordaans wisselgeld en zei: mijn munten hebben twee zijden: een kant heeft een versleten afbeelding van Hussein, de hasmenitische koning. De andere zijde is een getal. Het metaal is oud: Hussein is vernietigd, maar het metaal is door je gevangenis aangetast. Misschien is dit geld ondertussen in waarde verminderd, maar mijn overtuiging is ook in je gevangenis overeind gebleven. Mijn wil is niet gebroken,jouw gevangenisregime kreeg mij niet kapot. De directeur mompelde wat voor zich uit: je bent een indrukwekkende persoon. Ik hoop dat je ooit de gevangenis nog eens bezoekt..;
Aan de ramen van de gevangenis zitten honderden ogen toe te kijken hoe ik fier de grote poort uitwandel. Mijn moeder en zes ex-gevangenen staan me vrolijk en met open armen op te wachten met een auto.Er wordt gekust, gezongen en gedanst. In de auto schuift men mij onmiddellijk een inschrijvingsformulier voor de Bierzeit universiteit toe. Ik protesteer: hier ben ik nog niet aan toe,laat me eerst wat genieten van het leven,van mijn familie,van mijn vrijheid. Mijn kameraden lieten echter geen spaander van mijn redenering heel: nee j e moet nu naar de universiteit: we verwachten dat je daar de studenten organiseert. Maar wat zal ik dan studeren en wie zal dat betalen ? Opnieuw worden mijn bezwaren vakkundig langs de kant geschoven: er bestaat aan de universiteit een fonds voor ex-gevangenen. Zij betalen minimaal twee jaar jouw studies.Tegen dan ben je best in staat je studies zelf gedeeltelijk te betalen en je studies af te maken met een diploma. Ik kan kiezen tussen handelswetenschappen of Engelse literatuur. Na twee maand slaagde ik voor het ingangsexamen.
Toen moest ik naar de An-Najah universiteit van Nablus. Een opdracht van de Communistische partij. Nablus is van een progressieve stad en universiteit veranderd in een conservatieve stad. Ik kom er terecht bij leraars en professoren, waarmee ik vroeger bevriend was. Terwijl ik in de gevangenis verbleef waren zij gaan studeren in het buitenland: de Verenigde staten, Europa of Arabische landen. Maar ik voel geen spijt en geen afgunst. Dit is voor mij een kans.Zij staan moreel bij mij in het krijt.
Mijn echte prioriteit is de oprichting van een progressieve studentenvakbond aan de universiteit. Bij de studentenverkiezingen zijn er drie verschillende strekkingen aan de universiteit actief: de jeugdafdeling van Fatah, de jongerenafdeling van de PLO en de moslimbroeders.
Ik overtuig de partij dat we met een onafhankelijke lijst en een programma gericht op de noden van de studenten aan de verkiezingen moeten deelnemen. Het verkiezingsprogramma is niet ideologisch maar spreekt over een universiteit voor iedereen met aandacht voor de studentenhuisvesting en inspraak voor de studenten. Het Moslimbroederschap behaalt 10 zetels, onze onafhankelijke lijst 1 zetel, Fatah en de PLO behalen geen enkele zetel.Ik leerde uit deze verkiezingen dat je in deze context niet met godsdienst of ideologie maar met antwoorden op de concrete problemen van de mensen moet af komen.
Ik kwam wakker met een glimlach. Links had de Europese verkiezingen overtuigend gewonnen. Rechts verloor zijn meerderheid in het Europees parlement. Het bestuur van Europa zou eindelijk plaats maken voor een sociaal beleid. Met een Europees minimumloon, een Europees pensioen, Europese diplomas. De Europese concurrentie tussen de lidstaten zou omgezet worden in samenwerking. De macht van de Europese administratie zou beperkt worden tot het noodzakelijke. Politiek zou opnieuw over de mensen gaan, niet over de papieren.
