Op zondag 13 november zendt het tweede publieke Duitse televisienet ZDF de tweede aflevering uit van een driedelige reeks in het overkoepelende ZDF-programma History ─ een Duitse zender hoeft toch waarlijk niet te doen alsof het om een Yanken-programma gaat ─ van Guido Knopp.

Het thema van de drie delen van de verleden zondag begonnen serie documentaires, onder de titel Geheimnisse des Dritten Reiches; de tweede aflevering daarvan, die deze zondag te zien zal zijn, luidt
Hitler und das Geld. Daarover is in het verleden door tal van historici al veel gezegd ─ en daarom menen sommige commentatoren dat deze nieuwe reeks overbodig is, omdat het thema inmiddels wel uitgemolken zou moeten zijn. Doch elke nieuwe toevoeging is vanzelfsprekend welkom. We zijn dan ook benieuwd of de legende dat Hitler vrijwel uitsluitend met Joods geld zo machtig kon blijven, nu ook eens duidelijk zal worden ontzenuwd.

Uitzending van deze bijdrage zal worden gerealiseerd tussen 23:30 uur op die bewuste avond en 00:15 uur in de nacht op maandag 14 november.

13-11-2011 om 16:20 geschreven door Heinz Wallisch  

Vandaag is het honderdnegentig jaar geleden dat de latere literaire reus Fjodor Michajlovitsj Dostojevski te Moskou werd geboren: 11 november 1821. Hij zou, als uitzonderlijk neurotisch wezen zijn plaats in de Russische letteren weten te veroveren met boeken die heden ten dage nog steeds actueel zijn, voornamelijk doordat ze gaan over de diepe krochten die in de ziel van mensen bestaan, welke in het dagelijks leven ─ althans oppervlakkig bezien ─ hun gewone gang zijn gegaan. Het beste voorbeeld daarvan is Boze geesten uit 1872, een omvangrijke roman uit die voor de Duitse televisie decennia geleden al is verfilmd als Die Dämonen en in die vorm enkele keren door dat instituut is uitgezonden, in diverse afleveringen.

Beroemder nog werd Dostojevski's roman Schuld en boete uit 1866, al moet gezegd dat de titel Misdaad en straf een betere vertaling is. En laten we, tussen al die verhalen en romans met intense diepgang en vol met melancholie, niet De gebroeders Karamazov uit 1881 vergeten, het laatste omvangrijke werk dat de schrijver heeft voltooid.

Fjodor Dostojevski overleed op 28 januari 1881 (oude tijdrekening; in de nieuwe tijdrekening is dat 9 februari) te Sint Petersburg, waar een grafmonument voor hem is opgericht.

11-11-2011 om 17:43 geschreven door Heinz Wallisch  

Neerlands digitale televisiekanaal Cultura 24 presenteert op vrijdag 11 november een filmportret van de Nederlandse auteur, dichter, vertaler, criticus en essayist Adriaan Morriën (1912-2002). Deze documentaire stamt uit 1993, toen de man 81 jaar was. Gedurende één dag is deze heer van de letteren gevolgd, in zijn huis aan de Plantage Muidergracht in Amsterdam.

De film is op genoemde zender te zien tussen 20:00 uur en 21:00 uur. Eventuele herhalingen kunt u wellicht vinden in de Programmagegevens op de website van de zender in kwestie.
In een interview, dat op 21 oktober 1999 is gepubliceerd in de Volkskrant, heeft de schrijver in kwestie de gedenkwaardige uitspraak gedaan: "Ik heb me voorgenomen als ik dood ben niet meer te schrijven. Ik ga niets doen." Hij zal nu veel vrije tijd hebben, als hij zich inmiddels niet heeft laten verleiden toch de pen opnieuw ter hand te nemen.
__________

De foto van de auteur is overgenomen van een website die geheel is gewijd aan Adriaan Morriën, zijn lust en zijn leven: schrijven.

10-11-2011 om 12:15 geschreven door Heinz Wallisch  

Een kwart eeuw aan de andere kant

Opernkonzert is een vast onderdeel van de programmering van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. In de aflevering die op donderdag 10 november zal worden gepresenteerd tussen 20:05 uur en 22:00 uur wordt een portret geschetst van de Duitse tenor Rudolf Schock, geboren in 1915 men overleden op 13 november 1986.
De aflevering met dit portret heeft een zeer lange titel: Singen war mir eine selbstverständliche Gemütsäußerung ─ Erinnerungen an Rudolf Schock, zum 25. Todestag.

