Het Woestijnspel (1986) in Beveren-Leie door Jan Meersman
Op 16 oktober 2021 publiceerden we het artikel over het Sint-Janspel (1981) geschreven door Jan Meersman en geïllustreerd met foto’s van Paul De Smet. Daar komen we weldra op terug.

Dankzij Jan Meersman werden de artikels over het Sint-Janspel en ook van het Woestijnspel gepubliceerd in het Jaarboek 2024 'Waregemse Verhalen'. Jan had daarbij ook alle medewerkers van beide spelen keurig opgelijst. Beide lijsten werden helaas niet opgenomen in het boek. “Jammer, want ik vind dat iedereen een evenwaardige waardering verdient voor zijn inbreng in een of zelfs beide massaspelen. Interessant om eveneens te lezen wie er toen in 1981 en 1986 allemaal bij waren. Velen zijn ons intussen ontvallen ”, aldus Jan.
Hierbij het artikel over het Woestijnspel en daarbij de lijst met alle medewerkers.
Met dank aan Jan Meersman

Het Woestijnspel
In juli 2021 schreef ik de retrospectieve '40 jaar geleden…het Sint-Janspel'. De bedoeling hiervan was tweeërlei: Vooreerst het 'oprakelen' en laten herleven van talloze, onvergetelijke herinneringen aan een historisch massaspel in ons dorp voor de honderden enthousiaste medewerkers en de enkele duizenden toeschouwers, bij wie het evenement heel wat weerklank vond. De tweede drijfveer was een soort boodschap meegeven aan de jonge en minder jonge mensen van nu, die het toen niet mochten/konden meemaken, via het benadrukken met welke hechte banden, spontane samenhorigheid en belangeloze medewerking zoveel vrijwilligers als gemeenschap en als Beverse vereniging tot een dergelijke unieke prestatie in staat waren en wat er bijgevolg mogelijk is voor al wie zich nog onbaatzuchtig wil inzetten en zich graag ten dienste stelt voor en samen met de medemensen.

Vijf jaar na het historische Sint-Janspel uit 1981, dat iedereen van klein tot groot zich nog levendig kon herinneren, kroop de erudiete Harelbeekse leraar, amateur-astroloog, auteur, bijbelkenner en toneelregisseur, Marcel Callewier met veel goesting en enthousiasme opnieuw in de pen om er het lijvig scenario voor een nieuw schouwspel te verwezenlijken, een totaalspektakel waarmee hij Beveren-Leie ten tweede male een stuk geschiedenis zou laten 'schrijven', dank zij een creatie die zoveel mogelijk tot een gigantisch groepsgebeuren moest uitgroeien. Hij zocht hiervoor zijn inspiratie in de woestijn als plaats van verinnerlijking en bezinning, met de keuze voor vertolking door een veelheid van meer dan 100 spreekrollen en twee spreekkoren.

De druk was dit keer groter dan toen Marcel het vorige massaspel schreef. Het stuk moest immers minstens zo goed zijn en dat maakte het schrijven niet gemakkelijker. Alles was nieuw in dit tweede totaalspektakel, vanaf de inhoud over de praktische uitwerking tot de concrete realisatie. Het was opnieuw zijn streefdoel dat het voor de kijkers en medewerkers een geweldige ervaring zou worden bij de confrontatie met een stuk van dergelijke omvang. En niet in het minst door het feit dat het Woestijnspel de vrucht is van de totale inzet van de gemeenschap en dat elk kunstzinnig gebeuren immers een unieke kracht heeft om mensen bij elkaar te brengen, waarbij sociaal engagement en verbondenheid bijdragen tot inspirerende gemeenschaps-vorming, waardoor ook nieuwe bewoners zich in de parochie en het dorp Beveren-Leie kunnen integreren.