Niemand had dit verwacht. De jarenlange crisis had de armen armer gemaakt, de rijken rijker. Jongeren werden steeds langer werkloos. Een vaste job was voor steeds minder werknemers de dagelijkse realiteit. Slechter nog :steeds meer werknemers moesten er noodgedwongen een tweede job bij doen om het eind van de maand te halen. Het waren harde tijd voor de solidariteit: het gevecht om te overleven maakt andere werknemers tot concurrenten.
Rechts in Europa zette de traditionele recepten op de Europese tafel: minder werknemers in openbare diensten, besparingen in de sociale uitkeringen, een rem op openbare investeringen, privatiseringen, snoeien in onderwijs en cultuur, duurdere gezondheidszorg, meer flexibiliteit, minimale inflatie.
Links wou flinks zijn om de kool en de geit te sparen. Meedoen aan het beleid om de essentie van de sociale welvaartstaat te redden en een sociale ramp te vermijden. Een duidelijke boodschap ontbrak; de achterban werd verscheurd tussen protest en consensus. De media leven van zeepbellen, links tuimelt in de opiniepeilingen naar beneden.
Dit is het beeld dat ons voorgeschoteld wordt. Maar klopt het? Was links overal knock-out?
In Europese betogingen zie ik al jarenlang de Belgische havenarbeiders hunnen boek verdedigen. Zelfs Ferdinand Duts wou de rechten van de dokkers afpakken, zolang zij betogen en Links aan hun kant staat komt hier niks van in huis. Hoe zit het met de strijdkreet gelijk loon voor gelijk werk? Ook hier is Europa stilaan werk aan het maken van het opheffen van de discriminatie zodat mannen en vrouwen elkaar niet alleen in de ogen, maar ook in de portemonnee kunnen kijken. En de valse concurrentie die via detachering oneerlijke concurrentie en sociale dumping in de bouw laat binnensluipen, moet van onze werven via de sociale inspectie. Gedumpte reizigers hebben eindelijk recht op schadevergoeding van luchtvaartmaatschappijen en consumenten worden beter beschermd.
Dit zijn een paar flitsen, een paar voorbeelden. Natuurlijk te weinig, natuurlijk dikwijls achter de realiteit aanhollend. ( To little-to late)
Wat ontbreekt? Samenwerking tussen links in alle landen, enge partijgrenzen doorbreken, coördinatie, mobilisatie en een wervend verhaal.
Voor we het verhaal vertellen eerst enige duidelijkheid: er moet meer Europa komen, niet minder. Maar meer Europa is geen synoniem van een meer Amerikaans Europa. Wij willen geen copy en paste doen van het Amerikaanse model. Met meer flexibiliteit,meer hamburgerjobs, meer armoede, meer vervuiling en meer bewapening.
Europa moet op basis van zijn diversiteit, eigenheid en cultuur een nieuw model zoeken. De zwakte van Europa, haar diversiteit, is tevens haar sterkte.
En het verhaal?
Laten we een Europese tafel dekken met lekker en gezond eten, dat we samen klaar maken. Met Belgische frietjes,Nederlandse kaas, Duits bier, Franse bourgogne, Bulgaarse Burek, Ierse Boxty , Griekse retsina, Italiaanse spaghetti, Oostenrijkse taart, Hongaarse Goulash,Zweedse forel, Noors schapenvlees, Cyprische meze, Deens smeurebrood, Estse paling,Finse stoofschotel,Kroatische olijfolie,Letse kefir,Littouwse pannenkoeken, Luxemburgse kneudels,Maltees konijn, Poolse pirogi, Portugese kabeljauw, Roemeense sarmale, Sloveense brandewijn, Slovaakse schnitzel,Spaanse tapas,Britse cake. We maken er dus geen potpourri van: iedereen behoudt zijn eigenheid: dat wordt echt gezellig.
Wellicht denk je: dit is onbetaalbaar. We zullen het aantal gasten moeten beperken. Ik geloof het niet: het Europese budget is nog steeds grotendeels een landbouwbudget. En de zeer rijke rijken mogen hun eten en drinken natuurlijk zelf betalen. Iedereen heeft recht op een dagschotel! Europa is een feest.
