Verrassende notities
Op maandag 25 augustus 1941 meldt de Franse schrijver Paul Léautaud (1872-1956) in een Notitie in het hoofdstuk Notes retrouvées dat hij wat oudere papieren heeft doorgewerkt en daarbij was gestoten op een serie notities die hij zich helemaal niet herinnerde. Hij wist derhalve evenmin of hij ze ooit had gebruikt of dat ze zich in zijn Journal op de juiste plaats bevonden. Daarom heeft hij ze in de juiste volgorde gelegd: geschreven van 1927 tot en met 1934. Later zijn deze opgenomen in het boek Propos d' un jour, voor het eerst verschenen in 1947 bij Mercure de France te Parijs. In 1983 is door dezelfde uitgeverij opnieuw een editie gepubliceerd. Een ongelezen exemplaar van die uitgave heb ik gisteren gevonden in één van de definitieve opruimings-stapels in een antiquariaat in mijn woonplaats voor de somma van vijftig cents. Datzelfde gold overigens voor diverse andere Franse boeken, waaronder vier van Baudelaire, enige van Verlaine en nog tal van andere grootheden uit de Franse letteren; in bijna alle gevallen gaat het om ongelezen exemplaren, die enige jaren, kennelijk onopgemerkt, in de rekken hebben gestaan en daarom na enkele jaren door de eigenaren worden geruimd om plaats te maken voor nieuw binnengekomen boeken.

Opmerkelijke kanttekeningen

In een van de genoemde hervonden aantekeningen memoreert Léautaud dat de Académie (française) de Prix Osiris ter grootte van 100.000 francs had toegekend aan Paul Bourget (1852-1935). Léautaud vindt dat maar een gekke situatie. Een miljonair die een manier heeft gevonden om nog meer te incasseren. En hij wijst op het grote contrast tussen Bourget en een niet bemiddelde auteur als de symbolist Henri de Régnier (1864-1936), die wel voor de prijs in aanmerking had kunnen komen, aangezien zijn naam in de overwegingen was betrokken, maar die had geantwoord: "Op mijn leeftijd heb ik niets nodig."

Unieke situatie
In het middagprogramma van de eerste publieke Duitse televisiezender ARD wordt op zondag 31 juli,ktussen 14:30 uur en 15:00 uur, de bijdrage Exclusiv: Eine besondere Premiere uitgezonden. Het betreft hier een optreden van het Israel Chamber Orchestra in het Mekka voor het gros der wereldwijd verspreide liefhebbers van (de muziek van) Richard Wagner (1813-1883): het Festspielhaus op de groene heuvel van het doorgaans relatief slaperige stadje Bayreuth. Het ensemble in kwestie verzorgt daar niet alleen maar een concert, het zal er ─ geheel in overeenstemming met de traditie van dat Festspielhaus ─ stukken van Wagner spelen.

Ophef
De aankondiging, verleden jaar, dat dit concert door het kamerorkest uit Israël zou worden gegeven, veroorzaakte veel ophef in het land van herkomst, zoals dat altijd het geval is wanneer de naam Wagner valt, en helemaal als die vermelding samen opgaat met een gepland concert. Het is dan ook zeker niet alledaags dat er muziek van Richard Wagner in Israël ten gehore zal worden gebracht. Ruim een kwart eeuw geleden presenteerde Zubin Mehta muziek van Wagner in Tel Aviv, grotendeels begeleid door reacties van intense woede, onbegrip en deels oprecht verdriet.

Twee pijlers
Die bezwaren rusten op twee pijlers van doorslaggevende betekenis: de musicus Wagner die de lievelingscomponist was van Hitler, en de mens Wagner die een fervente antisemiet was.
Het zijn dan ook dikwijls buitenlanders die Wagner komen spelen in Israël, en nog altijd biedt dat aanleiding tot ordeverstoring.
Nu het Israel Chamber Orchestra deze stap wenste te zetten, leidde dat er tevens toe dat een camerateam beschikbaar kwam om die reis en het verblijf in Bayreuth, alsook het concert zelf te registreren.

