Soms is het woord rebel en poweet synoniem. Deze Franstalige Brusselaar met Vlaamse roots is naast de pralines en de chokolade een van de best bekende Belgische produkten. Hij werd wereldwijd gecoverd en zijn teksten leven vandaag nog steeds verder in het collectieve geheugen. Gisteren werd het beroemde interview Brel-Brassens -Ferré uit 1969 opnieuw uitgezonden. Het was zeer informatief om de houding van Jacques Brel te begrijpen. Vooreerst was Brel van mening dat België beter verdiende dan zijn tijd te verprutsen met de eeuwige taalstrijd. Dit maakte hem woedend,maar hij kon er niets aan veranderen. Nochtans was Brel niet a-politiek. Hij had er nog aan gedacht een nieuwe politieke partij op te richten die zou deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen in Luik. Want de bestaande politieke partijen boden geen antwoord op zijn algemene maatschappijkritiek. Hij was te veel individualist om zich in een politieke partij te engageren. Bij zijn afscheidstourneé trad hij toch op in de verkiezingscampagne van Pierre Mendez France: zijn anti-facisme, zijn anti-kolonialisme en zijn links -socialisme kon hij delen. Maar toen men hem vroeg of hij nu toch links was, antwoordde Brel ontwijkend: het was de enige kandidaat die over de toekomst sprak... Zijn ervaringen met de liedjes over Vlaanderen en de Belgische problematiek hadden hem voorzichtig gemaakt. Zo lang hij over Vlaanderen zong als een "platte land" of de meisjes lieftallig als"Marieken"minnekoosde werd hij op de handen gedragen. Van zodra Brel zijn cynische blik op het al te katholieke en brave Vlaanderen gebruikte in "Les Flamandes" steeg de kritiek luidkeels op. Rechts Vlaanderen kondigde de culturele boycott aan van Brel, want hij had hen in het diepst van hun ziel beledigd. Brel ging natuurlijk een een stapje verder. In La La La heeft hij het over zijn oude dag, waarbij hij in Belgie zou wonen en veel kritiek zal krijgen als hij voor een republiek pleit en de "flaminganten" verwenst. Het begrip "flaminganten" verwijst voor Brel naar de vooroorlogse Vlaamse politieke VNV-partij. In zijn lied over de "flaminganten" verwijt hij hen ondubbelzinnig de taalstrijd, waardoor er enkel Nederlands over de taalgrens mag gepraat worden. Voor Brel een gebrek aan cultuur... Over Brel schrijven zonder het te hebben over de poweet, de verleider zou onvolledig zijn. Brel zal verder leven door zijn prachtige verzen in " Ne me quitte pas", " Quand on a que l'amaour". Met veel pathos zette hij zich op zijn knieen voor de vrouwen, de hand op het hart. Met succes, zegt men...
Een punt gezet achter het boek met de titel " La tatacoa" De titel komt van een speciale plaats in Colombia. Een soort tuin en bos dat volledig uitgedroogd is. Of hoe de wereld er misschien binnenkort zal uitzien. Het is geen woestijn maar een half-woestijn in een tropisch gebied. Tussen 28 en 40 graden overdag. Je kan er een ei in het zand bakken. Toen de Spanjaarden dit gebied ontdekten noemen ze het Tatacoa. Omdat dit woord ook in het Spaans een giftig serpent betekent. De inwoners van de streek geloven dat het water uit de Tatacoa magische eigenschappen heeft en geneeskrachtig is. De Tatacoa is ook een gebied zonder lichtvervuiling en uitstekend geschikt om de sterrenhemel te observeren. Wij zagen er de Maan en Venus. Voila het boek heeft al een titel. Mochten er lezers van mijn blog zijn die willen corrigeren, herlezen een plaats van druk of uitgifte kennen die betaalbaar blijft, mail me gewoon. Ondertussen zal deze blog in 2011 verder lopen. Iedereen dan ook de beste wensen voor 2011: geluk, gezondheid liefde en veel zon !!!
Mijn DDR-penne- en hartsvriend Ekkehard Brode kwam op bezoek. We schreven meer dan twintig jaar brieven naar elkaar. Trouw en maandelijks. Over hoe het leven er aan de andere kant uitzag. Over politiek en de samenleving, over kinderen en trouwen, over hoe de toekomst er zou uitzien.
Met de val van de muur verminderde de brievenstroom geleidelijk, vooral ikzelf bleef in gebreke.
Twintig jaar na de val van de muur van Berlijn hebben de voormalige inwoners van de DDR een wrang gevoel. Zij voelen zich bedrogen én gekoloniseerd. De torenhoge beloftes van welvaart zijn door de opeenvolgende crisissen niet waar gemaakt. Integendeel: veel grote bedrijven sloten de deuren en de werkloosheid blijft zeer hoog. Dit brengt veel moedeloosheid en alcoholproblemen met zich mee. Maar het ergste is het misprijzen en de discriminatie door de West-Duitsers.
De kloof tussen Ossies en Wessies. Zo zijn er grote loonverschillen, maar vooral discriminatie en slechte behandeling op het werk. De West-Duitsers hebben het voormalige Oost-Duitsland gekoloniseerd en nemen alle belangrijke politieke ambten in: van burgemeester tot cultuurcoördinator.
Ah ja, misschien was er censuur in de DDR, misschien was er wat minder vrijheid, het resultaat was in elk geval een cultuur om U tegen te zeggen. Grote orkesten zijn niet meer betaalbaar en verdwenen. Rasartiesten worden verplicht in een restaurant te spelen om iets bij te verdienen.
Ja, dat waren tijden.
Maar de soep wordt dagelijks opnieuw in de krant opgediend. Over de negatieve kanten van de voormalige DDR-samenleving, over het gebrek aan vrijheid.
Mijn vriend zegt: wij wisten zelf niet dat er zo veel verboden was...
Om den brode...
De val van de muur in Berlijn wordt beschouwd als de ineenstorting van een ideologie. Het definitief overwinnen van het individuele op het collectieve, de overwinning van het liberalisme op het communisme en het socialisme.Toch mogen we de context niet vergeten: de koude oorlog tussen de USA en de USSR, de niet aflatende wapenwedloop die handenvol geld gekost had, de fake-revolutie in Roemenie, de Praagse lente, de Solidarnosc-opstand in Polen.
Een deel van de communistische regimes stort ineen door de onderlinge permante strijd tussen de verschillende tendenzen. Stalin liet Trotsky vermoorden, Chroetschev bekritiseerde de excessen van Stalin, Gorbatjov werd opzij geschoven door Jeltsin... in een versneld tempo verklaren de Sovjet-republieken en de Oost-bloklanden zich onafhankelijk.
Een deel stortte ineen door de bureaucratie. Eduardo Galeano schreef over de interne gevaren die de Cubaanse revolutie bedreigen
Zwarte tijd die de rode tijd verwekt die de groene tijd mogelijk zal maken: de solidariteit is bezig de plaats in te nemen van de hebzucht en de angst. Omdat de revolutie in staat is uit te vinden, in staat is tot creativiteit en verbeelding,blijft de Cubaanse revolutie verder duren.
Maar vijanden genoeg. Eén van zijn meest gevreesde vijanden is de bureaucraat,verwoestend als de wervelstorm,verstikkend als het imperialisme: er is geen revolutie die hem niet in zich meevoert.
De bureaucraat is de man van hout, geboren door een vergissing van de goden die hem zonder bloed, zonder moed of ontmoediging, en zonder een woord te zeggen hebben gemaakt.
