De Macht van Muziek

Als tweede onderdeel van de thema-avond Die Macht der Musik van Arte-televisie wordt een Franse documentaire uit 2009 van Elena Mannes uitgezonden over het gevoel voor muziek. Onder de titel Noten und Neuronen: Der Schlüssel zum Musikgefühl wordt de vraag aan de orde gesteld hoe, met de nieuwste methoden van onderzoek, de werking van muziek op de mens nader kan worden bepaald.
Daarbij vervullen muzikant Bobby McFerrin en neurowetenschapper Daniel Levitin, elk in hun eigen vakgebied, een bijzondere rol.

Uitzending is op zondag 25 december, vanaf 22:45 uur, tot in de nacht op maandag 26 december om 00:30 uur.

Er zijn de komende weken drie herhalingen:

op zaterdag 31 december vanaf 11:50 uur

op dinsdag 3 januari 2012, vanaf 03:15 uur

op maandag 9 januari, vanaf 10:55 uur

24-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Eén der vaders van 'de radio'

Degenen, die er op de één of andere manier over werden geïnformeerd hebben het wellicht als een bijzondere kerstboodschap ondergaan: het geslaagde experiment met radiosignalen dat op 23 december 1900 door de Canadese natuurkundige en uitvinden Reginald Aubrey Fessenden (1866-1932) op Cobb Island, in de buurt van Washington DC heeft uitgevoerd. Daarmee heeft hij zich in de rij der radio-pioniers geschaard.

Schijnbare, of eventueel blijkbare, belanghebbenden kwalificeren hem als The Father of Radio Broadcasting.
Zes jaar en één dag later heeft deze zelfde Reginald, samen met zijn vrouw Helen, in Boston het eerste werkelijke radioprogramma uitgezonden.

23-12-2011 om 09:49 geschreven door Heinz Wallisch  

Het is niet de eerste keer dat een West-Europese televisiezender een reportage of documentaire presenteert over het kleinste opera-theater ter wereld, in Bowery Street Manhattan in de grote stad New York. Maar voor de meeste liefhebbers van het muziektheater zal vrijwel elke herhaling een aangename vorm van verpozing en emotie bieden.
Arte-televisie biedt op woensdag 21 december ─ in het programma 360º ─ Geo Reportage ─ de gelegenheid, eventueel nogmaals, kennis te nemen van het wel en wee omtrent de Amato Opera. Onder de titel New York ─ Die kleinste Oper der Welt is op die zender, tussen 16:50 uur en 17:45 uur een prachtige impressie te volgen van het theater in kwestie, dat tot in 2009 als operahuis heeft gefunctioneerd.
Het Amato Theater biedt slechts aan 107 mensen een zitplaats en mede daardoor is elke voorstelling uitverkocht, en dat reeds meer dan zestig jaar.
De Duitse immigrant Tony Amato kocht in het begin van de jaren veertig van de vorige eeuw een oud pandje in de New Yorkse Bowery Street, dat hij heeft omgebouwd tot klein theater, waarmee hij voor een nieuwe attractie in Manhattan heeft gezorgd. In 1948 werd het geopend door het echtpaar Tony (1920-2011) en Sally (1917-2000) Amato.
De meest gewichtige van alle aldaar optredende kunstenaars is Tony Amato zelf, die tot goed in de tachtig, in tal van producties van het theatertje heeft gezongen, gespeeld of gedirigeerd. Hij overleed op 13 december 2011.
Nadat hij in 2009 te kennen had gegeven dat het voor hem steeds moeilijker werd na het heengaan van zijn vrouw Sally, en hij het einde aankondigde, hebben vroegere medewerkers en leden van het bestuur twee nieuwe, elkaar beconcurrerende gezelschappen gevormd.

Tony Amato publiceerde in 2010, negentig jaar oud, samen met Rochelle Mancini, een boek over het gezelschap en het theater: The Smallest Grand Opera in the World.

De documentaire is een Frans-Duitse coproductie uit 2008 van Alessandro Cassigoli, die kennelijk voor ARTE is geproduceerd. Deze film ─ in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, met stereofonisch geluid ─ wordt nogmaals door Arte-tv uitgezonden op woensdag 28 december, vanaf 13:00 uur.

