De Hashemieten waren een invloedrijke familie uit Mekka, rechtstreekse afstammelingen van Mohammed. Daardoor konden zij aanspraak maken op Jordanie. Maar hun droom om een groot rijk - van Irak tot Palestina- te stichten werd door de Westerse mogendheden Frankrijk-Duitsland Groot-Britannie gedwarsboomd. Zij verdeelden het Midden-Oosten in kleine landen onder elkaar.
Abdallah- een havik in een kanariekooi- kon dank zij de Britse steun en erkenning Transjordanie stichten, waarbij de Westbank bij Jordanie werd ingelijfd. Abdulah organiseerde een conferentie inJericho,waarbij de belangrijkste Palestijnse leiders hun goedkeuring gaven aan de annexatie van de West-Bank. Zo zouden de beide oevers van de Jordaan verenigd zijn in een groot land.
Jordanie was arm en werd bewoond door 220.000 bedoeninen. Deze stammen waren zeer autonoom en schikten over zware wapens.Zij vormden het beruchte Arabische legioen. Abdallah onderhield goede contacten met de Zionistische leiders en aanvaarde de opdeling van Palestina in ruil voor een deel ervan.
De hoger opgeleide Palestijnen vormden na de Nakbah een meerderheid in Jordanie,alhoewel zij niet over volledige burgerrechten beschikten. Het Jordaans paspoort was een reispaspoort en alleen de oorspronkelijke Palestijnse vluchtelingen die investeerden in Jordanie kregen stemrecht. In de praktijk werden de Palestijnenen in Jordanie 2derangsburgers.
Dit maakte het Palestijnse probleem nog ingewikkelder: als de Palestijnen de meerderheid vormden in Jordanie hadden zij dan niet hun Palestijnse staat ? Toen de Palestijnen in Jordanie als vluchtelingen beschouwd werden en de PLO als hun vertegenwoordiger kwam een einde aan deze denkpiste om het Palestijnse probleem op te lossen. De PLO weigerde de Israelische staat te erkennen.
In Jordanie voelden de Palestijnen zich niet echt thuis. Jordanie was een land om uit Palestina te kunnen reizen, Israel verbood aan Palestijnen om via de luchthaven Ben Goerion naar het buitenland te reizen. De Palestijnen moesten dan ook noodgedwongen via Amman reizen.
De relatie tussen Palestijnen en Jordanie is niet echt hartelijk: Atef verwijt hen het gebrek aan democratie, erkenning van mensen- en vakbondsrechten en hun falen om de Westbank te verdedigen tijdens de 6-daagse oorlog. De Jordaanse Palestijnen zien Jordanie niet als hun land, zij spreken nog altijd over de plaatsen waar hun ouders en grootouders woonden Jaffa, Jenin en Nablus.
Jaarlijks hebben wij de gewoonte om met Opa en Oma een trip te doen: kwestie van hen nog een vakantietje te bezorgen. Zij waren gewoon veel te reizen, de jaren maakten hun mobiliteit beperkter. Na Nederland, Duitsland en Luxemburg viel de keuze dit jaar op Frankrijk. Wij zoeken een bestemming van 300 km afstand van onze streek, met een passer kom je dan in Reims en de Champagne-streek. Wij huren een gite bij Sylvie en Eric in Cramant,een dorp waar iedereen ongeveer zijn brood verdient met Champagne maken. Eric deed een poging om burgemeester te worden,Sylvie bouwde een gite uit. Met kunst en smaak. Een plaatselijke Champagneboer ontvangt ons om een didactisch verantwoorde uitleg over hoe en wat van Champagne maken. Bruno Ojance is een belangrijke figuur in Cramant: hij kondigt aan wanneer de druiven mogen geplukt worden aan de andere boeren: meteen de werkregeling voor iedereen in het dorp. Hij praat gedurende twee uur met passie over alle aspecten van de champagne: hoe een opstand van de champagnewerkers in 1911 ervoor zorgde dat er alleen nog met druiven uit de streek van Reims Champagne mag gemaakt worden en niet langer met druiven uit andere streken in Frankrijk, dat het glas zorgt voor de bubbles, dat champagne vier jaar oud is wanneer deze verkocht wordt,dat je champagne best drinkt op 8 graden en koelt in een ijsemmer met ijsblokjes en dat je dus beter diepvries en frigo achterwege laat... tot we zijn champagne proeven. Reims, de voormalige hoofdstad van het Frankenrijk en de kathedraal krijgen een bezoekje. De stad waar Clovis zich bekeerde en meteen een goddelijke statuut kreeg wordt gedomineerd door de kathedraal. Buiten de gedrochten aan de ingang en de glasramen van Chagall achteraan, eerder een toeristtrap van formaat. De grote Champagnemerken slaan zich blijkbaar prima door de crisis, voor de kleine boeren daalt de verkoop en moeten ze noodgedwongen hun overige hectaren aan de grote bekende merken verkopen. Misschien moet iedereen zich minder door het prestige,maar iets meer door de kwaliteit en de echtheid van de kleine champagneboer laten inspireren.
Jamal had TBC, hij overleed op 36-jarige leeftijd in het UNWRA ziekenhuis Hassan Taher van Nablus.De toestanden in het ziekenhuis waren schrijnend: overvolle kamers,lange wachttijden voor de patienten,overwerkte dokters, weinig medicijnen. Maar de behandeling en de opname waren gratis.De doodsoorzaak van Atef's vader was een gebrek aan antibiotica en vaccins. Maar ook de armoede en de slechte levensomstandigheden waarbij TBC als een schim steeds aanwezig is.Tuberculose was een zeer besmettelijke ziekte en betekende dikwijls de dood. Een beetje zoals Aids vandaag.¨Patienten werden dan ook geisoleerd en konden geen bezoek ontvangen. In het geheugen van Atef blijft het niet kunnen bezoeken van zijn stervende vader met een fles melk onuitwisbaar.
Jamal had zijn ziekte-latente TBC- voor zijn vrouw Subhyah verborgen gehouden tot na zijn huwelijk Nu bleef zij alleen met zes kinderen: Ahed ( 10 jaar) Khadiga (9 jaar) Adnan ( 8 jaar) Atef (7 jaar) Jamu ( 4 jaar) en Imad ( 3 jaar). Adnan werd geadopteerd door de broer van Jamal die naar Ramallah gevlucht was bij de Nakbah. Hij bleef bij hen voor altijd, zelfs toen hij in de jaren zestig emigreerde naar Koeweit. Deze broer had in de administratie van de Britten gewerkt en verdiende goed als boekhouder in Ramallah, zijn vrouw zette een textielhandel op en verdiende extra door te weven en kleren te maken.