Hij heeft een echo maar geen stem. Hij kan orders overbrengen,geen ideeën. Iedere twijfel beschouwt hij als ketterij,iedere tegenspraak als verraad. Hij verwart eenheid met eenstemmigheid en hij vindt dat je het volk, een eeuwige minderjarige, bij het oor moet leiden.
Het is vrij onwaarschijnlijk dat de bureaucraat zijn leven op het spel zet. Het is absoluut onmogelijk dat hij zijn baan op het spel zet."
Maar niet alleen individuen liggen aan de basis, ook de vele en ingewikkeld structuren zorgen voor meer en meer formele bureaucratie in de communistische staatsorganisatie.
Het gebouw van Tatlin voor de derde Internationale spreekt boekdelen. Het gebouw moest groter worden dan de Eifeltoren, dan de Empire State building. Het gebouw zou drie ronddraaiende architecturale vormen bevatten- een kubus, piramide en een cilinder, waarin de verschillende bestuursorganen van de Internationale gehuisvest konden worden. Zij zouden op een verschillende snelheid draaien, per dag, per maand, per jaar zo dat de vergaderingen op elkaar afgestemd konden worden. Een symbool van de traagheid van de bureaucratische molens in een administratie .Dit gebouw werd nooit gerealiseerd, zoals ook de utopische en socialistische maatschappij nergens gerealiseerd werd.
Marx donderde in Europa van zijn voetstuk, de arbeidersklasse als motor voor sociale verandering werd vervangen door het nationalisme als wantrouwen tegen de uitbouw van de Europese Unie. Met Marx vloog ook de arbeidersklasse en de droom voor een sociaal Europa in de vuilbak. Arbeid werd minder belangrijk,kapitaal bracht meer op. De arbeiders moesten zich aanpassen aan nieuwe productievormen. Flexibiliteit werd het toverwoord.
Kapitaal werd belangrijk en risicovol investeren werd beloond. Media gaven pagina's vol met beursnieuws en Paul Dhoore werd ieders raadgever en vriend.
Links blijft zowat sprakeloos toekijken op wat ons overkomt. De traditionele onderwerpen waar links een boodschap over heeft, staan niet meer of bijna niet meer op de politieke agenda. Werkloosheid , sociale zekerheid worden gekoppeld aan conservatief denken, lieden die besparingen niet lusten. Iedereen zou moeten beseffen dat gezonde staatsfinancien ja o zo noodzakelijk zijn, zegt zowaar de luidopdenkende sociaal-demokraat.
Sommigen geloven dat de slinger tussen Links en Rechts een automatisme is. Dat er een onzichtbare economische hand bestaat die de excessen van de enen kan corrigeren door een tegenbeweging. Dat het kapitalismre zal kapot gaan door zijn interne tegenstellingen. Zij zijn echter blind voor het feit dat er een kracht is die de slinger in beweging moet brengen. Voor het kapitalisme is de bewegende kracht het geld, de winst, de money. Voor het socialisme en links is de bewegende kracht de solidariteit en de eenheid. Dit bereik je vandaag niet meer met enkele slogans en leuzen. Wij hebben nood aan geschoolde,filosofische en kritische arbeiders.
Sibiu
Op de vlucht voor de aanhoudende regen slaan we snel ons tentje op in een camping. Wat heeft dit stadje ons te bieden buiten opnieuw regen en regen ? Even buiten de stad is er een openluchtmuzeum in Astra, een bokrijk met allemaal historische boerderijen,kerkjes en molens. Dit is een voldoende motief om hier even te stoppen. Mijn bruinkleurige ocassie-Lada had er reeds heel wat kilometers opzitten. Toen ik de olie wou controleren brak de oliepeilstok gewoon af. Ik ga op zoek naar een andere Lada, en even vragen om een oliepeilstok te mogen lenen.Ik vind een Lada met een DDR-kenteken. De taal is alvast geen probleem. Ekki was één en al behulpzaamheid en in hun tent hadden ze verwarming.Toen de olie gepeild was begonnen we met een fles Tuica aan een 10-jarige verkenning over het verschil wat het betekende te leven in een communistisch systeem en een kapitalistisch systeem. Niet vanuit de grote theorieen,maar vanuit het leven zoals het was
We schreven elkaar gedurende al die tijd brieven tot de val van de muur de communicatiestroom verving door nu en dan een bezoekje. Het einde van een boeiende briefschrijfperiode, het einde van een politiek regime
De plan-economie in de DDR
Ekkehard werkt in Buna, een groot scheikundebedrijf in Halle-Neustadt. Er werkten niet minder dan 18.000 arbeiders in Buna, en Halle-Neustadt was speciaal gebouwd om die arbeiders te kunnen huisvesten. Na WOII werd Buna een Sovjet-Russisch bedrijf, als schadevergoeding voor Duitse oorlogsschade.Daarna werd Buna een VEB- een volkeigenes Betrieb- een staatsbedrijf.
Het was de centrale staat die via een vijfjaarlijks plan bepaalde wat,hoeveel en hoe het bedrijf moest produceren. In de jaren 60 is er een korte periode waarbij de centrale planning verlaten wordt en de bedrijfsleiding meer vrijheid krijgt om rekening te houden met de markt en de kostprijs. Dit experiment wordt na een korte periode stop gezet onder invloed van Bresnjev en de gebeurtenissen in Praag in 1968. Nochtans was het nieuwe model duidelijk productiviteitsverhogend en een succes.
Als electricien is hij verantwoordelijk voor de veiligheid in het bedrijf. Hij moet er vooral op toezien dat er niets verkeerd loopt bij het proces. Meer dan eens worden er s'middags arbeiders naar huis gestuurd,omdat arbeiders die bezopen zijn geen waarborg zijn voor de veiligheid. Ekkehard gebruikt zijn tijd in het bedrijf om te lezen. Hij heeft zich ingegraven in de geschiedenis en Napoleon. De productiviteit, een van de problemen in de DDR, bedraagt slechts éen derde van de productiviteit in West-Duistland. En dan is de DDR nog best af, in vergelijking met andere Oost-bloklanden.
Door de gebeurtenissen in Polen (Solidarnosc en de vele stakingen) wordt er in Buna bespaard en zijn er problemen. Buna is afhankelijk van de aanvoer van Poolse steenkool voor zijn energievoorzienening. De invoer van cokes, daalde met de helft, die moeten dan weer met harde deviezen in het Westen aangekocht worden.
Ook de poging om met nieuwe producten de trend op de wereldmarkt te volgen faalde. Het Westen had tijdens de koude oorlog een verbod op hoogwaardige technische apparatuur aan de DDR ingesteld. Men kon dus moeilijk anders dan zelf die technologie ontwikkelen. Een voorbeeld was de productie van de eerste chips voor de computerindustrie. De eerste chips ( 256 Kilobyte) kosten 536 Mark, zij werden gesubsideerd met 520 Mark waardoor de verkoopprijs 16 Mark bedroeg. Nog steeds 100% boven de prijs op de wereldmarkt.Onhoudbaar.
Maar er wordt gejsoemeld met het Plan. Alhoewel in de kranten staat dat de doelstellingen van het Plan bereikt werden, krijgen de werknemers van Buna hun eindejaarspremie niet, die beloofd is als de doelstellingen van het plan bereikt worden. Maar ook op materiaal en veiligheid wordt bespaard. Plannen werkt niet echt. Eenvoudige doelstellingen zoals het grootschalig produceren en inpakken van augurken mislukken. Het blijkt onmogelijk te zijn de glazen bokalen, de metalen dekseltjes en de rijpe augurken tijdig met azijn in een pot te krijgen. Of de dekseltjes ontbreken, of de bokalen of de augurken. Het afstemmen tussen de verschillende productie-onderdelen van de metaal-, de glas- en de voedingsindustrie mislukt.