21-12-2011 om 07:10 geschreven door Heinz Wallisch  

Op deze dag in 1940 overleed de Amerikaanse auteur Francis Scott Key Fitzgerald op vierenveertig-jarige leeftijd. Hij geldt als één van de grootste schrijvers van de twintigste eeuw, en eveneens als een van de auteurs van de Lost Generation uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Hij is verantwoordelijk voor het begrip Jazz Age, twee woorden die we terugvinden als titel van een bundel verhalen, waarin zijn kracht overduidelijk werd, evenals in zijn romans. Vier werken in de als laatste genoemde categorie voltooide hij, aan een vijfde is hij begonnen. Het meest beroemde van zijn werken is The Great Gatsby uit 1925. Voordien had hij This Side of Paradise (1920), The Beautiful and Damned (1922), Tender is the Night (1934) gepubliceerd. Het onvoltooide verhaal in romanvorm, (The Love of) The Last Tycoon (1941), werd posthuum alsnog uitgegeven.
Scott Fitzgerald publiceerde tevens in de Saturday Evening Post.

21-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Vijf keer een kwartier besteedt het BBC Radio 3-programma The essay aan de kracht van het oeuvre van de ooit zeer populaire Engelse auteur Charles Dickens (1812-1870), die nog steeds een redelijke tot goede belangstelling geniet. Niet iedereen is op dezelfde wijze, of soms helemaal niet, gecharmeerd van de man en/of van zijn boeken. De manier waarop Dickens regaeerde op de Pre-Rafaëlieten, liet ook danig te wensen over, en dat hij daarmee zijn vriendenkring binnen de culturele sector van die periode in de Engelse geschiedenis bepaald niet groter heeft gemaakt, ligt voor de hand.

The writer's Dickens

De vijf afleveringen van het programma The writer's Dickens, zoals dat gebruikelijk is binnen het kader van het radioprogramma in kwestie, verspreid over vijf avonden ─ deze keer in de week van maandag 19 tot en met vrijdag 23 december ─ steeds gedurende het laatste kwartier van de dag ─ dus tussen 23:45 uur en middernacht onze tijd ─ uitgezonden.
Elk van die vijf kwartieren heeft een eigen thema; dat van de vrijdagse aflevering luidt Christmas. Daarmee zijn we aangeland bij Dickens' meest beroemde verhaal: A Christmas Carol in Prose uit 1843, dat ook dit jaar wel weer ergens in Europa ─ zo niet op tal van plekken ─ als film, of als anderszins gedramatiseerde versie, de ether ingeslingerd wordt.

Great Expectations

Daarnaast is onlangs bekend geworden dat de Britse televisiezender BBC One op dinsdag 27 december het kostuumdrama Great Expectations, op basis van de gelijknamige Dickens-roman uit 1860-1861 ─ eerst verschenen als feuilleton ─, zal uitzenden.

19-12-2011 om 13:03 geschreven door Heinz Wallisch  

In de zeventiende en achttiende eeuw was het bijzonder als een mens oud werd, en heel opvallend als iemand heel oud werd. Vandaag herdenken we de sterfdag van vioolbouwer Giacomo Antonio Stradivari die op 18 december 1737 is overleden. Hij was toen om en bij de negentig jaar. Lange tijd werd ervan uitgegaan dat hij omstreeks 1644 zou zijn geboren, maar de nieuwste gegevens duiden er op dat hij pas in 1648 het levenslicht zag. Het is waarschijnlijk dat hij tussen 1666 en 1679 leerling in het atelier van de vioolbouwer Amati is geweest.
In zijn werkzame periode bouwde Antonio Stradivarius zo'n duizend violen, welke zijn legende met zich meedragen. Zijn zonen hebben de zaak voortgezet.

18-12-2011 om 19:14 geschreven door Heinz Wallisch  

In het literatuurprogramma The verb van de Britse cultuurzender BBC Radio 3 wordt op vrijdag 16 december ─ tussen 23:00 uur en 23:45 uur onze tijd ─ aandacht besteed aan het leven en het oeuvre van de Engelse dichteres Christina Rossetti (1830-1894).