In het ARD Radiofestival 2011, onderdeel Oper, wordt op zaterdag 30 juli, vanaf 20:00 uur, door de regionale Duitse radiozenders die onder ARD/Das Erste vallen, een uitvoering gerealiseerd van het muziekdrama Telemaco, ossia L'isola di Circe van Christoph Willibald von Gluck (1714-1787). 
Marco Coltellini (1719-1777), die niet alleen librettist, maar tevens het vak van drukker beoefende, schreef de tekst op basis van een drama van Carlo Sigismondo Capece (1652-1728). 
Het muziekdrama werd geschreven ter gelegenheid van het huwelijk van de toekomstige keizer Joseph II met Prinses Maria Josepha van Beieren. De première werd op 30 januari 1765 te Wenen, in het vermaarde Burgtheater gegeven.

Uitvoerenden zijn het Freiburger Barockorchester en het Chor des Theaters Basel, onder leiding van Anu Tall, met medewerking van vocale solisten.

Schijnprocessen in Iran
In een documentaire uit 1997 die werd gerealiseerd door de Iraanse filmmalkker Reza Allamehzahed [1], over de schending van mensenrechten in Iran ─ die de man zelf aan den lijve heeft ondervonden ─ zijn interviews opgenomen met betrokken slachtoffers. Verder worden gedachten uitgewisseld over schijnprocessen tegen schrijvers en journalisten ten tijde van het bewind van de sjah van Perzië ─ die bij de bevriende staatshoofden gaarne werd gezien als verlicht despoot, maar die toch een weerzinwekkend monster was dat zijn volk onderdrukte met de gruwelmethoden van zijn geheime politie: de Savak. Als gevolg van die beestachtigheden waarvoor de man verantwoordelijk was, richtten miljoenen de hoop op ayatollah Chomeini, die in Frankrijk zijn tijd afwachtte. Het volk van Iran belandde van de regen in de drup: het Beest uit de Afgrond kan nu eenmaal alle gestalten aannemen.

Uitzendingen
De RVU presenteert, op het digitale Nederlandse televisiezender Geschiedenis 24, genoemde documentaire op donderdag 28 juli, tussen 20:47 uur en 21:35 uur. Een herhaling volgt op vrijdag 29 juli, 's middags tussen 16:47 uur en 17:35 uur.
Eventuele herhalingen overdag en in de nachtelijke uren kunt u vinden in de Programmagegevens op de website van Geschiedenis 24.
__________

[1] Reza Allamehzadeh is een in 1943 in Perzië geboren Nederlandse filmmaker.

Onderzoek en verfilming

Op donderdag 28 juli presenteert BBC Four-tv ongeveer drie uur over en van de Engelse dramaturg Terence Rattigan (1911-1977). Het eerste uur daarvan is gereserveerd voor het programma The Rattigan Enigma: Benedict Cumberbatch on Terence Rattigan. Nu er sprake is van een enigma moet daar iemand bij die speurzin en succes met zijn speuren heeft; wellicht is daarom de keuze gevallen op Benedict Cumberbatch [1], maar misschien is de man zelf wel gefascineerd door de auteur en diens stukken.

Zelf was ik direct gegrepen door de grote dramatische zeggingskracht ─ die vanzelfsprekend mede te danken was aan de regisseurs Delbert May, John Gay en John Michael Hayes ─ toen ik de filmversie uit 1958 van de twee eenakters met de gezamenlijke titel Separate Tables uit 1954 heb gezien met Rita Hayworth, David Niven en Deborah Kerr, Burt Lancaster, Wendy Hiller en Glads Cooper, alsmede enkele anderen. [2]

Die belangstelling werd alleen maar verder aangewakkerd toen ik een tv-versie in de jaren zestig heb gezien van diens stuk The Winslow Boy uit 1946.

Terrence Rattigan
Als zoon van een diplomaat was Terence Mervyn Rattigan zelf ook bestemd voor de diplomatieke dienst. Na zijn opleiding in Harrow en aan het Oxfordse Trinity College besloot hij echter een carrière als toneelschrijver te starten, en daarmee had hij veel succes en tevens flink wat kritiek. French Without Tears was het eerste stuk dat in 1936 van hem in het Londense West End werd opgevoerd.

The Winslow Boy gaat over een marinekadet die wordt beschuldigd van diefstal, en door zijn vader tot het uiterste wordt verdedigd.

