Acribisch onderzoek

Aarden kan Saul Friedländer nergens op deze wereld. Wel heeft hij op tal van plekken op dit ondermaanse gewoond, maar de schaduwen uit het verleden — ten tijde van de holocaust — blijven hem vervolgen en mede daardoor is hij een onderzoeker geworden die acribisch de periode en de gebeurtenissen welke in dat kader hebben plaatsgegrepen heeft bestudeerd. Ondanks het feit dat Saul Friedländer zich zo intensief met dat onderdeel van de twintigste eeuwse — vooral Europese — geschiedenis heeft beziggehouden, blijft hij ook zoeken naar de eigen identiteit.

Praag, jaren dertig

Daartoe is hij onder meer teruggekeerd naar zijn, relatief verre, verleden: naar Praag waar hij in 1932 werd geboren en zijn jeugdjaren heeft doorgebracht. Zijn ouders — die beseften wathet Beest met de snor en de krankzinnige brulstem voor de Joden in petto had — lieten Saul onderduiken op een katholiek internaat, onder de naam Paul-Henri Fernand. Daardoro overleefde hij de oorlog, maar zijn beide ouders zijn in Auschwitz vermoord. 
Toen hij tot priester zou worden gewijd, ontdekte Saul Friedländer dat hij Joods was. Tijdens zijn omzwervingen in de vroege periode kwam hij eerst in Tel Aviv terecht. Uiteindelijk is hij in Los Angeles beland, waar hij hoogleraar werd.

Nieuwste boek

Het meest recente boek van Saul Friedländer dat in het Nederlands is uitgekomen, Nazi-Duitsland en de Joden (ISBN 978-9-782-3003-8) — eerst in twee delen [1] — en vervolgens samen in één band, is een omvangrijk — 472 + 862 pagina's — standaardwerk waarin het thema niet alleen vanuit alle denkbare perspectieven wordt benaderd, maar — en dat is nog wel het voornaamste — in een Europese context.
Arte-televisie besteedt op zondag 13 juni, tussen 17:00 uur en 17:45 uur aandacht aan deze historicus, zijn leven en werk, door middel van een documentaire van de Bayerische Rundfunk uit 2009 gemaakt door Yehuda Yaniv, getiteld Saul Friedländer und die Geschichte. Deze film wordt uitgezonden op het beeldformaat 16:9, voorzien van stereofonisch geluid. Herhalingen worden door dezelfde zender gepresenteerd op maandag 14 juni, vanaf  08:00 uur en op zaterdag 19 juni, vanaf 06:45 uur.
__________
[1] 1. De jaren van vervolging:1933-1939.
2. De jaren van vernietiging: 1939-1945.

Zie ook onze bijdrage van 13 november 2008 op de (zuster)site Tempel der Historie.
___________
Afbeeldingen
1. Historicus Saul Friedländer.
2. Voorplat van de Nederlandse editie van de beide boeken in één band, verschenen bij Nieuw Amsterdam Uitgevers te Amsterdam

In de NPS-reeks Het uur van de wolf wordt op vrijdag 11 juni, als laatste onderdeel van de programmering op de televisiezender Nederland 2, een nieuwe aflevering uitgezonden vanaf 23:20 uur. Het thema is, evenals zeven jaar geleden, Russische wonderkinderen. In 2003 werden daarin jonge pianisten geportretteerd. Vanzelfsprekend zijn de kinderen van toen jonge volwassenen geworden.

Een deel van hen staat aan het begin van een briljante carrière, een ander deel van deze voor musicus opgeleiden heeft de stap moeten nemen hun wensen en de daaraan verbonden handelingen en voorbereidingen voor een verdere loopbaan in het aanvankelijk beoogde circuit terzijde te schuiven. Dat is niet alleen een kwestie van persoonlijke ontwikkeling en dientengevolge aanpassing van inzichten, maar hangt evenzeer samen met de veranderingen welke in de Russische samenleving hebben plaatsgegrepen.

De uitzending duurt tot 00:20 uur in de nacht op zaterdag 12 juni. We zullen de reportages binnen niet al te lange tijd ook nog wel eens weer tegenkomen — althans dat hope we — op één van de digitale kanalen van de reeks met het getal 24 achter de naam van de zender.

__________
Afbeelding: Irina Tsjistjakova. (Foto van NPS-programma Het uur de wolf.)

Beroemdheden schreven over nazi-Duitsland vóór de oorlog
In het Britse radioprogramma Night waves dat met enige regelmaat op door BBC Radio 3 wordt uitgezonden, is voor de aflevering van woensdag 9 juni een gesprek ingepland over een nieuw boek met impressies van enkele beroemdheden uit diverse disciplines van het cultureel-maatschappelijk leven in meerdere delen van de wereld. 