Een groot multiculti orkest speelt muziek. Grensdoorbrekende muziek van Theodorakis, The Beatles, Mozart,Bregovic, Llach, en vele namen die ik niet zo goed ken. Op dit concert komt een massa jongeren af , het lijkt wel een grote betoging. Niet tegen, maar voor. Ik zie veel rode en groene vlaggen. Een grote regenboog kleurt de hemel.
Maar een gratis eetmaal is niet van deze tijd. Links moet werken, wroeten en mobiliseren. Om iedereen te overtuigen dat samen betere resultaten geeft dan alleen. Om iedereen te overtuigen dat de strategie van ieder voor zich geen leefbare wereld brengt, maar dood en vernieling.
We hebben onze toekomst en die van Europa zelf in handen.
Beer Shiva ( (1972-1974)
Net nu ik Ashkelon,mijn celgenoten en het gevangenisregime gewoon begin te worden,krijg ik een nieuwe verhuis.Ik word overgebracht naar de Beer Shiva gevangenis in de Negev woestijn.Hier heerst een ander klimaat: s'nachts is het koud, overdag bloedheet. En overal kruipt het zand door spleten en kieren in je lijf. De Israelische staat bouwde deze gevangenis begin 1970. Vijf of zes grote betonnen blokken voor een vijftigtal gevangenen. Naast de gevangenen uit de Westbank en Gaza verbleven er ook bedoeinen in de gevangenis omdat zij de gewapende Palestijnse weerstand ondersteunden of er deel van uitmaakten. Ik vind de mix van gevangenen uit verschillende streken boeiend. Ik leer veel over de taal: zo kan KAF(K) en KHAF(Q) op wel 65 verschillende manieren uitgesproken worden. Het regime in deze gevangenis is minder streng: we moeten de bewakers niet met Sir aanspreken en onze handen achter onze rug houden,we krijgen boeken,dagbladen en radio, de naaste familieleden mogen ons een bezoek brengen. Om de twee maand bezoeken leden van het internationale Rode kruis de gevangenis en spreken ze met de gevangenen. Via de bezoeken van de Rode Halve Maan kreeg ik de Jeruzalem Post in handen. Daar lees ik uit voor, vertaal sommige delen voor mij medegevangenen. Zo wordt " The hit team" als dagelijks vervolgverhaal gepubliceerd. Het is het verhaal van de jacht van de Mossad, de Israelische geheime dienst, op de organisatoren en de bedenkers van de Zwarte September aanslagen in Munchen tijdens de Olympische Spelen van 1972. Maar ik lees en vertaal ook de biografieen van de Israelische leiders zoals Golda Meir en Mosche Dayan. Ook klassiekers van Jean Jacques Rousseau, Hemingway en Gorky zijn toegelaten boeken in de gevangenis nadat er acties gevoerd werden. Het gevangenisleven is geen picknick, maar hard en uitputtend. Toch zijn er veel gevangenen die proberen Engels of zelfs Hebreeuws te leren. Nu is het de taal van de vijand,maar eens zouden ze toch samen moeten leven ?De gevangenisdirectie wou ook de dialoog tussen Joden en Palestijnen aanmoedigen. Zo werd Sasson Somekh, een joodse schrijver uitgenodigd. Dit mislukte natuurlijk. Maar de gevangenis blijft een gevangenis.
Wij moeten werken: de enen in de keuken,de anderen in de wasserij of in de schrijnwerkerij. Dit is dwangarbeid: we worden er niet voor betaald. We krijgen een aalmoes: 4 sigaretten zonder filter voor 6 uur werk per dag. Wij maken fruit of groentekisten.
Op een dag slaat een bewaker een gevangene die een kist liet vallen. De bewaker denkt dat de gevangene dit met opzet doet en slaat met zijn matrak. Wij zijn allen verontwaardigd over deze wrede behandeling en stoppen met werken. In groep stappen we naar het kantoor van Michael Golan, de directeur van de gevangenis. De bewakers laten ons begaan. De directeur komt uit zijn bureau en kijkt naar de optocht: hij kijkt wie voorop en wie achteraan loopt. Intimiderend. Dan gaat hij op de achterste groep af en slaat een gevangene woest in zijn gezicht en beveelt hem bars naar de werkplaats terug te gaan. Een sein voor de bewakers om iedereen terug te duwen.De actie was meteen afgelopen. Zonder resultaat. Een tijdje later ontvangt Golan een delegatie uit de schrijnwerkerij-gevangenen. Hij luistert en we eisen een onderzoek naar het wangedrag van de bewaker en betere werkomstandigheden in de schrijnwerkerij.
