»Juliana's eik in Orange Ron Linker Door correspondent Ron Linker
Geen portretten van Willem-Alexander, geen rood-wit-blauw en nauwelijks Oranje. In het plaatsje Orange in Zuid-Frankrijk wijst niets op de aanstaande troonswisseling in Nederland. "De mensen in Orange weten niet meer dat ze een gemeenschappelijk verleden hebben met de Nederlandse koninklijke familie", verzucht Alain Constantini, voorzitter van de 'Amis d'Orange', die zich verdiept in de historische banden. "Alleen degenen die geïnteresseerd zijn in geschiedenis weten ervan, maar dat zijn er helaas niet veel meer."
Toch is in Orange nog een handvol plekken te vinden waar de verbondenheid met Holland uit blijkt. Zo is de wapenspreuk van Orange dezelfde als die van Nederland: Je Maintiendrai, in de zestiende eeuw ingevoerd door Rene de Chalon en ingekort door Willem van Oranje.
Die wapenspreuk is te zien op een grote rotonde bij de afrit van de snelweg, staat op gemeentelijke bloembakken en op stickers met het wapen van de stad. Op straat blijkt het winkelend publiek nauwelijks weet te hebben van de gedeelde geschiedenis met Nederland. Een korte rondvraag leert dat vrijwel niemand weet dat de huidige Prince d'Orange, Willem-Alexander binnen enkele dagen koning van Nederland wordt. "t Is wel jammer dat we niet eens de geschiedenis van ons eigen stadje kennen", erkent een jonge studente.
Museum
In het plaatselijke museum is een apart zaaltje ingericht voor de Princes d'Orange. Aan de wand hangen portretten van de nazaten van Willem van Oranje en in vitrinekasten liggen wapens en werktuigen uit de Zestiende Eeuw. "Het verkrijgen van de titel 'Prins van Oranje' in 1544 was heel belangrijk voor Willem de Zwijger omdat het van hem een vorst maakte met alle aanzien en macht die daarbij hoort", zegt gids Isabelle Calabre van de lokale VVV.
Maar het grootste overblijfsel uit de Hollandse tijd in Orange ligt op de heuvel St. Eutrope even buiten Orange. "De afgelopen tijd heeft de ruïne van het grote kasteel van Orange een opknapbeurt gekregen. Dat was nodig ook, want het was behoorlijk overwoekerd", vertelt Constantini tijdens de autorit naar de top het bergje waar Prins Maurits het grote fort liet bouwen in 1622.
"Het werd destijds beschouwd als het beste fort van Europa", aldus Constantini. Nadat de Franse koning Lodewijk de Veertiende Orange heroverde, is het fort met de grond gelijk gemaakt.
Juliana
In 1952 bracht koningin Juliana een bezoek aan Orange. Bij de ruïne van het oude fort plantte ze een eik. De 90-jarige madame Paule Rassat was er toen bij. "Ik heb Juliana zelfs de hand mogen schudden."
Ze hoopt dat ze het nog mee kan maken dat een volgende Nederlandse vorst, Willem-Alexander, zijn grootmoeder volgt en een bezoek brengt aan Orange. Veel hoop heeft ze niet: "Het zal hem sowieso dit jaar niet lukken, en volgend jaar ben ik er misschien wel niet meer".
Amalia eerste Prinses van Oranje
»Vier generaties Prinsen van Oranje: Willem I, Maurits en Frederik Hendrik, Willem II en Willem III Willem van Honthorst, 1662 / Wikimedia Commons Wanneer haar vader op 30 april koning wordt, wordt Amalia Prinses van Oranje. Het is voor het eerst dat een koningsdochter de titel draagt, dat was tot nu toe voorbehouden aan de mannelijke troonopvolgers.
De titel verwijst naar het prinsdom Orange, ooit een zelfstandig land in het zuiden van het huidige Frankrijk. De band met Nederland ontstaat in 1530, als René van Chalon het prinsdom erft. De oom van deze latere stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht was namelijk kinderloos gestorven.
Wapenspreuk
Doordat René's enige dochter jong sterft, komt de 1544 in titel na zijn dood in handen van zijn 11-jarige neef, die zich Willem van Oranje gaat noemen. Hij neemt ook de wapenspreuk van zijn oom over, 'Je maintiendrai Chalon', al kort hij dit later wel in.
Terwijl het Huis van Oranje in Nederland een steeds belangrijkere rol gaat spelen, mede door de leidende functie van Willem in de Tachtigjarige Oorlog, rammelt de Franse koning aan de poorten van Orange. Als Holland en Frankrijk in 1672 in oorlog raken, wordt het vorstendom ingepikt door Lodewijk XIV.
Machtwisseling
Keer op keer wisselt de macht in Orange. Wat de situatie nog bemoeilijkt, is dat koning-stadhouder Willem III in 1702 kinderloos overlijdt. Zowel de Friese Johan Willem Friso als Frederik I van Pruisen maken daarna aanspraak op de titel.
Zelfs als Orange met de Vrede van Utrecht in 1713 definitief wordt ingelijfd door Frankrijk, blijven de beide families ruziën over wie de titel mag voeren. Pas in 1732 komen de partijen overeen dat ze beide de titel gaan gebruiken. Daarom is naast Willem-Alexander ook achterkleinzoon van de laatste Duitse kroonprins, Georg Friedrich van Pruisen, nog altijd Prins van Oranje.
De titel dreigde ondergesneeuwd te raken in de lange lijst met slapende titels van de Nederlandse koning toen Willem I in 1813 aan de macht kwam. Omdat het hoofd van het Huis Oranje-Nassau drie eeuwen lang de titel had gevoerd, werd in de grondwet vastgelegd dat de troonopvolger voortaan Prins van Oranje zou worden genoemd.
Eerste titeldrager
De eerste die de titel zo voerde was de latere koning Willem II. De titel verdween lange tijd na de dood van de drie zoons van koning Willem III, doordat de titel niet gevoerd mocht worden door een vrouw. Toen Beatrix in 1980 koningin werd, was Willem-Alexander de eerste Oranje die de titel gebruikte sinds de dood van kroonprins Alexander in 1884.
Dat Amalia de titel nu wel mag gebruiken, is te danken aan de grondwetswijziging van 1983. Daarin werd vastgelegd dat de sekse van de troonopvolger voortaan geen invloed meer had. Zo ging voortaan ook het eerstgeboorterecht gelden: tot die tijd zou een jongere broer van Amalia voorrang hebben gehad bij de opvolging.