De planeconomie is een groot leugenpaleis. Ook de vakbond verdedigt meer de bedrijfsleiding dan de arbeiders. Wanneer een arbeider protesteert, worden zijn opmerkingen vakkundig verdronken in het bureaucratisch partijapparaat. De partijtop uit Berlijn wordt omschreven als het absolute machtscentrum, zoiets als de Olympus in de tijd van de Griekse mythen. Ook de beste bedrijfsleiders durfden het niet aan deze goddelijke, ondoordringbare macht tegen te spreken. Plan of geen plan.
De sociale voorzieningen : moederschapsbescherming
Terwijl de vrouwen uit het Westen meestal de arbeidsmarkt verlaten na hun eerste kind blijven de DDR vrouwen werken gedurende hun ganse loopbaan. Dit kan omdat er vrijstellingen en een ruim net van kinderopvang door de staat georganiseerd werd.Voor het eerste kind kreeg een vrouw een half jaar vrijstelling van het werk, voor ieder daaropvolgend kind 1 jaar vrijstelling. Tijdens het babyjaar ontving de vrouw 90% van haar loon, premies meegeteld. In het bedrijf bleef de job open, zo dat iedere vrouw op ieder ogenblik haar functie opnieuw kon opnemen. Dit gaf aanleiding tot veel kritiek: omdat de job niet vervangen werd, moest het werk van de afwezige overgenomen worden door haar collega's. Maar gezien de productiviteit in de bedrijven is dit zeer relatief. Toch heeft Ekkehard veel kritiek op de betere bescherming van de vrouw: het loon van de man alleen is te laag om een gezin te onderhouden, de vrouw moet dus wel gaan werken.
In de DDR was een uitgebreid systeem van kinderopvang voorzien. Het grootste deel van de opvoeding van het kind gebeurt niet in het gezin, maar in staatsinstellingen en bijna gratis. Ekkehard vindt dat het stelsel niet werkt: de kinderen worden niet opgevoed tot modelburgers en zijn honds brutaal geworden. De staatsinstellingen zorgen er enkel voor dat de kinderen niet langs de straat hangen, overgeleverd aan zichzelf en hun vriendjes. Maar Ekkehard had zelf geen kinderen, hij kon dus niet vanuit eigen ervaring spreken.
Reisbeperkingen
Geld en mensen vertrokken uit de DDR toen in 1961 de muur voltooid werd. Niet minder dan 2,6 miljoen burgers hadden de DDR verlaten. Economisch was dit een ramp, menselijk werd het immigratie en reisbeleid een ramp. De reisbeperkingen gaven de DDR-burgers het gevoel dat zij in een gevangenis opgesloten zaten. Ekkehard vroeg via de gebruikelijke weg, de plaatselijke politie, een toelating om ons te kunnen bezoeken. Het werd hem smalend geweigerd. Wij hadden toch geen directe familieband en er was toch geen speciale gebeurtenis die een dergelijk bezoek verantwoordde ? Hij moest wachtten op de val van de muur en het regime om ons te kunnen bezoeken.
DDR-burgers kunnen bijna niet reizen, tenzij in bepaalde periodes naar de USRR of andere Oost-bloklanden. Zo maakten wij met Ekkehard de afspraak samen een vakantie in Hongarije door te brengen. Het aanbod via het officiele reisbureau werd uiteindelijk een 14 -daags verblijf op een camping in Boedapest. Met gerantsoeneerde benzine- en eetbonnen vooraf te betalen. Gelukkig hadden wij Westerse deviezen te over. Uiteindelijk wordt de reisbeperking een van de zwaarste psychologische barrieres in het land. Tijdens de betogingen net voor de val van de muur worden er op bedrijfsnivo vergaderingen met de arbeiders georganiseerd. De eerste eis is het opheffen van de reisbeperkingen.Dit gebeurde toen Gunther Schabowski op een persconferentie na een regeringsbeslissing om de aanvraag van visa om naar het buitenland te reizen niet meer te weigeren.Een aanwezige journalist vroeg wanneer de maatregelen van toepassing zouden worden. Schabowski antwoordde nu meteen, waarbij dezelfde avond 80.000 Oost-Duitsers de grens overstaken, als was het maar om de 50 mark welkomsgeld te gaan ophalen.
Pravda media
De pers in de DDR was op het sovjetmodel geboetseerd: partijkranten die de echo waren van de officiele partijstandpunten. Alleen positieve berichten die op geen enkele manier weergaven wat er in het dagelijkse leven gebeurde, kregen een plaats inde kranten. De pers en de media geven geen verklaringen als er moeilijkheden zijn in het land. In de jaren 1982-1983 is er een chronisch gebrek aan levensmiddelen in de winkel. Sommige producten zoals boter, vlees en kaas waren niet of in onvoldoende hoeveelheden in de winkel te verkrijgen. Meteen dook de herinnering op aan vooroorlogse toestanden. Toch was er geen sprake van hongersnood of het op de bon zetten van levensmiddelen. De meeste mensen waren gewoon kwaad dat de partijbonzen blijkbaar weinig met de concrete problemen begaan waren. Ekkehard en Monika konden zich dank zij onze bezoeken bevoorraden in de Intershopwinkels,waar je alleen kon betalen in Westduitse D-marken. Monika kon ook via haar job ( het schilderen en het versieren van nieuwe winkels) een ganse ruilhandel organiseren: indien wij een plaats kregen in het restaurant,kregen de obers via Monika de kans om een ijskast of wasmachine te kopen.
In de pers kon je soms zeer naieve verklaringen lezen: zoals dat er een epidemie was onder de dieren,of dat het klimaat in de zomer te koud of in de winter te warm was. Maar nooit las je een analyse van het falende landbouwbeleid. Een ander argument was de economische oorlog van de West-Europese landen, speciaal tegen de DDR gericht. Ekkehard gelooft dat er wel iets van is en wellicht heeft dit budgettaire gevolgen,maar leugens, halve waarheden en mooie woorden verhullen de echte situatie. De pers moet de leugens niet verhullen en verbergen. Ekkehard wil achtergrondinformatie, analyzes en de echte feiten. Geen stroom van ongerijmdheden. De geloofwaardigheid van het ganse politieke stelsel staat op de helling bij de bevolking.
Uiteindelijk creeert men een grote schuldenberg die niet meer intern kan gefinancieerd worden. De schuld aan de buitenlandse banken en regeringen neemt toe: de rentes die gevraagd worden voor nieuwe leningen worden steeds hoger. Op de vooravond van de ineenstorting van de DDR was de buitenlandse schuld aangegroeid tot 10 miljard euro, 89% van het Bruto binnenlands product. De vraag blijft : was de DDR failliet ? Dat dachten de meeste DDR-inwoners toen wel, omdat ze hun eigen leiders en kranten niet meer geloofden.
De West-Duitse TV kon vrij bekeken worden ( er was zowel Pal, als Secam) en West-Duitse bladen als Stern zijn verkrijgbaar. De propaganda-slag wordt vlot door de West-Duitse media gewonnen, de zwarte piet wordt vlot naar de DDR doorgeschoven. Een bekende anecdote in dit verband was de ontdekking van de dagboeken van Hitler in 1983. Toen die dagboeken vals bleken, waren ze volgens Stern afkomstig uit de DDR. Een arme West-Duitser had die in de DDR voor veel geld kunnen kopen en was onschuldig om de tuin geleid, waardoor de redactie van Stern buiten schot kon blijven.