Uit Groot-Brittannië is de veelzijdige  Virginia Woolf (1882-1941) onder meer romancière en essayiste onderwerp van gesprek. Een tweede beroemdheid, zeker zo veelzijdig als voornoemde Bloomsbury-dame, maar dan op een geheel ander vlak is William Edward Burghardt du Bois (spreek: Du Booys) (1868-1963), een Amerikaans activitist voor burgerrechten die zich gedurende zijn deel van de twintigste eeuw bij voortduring heeft ingezet voor gelijke rechten en tegen elke vorm van racisme. Du Bois werkte tevens als historicus, scioloog, auteur en redacteur. De derde figuur binnen dit illustere gezelschap is de meest vermaarde president van de Verenigde Staten van Amerika, John Fitzgerald Kennedy (1917-1963).

De grootste gemene deler van deze drie maatschappelijk vooraanstaaned figuren is het feit dat zij allen, voorafgaande aan de Tweede Wereldoorlog, nazi-Duitsland hebben bezocht en daarover hebben gepubliceerd. Ook anderen van naam en faam hebben een dergelijk bezoek aan het Duitse rijk van anno dazumal afgelegd.
Dat is het thema van het nieuwe boek: Travels in the Reich 1933-1945. Presentator Matthew Sweet en zijn gasten proberen te achterhalen wat het genoteerde van de drie genoemde figuren over hen zegt en wat hun visie op nazi-Duitsland nu precies te betekenen heeft. De uitzending van Night waves is tussen 22:15 uur en 23:00 uur onze tijd.

__________

Afbeeldingen
1. Burgerrechten-activist W.E.B. du Bois in 1918.
2. Night waves-presentator Matthew Sweet.

Veelzijdig onderzoek

In de reeks historische documentaires die onder de naam Timewatch worden uitgezonden door de Britse televisiezender BBC Two, kan men in de nacht van dinsdag 8 op woensdag 9 juni, vrij snel na middernacht, kijken naar de aflevering Atlantis: The evidence. 

Bettany Hughes is historica; op basis van geologische, archeologische en historische onderzoekingen heeft zij zoveel kennis vergaard dat ze thans in staat is om aan te tonen dat de legendarische verhalen over Atlantis zijn gebaseerd op een gebeurtenis die in een ver verleden waarachtig heeft plaatsgehad, en niet zijn ontsproten aan de geest van een veelzijdig-fantasierijke schrijver. Het moet daarbij gaan om de grootste natuurramp van de Oude Wereld.

Het recentelijke verschijnen van de muziekzender BRAVA NL op het huiskamerscherm kan  op deze plek vooralsnog met enig enthousiasme worden gemeld. Weliswaar zal er hier en daar nog moeten worden geschaafd, en dat in meer dan één opzicht, maar dat is een normale zaak in de beginfase van welke onderneming dan ook. Als de verantwoordelijken binnen deze muziekzender bereid zijn te luisteren naar opbouwende kritiek — ook als die slechts in elektronischen geschrifte wordt geuit —, kunnen de vereiste aanpassingen tot praktische verbeteringen leiden.

Tegenstemmen
De programmering lijkt in eerste instantie interessant en veelzijdig, en dat is een allereerste vereiste om met recht aanspraak te kunnen maken op de kwalificatie zinvol alternatief tegenover het notengif van André Rieu. De monsterlijkheid daarvan wordt met onvoorstelbare hoeveelheden door onder meer de 'commerciële' zender binnen het Nederlandse publieke omroepbestel, de TROS, over de menigte uitgestort en het is duidelijk dat te weinig mensen van hun democratische recht gebruik maken zulke componisten- en scheppingen-verachtende notenbardiarree buiten de deur te houden. Met muziek hebben de wanstaltige producten van die afstotelijke — fiedeldomdeine-fiedeldomdomme, nachtmerries genererende, alles en iedereen plat walsende, doch zichzelf als waarachtig musicus beschouwende — kermisklant van internationale podia en elektronische media in het geheel niets te maken, doch uitsluitend met rinkelende kassa's en met een wel heel stuitende vorm van culturele deformatie.