Korte samenvatting van de inhoud en duiding door de auteur:
“Al wat er in de woestijn gebeurt, behoort tot de verborgen dingen. Toch zijn ze niet zonder belang. De tegenkrachten die er wonen, nemen het op tegen alles wat leeft. De laatste oasebewoners doen ze op de vlucht slaan.
Anderen, zoals Herodes en Herodia, brengen ze in de ban van de duistere, magische verrukking. Johannes de Doper daarentegen slaan ze met de stilte die niet antwoordt op zijn roepstem. Christus zelf wordt niet ontzien en ze steken de grijparmen van hun verleidingen naar hem uit. Tegenover deze achtergrond zien we Charam zijn gang gaan. Hij is iemand die de dingen ziet zoals wij ze zouden zien. Hij draagt immers in zich het bewustzijn van onze tijd. Wanneer de woestijnkrachten uitbreken, wil hij er iets tegen ondernemen. Hij wil het bedreigde leven redden en hij doet dat op zijn manier, met inzet van talent, vermogen, realisme en durf. Hij vindt evenwel geen toegang tot de geestelijke realiteit van waaruit deze dagelijkse gebeurtenissen worden gestuurd. Evenmin staat hij open voor het woord van Christus, die zegt dat Hij het leven is. Zijn persoonlijke weg door de woestijn is dan ook een lange weg. Zijn gerichtheid op de uiterlijkheden wordt door de harde feiten maar langzaam ontmanteld. Toch is deze weg een spiegelbeeld van de louteringstocht van Johannes de Doper. Als hij voor de laatste keer uit de woestijn komt, heeft hij ook alles afgelegd dat zijn ontmoeting met het Christuswezen in de weg staat.”

Het Woestijnspel was ook deze keer een initiatief van een goeie vriend van Marcel, Jacques Callens, samen met de Beverse Werkgroep voor Broederlijk Delen en het bestuur van de Missiebond. Jacques was onmiskenbaar, net als bij de organisatie van het Sint-Janspel, de motor in het organisatieteam. De vele kosten werden gedelgd via financiële sponsoring en schenkingen van materialen voor het podium, de klank- en lichtinstallatie, stoffen voor de kledij, toneelrekwisieten en dies meer, zodat de integrale opbrengst van inkomgelden en de gelegenheidsbar ´t Woestijntje’ in het Sint-Janszaaltje, gerund door de gastvrije barkeepers, Gilbert Vanderhauwaert en Etienne Verhelst, konden afgestaan worden aan het dekenaal project 1986 van Broederlijk Delen: 'Helder water voor Kabinda' en aan de Beverse Missiebond voor steun aan de eigen missionarissen. Die gezellige bar ''t Woestijntje' werd door velen eerder ervaren als een deugddoende oase om wat te bekomen van de evidente spanningen en dito plankenkoorts, maar ook om de emotionele ontlading na een geslaagde prestatie op en rond het toneelgebeuren met een drankje de nodige luister bij te zetten!
********

foto organisatoren van l. naar r.: Jacques Callens, Guido Vyncke, Antoon Kerkhove, Luc Destoop, Julien Decavel, Hubert Algoet,
Arsene Fleurent, Etienne Verhelst

Als verantwoordelijke van de promotiegroep werd Jacques kundig en daadwerkelijk geassisteerd door Guido Vyncke, Etienne Verhelst, Hubert Algoet, Julien Decavel, Arsene Fleurent, Antoon Kerkhove en Luc Destoop. Julien Decavel was tevens verantwoordelijk voor de 50 procent voorziene reservaties. Het secretariaatswerk werd nauwgezet uitgevoerd door een gedreven Luc Destoop met zijn ijverige collega's, Jozef Caudron, Rony Deprez, Marc Desmet en Marie-Claire Deknudt. Het 12-koppige team zorgde voor een wijdse promotie via affiches, info-blaadjes, kaartenverkoop, een persconferentie en directe contacten met de regionale pers, de (toenmalige) BRT, honderden persoonlijke uitnodigingen, ook aan 800 ex- Beverenaren. Net als de opvallende 'eyecatcher' voor het Sint-Janspel, plaatste Guido Vyncke met zijn bedrijf Vyncke Gebroeders aan de rand van de Kortrijkseweg een reuzenkraan waaraan het enorm embleem van het Woestijnspel werd opgehangen en waar dus niemand 'kon naast kijken'. Het treffend logo was een artistieke tekening van Johannes de Doper, die door de woestijn trekt, een ontwerp van Mieke Bossuyt. De expressieve gestalte en kop doen denken aan de affiche van het Sint-Janspel. De fijne pentekening werd gemaakt door de lokale kunstenaar, Franky Verbeke.