De wereld stort in De aanloop naar de ineenstorting van de DDR is voor de gewone burger beangstigend. In 1983 de rakettencrisis met grote betogingen voor de vrede. In 1984 wordt het 35-jarig bestaan van de DDR feestelijk gevierd. Middenin besparingen investeert de regering in nieuwe winkels, een opknapbeurt van de sterk verwaarloosde steden en dorpen, en veel parades en culturele voorstellingen. In tegenstelling tot vroeger blijkt de cultuur vrijheid te krijgen en kritiek te mogen geven op de bestaande toestand. Kunstenaars verdienen als staatsambtenaar vrij goed. Maar wat goed of slecht was in de kunst werd door de partij bepaald, niet door het publiek. Maar kunst is betaalbaar voor iedereen en meteen toegankelijk. In november 1985 stort Ekkehard zijn privé-wereld in Monika wil anders gaan leven en gelooft dat dit beter kan zonder Ekkehard. Ekkehard begrijpt het allemaal niet zo goed en vraagt zich vertwijfeld af hoe het nu verder moet. De echtscheiding in de DDR is vrij snel en eenvoudig naar procedure.De schuldvraag is niet aan de orde.De rechter kijkt na of het huwelijk eventueel nog te redden is,of er afspraken zijn wat er met de kinderen zal gebeuren en wat de sociale gevolgen zijn van de echtscheiding. Diegene die de echtscheiding aanvraagt moet de redenen voor zijn aanvraag aan de rechter bekendmaken. De partner krijgt een vragenlijst met 18 vragen toegestuurd, een voorgedrukt formulier, dat binnen een welbepaalde termijn moet worden teruggestuurd. Ekkehard vulde dit formulier niet eens in: hij wilde niet dat de rechter de eventuele meningsverschillen tussen hem en Monika zou weten. Het gevolg is een langere en kostelijker rechtsprocedure. Voor Ekkehard was dit zinloos, want op die manier herstel je geen gebroken relatie. Voor Ekkerhard was het verschijnen voor de rechtbank een formele procedure, in 15 minuten was de zaak beklonken en de echtscheiding uitgesproken. De onkosten bedroegen 215 Mark, waarvan één derde voor Monika, twee derde voor Ekkehard. Aangezien Monika noch geen huis via haar werk toegewezen is, blijft ze nog een tijdje bij Ekkehard inwonen.
Monika vertrekt op een dag toch. Ekkehard blijft verweesd achter. Tot Monika in 1988 opnieuw terugkomt, met kanker. Net voor de Wende, net nu de gezondheidszorg nog even gratis blijft. Maar met nog meer onzekerheid over de toekomst.
Stil slofte hij zijn voortuintje in, de werkplaats uit. graag kwam hij een babbeltje slaan,in het geniep een sigaretje roken. Hij stond als klaar als raadgever voor de klusser, de doe het zelver. Zoals vele arbeiders was hij afgewerkt op zestig. Het pensioentje was meer dan welverdiend.
Thuis zijn iedere dag was niet meteen een kado, het leek eerder op een straf. Albert had het in zijn huwelijk blijkbaar niet echt getroffen. Luid werd hij uitgekafferd, weinig kon hij goed doen. Maar hij liet alles over zich heen gaan. Tenger en mager,ik bekeek het wel eens met medelijden. Maar zijn oogjes twinkelden als hij zijn vrouw om de tuin kon leiden en iets uitspoken dat volgens de dominante huisregels verboden was. verjaardagen gingen onopgemerkt voorbij, moederdagen werden uitbundig gevierd.
Op een rustige zomeravond belde Albert aan en hij vroeg een fles water. Amper een half uur later vroeg hij een boterham. Sindsdien belde de man geregeld. Hij vertelde ons dat hij buiten moest slapen in een zetel in het kleine tuinhuis. Dat hij soms zonder eten buiten vloog voor de nacht. Toen ik met hem praatte leek hij wat verward. Hij zei me als ik hulp nodig had, ik hem altijd en om het even wat mocht vragen. Doodvermoeid slofte hij terug naar huis.
Op een zaterdagmorgen vroeg belde zijn vrouw aan mijn huis. Albert was gevallen, misschien kon ik helpen. Tussen de bloemen lag een bleke Albert, dood. Met de glimlach op de lippen, hij had de sterren aan de hemel gezien. De dokter keek betekenisvol naar Albert, tja daar kunnen we nu niks meer aan doen. De begrafenisondernemer was amper een half uur later reeds druk aan het opruimen. De vrouw huilde krokodilletranen...
Het dorp waar ik woon ontstond in de vroege middeleeuwen als een belegging van de Monikken van de St-Pietersabdij te Gent. Zij organiseerden daar een boerderij "het Munkenhof". Die boerderij bleef eigendom van de Paters tot na de Franse Revolutie. In mijn familie gaat het verhaal dat mijn voorvaderen ooit op dat Munkenhof woonden. Ik moet dan ook van "goede" huize zijn,maar jammer genoeg bleken de nakomelingen van de herenboer te bestaan uit vier zonen die de goede naam konden verder zetten en drie slechte zonen, die hun toekomst verbrasten met drinken. Natuurlijk stam ik af van die slechte tak van de familie. Mijn over overgrootvader was een mandenmaker.Lange tijd geleden noemde ik dan ook de zoon van Frans van mandekens.De mandenmakers waren zeer arme lieden,die met moeilijk de kost konden verdienen en met hun gratis riet manden maakten en verkochten op de markten. Mijn vader was kleermaker. Een van zijn vrienden was kunstschilder Roger Debackere, uit het nabijgelegen Waregem. Roger was een bekende leieschilder. De Leie noemde " de golden river" omdat de vlasnijverheid de kleine boeren van de hongerwinter had gered. Mijn vader vroeg Roger Debacker om het Munkenhof te schilderen met de vlasbundels in het water om te roten. Een jeugdherinnering van mijn vader. Hij was zelf dikwijls opgetrokken als jonge knaap om voor school te helpen in het vlas. De Leie loopt op het schilderij nog kronkelend rond het Munkenhof heen.Het werd dus geschilderd voor 1975, toen de Leie nog niet rechtgetrokken was. Om grotere schepen de Leie te laten bevaren werd de rivier rechtgetrokken. Toen werd het Munkenhof een twistappel tussen de nieuwe fusiegemeentes Waregem en Wielsbeke. Uiteindelijk werd in 2000 beslist dat het Munkenhof definitief tot Waregem behoorde. Desselgem bleef zich aan zijn eigen identiteit vastklampen en wilde dorp blijven... ergens afgesloten van de globalisering. Een dorp dat nooit zijn blik op de wereld opende.