Financieel had Subhiyah het niet breed, zij weigerde opnieuw te huwen. Zo werd het gezin afhankelijk van de steun die de familie aan hen gaf, een kleine opbrengst uit het verhuren van de beenhouwerij en het amandelpellen thuis. Atef kluste tijdens de vakantie bij op de groetenmarkt. Samen met de hulp die zij als geregistreerde vluchtelingen van de Unrwa ontvingen kwamen zij rond.
De moeder van Atef keek streng toe dat zij hun school niet verwaarloosden, want het was volgens haar de enige manier om aan de armoede te ontsnappen.
De grootvader van Atef kreeg van de toenmalige Britse kolonisten van Palestina in 1947 een paspoort waarop stond dat hij een Palestijnse burger was.Het paspoort is opgesteld in Arabisch,Frans en Engels.
Dit omdat het paspoort aan Palestijnen een bescherming bood in het buitenland en zijn hun rechten konden opeisen voor Franse en Britse rechtbanken.Er staat op het paspoort alleen één foto, terwijl ook de vrouw en het kind ( de vader van Atef) op het paspoort nominaal vermeld staan. Maar Arabische vrouwen lieten zich niet graag fotograferen.
Dit paspoort verbergt alle moeilijkheden die de Britten ondervonden tijdens de bezetting van Palestina.Het geheim Balfoort akkoord had immers aan de Joden een land belooft en de Joodse inwijkelingen begonnen zo langzamerhand toe te stromen. De Britten hadden in 1925 één Palestijns burgerschap in hun plannen. De Joodse inwijkelingen wilden van meet af aan een specifiek Joods burgerschap en een minderwaardige status voor de Palestijnse inwoners.De Arabische Palestijnen wilden een nationaliteitspaspoort, zoals zij bij het Ottomaanse rijk hadden en vonden de term burger nieuwlichterij die het Britse kolonialisme alleen maar rechtvaardigde.
Want een paspoort betekende voor iedere bevolkingsgroep de waarborg van een aantal rechten zoals kiesrecht, zelfbestuur, erkende landsgrenzen en politieke verkozenen.
Toen de Britten halsoverkop Palestina verlieten bleef alleen de Israelische staat over en verdween het Palestijnse burgerschap in de vergeetput.Het recht van de sterkste. Zelfs in de Oslo-akkoorden kon Palestina geen paspoort aan zijn burgers geven... Het enige waarover de Palestijnse inwoners beschikken is een "laisser-passer",een reisdocument waarmee ze op reis kunnen gaan. Israel weigert de Palestijnse staat te erkennen, zij heeft alleen de Palestijnse autoriteit erkend.
Atef werd op dinsdag 3 januari 1950 geboren in het al-ittihad ziekenhuis in Nablus. Het was koud, bitter koud en er lag zelfs sneeuw. Zijn bleke huid en zijn blonde haar beklemtoonden de barre weersomstandigheden. Toch slachtte vader Jamal een schaap: het was de derde zoon van de vier kinderen. Atef zelf weende,net als alle pasgeborenen. Officieel was Atef nu een onderdaan van het Jordaanse koninkrijk. Hij had een Jordaans paspoort. Hij zou gans zijn leven in Nablous blijven.
Op vijfjarige leeftijd moest Atef naar de kindergarten, gelegen in de nabije Abdul-Hadi herenwoning.Op het eerste en tweede verdiep was een kindergarten en een lagere school ingericht. De kindergarten was privaat onderwijs ingericht door deze steenrijke invloedrijke familie.Toch moest er voor de kindergarten 3 dinar betaald worden. Wanneer Subhiyah eens te meer zonder geld zat,betaalde ze gewoon niet. De ouders van Atef wilden zich niet als vluchteling registreren; Zij weigerden hun kinderen het UNWRA-onderwijs te laten volgen. Daar zaten alleen vluchtelingen uit de kampen.In sommige scholen moesten toen,door een gebrek aan schoolgebouwen in twee shiften les gevolgd worden.
Atef weende, hij vond de kindergarten maar niks tot hij er nieuwe vriendjes gevonden had. Maar moeder Subhiyah trok er zich weinig van aan: ze nam Atef vastberaden bij de hand en zette hem af bij de andere vijftig kleuters.
Bij de bezetting van Nablous tijdens de tweede intifada door het Israelische leger vernielden de Israeli's het prachtige palace met een welgemikte tankgranaat. Dit deden ze met bijna alle herenhuizen en overheidsgebouwen in Nablous. Zij beschadigden de gebouwen maar brandden ze niet plat tot aan de grond, net genoeg om ze onbruikbaar te maken.De familie van Abdul Hadi zou zich nadien jaren inzetten om deze archeologische ramp te herstellen.
Het schaap staat reeds eeuwenlang voor reinheid,onschuld maar ook voor volgzaamheid. In de drie boekgodsdiensten is het offeren van een schaap of lam een belangrijk gebeuren. Toen God aan Abraham vroeg om zijn zoon te offeren,nam hij genoegen met een schaap. Het jaarlijkse offerfeest blijft tot op vandaag een belangrijk feest in de Islam. Het slachten van een schaap volgens de voorschriften is een dure zaak. Eveneens wordt het schaap in drie delen verdeeld: een deel voor de familie,een deel voor de buren en een deel voor de armen.Bij de geboorte van een kind wordt eveneens een schaap geslacht en gegeten. Voor het volbrengen van de offers in de Islamitische rite wordt een ram geslacht. Daarom is het meestal een lam, eenmaal een schaap geslachtsrijp is en gedekt heeft, ontstaat het risico dat het lamsvlees stinkt omdat het sap van de teelballen in het vlees gedrongen is.
De rol van de schapenbeenhouwer bij het slachten is belangrijk: voor het slachten moet het schaap 24 uur vasten om de kans op het springen van de gal te verkleinen, een ervaren en deskundige slachter zorgt niet alleen dat het vlees goed en juist versneden wordt, een scherp mes maakt dat het dier minimaal lijdt nadat het met een harde klap buiten bewustzijn gemept werd.Indien een schaap te ruw behandeld wordt ontstaan er blauwe plekken. Na het doden van het schaap en het bloeden wordt het schaap ontveld. Om een mooie schapenvacht te bekomen moet dit schapenvel intact zijn en met zout bestrooid worden om het goed te kunnen looien.Het schaap moet minimum een dag rijpen om het vlees eetbaar te maken, dit is ook afhankelijk van de ouderdom van het schaap.Daarna kan het schaap versneden en uitgebeend worden. Wat er met het orgaanvlees gebeurt is meestal cultureel bepaald: sommigen eten hersenen, maag,hart,longen en nieren, voor anderen is het nauwelijks goed voor dierenvoedsel.Bij zeer kieskeurige eters hou je amper de helft over van het oorspronkelijke schaap.
