Herdenking en onthulling van een memoriaal van bombardement op textielfabriek Gernay-Delbecque te Waregem

Om de herinnering aan de slachtoffers van het bombardement op de fabriek Gernay niet te laten verloren gaan bundelden Waregemnaars Marc Crabeels, Paul Deweer en Johan Durnez OAM jaren geleden hun krachten. Hun project ‘Gernay 43’ wordt binnenkort, na jaren van opzoekingswerk, gerealiseerd.

Op donderdag 12 juli 2018 om 11u40, precies op de 75e verjaardag van deze luchtaanval, wordt een herdenking georganiseerd en een memoriaal onthuld op de hoek van de Olmstraat en de Nieuwe Olm; ter nagedachtenis van de slachtoffers. Uniek aan dit project is dat er wordt samengewerkt met stad Waregem en met drie Waregemse scholen (VTI, Heilig-Harthandelsinstituut en Stedelijke Kunstacademie) en dat op die manier tientallen leerlingen actief aan dit project meewerken.

Bij de geallieerde luchtaanval van 12 juli 1943 op de textielfabriek Gernay-Delbecque vielen hier 7 doden
Georges GERNAY 60 jaar, Remi VAN HOE 44 jaar, Jules DECALUWÉ 63 jaar, Marie DEMUYNCK 56 jaar, Gentiel DESMET 53 jaar, Gabrielle DESMET 15 jaar, August DEPAEPE 53 jaar, en meerdere gewonden 75 jaar later blijvend in herinnering gebracht

Beschrijving van het memoriaal:
Onder dit gedenkbord staan de gietijzeren letters ‘Gernay’ uit 1937. Deze prachtige art-deco-letters stonden tientallen jaren boven de ingangspoort van de fabriek op ongeveer dezelfde plaats waar u nu staat. Oorspronkelijk luidde de firmanaam: ‘Gernay – Delbecque’. Toen de fabriek in 1996/1997, na jaren van leegstand, werd afgebroken werden de letters uit de sloop gered door Marc Crabeels en gedurende jaren bewaard met het oog op een nieuwe bestemming. Op deze manier worden niet alleen de slachtoffers van de luchtaanval herdacht maar wordt er ook verwezen naar het industriële textielverleden van Waregem.

De nieuwe kantoren en de toegangspoort voor de arbeiders met statige art-deco-letters Gernay – Delbecque werden in 1937 ingehuldigd en bepaalden tientallen jaren het uitzicht van de Olmstraat. Foto genomen door Bertrand Mesdag in 1994, enkele jaren voor de afbraak.
De tekst op het gedenkbord en onderstaande tekst kan door het scannen van een QR-code ook beluisterd worden. Een meerwaarde voor blinden.

Korte historiek van de textielfabriek Gernay-Delbecque
Rond 1870 stichtte de uit Kortrijk afkomstige Alphonse Gernay in de Stationsstraat (op de plaats waar zich anno 2018 het vredegerecht bevindt) een ‘mekanieke stoomweverij’. Hij specialiseerde zich in het weven van zware weefsels voor tenten, dekzeilen, zakken, … in vlas. In 1893 investeerde hij in zware stoommachines en produceerde zo naast textiel ook elektriciteit die hij verkocht aan de gemeente. Hierdoor kreeg Waregem een pioniersrol op vlak van openbare elektrische verlichting. Twintig jaar later brak, door de slechte arbeidsomstandigheden, een staking uit die zeventien weken zou duren maar uiteindelijk weinig opleverde voor de textielarbeiders.

 ←Factuur uit de beginjaren van het bedrijf – archief Michel Coudijzer
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de fabriek door de Duitse bezetter geplunderd en tijdelijk als slachthuis ingericht. Bij de bevrijding van Waregem in oktober 1918 leden de fabrieksgebouwen grote schade.
Na de oorlog moest men helemaal opnieuw beginnen maar in amper tien jaar tijd slaagde Alphonse Gernay samen met zijn twee zonen: ‘Alphonse deux’ en Georges erin om het bedrijf uit te bouwen tot een wereldleider op vlak van zware weefsels in vlas en katoen. De zonneweringen met hun typische strepenpatroon in verschillende combinaties (en daardoor ook ‘de strepen van Gernay’ genoemd) waren gegeerd omdat ze voor die tijd erg kleurvast waren. Een andere specialiteit waren ‘weefsels van grote formaten’ voor projectieschermen en decors in musea en opnamestudio’s over de hele wereld. Op een zelf ontworpen weefgetouw weefde men stukken tot 10,5 meter breed. Volgens sommigen stonden de breedste weefgetouwen van de wereld in die jaren in Waregem. Tijdens het interbellum werd de uitbreiding richting de Olmstraat gerealiseerd en net over de Franse grens in Pont-de-Nieppe nabij Armentières werd een nieuwe weverij opgericht.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog (vanaf mei 1940), kwam de fabriek weer in handen van de bezetter en werd de productie, buiten de wil van de familie Gernay om, op Duitse leest geschoeid.
Op maandag 12 juli 1943, omstreeks 11 uur 40 in de voormiddag werd het bedrijf getroffen door een luchtaanval uitgevoerd door de Britse Royal Air Force.
Het doelwit van deze luchtaanval was eigenlijk de elektriciteitscentrale in Zwevegem maar door ons nog onbekende omstandigheden werd het doel ofwel niet of te laat herkend. Misschien lag het aan het afweergeschut in de nabijheid van Kortrijk. Of misschien lag het aan de weersomstandigheden, zonnig en klaar weer bleek niet optimaal voor dit soort luchtaanvallen. In elk geval zag de bommenrichter van de Britse Boston III bommenwerper BZ316 (N°88 Squadron RAF) de textielfabrieken in het centrum van Waregem plots opdagen als een aanvaardbaar ‘second target’ en hij loste er zijn dodelijke vracht.
                                                                   Schade aan de fabrieksgebouwen op 12 juli 1943 - SA Waregem

Eén bom viel als blindganger (een niet ontplofte bom) in de Olmstraat, ter hoogte van de ingang van de burelen. Twee bommen troffen de magazijnen en het gedeelte van de fabriek waar enkele stikmachines stonden en waar nog met de hand werd geweven. Een vierde bom viel naast de bedrijfsgebouwen in de tuin van een huis in de Stationsstraat. Er vielen zeven doden en minstens achttien gewonden waarvan sommigen verminkt bleven voor het leven. Het drama had nog veel erger kunnen zijn indien de bommen effectief op de gebouwen van de weverij waren gevallen waar toen meer dan 100 mensen aan het werk waren … of op een van de drie nabijgelegen scholen (anno 2018 campus Heilig-Hartcollege en stedelijke Kunstacademie). In Waregem wist men niet dat dit bombardement het resultaat was van een gefaalde opdracht boven Zwevegem en daardoor ontstonden tijdens en na de oorlog enkele hardnekkige ‘urban legends
Schade aan de fabrieksgebouwen op 12 juli 1943 - SA Waregem
Eén bom viel als blindganger (een niet ontplofte bom) in de Olmstraat, ter hoogte van de ingang van de burelen. Twee bommen troffen de magazijnen en het gedeelte van de fabriek waar enkele stikmachines stonden en waar nog met de hand werd geweven. Een vierde bom viel naast de bedrijfsgebouwen in de tuin van een huis in de Stationsstraat. Er vielen zeven doden en minstens achttien gewonden waarvan sommigen verminkt bleven voor het leven. Het drama had nog veel erger kunnen zijn indien de bommen effectief op de gebouwen van de weverij waren gevallen waar toen meer dan 100 mensen aan het werk waren … of op een van de drie nabijgelegen scholen (anno 2018 campus Heilig-Hartcollege en stedelijke Kunstacademie).
In Waregem wist men niet dat dit bombardement het resultaat was van een gefaalde opdracht boven Zwevegem en daardoor ontstonden tijdens en na de oorlog enkele hardnekkige ‘urban legends

De zeven dodelijke slachtoffers werden amper drie dagen later gezamenlijk begraven – archief familie August Depaepe.

Ook na de Tweede Wereldoorlog bouwde de volgende generatie Gernay de fabriek opnieuw op. Er was een laatste bloeiperiode met de Koreaanse oorlog in het begin van de jaren 1950; er werkten toen om en bij de 135 mensen in twee ploegen. In Nigel in Zuid-Afrika werd toen zelfs ook een filiaal opgericht. Hoewel de toenmalige directie nog overschakelde op synthetische vezels sloeg de mondialisering van de textielsector hard toe. De concurrentie met lage loonlanden was moordend voor de textielindustrie aan de Gaverbeek. In 1970 werd het 100-jarig bestaan van de firma gevierd maar tien jaar later in 1980, werden de boeken definitief neergelegd.

Met dank aan: Dit memoriaal werd gerealiseerd met de financiële en praktische steun van stad Waregem en de erfgoedcel ‘Zuidwest’, de verantwoordelijken en medewerkers van het stadsarchief, de geschied- en heemkundige kring ‘De Gaverstreke’ en de families van de slachtoffers. Het memoriaal is een ontwerp van Christ Eeckhout, leerkracht VTI Waregem.
Voor de praktische uitvoering zorgden de leerlingen en leerkrachten van het 3e en 4e jaar Beroep Basismechanica, het 5e jaar Beroep Lassen-constructie, het 7e jaar Beroep Industrieel Onderhoud en het 3e, 4e en 6e jaar Bouw- en Houtkunde van het Waregemse VTI. Voor de ICT-ondersteuning bij deze QR-code zorgden de leerlingen en de ICT-leerkracht van het 6e jaar Informaticabeheer van het Heilig-Harthandelsinstituut. De tekst die u hoort werd ingelezen door …, leerling(en) ‘Woord’ aan de Stedelijke Kunstacademie van Waregem.