De teller van het aantal blogs die ik schreef staat op 500.Veel uren, veel inspiratie. Maar er zou toch iets moeten kunnen van overblijven. Een blog heeft zo iets vergankelijks. Ik droom om van deze blog een boek te maken. Niet noodzakelijk een luxe-uitgave onder lederen band, het mag ook gewoon iets gecopieerd zijn.De vorm primeert op de inhoud.Ook al laten veel mensen zich verleiden door de verpakking, het kost allemaal centen. Niet nodig, het kan best alternatief en goedkoop. Van blog naar boek is een grote stap. Bij een blog komt het er op neer iets in twintig lijnen synthetisch neer te schrijven. Zonder al te veel aan diepgang en analyse te verliezen,maar referenties ho, laten we dat maar netjes achterwege.Een boek of enkel essays of verhalen schrijven is totaal anders. Niet de ideenflits maar de lijn en de samenhang zijn plots belangrijk. Blogs ordenen en copieren is niet voldoende, je moet alles herschrijven. Best een intensieve inspanning,voor mij een grote inspanning. Toch blijft de kijk op de wereld om mij heen, de blik dezelfde.Mijn manier van kijken en analyseren heeft iets met De Bono te maken. Die man werd een aantal jaren geleden bekend door zijn methode om buiten het bestaande kader te denken en creatieve oplossingen te zoeken. Hij vraagt deelnemers aan een brainstorm figuurlijk of letterlijk één hoed tijdens de ganse denkoefenening op te zetten. Die hoeden hebben een kleur die voor een redeneringswijze staat.De "witte" hoed gaat uit van objectieve gegevens en cijfers. De "rode" hoed vertrekt van intuitie en emoties. De "zwarte"hoed speelt een beetje de advocaat van de duivel en zoekt de negatieve kanten van het probleemoplossend denken op. De "groene"hoed staat voor creatief en utopisch denken. De "blauwe"hoed wil het proces controleren en de helicopterview inbrengen. Mijn blogs zijn een beetje het resultaat van een dergelijk hoedenspel. Om creatieve oplossingen te bevorderen.
Meteora is een indrukwekkende bergstreek ergens in Griekenland op zo een 400 km van Athene.De hoge bergen en de kloosters op de top van de bergen hebben voor een speciale vorm van wandel-religieus toerisme gezorgd.Maar de geschiedenis van de streek is er een van verzet: tegen de Turken, de Italianen, De Duitsers en de grootgrondbezitters. Op een terrasje van een Taverne vertelt Nikos Perspepoulos een deel van zijn leven. Hij is gehandicapt en alleen,na het overlijden van zijn twee vrouwen. Ja, in de bergen hier was veel verzet, vooral tegen de rijken. De rijken kijken immers neer op een kleine boer als hij, alhoewel ze met veel smaak de dieren die de boeren kweken tegen een zacht prijsje willen eten. Politici beloven veel. Hij heeft hen al veel geld gegeven, omdat ze beloofden zijn zoon te helpen bij een carriere in het leger. De Communisten staan sterk hier in de streek: er zijn veel arme boeren,maar je kan hier geen revolutie maken. Je kan geen streek veranderen op zichzelf. Nu is Passok aan de macht,want als arme boer kun je toch niet voor de partij van de rijken - nea democratia- stemmen ? Nee we eten best hier in de de Taverne,niet in dat ander restaurant, dat is voor de rijken, de aanhangers van de nea Democratia. Zelfs de restaurants in het dorp zijn opgedeeld in politieke voorkeuren. Hij is een lokale vedette en kwam reeds in een TV -programma met zijn accordeon. De andere inwoners van Lambaka luisteren niet naar het verhaal van de man, waarschijnlijk hoorden ze het reeds honderd maal. En de crisis ? Ja de crisis is reel. De politici liepen echt met het geld weg, er zal diep moeten bespaard worden. In de eerste plaats zullen de openbare diensten het slachtoffer van de saneringen worden en zullen veel ambtenaren hun job verliezen. Dan natuurlijk de gepensioneerden en de zieken: de gepensioneerden moeten het nu reeds met 250 euro/maand minder stellen.En dan komen de belastingen.De weg zal lang en steil zijn...
In Griekenland is er stemplicht, maar zoals met veel wetten loopt men er een beetje om heen. Niet gaan stemmen wordt amper vervolgd.Anderzijds zijn er een aantal compensaties bij het gaan stemmen zoals een dag verlof bij een verre verplaatsing of een tussenkomst in de verplaatsingsonkosten door de politieke partijen. Dit heeft dit keer niet veel geholpen: slechts 53% van de kiezer kwam opdagen. Hoewel deze verkiezingen een lokaal en regionaal karakter hadden, maakten de politici en de media er een nationale test van. Sinds vorig jaar is Pasok (sociaal-demokraten) met Papandreou aan de macht, de Nieuwe Democratie( rechts liberaal) is de grootste oppositie partij, de Communisten halen rond de 15%. Griekenland kreeg via Europa en het IMF een drastisch besparingsplan opgelegd in ruil voor leningen die ze door de financiele krisis en speculatie moesten aangaan. Een tweede probleem is de massale immigratiestroom die de politici moeilijk onder controle krijgen. De burgemeester van Athene had van dit thema de inzet van de verkiezingen gemaakt,ook als is dit geen lokaal, maar een nationaal zelfs Europees probleem. De stembusgang heeft hier dan ook nog een aantal specifieke situaties, die het allemaal nog ingewikkelder maakt. Zo moeten Grieken niet in hun woonplaats stemmen, maar kunnen ze in hun geboorteplaats blijven stemmen.Dit geeft eigenaardige combinaties: vroegere inwoners van Athene stad verhuisden naar de betere en chiekere wijken in de rand, toch blijven ze stemmen in Athene-stad. In het centrum wonen vooral migranten zonder stemrecht: meer parkings kunnen dan ook rekenen op bijval bij de shoppende rijke lui. En die rijke lui bemoeien zich graag met de politiek en zijn meestal kandidaat.BV's en de jetset ontbreekt dan ook helemaal niet in het beeld van deze sterk gemediatiseerde verkiezingen Papandreou had zijn lot aan deze verkiezingen verbonden door bij negatieve resultaten voor Pasok nieuwe verkiezingen in het vooruitzicht te stellen. Op basis van de eerste resultaten lijkt Pasok aan de winnende hand en is het krisisbeleid door de bevolking niet afgestraft. Al lijken de Grieken eerder onverschillig tegenover politici. Op zondag 14 november komt een tweede stembusronde in de gemeentes en regio's waar geen van beide grote partijen een meerderheid behaalde. Pas dan kunnen de winnaars en de verliezers definitief de balans opmaken.
Tweeduizendvijfhonderd jaar geleden was er de eerste maraton. In concreto: de Perzen kwamen met zo'n 20.000 soldaten naar de stad Marathon om Griekenland zo maar eventjes te veroveren. De Atheners hadden de inwoners beloofd hen te beschermen en moesten er iets aan doen. Zij zonden een tegenleger van 10.000 man, normaal een vogel voor de kat. De Perzen konden er zo door. De legeraanvoerder Mytriades bedacht echter een nieuwe oorlogstaktiek en versterkte de flanken van de aanvallende troepen. In onze dagen zou men zeggen: iets meer flexibiliteit, waardoor één soldaat er twee waard wordt, zonder dat je er meer moet voor betalen.De Perzen werden de zee ingedreven met grote verliezen, de Atheners konden het verlies beperken en wonnen de slag. Een Hopliet liep na de slag naar Athene om de wachtende vrouwen de overwinning te melden.Na 41,5 km viel hij meteen dood na zijn mededeling. De maraton en het heldendom was geboren. In Athene liepen duizenden athleten zondag deze historische maraton. De eerste drie waren Kenianen, de commercialisatie van een maratoncircuit waar wereldwijd 5 miljoen atleten aan deel nemen. Maar ook de politiek en het internationale Olympische circuit waren present.De Olympische gedachte van vrede werd sterk benadrukt. Maar de Olympische gedachte is meestal een kind van zijn tijd. Het duurde tot 2000 voor vrouwen aan de marathon volwaardig aan de Olympische discipline konden deelnemen. Vandaag zijn immigranten wereldwijd een probleem in de samenleving. De boodschap van verdraagzaamheid en anti-nationalisme is soms tegenstrijdig. Of dacht je dat de heroiek en de ophemeling van de Guldensporenslag helemaal niks met de Atheense maraton te maken had ? Het zijn fenomenen van eenzelfde taktiek : ook de maraton had een rol in de strijd voor een eigen Griekse staat en nationaliteit.