In directe aansluiting daarop wordt een nieuwe gedicht op muziek van de in trinidad geboren, doch reeds sedert 1989 in Engeland woonachtige performance poet Anthony Joseph voorgesteld.

Eén van de talrijke gedichten van Christina Rossetti, waarin haar sterke gevoeligheid blijkt, is getiteld
Seasons:

In Springtime when the leaves are young,

Clear dewdrops gleam like jewels, hung
On boughs the fair birds roost among.

When Summer comes with sweet unrest,
Birds weary of their mother's breast,
And look abroad and leave the nest.

In Autumn ere the waters freeze,
The swallows fly across the seas:─
If we coul fly away with these!

In Winter when the birds are gone,
The sun himself looks starved and wan,
And starved the snow he shines upon.

16-12-2011 om 16:14 geschreven door Heinz Wallisch  

In de vijfde aflevering van de zesdelige reeks Man over woord ─ van de Nederlandstalige, Belgische televisiezender Canvas ─ uit te zenden op vrijdag 16 december, tussen 20:40 uur en 21:10 uur, vertelt Pieter Embrechts deze keer het verhaal van Johannes Goropius Becanus (1519-1572), die in het geschrift De Origines Antwerpianae uit 1572 zou hebben bewezen dat Antwerps de oudste taal ter wereld is.

Deze aflevering is er één in het kader van Pieter Embrechts' zoektocht naar de schoonheid en de geheimen van het fenomeen Taal.

16-12-2011 om 13:31 geschreven door Heinz Wallisch  

Donderdag 15 december gaat de speelfilm Tinker Tailor Soldier Spy, van de Zweedse regisseur Tomas Alfredson in de Nederlandse bioscopen draaien. Daarin komen we bekende gezichten van het acteursfront tegen: Gary Oldman, Colin Firth, John Hurt, Benedict Cumberbatch en Tom Hardy.

De film is door de pers, die reeds van de inhoud heeft kunnen kennisnemen, zeer goed ontvangen. Het gelijknamige boek van John le Carré (geboren 1931) [1] uit 1974 is reeds als televisieserie te zien geweest met de min of meer ongenaakbare Alec Guiness (1914-2000) in de rol van George Smiley, die we voor het eerst zijn tegengekomen in diens eerste internationaal gewaardeerde en eveneens verfilmde roman uit 1963 over het spionagevak, The spy who came in from the cold.

__________

[1] De burgerlijke naam van John le Carré luidt David John Moore Cornwell.

15-12-2011 om 17:31 geschreven door Heinz Wallisch  

Een fictieve documentaire over de slag bij Trafalgar is op woensdag 14 december te zien ─ in HD-kwaliteit op het beeldformaat 16:9 ─ op Arte-tv, tussen 21:05 uur en 22:00 uur.
Die zeeslag had plaats op 21 oktober 1805, waarbij Napoleon werd verslagen, hetgeen in de praktijk neerkwam op een overwinning door de Britten, die met zevenentwintig schepen, onder opperbevel van Admiraal Horatio Lord Nelsen (1758-1805), die tijdens deze strijd werd neergeschoten en als gevolg daarvan stierf.
In de film wordt het verhaal verteld vanuit het perspectief van de Franse admiraal Pierre-Charles de Villeneuve (1768-1806).
Deze Franse fantasie-docu uit 2006 van Fabrice Hourlier, wordt, als bijdrage van Arte France, de komende dagen nog tweemaal uitgezonden, eerst op zaterdag 17 december, vanaf 16:55 uur, en dan nog eens op in de nacht van dinsdag 20 op woensdag 21 december, vanaf 02:15 uur.
__________

14-12-2011 om 09:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Het is alweer bijna twee eeuwen geleden dat de latere Duitse grote uitvinder en fabrikant Ernst Werner von Siemens werd geboren: op 13 december 1816 in de plaats Lenthe bij Hannover in het toenmalige Pruisen ─ thans normaal behorend bij de Bondsrepubliek Duitsland, dat tegenwoordig bij Duitsland hoort; hij overleed op 6 december 1892 in Berlijn/Charlottenburg. 