Na mijn arrestatie verblijf ik een jaar in de oude gevangenis van Nablus.Het vroegere politiekantoor is omgebouwd tot een gevangenis waar 450 mannen opeengepakt zitten. De dagelijkse gevangenis routine wordt onderbroken door eindeloze ondervragingen en gesprekken met mijn advocaat.Ik ben ongerust en onzeker.Mijn plan om naar Amman te gaan studeren aan de Universiteit valt in het water. De inschrijvingstermijn is verstreken.De ondervragers beschuldigen me van terroristische verzetsactiviteiten. Ik heb daar wel over nagedacht, maar dat waren dagdromen. Ik ben voor het geweldloos verzet en niet aangesloten bij Fatah, de gewapende verzetsgroep van de PLO.Toen ik vrijwilliger bij de Halve Maan werd, recruteerde Fatah volop en werd ik aangesproken.Maar ik ging daar niet op in, ik bleef vrijwilliger bij de halve Rode Maan. Mijn ondervragers willen namen,namen en nog eens namen.Maar ik weiger hen te antwoorden. Zij worden ongeduldig en dreigen.Zij herhalen steeds dezelfde vragen om mij op leugens te kunnen betrappen.Mijn antwoorden worden steeds korter en ik herhaal dat ik op die vraag reeds geantwoord heb.Ik heb het gevoel dat dit nooit zal eindigen en daarom alleen al is de aankondiging van mijn proces voor de militaire rechtbank een opluchting. Eindelijk heb ik een datum,een gebeurtenis om naar uit te kijken.
Mijn advocaat kondigt aan dat de beroemde raadsman Hannah Nakkarah mij gratis zal verdedigen. Hij vindt de beschuldigingen waardeloos en de bewijslast miniem. Voor de militaire rechtbank vergelijkt hij mijn daden met kwajongens die met lucifers spelen. Hij noemt mijn gedrag puberaal en acht mij niet in staat om ook maar enige schade toe te brengen aan het professionele Israelische leger.Zijn pleidooi maakt weinig indruk op de Israelische rechters. Zij volgen de procedure van een wet uit 1948 van de Britse bezetters. De militaire rechtbank is streng en veroordeelt mij tot 10 jaar effectieve gevangenis. Mijn moeder is in alle staten en slingert de rechters verwijten naar het hoofd.
Het haalt allemaal niets uit en ik verdwijn voor de mooiste jaren van mijn leven in de cel. Ik dacht dat ik vrijgesproken zou worden en dat er een einde aan die nachtmerrie van de gevangenis zou komen.Nee, ik wordt zacht huilend weggeleid en kom pas tot mezelf wanneer ik de zware groene celdeur opnieuw hoor dichtklappen.De dagelijkse gevangenisroutine helpt me om niet te veel te denken aan de ramp die me getroffen heeft.Ik word kaal geschoren en het gevangenisreglement en alle bijbehorende straffen worden aan me voorgelezen.Ik mag vooral niet vergeten alle bewakers met "sir"aan te spreken,daarop staat drie dagen isoleercel.Ik heb er moeite mee om die ruwe bewakers met "sir" aan te spreken.Onder elkaar spreken wij over " apen" als wij het over een bewaker hebben om aan te geven dat zij geen menselijke gevoelens hebben of niet als mensen denken..
Plots wordt ik naar een andere gevangenis overgebracht.Van Nablus naar Israel. Ik kom aan in de Ashkelon gevangenis. Dit is een gevangenis voor gewapende gevechtsstrijders.De prikkeldraad en de blaffende honden rond de gevangenisgracht tonen dat ontsnappen hieruit onmogelijk is. Ik voel me helemaal geen held tussen al die Fedajien, de gewapende rebellen van Fatah. Daar wou ik nu juist niet bij horen. Maar goed,blijkbaar is daar door de Israeli's anders over beslist.