De democratie was een vorm van besturen die voor het eerst ingang vond te Athene in de 6de eeuw voor Christus .In een periode waar rationeel denken de voorkeur kreeg op irationneel en mystiek denken. Voor het eerst werd burgers gevraagd om deel te nemen aan de beslissingen.Vijfhonderd leden van het parlement werden uitgeloot,er werd iedere dag een nieuwe voorzitter verkozen,9 heren werden afgevaardigd . Kortom ons parlement kan er iets van leren. Op hetzelfde moment werd het drama of het theater ingevoerd.Niet als circus,maar als een onderdeel van een educatief systeem om de democratie en de deelname van de burgers aan de beslissingen van de stad te bevorderen.Het was een kunstvorm met toespraken liedjes en dans,alles in een prachtig natuurlijk kader. Voor de dichter een mogelijkheid om zijn visie op de wereld en de politieke situatie te geven en nieuwe ideen over rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid van de burgers te spuien. Natuurlijk botste dit met de traditionele waarden. Armen kregen gratis tikets, rijken moesten vrijwillig een extra belasting betalen.Daarmee bewezen ze hun trouw aan de staat en aan het regime en hun gehechtheid aan de democratie. Hoofdpersoon in het stuk was de modale Atheense burger,geplaagd door dagelijkse beslommeringen en problemen,die de politici,lui en zo zot als een achterdeur niet konden oplossen. Deus ex machina was steeds een of andere god,waardoor de toeschouwers toch nog gerustgesteld naar huis konden. Misschien moeten we terug naar de basisbeginselen van de democratie.....alhoewel: de democratie in Athene kon onmogelijk zonder de slaven, zoals wij onmogelijk onze rijkdom kunnen behouden zonder de migranten.
Het verschuiven van het discours naar rechts is sinds de overwinning van Bartje overduidelijk: de socialisten houden de splitsing van Belgie tegen. Volgens mij maar goed ook: want het kan echt niet anders. Socialisme heeft altijd gedacht dat je de problemen niet kunt oplossen in een land dat een zakdoek groot is. Het Cubaanse model zit juist in de problemen door de jarenlange isolatie en boycott door de grote buur. De Russische revolutie is juist toendertijd geslaagd omdat Rusland een gigantisch land was met enorme economische mogelijkheden en dus kon er herverdeeld worden tussen de boeren en het nieuwe fabrieksproletariaat. Maar we zullen in deze blog de grote ideologische theorien voor de boeken van Marx en Lenin laten. Met wat gezond verstand komen we al zeer ver. Navelstaren leidt naar egocentrisme en het zoeken van vijandbeelden die dicht bij ons liggen: de immigranten, de Walen, kort gezegd: iedereen die onze taal niet spreekt. Nochtans is dit navelstaren ons opsluiten in een klein gebied, dat momenteel iets rijker lijkt dan andere gebeiden,maar dat steeds rijk geworden is door colonisatie, door buitenlandse handel en het inpikken van ideeen van buitenlandse voorbeelden. Willen we rijk blijven of minder egoistisch een herverdelende rol spelen, dan moeten we internationaal denken. Globaliseren om lokaal overeind te blijven. In het verleden gaf de socialistische beweging het goede voorbeeld: de eerste Internationale hield zijn vergaderingen in Brussel en was wereldwijd toonaangevend voor de organisatie van de arbeidersklasse. De wieg van Europa stond in Brussel, we hebben een prachtig verleden, waar blijft onze optie voor een duidelijke toekomstvisie ?
Marc Vermeersch sprak over het ontstaan van de liefde. Best boeiend,maar weinig romantisch deze geschiedkundige benadering. De conclusie was voor ons mannen ontnuchterend: ons madam ziet ons graag omdat de opvoeding van kinderen o zo lastig is. Als pedagoog had ik de liefde nog nooit vanuit professioneel standpunt op die wijze ingeschat. Voor vrouwen was het besluit misschien nog erger: als je de overheersing en de macht van mannen wil doorbreken dan moet je met de mannen samenwerken. En de situatie van de vrouw is gewoon rampzalig als er geheime mannengenootschappen zijn: tja meteen duikt de kerk en de religie op de achtergrond op. Zij zien vrouwen net als kinderen: er moet en zal een opvoedingsproces nodig zijn om er iets van te maken. Vrouwen hebben welvaart nodig, dan kan het voor hen alleen maar beter gaan. Dat armoede inderdaad alleenstaande vrouwen met kinderen ongemeen hard kan treffen is waar,maar tegen wie kan een puber zijn energie richten zonder aanwezige vader ? En hoe kan een puber zich laten gelden in zijn peergroep en het nodige succes hebben bij de andere sexe ? Het sociale vaderschap is duidelijk meer waard dan het biologische vaderschap. Gelukkig kunnen we verliefd worden. Dit vergemakkelijkt de koppelvorming en is het bewijs dat de echte liefde bestaat. Tegen de tragedies van Romeo en Juliet en tegen de gedwongen partnerkeuzes in. Deze verliefdheid wordt met de dag belangrijker als criterium voor een vrije partnerkeuze, de keerzijde van de medaille is dat er ook meer en meer echtscheidingen komen. Maar dat zou enkel de prijs zijn van de emancipatie. Liefde is dan het feit dat je iets meer wil doen voor die ene partner dan voor de andere mensen om je heen. In ruil voor centen, voedsel en de piramide van Maslov. De Bonobo's en de Chimps beseffen niet wat ze aangericht hebben....
De affaire Lernout en Hauspie kreeg uiteindelijk zijn beslag voor de rechtbank waarbij het verdict luidde: fraude. Na negen jaar onderzoek stonden niet minder dan 20 beklaagden voor de rechtbank. De groten, de banken en de bedrijfsrevisoren gingen vrijuit. De uitvinders van het virtuele geld werden schuldig bevonden. Zij hadden de waarde van hun bedrijf kunstmatig omhoog geshowd en op die manier het volkskapitalisme nieuw leven ingeblazen. Er waren zelfs mensen uit het Ieperse die hun huis verkochten om aandelen van het spraakmakende bedrijf te kunnen kopen. De vele bussen met bejaarden die in een namiddag hun appeltje voor de dorst wegschonken waren toen niet te tellen, zij maken dit wellicht vandaag zelfs niet meer mee. Maar er zijn lui die gretig aan de hype meewerkten die niet op het beklaagdenbankje terechtkwamen. Nochtans hielpen ze de mythe mee creeeren. Prinsen, gouverneurs en eerste ministers. Of wat dacht je van de huidige Dexia voorzitter Jean-Luc Dehaene ( met Imbev-goudstukken)? of een gedeelte van de gespecialiseerde pers zoals Trends en de Tijd die de managers van het jaar als de nieuwe wonderkinderen van Flanders Valley ten tonele voerden. Uiteindelijk weet ieder beetje onderzoeksjournalist dat zij de trukkendoos leerden bij het toenmalige Barco, waar de Serv en de Gom gretig aandelen kochten en voor de nodige buffer zorgde toen alles in het honderd dreigde te lopen. Want dit was de misrekening van de heren Lernout en Hauspie: toen het moeilijk werd stonden ze er moederziel alleen voor. De affaire Lernout en Hauspie legt ook de vinger op het gebrek aan controle van de IT-industrie en de rol van de beurs en de banken. Vandaag is er nog niks veranderd en zijn er evenveel technologiebedrijfsjes die virtuele winsten voorspiegelen aan aandeelhouders. Dat ze op die manier een deel zijn van de huidige crisis zal hen worst wezen. Zo wordt shortselling op de beurs een onderdeel van de wereldwijde speculatie en onzekerheid.