Naturel

Vanzelfsprekend denk ik niet dat de initiatoren van BRAVA tot hun stichting zijn gekomen op basis van filantropische overwegingen, doch dat is geheel legitiem. De inleidende woorden van dirigent Jan Willem de Vriend maakten, mede door het ietwat hakkelende erin, een spontane indruk, hetgeen zou kunnen betekenen dat een naturel bij BRAVA niet buiten de deur wordt gehouden. Dat zou pure winst kunnen betekenen.

Inmiddels heb ik, gedurende de beide laatste dagen, een redelijk aantal uren besteed aan BRAVA, om eens te zien hoe veelzijdig de programmering in deze beginperiode is. Dat lijkt, mede gelet op deze beginfase, vooralsnog geslaagd. Variërend van de h-Moll Messe van Papa Bach, uitgevoerd in de Leizpiger Thomaskirche onder leiding van Herbert Blomstedt, tot en met een concert door het symfonieorkest van Luxemburg met slagwerkster Evelyn Gennie vanuit het Théâtre de Ville in die stad — dat er van binnen nog net zo uitzag als in de tijd dat ik er een keer of vier per week theater- en muziekvoorstellingen heb bezocht: in de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen het Nouveau Théâtre heette. Het orkest bezat in die tijd de status van middelgroot ensemble, doch de acht contrabassen op het podium wezen op een aangepaste status, hetgeen vast en zeker te maken heeft met de vele uitbreidingen op tal van internationale werkterreinen van de hoofdstad van het gelijknamige kleinste land der Benelux, en al die beter betaalde werkenden binnen dergelijke zakelijke en (semi)politieke organisaties wensen nu eenmaal meer cultuur dan gemiddeld. Of die wens behoort bij de status of bij de persoonlijkheid wordt niet altijd even snel duidelijk. In het gunstigste geval wast de ene hand de andere.

Aanpassingen

Om een niveau te vermijden dat al te gladjes is en veelvuldig is gekwalificeerd als vertrossing, of al snel af te glijden tot een zender met klassieke arbeidsvitaminen, moet in de leiding van het nieuwe instituut het besef postvatten dat het in eerste instantie de vijftig plussers in de categorie liefhebbers zullen zijn die op de zender afstemmen. Aangezien die groepering de komende decennia alleen maar zal groeien, is een potentieel grote kijkersgroep een absoluut gegeven. Het hangt echter af van de definitieve invulling van de programmering: hoe aantrekkelijk en tegelijkertijd vernieuwend zo'n aanbod is. Opera's, symfonieën, soloconcerten  en verdere mogelijkheden uit het standaardrepertoire zijn vanzelfsprekend zeer welkom zolang deze worden aangevuld met prikkelende alternatieven.

Gisteren was dat met het concert van het bovengenoemde Luxemburgse orkest zeker het geval: een concert voor kleine trom en orkest, een zes minuten durende marimbasolo en een Vivaldi-bewerking, ingebed tussen twee Beethoven-werken uit het ijzeren repertoire boden in ieder geval de verwachting dat de bazen van BRAVA ruimdenkend zouden kunnen zijn ten aanzien van de keuze uit een, ongetwijfeld enorm, aanbod.

Te abrupte cesuur

Het is echter geen goede zaak als het slotakkoord van een werk door welk ensemble dan ook, zonder duidelijke cesuur overgaat in een deel uit een Beethoven-symfonie door een ander ensemble, echter zonder dat dit op het scherm met name wordt genoemd. De oudgedienden herkennen Claudio Abbado wel en menigeen zal ook kunnen weten in welke zaal het optreden plaats had, maar zo wordt het te zeer preken voor eigen parochie, en dat is allesbehalve vernieuwend. Mocht dit de invulling moeten voorstellen van een verloren kwartiertje, dan doet men er beter aan in plaats van dergelijke vluchtigheid enige berichten op het scherm te laten verschijnen, desnoods in een herhaling. Men zou zulks kunnen aanvullen met muziek-anekdoten of teksten die het bijzondere van een bepaalde datum onderstrepen.

Dat daarbij nadrukkelijk dient te worden gelet op het taalgebruik, is een andere eerste vereiste. Helaas onderscheidt BRAVA zich daarin nog niet van andere nieuwelingen — en evenmin van zoveel lang bestaande zendgemachtigden — bij welke een fatsoenlijke omgang met het Nederlands in woord en geschrift op een al te laag pitje staat.

Het is afhankelijk van de bereidheid van de zender in kwestie, of wij zullen worden voorzien van de vereiste persinfo om tijdig en duidelijk op de hoogte te zijn van eventuele bijzondere programmaonderdelen, en daarover de lezers van deze site vooraf adequaat te kunnen informeren.

(wordt eventueel vervolgd)