De grote, open kerkruimte leende er zich uitstekend toe om op de voorzijde om en rond het altaar een imposant podium te creëren. In de meeste van de 9 luiken/taferelen stonden grote groepen tegenover elkaar. Hiervoor werden verschillende niveaus geconstrueerd. Het orkest en het koor werden op plateaus voor de bühne geplaatst, links en rechts in de hoeken. Dat had eveneens als voordeel dat de koorleden en muzikanten zicht hadden op het spel. Het podium werd opgebouwd door een ploeg van 21 gelegenheids- en professionele vakmannen o.l.v. Godfried Vandevoorde, Luc Depoortere en Jacques Dejonghe, die eind 1986 ettelijke halve dagen en avonden aan de slag waren. De timmerlui moesten een soort 'overgang' bouwen tussen de woestijn en onze westerse wereld en zo werden er diverse niveaus en platforms uitgewerkt met in de achtergrond een meterslange loopbrug om de decor- en fonddoeken te wisselen.

 

Die 10 gigantische fonddoeken hadden een oppervlakte van 11 meter bij zes en werden beschilderd met kleurrijke tableaus, die de idee van elk tafereel moesten weergeven, een kunstzinnige opdracht, uitgevoerd door een 6-koppig team 'Beverse creatievelingen' onder leiding van Franky Verbeke. In totaal werd zo'n 250 kg verf uitgeborsteld. De imposante schilderijen werden vanop een hoge stelling opgehaald en achter het podium gehangen. Voor elk tafereel werd er een doek neergelaten, na het mechanisch optrekken van het vorige.

De constructie van een dergelijk podium over de ganse breedte van de voorzijde van het kerkgebouw was uiteraard geen sinecure. De imposante toneelruimte, een platform met een oppervlakte van 360 vierkante meter (30 m breed en 12 m diep) was een 'skeletconstructie', waarbij alle steunstukken met bouten aan elkaar bevestigd werden en waarvoor maar liefst 25 kubieke meter hout werd gebruikt.

Naast plattegronden en doorsneden van de constructie, werd er voor het technisch personeel 'van het huis' en voor de geïnteresseerden ook een maquette gemaakt, die tentoon gesteld werd in het Sint-Janszaaltje achter de kerk. Rond de jaarwisseling werd het uniek podium als nieuwjaarsgeschenk gepresenteerd aan alle medewerkers. Vanaf toen kon iedereen er voluit repeteren en beleven hoe de verschillende taferelen beetje bij beetje tot leven kwamen, zodat die stuksgewijs aan het woord en de beweging van ongeschoolde spelers een opwaarts stuwende kracht teweeg brachten met een gevoel van geloof in eigen kunnen.

En aangezien eveneens bij de realisatie van een dergelijke grootscheepse toneelvoorstelling licht en klank van primordiaal belang zijn, werd niets aan het toeval overgelaten om de performance heel professioneel aan te pakken. Een indrukwekkende belichting met 120 spots, waarmee het podium in 5 kleuren kon gezet worden en aan 80 meter ophangbuizen werd bevestigd, had een lichtsterkte van 60.000 watt. Ze werd via een ingenieus systeem met 2 kilometer snoer op de zolder boven het podium verbonden, dwars door het plafond heen boven het hoogaltaar. Vandaaruit vertrok een besturingskabel naar de achterkant van het gebouw, waar de '45-kanaalslichtdimmer' werd opgesteld.

Het team van de lichtinstallatie o.l.v. Germain De Vlaminck en Mark Lazou stond constant met elkaar in verbinding via koptelefoons. Het zorgde eveneens voor een individuele partituur-verlichting bij muzikanten en koorleden. Boven het podium werden micro's bevestigd, zodat alle stemmen van de spelers duidelijk hoorbaar waren in de zaal. Pol Debrouwere fungeerde als deskundige 'klankman'.