Na het beeindigen van de burgeroorlog in Mozambique besloot de internationale gemeenschap dat er veel geld moest komen om het straatarme land uit de problemen te helpen. Die problemen zijn immers enorm: analfabetisme,droogte,gebrek aan voedsel en water,sterke afhankelijkheid van Zuid-Afrika,weinig interne capaciteit. Kortom als je alle expertise moet uit het buitenland halen kost ieder hulpprogramma duur, zeer duur.Meer dan de helft van het overheidsbudget is buitenlandse hulp. Zonder die hulp klapt het land in elkaar. De Belgen en de Vlamingen zijn nadrukkelijk en met vrij veel centen aanwezig in Mozambique. Marleen Temmerman ondersteunt de gezondheidszorgen met haar Universitair onderzoekscentrum Isra, Vais is aanwezig met een paar programma's en BTC wil in de toekomst alles concentreren op het energie-thema. Iedereen uit Europa wil zowat zijn specialiteit, zijn niche inbrengen en de andere programma's ondersteunen. Zo willen de Nederlanders hun expertise inzake water valoriseren,via het aanleggen van een netwerk van irrigatiekanalen en pompen.De Clintonfoundation bestrijdt aids en verhoogt de capaciteit van de ziekenhuizen. Fos volgt de BTC-politiek en concentreert zijn programma op de samenhang tussen het voedselprogramma en de energiepoot met zonnepanelen. Door hun jarenlange ervaring heeft het Fos betrouwbare partners in Mozambique gevonden waardoor de efficientie van de investeringen meer en meer rendeert. Toch stelt zich de vraag naar de duurzaamheid van de investeringen en de noodzaak van een exitstrategie om de zelfredzaamheid te bevorderen.De duurzaamheid van de zonnepanelen lijkt het kleinste en gemakkelijkste probleem: zorg voor reservestukken en plaatselijke technici die bijstand en know-how hebben om de noodzakelijke herstellingen te kunnen uitvoeren. Het meest fundamentele vraagstuk : hoe maak je een land en een bevolking minder en minder afhankelijk van buitenlandse hulp, is moeilijker aan te pakken. Want een lievelingskind wordt snel een verwend kind...
De rellen zijn aan het uitsterven wanneer we de drie Mozambikuaanse vakbonden op de hoofdzetel van OTM ontmoeten. OTM is de vakbond die door Frelimo werd opgericht en een typische "klassistische" vakbond is: hij verdedigt de leden bij de regering en verdedigt de regering bij de leden.Zij organiseren vooral ambtenaren en zijn overal in de belangrijkste sectoren aanwezig. Consilmo is de koepel van de zogenaamde vrije vakbonden, indertijd als tegenhanger van OTM opgericht. Kleiner,maar misschien anders ? Sintaf is de boerenvereniging. Een eenmansbedrijf, maar wel dicht bij de leden de boeren. In Mozambique zijn er 10 miljoen actieve werknemers, slechts 800.000 werken in de formele sector. De rest heeft geen contract en moet zich beredderen met informele of illegale arbeid. Zonder sociale zekerheid, onder het minimuminkomen. Het gesprek draait al snel over de lonen.De beste lonen worden in de banksector betaald: 65 euro per maand. In de energiesector krijgen ze 63 euro per maand, in de bouw een 60 euro per maand. De overheidsambtenaren moeten het stellen met 55 euro per maand. Meteen begrijp ik waarom iedereen wegvlucht om 15u30 : op naar de tweede of derde job. Een gemiddeld gezin heeft immers 350 euro per maand nodig om in de stad te kunnen overleven. Denk nog iets verder: er zijn geen arbeidsrechtbanken, de sociale wetgeving en het minimumloon worden niet gerespecteerd, de sociale inspectie is corrupt, bij een conflict komt de vakbond zonder resultaten uit het overleg. Er is dus nog werk om de vakbonden op het juiste spoor te krijgen. Maar de recente rellen tonen aan dat ze de basics: luisteren naar de mensen in de straat vergeten zijn. Zij zijn al zeer tevreden dat ze door de regering uitgenodigd werden om na de rellen overleg te plegen over de oorzaken van de voedselrellen en de stijgende energieprijzen. Alleen ze zullen dringend hun huiswerk moeten doen want in hun mappen steken momenteel zeer weinig alternatieven voor het neoliberale beleid of voorstellen om de bevolking op een andere manier te helpen.
Op het vliegveld in Tete zitten we nog even na te genieten van de warme ontvangst in Catana. We werden met zang en roffelende trommels, dansende vrouwen en grote kinderogen in de plaatselijke gemeenschap ontvangen. Ze danken de AC en Fos voor de zonnepanelen, de hulp en hopen op meer de komende jaren. Wij luisteren,knikken kijken ons ogen uit over hoe vrolijke mensen ons uitwuiven. Op de luchthaven zeggen ze ons voorzichtig dat er in Maputo een en ander aan de hand is. Wellicht een staking. Wij besluiten meteen de eerste solidariteitsmoties te schrijven tot ons informatie bereikt dat er meer aan de hand is. Er is in een deel van Maputo een echte volksopstand uitgebroken met doden en veel gewonden.Tegen de stijgende voedselprijzen, tegen de stijgende energieprijzen. Een bank,een grootwarenhuis en de zetel van de energiemaatschappij vliegen de fik in.De rellen werden georganiseerd via GSM. Veel mensen kregen een oproep om op 1 september, de dag waarop de prijzen voor energie de hoogte in gingen op straat te komen en te betogen. De reactie van het overheidsapparaat is op zijn zachtst gezegd eigenaardig. Politie, leger en pers zetten een debat in wie wat had moeten doen. Volgens de politie moet de pers informeren,volgens het leger is de politie verantwoordelijke voor de openbare orde en volgens de politie is de betoging niet aangevraagd en dus illegaal. De regering komt pas de volgende dag in spoedberaad bijeen en de bevolking wil de president horen. Zo lang de regering niet beslist zie of hoor je de president niet. Mijn indruk wordt alleen maar bevestigd: politici die mijlenver van de realiteit staan, de realiteit ontkennen,en een overheidsburocratie die niet werkt. Al moet ik toegeven: de politie-escorte die ons s'nachts naar het hotel begeleidde was er... nu zijn alle winkels dicht; voor wie twijfelt: vandaag was er in Mozambique meer aan de hand dan enkele rellen door een zootje ongeregeld...