Eigen herinnering
Ik heb ook herinneringen aan Rudolf Schock, en die getuigen van een afkeer van het feit dat de man, die medio jaren zeventig van de vorige eeuw reeds lang was uitgezongen: hij perste er alleen nog een falsetje uit, maar meer ging niet, en toch werd hij uitzinnig toegejuicht. Ik schreef dat op in de recensie, met het gevolg dat de hoofdredactie van de krant waarin die recensie verscheen in de nacht uit bed werd gebeld met de mededeling dat men weliswaar gereformeerd was en uitsluitend op christelijke grondslag oordeelde, maar dat als men mij voor de wielen kreeg, ik zou worden doodgereden. Echt christelijk met een zeer zware CH/G aan het begin.

Een goede foto is te vinden op deze site, met de terechte titel tenorschok, want het was gedurende iets meer dan zijn laatste decennium altijd weer een hele schok de man te moeten aanhoren.

09-11-2011 om 19:31 geschreven door Heinz Wallisch  

Vandaag is het achtennegentig jaar geleden dat de Oostenrijkse Hedwig Maria Kiesler te Wenen werd geboren. Haar was een lang leven vol roem beschoren: bekend is ze geworden als Hedy Lamarr, die in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw werd beschouwd als de schoonste vrouw ter wereld (alsof dat vastgesteld kan worden; zelfs in een tijd dat er nog geen zeven miljard mensen op deze aardkloot vertoefden, was dat niet mogelijk).

Ze speelde in een hele reeks films, waarvan de eerste in 1930 werd gerealiseerd: Geld auf der Strasse, toen heette ze nog gewoon Hedwig Kiesler, een jaar later was het Hedy Kiesler, en vanaf 1938, met ingang van Algiers werd het Hedy Lamarr, een 'familienaam' die ongetwijfeld heel wat beter 'bekte' voor een internationale carrière.

Ze speelde tevens in Extase (1933), White cargo (1942), The strange woman (1946), Samson and Delilah (1949), A Lady without passport (1950), The story of mankind (1957), The female animal (1958), alsmede in tal van andere rolprenten. In The story of mankind vertolkte ze de rol van Jeanne d'Arc.

09-11-2011 om 16:30 geschreven door Heinz Wallisch  

Margaret Mitchell
Ze zijn beiden geboren op 8 november, en tegenwoordig nog steeds ongeveer even beroemd als ze een halve eeuw geleden waren: de Ierse schrijver Bram Stoker, geboren in 1847, en de Amerikaanse Margaret Mitchell, die in 1900 het levenslicht zag. Laatstgenoemde werd en bleef tot op de huidige dag beroemd door haar ene boek: de roman Gone with the wind (Nederlands Gejaagd door de wind), gepubliceerd in 1936. Daarvoor werd ze met de Pulitzer Prijs onderscheiden. De Nederlandse vertaling is in 1940 verschenen. Tot die onsterfelijke roem werd mede bijgedragen door de verfilming van Victor Fleming (1889-1949), in 1939, met Vivien Leigh (1913-1967) en Clark Gable (1901-1960) in de voornaamste rollen. Zijn aandeel in deze film was zijn meest befaamde daad, en bezorgde hem, mede, de bijnaam King of Hollywood.

Schrijfster Margaret Mitchell overleed, net als de regisseur van de verfilming van Gone with the wind, in 1949. Sommigen meenden dat ze nog heel wat van die prachtige boeken zou hebben geschreven als ze maar verder had geleefd. Veel meer dan gissen is zulks echter niet.