Zoe is de naam van onze tien dagen jonge kleindochter, een wolk van een baby van Sevie en Bram.Wij zijn op bezoek in Manchester en kozen voor een airb&nb-logement: vriendelijk voor de portemonnee, bij de plaatselijke bevolking, familiaal, kortom zoals we zelf graag reizen. De realiteit bleek anders:geen voorbeeld van orde en netheid,een ietwat mensenschuwe en onzekere gastvrouw,een karig ontbijt en de beloofde fietsen waren er maar het paste niet om ze te gebruiken.
Maar dit kon de pret niet bederven: Zoe; Alain Curtis en Massive Attack met een multimedia show in een afgedankt treindepot, de tentoonstelling do-it in de Manchester Art gallery, lekker eten op restaurant.
Een dagje Liverpool,stad aan Zee die we enkel kenden van de Beatles maar verraste door de vele musea en de gerestaureerde dokken aan de haven. De harde drooglegging door Thatcher lijkt voorbij. Nu wordt veel geld geinvesteerd in de media en spectakel wereld. Op de sociale woningen staan inderdaad nog de afgedankte TV-antennes van bij ons, fel afstekend tegen de betere herenhuizen. Zoals bij oàns zijn de scheepsbouw en de scheepsherstelling naar het verre India of Pakistan verdwenen. Nu moeten laaggeschoolden zich met een of twee hamburgerjobs tevreden stellen om een inkomen te hebben. Toch floreert de restauratie,met duidelijke besparingen op personeel.
De geboorte van een prins laat de mensen koud,het is duidelijk een societygebeuren,waar kranten spectakel over maken. The show must go on.
Jamal en Subhiyah Saad, de ouders van Atef, woonden na hun officiële huwelijk in een herenhuis met zicht op de zee in de luxueuze wijk van Jaffa: Ajami. Ajami was eeuwen geleden gesticht door Maronitische christenen en had zijn multi-cultureel en tolerant karakter bewaard.
Jamals vader was schapenverkoper. Hij verkocht en kocht schapen in de ganse regio, tot in Syrie en Libanon. De familie werd er rijk door.
Jamal, enige zoon, werd beenhouwer: iemand moest de schapen slachten en er voor zorgen dat de winst in het gezin bleef. Meteen een zekerheid dat de zaken zouden verder gezet worden.
Toen de situatie in Jaffa gevaarlijk werd door de aanslagen van de Israelische milities en in een dorp nabij Jaruzalem Deir Yasin alle 610 burgers door de Irgun uitgemoord werden, vertrokken Jamal en de hoogzwangere Subhiya naar het ouderlijk huis in Nablus. Zoals iedereen dachten ze dat de incidenten na een tweetal weken voorbij zouden zijn en dat de Arabische liga en troepen uit Egypte, Jordanië en Libanon op korte termijn de vrede zouden terug brengen.
Alle meubels huisgerief en zelfs hun geld lieten ze in Jaffa. De voorbije dagen waren zo veel mensen hun geld in de bank gaan opvragen,dat er in de banken geen geld meer voorradig was. Veel families uit hun buurt vertrokken per boot naar Libanon of Egypte omdat de normale spoorweglijnen onderbroken waren. De familie Saad vertrok naar de familie in Nablous.
De meeste vluchtelingen in Nablous kwamen terecht in een vluchtelingenkamp van de UNWRA- de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties .
De fiere familie Saad weigerde aanvankelijk het statuut van vluchteling. Zij wisten niet hoe snel hun reserves zouden opdrogen.
De vreugde om de geboorte van Ahed was van korte duur: het nijpend geldgebrek, het te kleine ouderlijke huis, het gebrek aan geld waren dagelijkse zorgen. Toen niet minder dan zes families samenhokten in het huis in Nablous,verhuisde Jamal naar de armoedige Yasmena-buurt in de souk van Nablous. Jamal vond uiteindelijk opnieuw werk als beenhouwer in samenwerking met een andere beenhouwer van Nablous: maar veel geld verdiende hij er niet mee.
Jaren later zou Subhiyah het huis in Jaffa samen met een neef nogmaals bezoeken. Toen ze aanbelden deed een vrouw verwonderd op. Subhiyah stelde zich voor en vroeg beschaamd om het huis nog een maal te kunnen zien. De Roemeense vrouw vertelde dat ze het huis huurden van de regering. Na een blik op de tuin geworpen te hebben vertrokken ze snel Subhyah verwenste iedereen: zichzelf , haar grootvader,de Palestijnse politici en natuurlijk Haj Amin Al-Hu, de toenmalige Mufti van Jeruzalem die alleen haat en vernieling gepredikt had.
Zij nam afscheid van de zee: Ah geliefde zee, vorige keer hebben we geen afscheid kunnen nemen ween niet langer om je geliefde Palestijnen. Wij zijn gevlucht, jij bleef.
Bloedsinaasappelen zonder pit. De westerse beeldvorming over luie Palestijnen en de joodse kolonisten die de dorre woestijn vruchtbaar maakten. De realiteit en de geschiedenis zoals altijd herschreven door de overwinnaars en de veroveraars. Vol van leugens en halve waarheden. De Nakbah is er zo een.
Jaffa was de belangrijkste Arabische stad van Palestina, naast Jeruzalem. De stad, de bruid van de Zee, met de meeste kranten, veel scholen en een bloeiende citrusindustrie. Een haven, waaruit de sinaasappelen geëxporteerd werden naar Europa. Taxis vertrokken naar Beirut en Damascus,treins verbonden Jaffa met Jeruzalem en Haifa. Maar Jaffa trok door zijn handel en rijkdom ook veel immigranten aan: niet alleen uit andere Arabische landen, maar ook de Zionistische joden, op zoek naar het beloofde land. De buitenwijken van Jaffa, zoals Tel Aviv groeiden uit tot hechte joodse gemeenschappen. Met eigen ondergrondse verdedigingsmilities zoals Haganah zouden ze een belangrijke rol spelen in het verdrijven van de Palestijnen uit Jaffa. Het hart van het Zionisme klopte hier: "alleen zonder andere godsdiensten kunnen we onze eigen staat uitbouwen, een staat gebaseerd op uitsluiting. "
Toen de VN op 29 november 1947 een plan voor de verdeling van Palestina tussen Israelis en Palestijnen voorlegden, voelden de Palestijnen zich verongelijkt. Jaffa werd een kleine Palestijnse enclave,omringd door Israeli's grondgebied.Jeruzalem zou onder Internationale bevoegdheid blijven.Op 30 november begonnen de eerste onlusten in Jaffa. Snipers vuurden vanop de daken op iedereen die bewoog, de eerste bomaanslagen op de markt maakten iedere handel onveilig, privémilities vernielden wijken en straten.