In de stukken van Rattigan komt een heel breed spectrum aan maatschappelijke kwesties aan de orde; critici hebben zich echter onder meer beklaagd over het feit dat alle figuren in die stukken mensen uit de (hogere) middenklasse zijn, waardoor Rattigan onder meer het epitheton kitchensink dramatist kreeg opgeplakt.

Verfilming van After the dance

Het toneelstuk Ross is in 1960 verschenen en behandelt het leven van Thomas Edward Lawrence (1888-1935), beter bekend als Lawrence of Arabia. In 1977 werd Cause célèbre opgevoerd, over een actuele moorzaak in die periode.
After the dance is een komedie uit 1939. Dat stuk is te zien in aansluiting op de 'enigma-film' over de auteur. Tussen 23:00 uur en 00:55 uur zendt BBC Four die toneelverfilming uit. Aangezien het op BBC Four geschiedt is het zeer wel mogelijk dat er zich binnen afzienbare tijd herhalingen zullen aandienen.

[1] Benedict Cumberbatch is de nieuwe Sherlock Holmes in een recente reeks, waarin de essentiala die de charme van de oude Holmes/Watson-verhalen kenmerkte, is vervangen door zeer eiegntijdse elektronica en een extreem tempo.

[2] Vivien Leigh was voorzien voor de vrouwelijke rol die Rita Hayworth heeft ingevuld. Zij zag van die rol af omdat haar echtgenoot Laurence Olivier afzag van de hem aangedragen regie.

Componist Charles Koechlin.

Woensdag 27 juli, 's avonds tussen 23:00 uur en middernacht, kan iedere muziekliefhebber, en vooral degenen die zich nadrukkelijk interesseren voor Franse klassieken ─ en al helemaal als de helaas minder bekende Charles Koechlin (1867-1950) tot die interessesfeer behoort ─, kijken en luisteren naar de registratie van een uitvoering van Offrande musicale sur le nom de BACH, opus 187, uit 1942. De uitvoering werd gerealiseerd door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Ed Spanjaard. Het programmaonderdeel van Cultura 24 wordt gepresenteert onder dezelfde naam als de eerdere uitvoering(en) op de 'normale' televisiezenders: Klassiek, gevolgd door de bij het gebeuren passende titel, in dit geval de naam van de componist.
Op donderdag 28 juli wordt, tussen 19:00 uur en 20:00 uur een herhaling geboden op dezelfde zender. Voor eventuele herhalingen overdag en in de nachtelijke uren raadplege men de Programmagegevens op de website van de zender in kwestie.

Tierisch intelligent luidt de titel van een reeks documentaires over dieren en hun intelligentie. In de aflevering die op woensdag 27 juli, tussen 16:50 uur en 17:35 uur door Arte-tv wordt uitgezonden, komt de hond in beeld.
Uit de reeds langer bekende wetenschappelijke literatuur is bekend dat er honden bestaan die uitzonderlijk intelligent zijn, en al helemaal binnen het kader van hetgeen we verwachten, en dan hier en daar, bij tijd en wijle te zien krijgen. Daarmee bedoelen we niet de meestentijds nodeloze en nutteloze kunstjes die zo menigeen meent een hond te moeten bijbrengen, althans pogingen daartoe te ondernemen.
Een Engelse professor verklaarde in de jaren zeventig eens dat zijn onderzoeken ertoe hadden geleid dat de vaststelling gerechtvaardigd was te stellen dat honden zo tussen de honderd en achthonderd begrippen zouden kunnen onderscheiden, waarbij laatstgenoemd aantal was gekoppeld aan de intelligentste vertegenwoordigers van de soort, en daarbij noemde de professor de husky als voorbeeld.
Het betreft hier, ondanks de Duitse titel, een Franse documentaire uit 2006 van Thierry Berrod, gemaakt voor Arte France. Uitzending wordt gerealiseerd op het beeldformaat 16:9.
Herhalingen zullen te zien zijn op woensdag 3 augustus, vanaf 09:15 uur; en op maandag 15 augustus, vanaf 14:30 uur.

De televisiezender Nederland 2 presenteert op dinsdag 26 juli een nieuwe aflevering van het Avro-programma Closse up waarin het thema deze keer wordt gevormd door het duo kunstenaars Gilbert & George (geboren 1943, respectievelijk 1942).