Foto: Marc Valcke, Wekelijks Nieuws woensdag 26 februari 1986.
Veel volk op het podium. Deze scène toont de wasvrouwen aan het werk bij het water.

In enkele weken tijd had onze parochiekerk Sint-Jan de Doper een heuse metamorfose ondergaan. En dit voor de tweede keer in haar geschiedenis. De grote binnenruimte werd ook nu omgetoverd tot een -voor die tijd- fascinerend en zelden gezien concertgebouw, een heuse 'schouwburg in het dorp', die eenieder met verstomming sloeg; 'flabbergasted', zou men in Engeland zeggen!

Het eerste deel van het spektakel speelde zich af op de verschillende niveaus van het podium, met constante interactie tussen de groepen met meer dan honderd spreekrollen, de twee spreekkoren en de hoofdrollen.

Vanaf het tweede deel werden er allerlei attributen en rekwisieten aangebracht en ingeschakeld: namaak rotsblokken, waarvoor 240 l polyurethaan nodig was, allerhande marktmeubilair, reusachtige kartonnen afbeeldingen voor de 'machines', veelkleurige waaiers, die in 40 plooien werden opgevouwen en reuzenkristallen, artistiek geconstrueerd met 600 meter aaneen gelijmde latten en beschilderd met 24 kg verf, en met 'energetische' namen: jaspis, saffier, chalcedon, smaragd, sardonyx, kornalijn, chrysoliet, beryllus, toppas, chrysopraas, hyacint en ametyst. Al deze zelf ontworpen en -gemaakte decorstukken baadden in het licht van de talrijke kleurenspots. Een schouwspel op zich, ronduit spectaculair!

Voor de kostumering moest een grote groep, bestaande uit vooral vakkundige dames, aangesproken worden. En ook dat lukte binnen de kortste keren! Onder de vaardige leiding van Thérèse Dobbels, werd voor iedere acteur een op maat en aan zijn rol aangepast pak geknipt en genaaid. Zowel het ontwerpen van de modellen als de confectie zelf werden opgevat als een groepsgebeuren.

De naaisters werkten aan de hand van reeds gesneden stukken stof en de getekende patronen. De stoffen waren een schenking door de Beverse confectieateliers en weverijen en men koos voor dessins die pasten in het thema, enerzijds aansloten bij de klederdracht uit het Midden-Oosten van een paar duizend jaar geleden en werden aangevuld met meer tijd overstijgende ontwerpen voor een paar hoofdrollen.

;

Het grimeren van de acteurs en figuranten en het schminken met toneel-make up kon keurig uitgevoerd worden door een aantal leerlingen van het Sint-Theresia instituut van Kortrijk, samen met enkele lokale schoonheidsspecialisten. Iedereen zou een passend kleurtje krijgen. Hiervoor werden vooraf goeie afspraken gemaakt. Aan de dames-speelsters werd gevraagd om thuis alvast een laagje 'fond de teint' op het aangezicht aan te brengen om de drukte en het vele werk in de uren voor het optreden te beperken.