De Haganah was beter georganiseerd en talrijker dan de verspreidde Palestijnse groupuscules. De joodse Irgun bedacht een nieuwe tactiek om de Palestijnse verdedigers te misleiden: ze boorden gaten en kwamen via de huizen binnenin de Palestijnse verdedigingsgordel.
De slag om Jaffa was gewonnen voor hij goed begonnen was, de voorbode van wat met de rest van Palestina te gebeuren stond. Na een bomaanslag met 47 doden was de Internationale publieke opinie gealarmeerd en kwamen de Britse troepen op het terrein om nog meer bloedvergieten te voorkomen. Ondertussen was Jaffa een spookstad, de 50.000 Palestijnen waren gevlucht.Vooral de rijke middenklasse vertrok naar hun vakantiehuizen in Beirout en Kairo. Zij dachten na een paar weken terug te komen,maar zij vergisten zich.Zij zouden hun ganse leven in vluchtelingenkampen blijven verspreid over het Midden-Oosten,verspreid over de wereld. Met een huissleutel als ijdele hoop ooit het recht op terugkeer te kunnen hard maken.
Suzanna stond krampachtig te kijken naar de overkant van de
Leie. In de Wikings, een oud sportterrein waren enkele nieuwe barakken gebouwd
om de verdachten van de collaboratie voorlopig
onder te brengen, tot een speciale rechtbank zou oordelen over schuld en
onschuld. Suzanna had lang getwijfeld of ze wel zou komen, maar de vlinders in
haar buik waren sterker dan haar redelijke overwegingen. Marcel was in de
na-oorlogse verwarring en het tumult snel opgepakt. Het feit dat de
terugtrekkende Duitsers een paar Waregemnaars neerschoten, die iets te vroeg de
Belgische vlag hadden gehesen, gaf de witte brigade volmacht om iedereen die
verdacht was van collaboratie aan te houden. Ook onschuldigen. Of
sympathisanten van de Duitse bezetters of de Vlaamse zaak. In de verte zag Suzanna een jonge man verlangend naar de overkant
dromen. Was het Marcel of een andere man? Ze greep haar witte zakdoek en wuifde
heen en weer, de man wuifde terug, alle mannen wuifden terug. Een hilarische
situatie. Een beetje ontgoocheld keerde Suzanna op haar stappen terug, dit was
geen leuke ervaring.
Aan tafel bij pastoor Tanghe
De wijn was voortreffelijk. Kalfslapjes, bloemkool en aardappelen.
De meid van pastoor Tanghe was een voortreffelijke kokkin. Niks speciaals, geen
haute cuisine, maar echte boerenkost. Tony Herbert sprak tussen de
verschillende eetbedrijven tot de pastoor: Meneer pastoor, het wordt stilaan
tijd om de komende verkiezingen eens aan te kaarten in uw zondagspreek. De
gemeenteraadsverkiezingen hebben de Christelijke werkervereniging aan de macht
gebracht. Dank zij onze steun, de Christelijke werkgevers werd Majeur
burgemeester van Kortrijk. Maar ook de goddeloze socialisten deden het goed en
behaalden zes zetels. We moeten de parochianen waarschuwen voor die atheïsten.
We mogen de weg van Menen niet op gaan waar de socialisten met Debunne baas
zijn. Voor het te laat is, moeten we alles in het werk stellen om de
katholieken de verkiezingen te laten winnen. Als het nodig is moeten we zelfs
als één katholiek blok,arbeiders,boeren,middenstanders en patroons samen in een partij opkomen bij de
verkiezingen.
Marcel Vandekerkhove ziet het op dezelfde manier:
Eerwaarde, U kent toch ongetwijfeld ook de moeilijke situatie waarin we nog
steeds verkeren. We staan aan de vooravond van belangrijke gebeurtenissen. Het
is nog steeds crisis en internationaal nemen de spanningen alsmaar toe. Ook in
Kortrijk organiseren de Vlaamsnationalisten zich. Een deel van onze beminde
parochianen bezwijkt voor de lokroep van de flaminganten. Zij keren zich af van
ons geloof
Pastoor Tanghe kijkt peinzend en stuurs voor zich uit. Hij
ontvangt niet zo graag richtlijnen voor de zondaagse preek. Maar hij bedenkt
dat hij misschien handig van de situatie kan profiteren en laat nog een flesje
wijn opentrekken. Veel praten zal niet helpen, zegt hij. We moeten iets doen om
het vertrouwen terug te winnen. Moesten we nu een fonds voor de arme, meest
begaafde kinderen oprichten zodat ze verder kunnen studeren? Met jullie hulp en
financiering. Het bestaande fonds van de stad is een druppel op de hete plaat
en ondersteunt de studerende kinderen slechts met een kleine som,zelfs niet
genoeg om de studieboeken te betalen. Herbert en Vandekerkchove zien het
zitten. Aan wie had meneer pastoor gedacht ?
Pastoor Tanghe had aan zuster Geraldine de resultaten van de
meisjes uit het 8°studiejaar opgevraagd. Op de eerste plaats stond Suzanna met
98%, een meisje uit het arbeiderskwartier. In het voorbereidend jaar van de
normaalschool van Tielt was er nog plaats. De tafel werd afgediend, dikke
sigarenwolken vulden de pastorij. In de verte weerklonken de eerste
mortierschoten. De tweede wereldoorlog was op komst.