Hier ontbreekt alles: voedsel water en energie. Hoe kan je kinderen met een hongerbuik onderwijs geven? Hoe kan je zieken verzorgen zonder aangepaste bewaarmogelijkheden voor medicijnen in dertig graden ? Bij ons noemen ze zoiets een frigo.Hoe kan je voedsel produceren als het maar drie maanden regent in een jaar en voor de rest alles eruit ziet als een grote zandbak ? Hoe kan je grote problemen aanpakken als er geen kleine en concrete projecten voor vooruitgang zorgen ? Fos en de Algemene Centrale ABVV geven een antwoord met kleine projecten om de voedselonzekerheid te bestrijden. Voedselonzekerheid ? Dat is gewoon geen eten hebben tijdens droge periodes. Nu is het september, misschien nog tot oktober of eind oktober om opnieuw voldoende water te hebben. Tenzij je over een pomp beschikt. Of naar het dunne waterstraaltje twee uur verder wandelt met een jerrycan. Hoe kunnen we nu zo snel iets veranderen ? Met eigen ogen staarde ik naar een primitief geheel: een paar zonnepanelen,een transfo en een paar batterijen. Deze installatie zorgt voor de waterpomp, het licht in de school en de frigo in de medische post. Natuurlijk moet dat hier door plaatselijke mensen geinstalleerd en begeleid worden. Natuurlijk komt heel die santeboetiek uit Zuid-Afrika. Natuurlijk kost dit evenveel als bij ons. Maar het effect zet een ganse gemeenschap in beweging, het resultaat verandert o zo veel in dit straatarme land. Want de electriciteits-water-centrale zorgt voor electriciteit voor Zuid-Afrika. Deze dam werd door de portuguezen naar 25 jaar terug gegeven aan Mozambique. Alleen kochten de Zuid-Afrikaanse banken deze centrale over. Mozambique is dus een wingewest voor de grote en rijke buur, Zuid-Afrika. Is er dan geen enkele electriciteit die in Mozambique blijft. Ja, maar die gaat naar de grote steden en de grote bedrijven. De kleine dorpen nemen onvoldoende electriciteit af opdat dit voor de electriciteitsmaatschappij rendabel zou zijn. Voor de kleine dorpen is zonnenergie een kosteloos en duurzaam alternatief...
Vandaag duiken we in het reeele Mozambique. Je waant je opnieuw in het congo-dorp van expo 58 waar hutten en mensen aan de rand van de armoede een overlevingskamp opzetten.
De droogte,het gebrek aan regen, is reeds meer dan 30 jaar het grootste probleem. De voedselproductie van de bevolking is voldoende voor 4 à 5 maanden eten per jaar. Het valt precies samen met de droogte en de regenperiode in Mozambique. Regen is hier eten, droogte honger. De droogte is vechten om te overleven: de laatste geit wordt verkocht om eten in een andere streek te gaan kopen. Het enige alternatief is internationale hulp.
De regering heeft geen middelen om iets te doen. Vijftig procent van het regeringsbudget komt via internationale hulp. De regering beperkt zich tot het kanaliseren van de buitenlandse donoren. Het ontbreekt aan alles: analyse, plan, oplossingen.
Voor de bevolking zijn er geen goede wegen,geen voldoende zaaigoed,geen distributie van de geproduceerde goederen,geen begeleiding van de boerengemeenschappen,geen samenwerking.
Maar waar de staat niet aanwezig is duiken NGOs op. Zij verzamelen op dit tranendal de noodzakelijke centen om te overleven. Middenveldorganisaties hebben weinig keuze: zij moeten de eisen en criteria van de internationale donors slikken. De vraag is dan ook of ze de belangen van de Mozambikanen wel verdedigen of zich door Amerikaanse en Europese donoren laten inpakken.
Maputo werd ooit de riviera van Afrika genoemd. Het was de plaats waar goud en diamanten verscheept werden, wuivende palmbomen de schippers aanlokten naar stranden,danstenten en bars.Eifel zijn gebouw aan de botanische hof neer pootte, Pancho Guedez architecturaal kon experimenteren.Waar de stenen stad eindigde begon een rieten stad. De hoorn des overvloeds kwam door de Europese machtsstrijd tussen Groot-Brittanie en Frankrijk,waardoor Mozambique uiteindelijk een Portugese kolonie werd. Waarschijnlijk kon de arme Mozambikaan niet ergers overkomen: de dictatoriale Portugezen dachten alleen aan zichzelf, de bevolking kon zelfs geen graantje meepikken van die overvloedige rijkdom. De Anjerrevolutie maakte Mozambique in een klap onafhankelijk en bijna alle Portugezen trokken er vandoor. Frelimo,net aan zijn opmars in het noorden begonnen, moest zonder veel bestuurservaring beroep doen op Cuba en Rusland toen de USA feestelijk bedankte om ook maar enige hulp te geven. De straatnamen in Maputo getuigen vandaag nog over die periode met Karl Marx, Lenin en de kepi's op de hoofden van de politie die regelrecht in de toenmalige DDR gegoten lijken. Na 35 jaar onafhankelijkheid rijzen in de straten van Maputo veel nieuwe commerciele centra en hotels op, de Chinezen bouwen ook hier aan een nieuw imperium.Take away noemt dit. Maputo vertelt zij verhaal zonder groot enthousiasme, stadsplanning lijkt uit het woordenboek geschrapt. Overleven is belangrijk geworden. Vrouwen zitten een paar tomaten te verkopen op de stoep. Bijna alle putdeksels voor de straatriolering werden gejat om te dienen als grilijzers voor de bbq. Tja als de staat alles mag privatiseren,waarom zouden de burgers het voorbeeld niet volgen.Er patrouilleren dan ook veel militairen door de straten van Maputo. Op de grote muur aan de zee staat eenzaam een uitspraak van de charismatische Samora Machel; "' Macht om te regeren kan zelfs de sterkste mens corrupt maken. Laat ons bescheiden leven en het verwerven van gunsten en eigendommen via de staat niet als rechtmatig beschouwen'.
Ik begin aan de mentale voorbereiding van een week inleefreis naar Mozambique. Tijdens die week zullen wij de FOS-projecten in Mozambique bezoeken en nagaan of de investeringen van het Petroleumfonds de juiste en correcte keuzes waren en in de toekomst kunnen verder gezet worden. Mozambique lijkt wel de plaats waar alle problemen die een bevolking kunnen teisteren verzameld zijn. De geschiedenis van Mozambique verloopt via de Portugese kolonisatie, over de bevrijdingstrijd van het Frelimo, de burgeroorlog met de door het CIA opgerichte Rename, de neokolonisatiatie door het IMF over verkiezingen, het "vliegtuig-ongeluk" van Samora Machel, naar de huidige politiek stabiele situatie. Mozambique is totaal afhankelijk van buitenlandse hulp wil het zijn bevolking voldoende eten kunnen geven. Het rijtje van problemen kan niet op: éen van de allerarmste landen ter wereld, één van de landen waar HIV-Aids 15% van de bevolking treft, éen van de landen met veel analfabetisme. De inleefreis wil in het programma alvast aan de deelnemers een duidelijk beeld van de problemen geven en hoe er aan die problemen gewerkt wordt. Zo bezoeken we een school waar vooral wezen van de overleden HIV-Aidsouders een opleiding krijgen om de landbouwtechnieken onder de knie te krijgen. Die school krijgt via het fonds van de petroleumsector electriciteit met zonnepanelen en water voor irrigatie en consumptie. Iedere dag kan je meer lezen over onze ervaringen in Mozambique.
Na het beeindigen van de burgeroorlog in Mozambique besloot de internationale gemeenschap dat er veel geld moest komen om het straatarme land uit de problemen te helpen. Die problemen zijn immers enorm: analfabetisme,droogte,gebrek aan voedsel en water,sterke afhankelijkheid van Zuid-Afrika,weinig interne capaciteit. Kortom als je alle expertise moet uit het buitenland halen kost ieder hulpprogramma duur, zeer duur.Meer dan de helft van het overheidsbudget is buitenlandse hulp. Zonder die hulp klapt het land in elkaar.
Maputo werd ooit de riviera van Afrika genoemd. Het was de plaats waar goud en diamanten verscheept werden, wuivende palmbomen de schippers aanlokten naar stranden,danstenten en bars.Eifel zijn gebouw aan de botanische hof neer pootte, Pancho Guedez architecturaal kon experimenteren.Waar de stenen stad eindigde begon een rieten stad.