Om te zorgen voor de integratie van de juiste sfeeraccenten, verspreid over het spektakel, had de muziek een belangrijke, functionele inbreng. Op de poëtisch-prozaïsche teksten van Marcel Callewier, componeerden Hilde Vandevoorde en Frank Debruyne een twaalftal liederen voor koor en solisten. Ze creëerden eveneens enkele imposante, instrumentale stukken. De zangmomenten door de Sint-Gregoriuszanggilde onder leiding van Gentiel Callewaert en door de solisten, Carine Viaene, Ron Verbeke en Marc Baertsoen illustreerden en 'vertraagden' bepaalde speelmomenten, zodat er hier en daar midden de acties plots ruimte vrij gemaakt werd voor een soort collectieve, innerlijke beleving. Ze moesten iets bij het publiek teweeg brengen dat te vergelijken is met wat het fenomeen woestijn doet ten opzichte van het effect op de woestijnbezoeker. Het onvergetelijk lied 'Kleiner, kleiner moet ik worden, (om te groeien groot als Hij)' kan nu nog ongetwijfeld door alle toenmalige spelers en medewerkers (mee)gezongen worden. Als een soort Beverse 'evergreen' wordt het nog wel eens ten gehore gebracht in de hoogmis op Beveren Ommegang. De originele orkestcomposities werden uitgevoerd door de toenmalige fanfare 'De Leievrienden', met 'De Sint-Jansvrienden' gedirigeerd door Frank Debruyne. De beklijvende muzikale klanken, af en toe extra geaccentueerd door een magistrale trompet- of saxofoonsolo, begeleidden de verschillende dansen en bewegingsscènes en ondersteunden de overgangen tussen de diverse taferelen.

De werkgroep promotie stelde een aantrekkelijk programmaboekje samen, waarin een adequaat voorwoord door pastoor Antoon Baert met zijn duiding van het thema en het goede doel en verder een samenvatting van de inhoud van het Woestijnspel en de 9 luiken, een voorstelling van de regisseurs en de hoofdrolspelers, enkele repetitie- en werkfoto's, de teksten van alle liederen en een indrukwekkende vier pagina's lange lijst van 'zij die meehielpen'… En ze waren met meer dan 400 vrijwilligers, waarvan 100 kinderen en met zelfs nog 89 mensen achter de schermen, waarvan een aantal vanaf minuut één. De programmabrochure werd geïllustreerd met kleurenfoto's, genomen door Willy Vanherweghe, die ook gans het spektakel filmde op video. Ze werd gedrukt door Marc Ostijn van Chromo-Print.

Na ruim een half jaar van organiseren- de eerste werkvergadering vond plaats op 9 september 1995 voor een beperkt aantal mensen-, repeteren, regisseren en noeste arbeid allerhande, was het eindelijk de hoogste tijd voor de vijf opvoeringen in de Sint-Jan de Doperkerk. Ze vonden plaats op 28 februari en op 1, 2, 7 en 8 maart 1986, telkens om 20 u. en dit keer op keer voor een bomvolle lokale schouwburg met meer dan 1000 zitplaatsen. 

Wat de rollen betreft, koos de schepper en de absolute bezieler van dit massaspektakel ervoor om zoveel mogelijk mensen in te schakelen. Deze 'productie' werd bijgevolg complexer dan de vorige in 1981, het Sint-Janspel, waarin goeie acteerprestaties van de hoofdpersonages primeerden. Deze keer was er constant een drukke bezetting op het podium met continue actie en reactie. De inbreng van tientallen acteurs had een duidelijk effect op een vlot en boeiend verloop dank zij meer acteermomenten. De hoofdrolspelers gingen vaak de confrontatie aan met de nevengroepen, die hierdoor beter uit de verf kwamen. De regie van alle luiken was opnieuw in handen van Marcel Callewier en Nico Vandenberghe, die op de talrijke repetities het toneelspel van zovelen in goede banen leidden qua uitspraak, intonatie, mimiek, handelingen en bewegingen om een personage of een situatie zo getrouw mogelijk uit te beelden.

De hoofdrollen werden vertolkt door de 'nieuwe' elementen: Marc Maebe, Erna Mestdagh, Piet Decavel, en Kristof Debel, samen met de vertrouwde protagonisten, Paula Lutin, Jan Meersman, Pol Coucke, Carl Cannie en Zuster Godelieve, die 5 jaar eerder in het eerste Beverse massaspel ook elk een hoofdrol voor hun rekening namen. Pol Coucke, de medepastoor van de parochie , gaf ook deze keer gestalte aan de figuur van Christus, een rol die hem op het lijf geschreven was. Als medeverantwoordelijke voor het kerkgebouw werd hij echter wel eens geconfronteerd met parochianen, die hun ongenoegen uitten over het gebruik van de kerk als repetitielocatie, die er niet steeds kraaknet bij lag en over de 'dagelijkse zonde' dat er wel af en toe zelfs een sigaretje gerookt werd. Kritiek is er uiteraard altijd. Pol counterde gevat de boze opmerkingen en oordeelde dat het organiseren van een dergelijk nobel evenement bepaalde consequenties inhield, die je vooraf moet incalculeren, dat de doelstellingen ervan lovenswaardig en edelmoedig waren en primeerden op bijkomstige opmerkingen.