De normaalschool
Vol hoop en verwachting stond Suzanna voor de grote poort
van de normaalschool te Tielt. Hier kwam haar kans om uit de armmoedige wereld
van thuis te ontsnappen. De wereld zal vol vuur en vlam,spannend te wachten op
nieuwe en betere tijden. De poort van de normaalschool sloot en de inwonenden
hoorden niks van het verre oorlogsgedruis. Woekerhandel en gesjacher met boter
over en weer de grens hielpen de Kortrijkzanen overleven. In de normaalschool
brachten boerenmeisjes-studenten de voeding in manden van thuis mee. Het leek
of het geen oorlog was. Suzanna bracht om de drie maand de schoolrekening en
haar resultaten bij pastoor Tanghe. Hij lachte tevreden, Suzanna zou het
ongetwijfeld tot moeder overste in een klooster schoppen en haar hart aan de
Heer schenken. Zijn investering en de investering van de rijke kortrijkzanen
was een goede zet: die onderwijzeres zou het schooltje van de parochie gratis
en kosteloos groot maken. Suzanna was begaafd, enthousiast en een beetje
naïef-idealistisch. Allemaal eigenschappen waarmee je een mooie loopbaan in het
onderwijs kan maken. Suzanna was zo ijverig dat ze tijdens de vakantie
leergangen volgde om een tweede diploma lichamelijke opvoeding te behalen. In
de gouden kooi van de normaalschool was de oorlog ver weg. Een hartsvriendin
Clara zorgde voor de eerste contacten met de georganiseerde kajotstersbeweging.
Het was een uitvlucht om niet regelrecht naar een nonnenbestaan gevoerd te
worden. De twijfel om de bruid van de heer te worden was meteen gezaaid:
Cardijn inspireerde de arbeidersjeugd tot inzet voor de aarde, niet voor de
hemel. En dat was geen zonde .
Waregem
Suzanna was 21 en pas afgestudeerde onderwijzeres. Haar opdracht bij de zusters Toeloose nam haar volledig in beslag. Het was haar eerste job, ze wou het dus super goed doen. De zusters Toeloose hadden vanuit een klein borduurwinkeltje de eerste technische school voor meisjes opgericht. De borduurschool groeide uit tot een naaischool met de hulp van deken en bisschop. Suzanna moest bij juffrouw Toeloose slapen, zij had hartstoornissen en was bang eenzaam te sterven. De weekdagen waren gevuld met godsdienstrituelen van de ochtendmis tot het avondgebed. Suzanna zat in een semiklooster, een poging om haar alsnog binnen te rijven als non en religieuze. Zo was er ook begeleiding voorzien door een geestelijke. De paters Oblaten in Waregem vervulden de functie van geestelijke begeleider. Jarenlang zou Suzanna bijna eenmaal per maand in een persoonlijk gesprek haar vragen, haar twijfels voorleggen aan een pater Oblaat. Deze begeleider nam haar figuurlijk bij de hand en loste alle mysterieuze en gevoelsproblemen op.
Gevoelens, zoals elk jong meisje bruiste het van binnen bij Suzanna. Op zondagnamiddag speelde een accordeon in een verlaten garage. Een paar meisjes dansen het einde van de oorlog in,.in de armen van pretmakende jongeren, die aan de mobilisatie hadden kunnen ontsnappen. Daar leerde Suzanna Marcel kennen op een mooie zondagnamiddag in de weinige vrije tijd waarover ze beschikte. Dansen was Suzanna haar regel niet, wel urenlang praten over de ernstige dingen in het leven. Marcel zag het zitten, een onderwijzeres was goed voor de opvoeding van de kinderen. Alleen, hij had een klein beetje zijn voorbije Vlaams idealisme tegen. Nog voor het echt aan was met Suzanna werd hij opgepakt. Voor en tijdens de oorlog had hij in zijn jeugdige overmoed gedweept met de Vlaamse zaak, met de Vlaamse idealen. Een paar cafédiscussies aan de toog, geen echt engagement. Maar genoeg voor de Waregemse witte brigade om hem manu militari naar de Wikings te brengen.
Toen viel een bom
Bij de bevrijding van Kortrijk bombardeerden de geallieerden
nogal fors, waarbij er heel wat bommen op verkeerde plaatsen en burgerdoelwitten
terechtkwamen. Een Kortrijkse school in de Recolettenstraat werd getroffen en
acht zusters verloren het leven en belandden regelrecht in de hemel. Bij gebrek
aan onderwijzend personeel werd Suzanna een plaats aangeboden door pastoor
Tanghe. Voor Suzanna het einde van een Waregemse periode en de terugkeer naar
het ouderlijk huis. De afspraken met Marcel werden vervangen door
Kajotsteractiviteiten op zaterdag en zondag. Via een toekomstige kloosterzuster
werd ze gekoppeld aan haar nieuwe man. Een huwelijk dat niet meteen de vurige
liefde bracht waar ze naar smachtte.
Maar Marcel is niet vergeten. Op 88-jarige leeftijd droomt
Suzanna nog steeds van Marcel. Zij discussieert met hem in haar hart: Ja Marcel.
Je koos er voor om verder in de politiek te gaan. Welwaar in de CVP en als
burgemeester van Ruislede. Nee, je had niet de moed om mij een tweede keer ten
huwelijk te vragen. Je hebt me al die jaren niet opgezocht. Toch werd het warm
in mijn hart als ik aan je dacht. Spijtig, ik had je moeten zoenen, je in mijn
armen moeten nemen. Dan had ik een ander leven gehad, met minder zorgen en
wellicht met meer liefde
De Vlaamse regering had zich tot doel gesteld om het onderwijs grondig te hervormen in zijn regeerperiode. Niet slecht: onderwijs moet nu en dan eens veranderd worden,want doelstellingen, eindtermen en al wat ze ondertussen hebben uitgevonden moet nu en dan eens getoetst worden aan wat er in de werkelijke schoolrealiteit gebeurd. Voila, dat is wat we de laatste dagen op onze nieuwssites geserveerd kregen. Een beetje in tegenstelling tot het protest tegen de Gas-boetes,op facebook.
De discussie over een nieuwe onderwijsmatrix werd plots een discussie tussen conservatieven en progressieven of een discussie tussen private (lees elitaire) en gemeenschapsscholen (lees gemeenschapsonderwijs) waarbij het woord kwaliteit plots niet meer sloeg op het onderwijs, maar op de leerlingen en hun resultaten. De journalisten droomden meteen over een nieuwe schoolstrijd, waarbij de sossen definitief van het politieke landschap zouden verdwijnen bij de volgende verkiezingen. Zonder na te denken over wat de verschillende experten;universitaire studies incluis, de laatste jaren over het onderwijs gepubliceerd hadden. Notabene op vraag van alle betrokkenen: overheid,politieke partijen,vakbonden, onderwijskoepels.Hoe kun je zo blind zijn ?
Onderwijs moet onze kinderen een toekomst geven waar ze klaar zijn voor een job, maar ook gelukkig zijn.Daarbij is het ontstellend te zien hoe snel onze politici het eens waren over de GAS-boetes en hoe onnozel zij discussieerden over de hervorming van het secundair onderwijs. Het resultaat is een compromis waarbij iedereen zijn gezicht probeert te redden.Jammer voor de jongeren: het vrij onderwijs weigerde vroeger om het ASO in te voeren, het gemeenschapsonderwijs was verplicht het ASO, het TSO en het BSO in te voeren. Blijkbaar is het compromis nu opnieuw hetzelfde: het gemeenschapsonderwijs moet zich aanpassen, het katholiek onderwijs blijft elitair en doet zijn zin, met overheidssubsidies !