Bram Stoker
De Ier Bram Stoker werd op deze dag in 1847 geboren en hij overleed op 20 april 1912. Hoewel hij meer boeken heeft geschreven dan zijn Amerikaanse collega, die nog net in de negentiende eeuw werd geboren, is hij eigenlijk ook alleen bekend gebleven vanwege dat ene boek over de Vampier uit Transsylvanië: Dracula, voor het eerst uitgekomen in 1897, zes jaar na zijn eerste boek. In 1914 publiceerde hij nog een bundel verhalen, met eveneens de naam Dracula in de titel. Bram Stoker werd niet zelden gekwalificeerd als de vader van Dracula. Zijn boek werd diverse keren verfilmd. De meest acceptabele, want hilarische en niet alleen maar slagtandje-in-wording tonend was de versie van Roman Polanski uit 1967: The Fearless Vampire Killers, met de Nederlandse titel Met Jouw Tanden in mijn Nek.

08-11-2011 om 19:50 geschreven door Heinz Wallisch  

Literair genie Heinrich von Kleist

De verwachting die we verleden week hebben uitgesproken in verband met werk van de schrijver Heinrich von Kleist (1777-1811) in ons artikel van donderdag 3 november ─ en het voorlezen daaruit in het radioprogramma Am Abend vorgelesen van de Duitse zender NDR Kultur, dat elke werkdag tussen 22:05 uur en 22:35 uur wordt uitgezonden ─ is bewaarheid. De komende tien werkdagen ─ maandag de 7de tot en met vrijdag de 11de november, en in de volgende week van maandag de 14de tot en met vrijdag de 18de november ─ wordt voorgelezen door de befaamde Duitse toneel-, televisie- en filmacteur Rolf Boysen (*1920) uit het verhaal ─ sommigen vinden het boek een roman ─ Michael Koolhaas van de hier genoemde Duitse geniale schrijver.

Achtergronden
De eerste druk van Michael Koolhaas werd gerealiseerd in de juni-uitgave 1808 van Phöbus ─ Ein Journal für die Kunst, maandblad onder redactie van Kleist zelf en Adam Heinrich Müller (1779-1829), econoom, publicist en literair criticus.

Daarbij moet echter worden aangetekend dat in die editie het eerste kwart van het hele verhaal werd gepubliceerd.

Achim von Arnim (1781-1831) kwalificeerde het afgedrukte als "eine treffliche Erzählung, wie es wenige gibt."
In de editie van Kleists Erzählungen uit 1810 (deel 1) draagt de geschiedenis ook nog een ondertitel: Aus einer alten Chronik.

Oorsprong

Het is niet uitgesloten dat het idee voor Michael Koolhaas uit Kleists studietijd stamt. Een van zijn docenten suggereerde aan de hand van een essay dat men ook de mogelijkheid moet hebben om zelf voor recht te zorgen als de staat het laat afweten.
De belangrijkste bron voor deze geschiedenis is echter afkomstig van Peter Hafftitz: Nachricht von Hans Kohlhasen, einem Befehder derer Chur-Sächsischen Lande. . . 
Michael Koolhaas is een gevleugeld woord geworden waarmee  iemand kan worden aangeduid die geen recht wedervaart en zelf in actie komt om voor recht te zorgen.

07-11-2011 om 16:30 geschreven door Heinz Wallisch  

Toen ik, medio jaren zeventig van de achter ons liggende eeuw, een grammofoonplaat ter bespreking kreeg van de Russische componist Nikolaj Metner (1880-1951) [1] had ik nog nooit een stuk van hem gehoord, althans: ik was mij er, eventueel, niet van bewust dat iets dat ik had gehoord bij die naam zou kunnen horen. Sedertdien ben ik die naam, zij het nog altijd mondjesmaat, vaker tegengekomen.

Mensen die over muziek lezen en er ook nog eens van houden en die tegelijkertijd niet bang zijn om eens te luisteren naar iets dat ze (nog) niet kennen, doen er dan ook goed aan om op maandag 7 november, 's avonds tussen 19:30 uur en 20:00 uur te luisteren naar het programma Musica van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. Daarin speelt de Franse pianist André Hamelin de Pianosonate in bes-klein, opus 53 nr.1, gecomponeerd in de jaren 1929/30: één van de veertien werken in deze categorie van genoemde componist.

__________

[1] Aangezien op deze site namen van Russen uitsluitend in een Nederlandse transliteratie worden opgenomen, ontbreekt de ─ volstrekt overbodige, nodeloze en nutteloze ─ toevoeging van de letter D, vóór de T, zoals we die dikwijls tegenkomen.

07-11-2011 om 11:44 geschreven door Heinz Wallisch