Op het einde van de laatste voorstelling bezorgde de dynamische en heel tevreden werkgroep een dankbaar communiqué aan alle medewerkers, kort na het laatste applaus en het doven van de toneellichten, waarin te lezen stond: “Het Woestijnspel is definitief voorbij, maar zal verder blijven leven in onze herinnering als een bijzonder geslaagd totaaltheater, gebracht door de Beverse gemeenschap en alom gewaardeerd door zij die van heinde en verre op onze uitnodiging ingingen. Proficiat aan allen voor uw aller inzet!”

Met zijn allen voor de generale repetitie

Naast de bewondering en waardering voor de uitdaging, die al de geestdriftige amateurs en onverdroten vaklui/-vrijwilligers hebben aangegaan, waren er de fantastische, onschatbare ervaringen bij elkeen die dit niet alledaags gebeuren kon meemaken. De destijds ontloken vriendschapsbanden en de intense voldoening bij zovelen zouden nog jaren blijven nazinderen en zelfs nooit meer uit de goeie en genietbare herinneringen des levens gewist worden. En dat kan niemand hen nog afnemen

En om er nog eens gezamenlijk op terug te blikken, belevenissen en herinneringen op te halen en het onschatbaar gemeenschapsgevoel van verbondenheid te ervaren, werd iedereen met familie en vrienden uitgenodigd tot een groot bedankingsfeest op zaterdag 12 april 1996, om 19 u. in de toenmalige Gemeentelijke Jongensschool. Na een ontspannende retrospectie op de maandenlange belevenissen en enkele ludieke sketches onder andere door de groep met de 'Wasvrouwen', bedankte promotor en coördinator, Jacques Callens, iedere medewerker voor het belangloos, sterk gewaardeerd engagement. Met terechte fierheid en voldoening maakte hij meteen de opbrengst van dit tweede massaspel bekend: namelijk 980.000 Belgische frank (ruim 24.000 euro) als schenking voor Broederlijk Delen en de missionarissen, aangesloten bij de Beverse Missiebond.

In naam van de werkgroep deelde de voorzitter eveneens mee dat iedereen, net zoals dat na het Sint-Janspel het geval was, een waardevol aandenken zou ontvangen, namelijk een tapijtje met het logo van het Woestijnspel erin geweven, geschonken door Antoon en Frans Kerkhove. Via een loting ter plekke, schonk juwelier Michel Debel nog een 'woestijn-juweel' aan een gelukkige winnaar .

Tot slot kreeg de auteur-regisseur, Marcel Callewier, nog zeer terechte en gemeende felicitaties voor zijn onvergelijkbare inzet en bewonderenswaardige bezieling waarmee hij het geheel had geleid. “Geen twee, zonder drie”, moet Marcel toen reeds gedacht hebben. En hij schreef in 2005, 19 jaar later, een derde massaspel voor Beveren-Leie, met name 'Ben jij Elias?”

…Door omstandigheden kon ik er toen echter niet bij zijn als medewerker. Op een van de uitvoeringen was ik wel getuige van opnieuw een grandioze bijbelse evocatie, waarbij het immense podium eens achteraan in het kerkgebouw werd opgebouwd. Misschien voelt een betrokken speler of medewerker van weleer zich alsnog geroepen om hier ook eens een relaas over 'neer te pennen'. Zo wordt de trilogie historische Beverse massaspelen meteen gecompleteerd!
Jan Meersman

Het tapijtje met logo als geschenk voor iedere deelnemer

---

Alle medewerkers

08-12-2024, 00:00 geschreven door Beverse Weetjes