Samen met drie broers heeft hij de firma Siemens gesticht, welke een geschiedenis op zich binnen Duitsland heeft doorgemaakt. Enerzijds is het bedrijf vanwege de kwalijke rol tijdens de Tweede Wereldoorlog, negatief in het nieuws geweest, en komen er af en toe nieuwe gegevens naar boven, die sommige onderzoeksjournalisten en documentairemakers opnieuw in het geweer brengen.

Van de andere kant bestaat er een Siemens-Prijs, die wordt uitgereikt aan een levende componist die naar het oordeel van de jury een groot bedrag ─ tweehonderdduizend euro ─ ruimschoots heeft verdiend.

13-12-2011 om 18:59 geschreven door Heinz Wallisch  

"Schilderbeest"

Jan Sluijters (1881-1957) ─ bij de burgerlijke stand met de voornamen Johannes Carolus Bernardus ─ staat centraal in de aflevering van het Avro-programma Close up, die op dinsdag 14 december, vanaf 22:55 uur via Nederland 1 zal worden uitgezonden. Sluijters heeft zich in het begin van zijn carrière laten inspireren door grootheden uit de negentiende eeuw, zoals Vincent van Gogh (1853-1890) en diens Franse (leef)tijdgenoot Georges Seurat (1859-1891), en door andere internationaal werkzame, respectievelijk vermaarde, beeldend kunstenaars als Pablo Picasso (1881-1973) en tevens door een landgenoot Piet Mondriaan (1872-1944).

In zijn latere periode vond hij een geheel eigen stijl, waarin zichtbaar werd dat de werkelijkheid van alledag zijn inspiratiebron was geworden, waarbij de daad van het schilderen hem de grootste voldoening schonk. Het uitbundige gebruik van kleuren vinden we onder meer terug in zijn stukken met bloemen.

Beroemde en beruchte stukken

Eén daarvan, het Meisje, is in de jaren vijftig gereproduceerd, net als een stuk met bloemen en een naakt. Door die vermenigvuldiging hebben vooral die drie wat meer bekendheid gekregen dan tal van andere, aantrekkelijke schilderijen van deze meester. Daaronder bevonden zich portretten van mensen uit de wereld der kunsten, vooral vrouwen. Familiestukken en landschappen behoren verder tot Sluijters' oeuvre. Schilderijen daaruit hangen in diverse musea, ook buiten Nederland, en gelden daar als topstukken uit de collectie.
Zijn naakte negerinnen ─ een thema dat in die tijd nog een groot taboe was ─ hebben enerzijds voor veel ophef gezorgd, aan de andere kant voor naamsbekendheid van deze schilder.

13-12-2011 om 12:30 geschreven door Heinz Wallisch  

Op deze dertiende december werd in het jaar 1797 de Duitse dichter Heinrich Heine geboren te Düsseldorf; hij overleed op 17 februari 1856 te Parijs, waar hij vanaf 1831 werkte. Eén van de redenen waardoor hij in ons land relatief bekend is gebleven, betreft zijn opvatting dat in Nederland alles vijftig jaar later gebeurt.

Heine was een vertegenwoordiger van de romantiek; zijn naam wordt, als men het over de klassieke Duitse letteren heeft, veelal in één adem genoemd met twee van zijn tijdgenoten die als pijlers der Duitse literaire romantiek gelden: Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) en Friedrich (von) Schiller (1759-1805), al is het niet zo zeker of de beide anderen deze Heine wel als evenknie zouden hebben beschouwd. Maar kom, ook tussen Goethe en Schiller liepen de contacten niet altijd volgens de regelen der grote, al dan niet literaire, kunst.

Heinrich Heine schreef veel verzen, die bij tijd en wijle werden verguisd, onder meer door Neerlands schrijvende en publicerende incarnatie van pseudologia fantastica: Boudewijn Buch (1948-2002), die een zeer duidelijke, bij tijd en wijle maniakale, voorkeur aan de dag legde voor (onder meer) Heine-collega Köt(h)e en voor een rockster, die hij omschreef als Mik Tsjekker.
__________

Afbeelding: Heinrich Heine; portret uit 1831 door Moritz Daniel Oppenheim (1800-1882).