Peter Verlinden hield gisteren een lezing voor de Noord-Zuidraad te Harelbeke onder de titel: " De schizofrene Congolezen". Vanuit zijn anthrolopologische studies zou hij een verklaring geven waarom een zo rijk land als Congo er niks van bakt. Zijn uitgangsvraag klonk veelbelovend: Hoe is het zo ver kunnen komen dat in een van de rijkste landen ter wereld de grootste armoede heerst en dat in een arm land als Belgie wij zo rijk zijn ?
Zijn uiteenzetting met filmpjes en fotos gaf ons een beeld van de vroegere en huidige gebouwen die de Belgen er in de jaren vijftig hadden neergepoot.
Vanuit de materiele omgeving wou Peter Verlinden aantonen dat de Congolezen sinds de jaren vijftig niks ondernomen hadden en gewoon verder teerden op de koloniale nalatenschap. Conclusie: de Congolezen leefden in een schijnwereld.
Dan belandden wij bij de religie en de zogenaamde immateriele leefwereld van de Congolezen.Oeps en daar dook de katholieke achtergrond en de roots van Peter Verlinden plots op: de kerk was er in geslaagd de informele leefwereld van de Congolezen te integreren in de godsdienst en daarmee bleven de kerken maar vollopen, terwijl ze in ons land leeglopen.Conclusie: de kerk functioneert in Congo.
Tot slot serveerde Peter Verlinden nog wat kolonistennostalgie met weetjes als dat Congolezen niet lezen (daarom werkt de post niet) maar praten lang en veel en dat een geschreven contract van generlei waarde is, met als leuk toetje de veelwijverij van de rijke Congolezen.Zo speelde hij een beetje in op een deel uit het publiek: oud-kolonialen die met heimwee terugkijken naar de tijd van toen.
Het toonde meteen de beperktheid aan van de anthropologie ( een oudkoloniale analyse van waarom de "zwartjes" zich niet integreren), zonder rekening te houden met de koloniale uitbuiting die de grond van de Belgische rijkdom vormde. Peter Verlinden bleef hangen op het lokale nivo en slaagde er niet in het meso en macro-nivo te analyseren. Jammer en na 23 jaar ervaring in de regio verwacht je veel meer inzicht.
Daar zal ik in de toekomst zeker aan denken,wanneer ik nog een reportage van hem bekijk.
Stoppen met werken, niet echt in de mode. Maar toch een moment om even terug te blikken op een goed gevulde loopbaan bij het ABVV en de Algemene Centrale. Niet om lessen te geven, ik hou niet zo van de donneurs de lecons-, noem het tips, aanbevelingen die iedereen binnen zijn kader kan aanpassen.In 35 jaar verandert er veel: ook in de vakbond.Na mijn studies koos ik voor het ABVV,ik wou aan de kant van de arbeiders staan en de samenleving veranderen. Het ABVV, de vakbond,was voor mij een veranderende kracht,meer dan een politieke partij.
Ik startte als gewetensbezwaarde bij de ABVV-jongeren. Ideaal om de vakbond en zijn historiek te leren ontdekken. De jongerenmars voor werk blijft een hoogtepunt als reactie op de invoering van de wachttijd om een werkloosheidsuitkering te krijgen. Het antwoord op de jeugdwerkloosheid werd een trits van nepstatuten BTK, tewerkgestelde werkloze en Derde arbeidscircuit.
Mijn eerste echte job werd ik vormingswerker in de opleiding voor delegees. Het uitgangspunt werd het exemplarisch leren van Oskar Negt. Het vormingsproces vertrok niet langer van starre ideologische teksten en principes, maar van de klasse-ervaringen van de delegees. Vandaag zijn we iets te veel met de oplossing van de dagdagelijkse problemen in de bedrijven begaan, iets te veel met een win/win houding met de werkgever, iets te weinig met dialectiek.Van Pacho uit Colombia leerde ik dat vorming en actie hand in hand gaan: in het vormingsproces moeten acties kritisch geevalueerd kunnen worden.
Daarna werd ik persmedewerker bij de Algemene Centrale ABVV. Voor mij primeerde de inhoud op de vorm. Terwijl steeds meer aandacht aan de verpakking en de lay-out ging, roeide ik een beetje tegen de stroom op. Het werd een boeiende periode van experimenteren,nieuwe initiatieven waarbij de beste ervaring het organiseren van de mega-stress-enquete werd tijdens de sociale verkiezingscampagne. Hieruit leerde ik dat het belangrijkste wapen van de vakbond de directe communicatie met de delegee is.Kort op de bal spelen,nieuwe en originele thema's aankaarten en de betrokkenheid en de wederkerige communicatie met de basis organiseren blijft ook een belangrijke uitdaging in de toekomst.
Tenslotte kreeg ik de kans de internationale solidariteitsprojecten met andere vakbonden te ontwikkelen. Tot het congres " delegees zonder grenzen" beperkten de internationale contacten zich tot congressen en bilaterale contacten. Daarna werden ook projecten opgezet om solidariteit niet alleen in woorden,maar ook in daden om te zetten. Ik leerde er het verschil tussen liefdadigheid en solidariteit.De kracht van de verandering is internationaal, niet lokaal.Als antwoord op de neoliberale globalisering.
In deze tekst gebruikte ik vaak het woord "ik". Laten we relativeren, het is "wij" en "samen". Aan al mijn kameraden: merci ! gracias ! thanks ! danke ! bedankt '
We bezoeken de nationale archieven van Kenia.Dit is hetgeen voorbij is: dictatuur, politieke moorden en afrekeningen, corruptie die de welvaart wegvreet, een grote afstand tussen arm en rijk, geen enkele infrastruktuur, geen wegen en geen spoorwegen, electriciteit die uitvalt, stammentwisten...
Onze Indische gesprekspartners zijn opvallend positief.Het is aan het veranderen sinds er een nieuwe grondwet in voege kwam. Kenia verandert, maar alles heeft zijn tijd nodig. De USA en de Britten willen dit land niet lagen wegzinken in de ellende.Nu Zuid-Afrika economisch op dreef is, zullen ze samen met de Chinezen en India investeren in Kenia.Nu is Kenia aan de beurt. Ondertussen worden langzamerhand op politiek nivo de voorwaarden vervuld om internationale investeringen te bevorderen.