Het leven in de gevangenis is een confrontatie met je zelf. Hoe kan je je eigen visie in stand houden ? Hoe je zelfrespect behouden? Hoe zorg je er voor om niet in een diepe vergeetput terecht te komen ? Hoe vrijwaar je je fysieke integriteit ? Hoe behoud je je analyse en beoordelingsvermogen in een keiharde omgeving ? Hoe verzet je je tegen manipulatie, leugens en partiele informatie? Hoe blijf je open in een afgesloten wereld?
Een dag in de gevangenis is stereotiep, eentonig en monotoon. S'morgens worden we om zes uur gewekt. Om 7 uur komt een officier,een eerste luitenant en een korporaal de gevangenen tellen. Belangrijk ! Zijn er s'avonds 30 gevangenen in de cel,dan moeten er s'morgens ook dertig gevangenen in diezelfde cel zitten. Dan krijgen we een klein sneetje brood, een beetje boter, een lepeltje confituur en soms een gebakken ei en gele kaas. Met thee! Om 10 uur mochten we een half uur wandelen in open lucht. Wij noemen dit de Arabic saga. In Palestina een café of een plaats in open lucht waar de dorpelingen s'avonds naar verhalen luisterden.Na de wandeling moeten we terug in hun cel.
Als middagmaal is er meestal een kom soep,een klein stuk diepvriesvlees en een sneetje brood. De dag erop wordt het vlees afgewisseld met een klein stuk vis. Op zaterdag, de Sabbath, wordt er geen vuur gemaakt en wordt dit eten een bruine brij van bonen en tomaten en rijst.Geen vlees, geen vis.
Het avondmaal is net als een ontbijt brood maar soms met olijven en tomaat. S'avonds kunnen we naar het nieuws luisteren op de radio.Wanneer de kapitein en zijn assistent verschijnen om te tellen is de dag om.Tijd om te slapen
De eerste week vraag ik om zout bij mijn brood. Ze weigeren me zout te geven en antwoorden dat ik zeven dagen isolatiecel zou krijgen. Ik dacht dat de bewakers een grapje maakten. Maar effectief, ik word naar de isolatiecel gebracht. Zo'n cel is 2 1/2 meter lang, 1 1/2 meter breed, volledig in het wit geschilderd. Schijnbaar erg proper en net. De vorige bewoner had op de wand van de cel een Nazi hakenkruis gekrast. Fijntje schuift de bewaker dit feit in mijn schoenen en ik moet op appel bij de directeur van de gevangenis. Die man heet Hayout,een Hebreeuwse naam die in het Arabisch 'leven' betekent.Ik ben er helemaal niet gerust in en verschijn met knikkende knieen in zijn bureau. De directeur kijkt me streng aan en vraagt me waarom ik dat hakenkruis getekend heb en of ik besef wat het symbool voorstelt.Fel ontken ik dat het hakenkruis door mij getekend was op de muur en steek een tirade af tegen het Naziregime en tegen de dictator Hitler.De directeur heeft het plots over Amin Al Husaini, de grootmufti die Hitler bezocht en met de Nazi's samenwerkte tijdens de tweede wereldoorlog. Ik antwoord dat die man mij helemaal niet vertegenwoordigt en dat het Nazisme een misdaad tegen de menselijkheid en tegen de democratie was. Mijn antwoord lijkt de directeur te bevallen, de discussie is afgelopen en als "beloning" voor mijn correct antwoord krijg ik slechts zeven bijkomende dagen in de eenzame isoleercel."
Net nu ik Ashkelon,mijn celgenoten en het gevangenisregime gewoon begon te worden,krijg ik een nieuwe verhuis.Ik word overgebracht naar de Beer Shiva gevangenis in de Negev woestijn.Hier heerst een ander klimaat: s'nachts is het koud, overdag bloedheet. En overal kruipt het zand door spleten en kieren in je lijf.