13-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Vandaag, 11 december, is het exact 110 jaar geleden dat de Italiaanse radiopionier Guglielmo Marconi (1847-1937) het eerste draadloze radiocontact heeft gerealiseerd over de Atlantische Oceaan. Dat werd tot stand gebracht tussen het Engelse Poldhu in Cornwall en de Canadese plaats St. John's in New Foundland.

In 1890 was Marconi erin geslaagd de eerste telegrafische signalen over te brengen en vijf jaar daarna kon hij dat reeds over een afstand van twee kilometer. Dit kon worden gerealiseerd door de belangrijkste vinding van deze zelfde man: de antenne. Daarop heeft hij in 1896 patent gekregen.

Op 12 december 1896 begon te Londen een weekeinde waarin deze meneer Marconi een demonstratie van een werkende radio gegeven.

12-12-2011 om 16:31 geschreven door Heinz Wallisch  

Een fascinerend gezelschap 'komt bijeen' in de aflevering van het culturele programma Words and music van BBC Radio 3, die op zondag 11 december, tussen 19:30 uur en 20:45 uur onze tijd wordt uitgezonden. Poëzie, proza en klassieke muziek vormen ook nu weer de 'ingrediënten' voor het thema van deze week: onze relatie met alcohol.

Sally Dexter en Jon Strickland zijn deze keer degenen die de voordrachten verzorgen. De teksten zijn voor deze aflevering afkomstig ban drie auteurs, die qua persoonlijkheid en oeuvre wel zeer uiteenlopen. Naast Charles Dickens (1812-1870) ─ een decembermaand zonder Dickens is bijna ondenkbaar ─ komen Malcolm Lowry (1909-1957) en de Franse schrijfster Colette (1873-1954) [1] aan de beurt.

Voor de muziek is de keuze gevallen op stukken uit het werk van de Italiaan Giuseppe Verdi (1813-1901), de Engelsman Peter Warlock (1894-1930) [2], de onovertroffen Franse grootheid Maurice Ravel (1875-1937) en de Amerikaan Aaron Copland (1900-1990).

__________

[1] Colette is de schrijversnaam van Sidonie-Gabriele Colette.

[2] Peter Warlock is het pseudoniem van Philip Arnold Heseltine.

11-12-2011 om 12:31 geschreven door Heinz Wallisch  

Frank Capra

Het eerste, Nederlandstalige, Belgische televisienet Eén presenteert op zondag 11 december ─ 's middags tussen 14:05 uur en 16:20 uur de speelfilm It's a Wonderful Life, die in 2006 door het American Film Institute werd uitgeroepen tot de meest inspirerende film aller tijden.

Deze rolprent uit 1946 van Frank Capra (1897-1991) werd echter alom een flop in de bioscopen, hoewel televisie toen nog geen concurrent van betekenis kon vormen. Sedert deze film echter bijna elk jaar op of omstreeks kerstmis op de beeldbuis te zien is, kunnen we spreken van een enorm succes.

Frank Capra genoot bekendheid, onder meer door films als Lost Horizon (1937), die de laatste tijd ook weer hier en daar door een televisiezender wordt gepresenteerd, en Arsenic and Old Lace (1944). Voordat hij It's a Wonderful Life maakte, had hij vanaf 1926 reeds tientallen speelfilms gerealiseerd; veertien daarvan staan in een lijst van Films van Niveau. Na 'de film van vandaag' waren het er in vijftien jaar nog twee van belang, waarvan de laatste, Pocketfull of Miracles in 1961 is uitgekomen. De regisseur leefde vervolgens nog drie decennia. Door kenners wordt gezegd dat zijn naoorlogse films, met uitzondering van It's a Wonderful Life, niet meer het niveau van zijn vroegere producties kon bereiken.

It's a Wonderful Life
James Stewart (1908-1997), een van de veelzijdigste acteurs van het witte doek en met twee benen verankerd in 'Hollywood', bereikte, evenals regisseur Capra, de leeftijd der sterken. Hij heeft in zijn carrière de meest uiteenlopende rollen vertolkt, van cowboy tot en met generaal.