De werking van de regering komt meer in handen van managers, de corruptie verdwijnt langzaam, de politieke oppositie kan meer en meer zijn kritische rol vervullen.De jongeren zijn hoger opgeleid,hebben een mening en antwoorden en mengen zich in het politieke debat.
Het grootste probleem is de veiligheid.Armoede en gebrek aan werk,maakt dat zelfs jongeren met een universiteitsdiploma in de misdaad belanden.Dit is een absolute prioriteit: tewerkstellingskansen voor jongeren.
Een van de T-shitrts die steeds reacties uitlokte was - decent work- het is geen toeval. Het gaat om Kenia's toekomst. Maar het duurt nog wel een generatie voor alles op zijn poten valt en de armoede vermindert.
Kenia is sterk afhankelijk van de inkomsten van het toerisme: de opbrengsten zijn groter dan de koffie-export en meer dan 250.000 werknemers moeten hun job hebben uit de toeristische sector, zonder nog de indirecte tewerkstelling mee te rekenen.Niet zonder enige ironie wordt Kenia het Benidorm van Afrika genoemd.
Door de dominantie van de grote toeristenoperators, de invloed van kapitaalkrachtige families en clans, de aantrekkingskracht op senioren die charme,liefde en sexueel vertier tegen betaling vinden aan de beach. Safaris brengen avontuur,olifanten,leeuwen en giraffen in de drromwereld van Karen Bliksen terug.
De andere kant van de medaille oogt minder fraai: heel wat parken zijn leeggeplunderd door illegale jacht,dierensoorten die de plaatselijke veestapel bedreigen werden bijna uitgeroeid,water en lucht zijn niet zo zuiver meer en grote vuilnishopen vol plastiek branden eindeloos.Met kinderen op zoek naar iets bruikbaars,met koeien op zoek naar iets eetbaars.Buiten de toeristenresorts is er veel armoede,stammentwisten en overlevingseconomie.
Fred voor de toeristen,Toki voor de collega's, werkt als driver-gids-begeleider voor een safari-organisator.Hij klom op van verkoper, chauffeur tot gids. Hier leert men de job door hem uit te voeren: men mag twee maal mee met een andere gids, en dan sta je er alleen voor.Sommige gidsen leren wel iets bij zoals eerste hulp bij het Rode Kruis of leren Duits of Engels.De rest halen ze uit de reisgidsen.
Fred verdient helemaal niet slecht: meer dan de gemiddelde Keniaan ( tussen de 100 en 200 euro/maand) en hij heeft daarnaast een aandeel ijn de winst op iedere trip plus de fooien die hij vangt.
Fred is verliefd op een Westerse toeriste,maar beseft dat de romance amper een paar dagen zal duren.Maar hij leeft vandaag en kan niet zwijgen over zijn nieuwe vlam. Wij zullen in contact blijven zegt hij hoopvol bij het afscheid.
Fred kent de knepen van het vak. Wanneer zijn klanten iets kopen dan verdient hij er ook aan.In die situatie spreekt hij plots Swahilli. Als familieoudste moet hij voor de ganse uitgebreide familie zorgen: vader,moeder,oma en opa,broers en zussen. Uit zijn twee mislukte huwelijken zijn er ook twee kinderen waarvoor hij de studies moet betalen. Maar Fred is een overlever, zoals de ganse Keniaanse toeristenindustrie.
We maken een wandeling met een gids rond de Keniaberg. Hij brengt ons naar de Mau-Mau grotten. Een plaats waar de Keniaanse guerillastrijders tegen de Britse bezetter in 1952 hun onafhankelijkheidsstrijd voerden.Het zijn negen grotten waar bij schatting zo n 250 mensen konden verblijven. Aan de rand van het bos verbleven evenveel spionnen die de bewegingen van de Mau Mau nauwgezet aan de Britten rapporteerden. Maar de gids is zelf actief in het herbebossen van de zwaar kaalgeplukte bossen rond de Keniaberg. Enthousiast vertelt hij hoe hij een vereniging van inwoners stichtte die zorgt dat het bos opnieuw aangroeit.Zij mogen het land gratis van de overheid gebruiken,wanneer ze tussen hun aardappelen op welbepaalde afstanden bomen planten.Zo kunnen zij een tiental jaar over hun eigen land beschikken. We stoten tijdens de wandeling op een groep arbeiders die met de boomzagen een groot gedeelte van eucaliptusbomen aan het rooien is. Onze gids Simon loopt er in een grote boog omheen. Kijk vertelt hij: rijke houthandelaren hebben zo een 3000 euro betaald om dit stuk bos te mogen ontginnen. Dit is heel veel geld. Wij zullen dan deze grond krijgen en kunnen herbebossen.Maar een betere oplossing zou zijn als wij een deel van het bos zelf zouden mogen rooien.Hij heeft de hoop dat de nieuwe president ook met gratis krediet de landbouwers zal helpen om groeimiddelen en pesticiden aan te kopen om de opbrengst te verbeteren. De wortelen en de aardappelen die wij zien, zijn nochtans al enorm.
Een gekend woord in Kenia is pole pole: rustig aan. Bij het bedrijfsbezoek aan Kaluworks zien we echter zeer hard werkende arbeiders. Kaluworks maakt kookpotten,pannen en waterketels. Vooral hand en ploiwerk van aluminium ronde platen. Een italiaanse firma werd overgenomen of gedelokaliseerd waardoor nu 1250 arbeiders in de groep tewerkgesteld zijn.Veel van hun producten worden verkocht voor Unicef, het Rode Kruis en de Uno-vluchtelingenkampen.Er wordt in twee ploegen gewerkt; de dag en de nacht.s Nachts wordt er 14 uur gewerkt, de laatste 6 uur worden als overuren betaald.Iedere week roteren de ploegen. In het bedrijf was er nog nooit een staking: de bedrijfsleider is voorzitter van de werkgeversvereniging en pocht er mee dat zijn bedrijf een voorbeeld van sociaal overleg is.Zo mogen de productieeenheden zelf hun tempo bepalen en krijgen de arbeiders iedere maand een stuk zeep om hun werkledij te onderhouden. Iedereen in het bedrijf draagt de veiligheidsbescherming bij ons bezoek, de vloer ziet er alvast pas gepoetst uit en alle materiaal ligt natjes geordend. Als we even doorduwen komen we bij het pijnpunt van het bedrijf; slechts 52procent van de asrbeiders heeft een vast contract, de anderen zijn tijdelijk. Daarna bezoeken we MRM.een multi die stalen dakbedekkingen maakt. Hier werken 380 arbeiders,je waant je in de USA of Europa, zo hoogtechnologisch is dit bedrijf.Volledig machinegestuurd,een labo dat stalen van de producten test,veel afval door de machinestops en de aanpassingen van de bestellingen aan de klant.Afval wordt verkocht of gebruikt voor kleinere dakonderdelen. Opleiding van de werknemers, kwaliteitscontrole van de producten een strikt voorraadbeheer. In het bedrijf is het HIV-beleid vervangen door een welnessbeleid om tegemoet te komen aan nieuwe problemen zoals obsitas en stress.Maar alles buiten de productielijn zit in onderaanneming van nevenbedrijven. Kenia; twee werelden in de bedrijven.
Rond het meer van Nakuru staan veel bloemenkwekerijen die bloemen uitvoeren naar Nederland.Namen als Vd berg Kenyan,Kaputuri(India) en het aantal plastieken serres die we zien tonen aan dat het hier big business is. Als we onze driver vragen om een bezoek te organiseren zegt hij: ik zal proberen. Iets verder staat dat iedere bezoek vooraf schriftelijk moet aangevraagd worden. Meteen weten we dat dit zeer moeilijk wordt, want de metaalbond Kewu probeert op 10 april een bedrijfsbezoek aan een metaalbedrijf te organiseren en ze hadden daar toch enkele dagen voor nodig. Dus hier even een bloemenkwekerij binnenlopen zal door de security aan de ingang niet toegelaten worden. Als alternatief babbelen we met Horacio, een opzichter en chef in de bloemensector. Ja, het zijn meestal vrouwen die in de bloemensector werken, mannen zijn chef of doen het transport. Hij zelf woont in een staffhuis,door de firma betaald. Eenmaal per maand gaat hij naar huis, naar zijn vrouw en zijn twee kinderen. De andere werknemers hebben ofwel een woning van de firma of een toelage om een woning te huren. De firma organiseert ook scholen, vlak naast de bloemenkwekerijen. Op de 300.000 inwoners van Nakuru werken 50.000 mensen in de bloemensector.Bij het bloemenkweken worden scheikundige stoffen gebruikt zoals Amiran uit Egypte en Elgon. Om de bloemen sneller te doen groeien, de insecten te bestrijden en te zorgen dat de bloemen langer mooi blijven. Iedere rozenplant heeft drie liter water per dag nodig. De chemische producten en het watergebruik zijn dan ook een bedreiging voor het Nakuru natuurreservaat en de dieren die daar leven Gemiddeld verdienen de werknemers 100 euro per maand (drie maal het minimumloon), misschien moeten we daar eens aan denken als ze bloemen uit Kenia kopen
Na de aankomst met een kleine jetlag naar het Nationaal Museum in Nairobi.Ook op paasmaandag open en een korte tentoonstelling over de geschiedenis van een land is altijd een goede starter. De geschiedenis van Kenia valt uiteen in drie deeltjes: de komst van de Arabieren en de Europeanen, de bouw van een grote spoorweg en de onafhankelijkheid.
De Arabieren hebben door de organisatie van de slavenhandel vanaf de 8ste eeuw,Kenia beroofd van zijn beste en bekwaamste arbeidskrachten.Duitse en Britse avonturiers veroveren het binnenland. De Britten lijven Kenia in als kolonie, de Duitsers Tanzania. Toen de Britten alle stamoudsten vervangen hadden door Kenianen die in hun plaats bestuurden, wilden zij een spoorweg aanleggen van Kenia door Oeganda.Omdat de nodige arbeidskrachten ontbraken voerden ze 23.000 Indische arbeiders in. Die zijn gebleven en vestigden zich als handelaars naast de spoorweg> Vandaar de sikstempels en de vele Indiers die we in Nairobi zien.
De onafhankelijkheid in 1963 maakt de verzetsleider Kenyatta tot eerste president. Het wordt een regime waar corruptie de ganse staat ondergraaft. Het woord socialisme is zoals de gebouwen en de straten van Kenia tot opp de draad versleten. Aan vele winkels en banken staat G4Securitas met bewakingsagenten. Ze reageren enthousiast als ik hen zeg dat een van mijn zonen ook in dezelfde firma werkt. Iemand zegt: ze betalen slecht in de bewaking; zo een 100 euro per maand. Als ze mij vragen wat mijn zoon verdient, wil ik niet antwoorden. Het verschil is zo groot dat ze het zich gewoonweg niet kunnen voorstellen.
Alicja Geschinska kwam filosoferen over haar boek " de prijs van de vrijheid". Zij is een jonge gedreven filosofe die overtuigd is van de opdracht dat filosofen een maatschappelijke rol te vervullen hebben en meer en meer met waarden en normen moeten naar buiten treden.
Haar vertoog komt er in het kort op neer dat je zoiets hebt als negatieve vrijheid en positieve vrijheid.Onder negatieve vrijheid wordt een totale en absolute vrijheid begrepen die vooral de nadruk legt op het ontbreken van beperkingen en grenzen . Positieve vrijheid legt de nadruk op de inspanning en het vermogen om actief iets te doen in je leven. Daarbij speelt het onderwijs een grote rol en de strijd tegen vormen van discriminatie. Kernbegrip is de noodzaak an respect voor de ander en de noodzaak om vanuit de kennis ons handelen te laten leiden.
Alicja heeft op vraag van de uitgeverij haar boek sterk verbonden met haar leven,wat de overtuigingskracht van haar verhaal versterkt. Haar Poolse afkomst en haar jeugdervaringen als migrante geven een meer concrete inhoud aan wat je onder vrijheid kunt begrijpen. Een vrije ruimte volstaat niet om gelukkig te leven, je moet er actief iets voor doen om je vermogen te ontwikkelen en een goede mens te worden. Haar vader leek een individu dat onvoldoende zich inzette voor de actieve vrijheid tot hij vernam dat hij door ziekte slechts nog enkel een paar maanden te leven had. Dat was een keerpunt,waardoor hij zijn luiheid omzette in engagement. De katholieke achtergrond van haar herkomst is eveneens een belangrijk element in haar denken: de centrale vraag blijft wat is goed,wat is kwaad ?
Ethische kwesties blijven voor de filosofe van de vrijheid moeilijk. Het recht op euthanasie is voor haar geen positieve vrijheid. Het blijft bij een gebrek aan alternatieven, zonder de positieve kant van juist het laatste te beslissen dat je kan beslissen: wanneer is het punt gekomen dat dit leven echt niet meer de moeite loont om geleefd te worden ?