Sedert bijna een halve eeuw slagen de beide heren erin internationaal de aandacht op zich te vestigen met hun als live performances gekwalificeerde voorstellingen met fotomontages die als glas-in-lood uitingen overkomen, en daarnaast met videokunst.

De twee heren beschouwen hun dagelijks leven als een volkomen geïntegreerd bestanddeel van de kunst die zij maken. Het nadrukkelijke tegendeel is het geval: al 'heel lang' vormen ze een kunstwerk, beiden gekleed in een onberispelijk maatpak.

Deze aflevering van Close up begint volgens schema om 23:15 uur en loopt door tot in de nacht op woensdag 27 juli tot 00:58 uur.

Drie grootmeesters der toonkunst, allen van Hongaarsen huize, staan op het programma van het BBC-Promconcert dat op dinsdag 26 juli in de Albert Hall te Londen wordt gegeven door het London Philharmonic Orchestra onder leiding van Vladimir Jurowski. Het concert begint om 20:30 uur onze tijd.
Het optreden wordt geopend met de schitterende Dansen uit Galanta uit 1933 van Zoltán Kodály (1882-1967). Over die compositie kunt u meer lezen in een op deze site eerder gepubliceerde bijdrage van 18 mei 2009.
Daarna soleert Jean-Efflam Bavouzet in het Concert voor piano en orkest nr. 1 uit 1926 van Béla Bartók (1883-1945), waarna het optreden wordt besloten met Eine Faust Symphonie, naar Goethe's beroemdste opus, gecomponeerd in de jaren 1854/1857 door Franz Liszt (1811-1886).

Deze uitvoering zal in dezelfde week nog tweemaal te volgen zijn: de eerste keer in het programma Afternoon on 3 van BBC Radio 3, dat door die zender op donderdag 28 juli, tussen 15:00 uur en 17:30 uur onze tijd, wordt uitgezonden.
Een dag later is het geheel nog eens te horen ─ en dan tevens te zien ─ op de televisiezender BBC Four, tussen 20:30 uur en 22:50 uur onze tijd.

How sweet the sound
Dinsdag 26 juli wil de Duits-Franse cultuurzender Arte-tv ons laten kennismaken met een documentaire over de protestzangeres Joan Baez, geboren in 1941. Die film maakt deel uit van een avondvullend thema, dat als zwaartepunt wordt gepresenteerd, Summer of Girls, en waarin eerst een speelfilm van Robert Altman wordt vertoond, gevolgd door Girls in Popsongs.

Om 22:50 uur begint op die zender de documentaire How sweet the sound, waarin zeldzame archiefbeelden te zien zijn, evenals een interview met de wereldvermaarde Bob Dylan en dominee Jesse Jackson. De film loopt tot 00:15 uur in de nacht op woensdag 27 juli.

De Britse week van een Hongaarse muziekmeester

Nu we bijna totaal zijn overrompeld door al meer dan achttien maanden Mahler-Jaar ─ zowel 2010 alsook 2011 ─ zouden we bijna vergeten dat 2011 ook nog eens te boek staat als Liszt-Jaar en als zodanig veel minder prominent dan zijn latere collega door de concertzalen en delen van de ethermedia van, in ieder geval, Europa, 'spookt'.

We kunnen dan ook in principe alleen maar positief gestemd zijn over de ons geboden mogelijkheid om Franz Liszt (1811-1886) in uw aandacht aan te bevelen, nu BBC Radio 3 gedurende vijf dagen, van maandag 25 juli tot en met vrijdag 29 juli, tweemaal per dag een uur voor leven en werk van deze Hongaarse muziekmeester vrij te maken, al moet daar direct aan worden toegevoegd dat het tweede uur tijdens die vijf dagen 'slechts' een herhaling biedt van wat eerder diezelfde dag reeds is uitgezonden. Toch biedt het, intussen klassiek geworden programma Composer of the week in principe altijd in totaal vijf uur in zo'n week met muziek en wetenswaardigheden van de schepper van de toonkunst in kwestie.

Donald Macleod vertelt in die vijf uur over Liszt, Ferenc vooral in de periode welke als diens hoogtijdagen worden omschreven.Op de genoemde vijf dagen is dat programma steeds te beluisteren tussen 13:00 uur en 14:00 uur, en nogmaals 's avonds tussen 19:30 uur en 20:30 uur onze tijd.