In It's a Wonderful Life speelt hij een ondernemer, die ten prooi is gevallen aan de wanhoop.
Hij krijgt een engel als geleide, waardoor hij in staat wordt gesteld om te zien wat er van zijn

lieflijke dorp terecht zou zijn gekomen als hij niet had bestaan en zijn functie niet had kunnen vervullen.
Filmcritici zien It's a Wonderful Life eveneens als behorend tot de hoogste categorie.

11-12-2011 om 12:03 geschreven door Heinz Wallisch  

In 2011 werd de Nobelprijs voor de Vrede toegekend aan Ellen Johnson Sirleaf (geboren 1938), die sedert 2006 president is van het Afrikaanse land Liberia. Met die benoeming is zij niet alleen de eerste vrouwelijke president van dat werelddeel, maar tevens de eerste die door vrije verkiezingen aan de macht is gekomen.

Arte-televisie zendt een Deense documentaire uit 2007 van Daniel Junge ─ op het beeldformaat 16:9 met stereofonisch geluid ─ uit over deze politica vol moed, beleid en trouw, op zaterdag 10 december, tussen 21:45 uur en 22:40 uur. Die film draagt de Duitse titel Die Chefin. Het lijkt er op dat, nu mevrouw Sirleaf president is, Liberia langzaam maar zeker tot rust komt na decennia vol met burgeroorlog. 
Een herhaling, eveneens via Arte-tv, is te zien op zondag 18 december, om 05:00 uur in de ochtend.

10-12-2011 om 18:13 geschreven door Heinz Wallisch  

In het programma Music matters van de Britse cultuurzender BBC Radio 3 wordt een interview uitgezonden met de Amerikaanse sopraan Renee Fleming, waarin zij vertelt over haar voorliefde voor de muziek van de Duitse componist Richard Strauss (1864-1949).
Daarnaast wordt aandacht besteed aan een nieuw boek over de balletten van de van oorsprong Russische componist Igor Stravinski (1882-1971).

De uitzending van het programma is op zaterdag 10 december, tussen 13:15 uur en 14:00 uur onze tijd.
__________

Afbeelding: sopraan Renee Fleming bij een première van de Metropolitan Opera New York Cirty, op 21 september 2009.

Foto van David Shankbone.

09-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

De Britse cultuurzender BBC Radio 3 presenteert hedenavond, in het programma Radio 3 live in concert, live vanuit de St. David's Hall in Cardiff ─ tussen 20:30 uur en 23:00 uur onze tijd ─ , het oratorium L'enfance du Christ, opus 25, uit de jaren 1853-1854  van Hector Berlioz (1803-1869). De componist heeft de tekst van het oratorium zelf geschreven.
Uitvoerenden zijn het BBC National Chorus and Orchestra of Wales onder leiding van Thierry Fischer. Solistische medewerking zal worden verleend door Anna Stephany, mezzosopraan; Barry Banks, tenor; en Vincent le Texler, bas.

__________

Afbeelding: Componist Hector Berlioz in 1845. Lithografie van August Prinzhofer. Berlioz vond dat hier sprake was van een goede gelijkenis. 

09-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

In de vierde aflevering van het zesdelige taalprogramma Man over Woord ─ dat wordt omschreven als een luchtig docu-magazine ─ van het tweede, Nederlandstalig-Belgische televisienet Canvas, gaat de Vlaamse acteur en zanger Pieter Embrechts (geb. 1972) eveneens op zoek naar de geheimen van ons Nederlands. Hij wordt daarin bijgestaan door Reinhilde Decleir.

Op vrijdag 9 december, tussen 20:40 uur en 21:10 uur, kunnen we voor het eerst meebeleven hoe onze taal klonk ─ lees: volgens de uitkomst van onderzoeken zou hebben moeten klinken ─ in respectievelijk 1500, 1000 en 500. De makers van Man over Woord hebben een taalhistoricus ingeschakeld om ─ aan de hand van tal van oude documenten met beschrijvingen, gedichten en zo meer ─ een dialoog te reconstrueren zoals die in de genoemde jaren (eventueel) had kunnen klinken.

09-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch