Valery Sokolov speelt Sibelius-concert viermaal op Arte-televisie
Sibelius-concert Enige
dagen geleden speelde Anne-Sophie Mutter op heel speciaal verzoek van
Bondskanserlier Angela Merkel in Baden-Baden tijdens een bijeenkomst
van een hele reeks wereldleiders, maar heel in het bijzonder voor de
nieuwe Amerikaanse president Barack Obama. In
de commentaren werden de clichés weer als lawines vanaf het beruchte
beeldscherm over ons uitgestort: "De beste violiste ter wereld speelt
voor de machtigste regeringsleider ter wereld." Dat is toch een heikel
punt, want wie is de beste violiste ter wereld? Er zullen inmiddels
genoeg mensen zijn, die de Nederlandse Janine Jansen als zodanig
beschouwen en als we even bij de mannelijke collega's stilstaan,
schieten daar ook wel namen door je hoofd van vooraanstaande
fiedelaars, die met dat epitheton, terecht of niet, zijn opgezadeld. De
22-jarige Rus Valery Sokolov is één van die sterviolisten, en hoe zeer
de kijkers van Arte-televisie zijn kunst(en) bewonderen, kan de komende
dagen vier keer blijken, als hij op de buis te zien is met het Concert voor viool en orkest in d-klein, opus 47 uit de jaren 1903/05, van Jean Sibelius (1862-1957), aangevuld met de Valse triste van dezelfde componist.
Uitzendingen Op
zondag 5 april vanaf 19:00 uur presenteert Arte-televisie de eerste
van de in totaal vier uitzendingen met het Sibelius-concert. Het
betreft de opname van een concert dat werd gegeven te Parijs in de Cité de la Musique op 19 december 2008 met het Chamber Orchestra of Europe.
Hiervan
wordt een documentaire vertoond die Bruno Monsaingeon in 2008 heeft
gerealiseerd voor Arte France. De documentaire wordt op het
beeldformaat 16:9 vertoond in HD-kwaliteit, en is voorzien van
stereofonisch geluid. De film zal worden herhaald op donderdag 9 april,
op woensdag 15 april en voor de laatste keer op dinsdag 21 april, alle
drie keren 's ochtends om 06:00 uur. ____________ Afbeeldingen 1. De Finse componist Johan Julius Christian (Jean) Sibelius. 2. Valer Sokolov met het Chamber Orchestra of Europe.
Twee korte opera's zondagavond op de Duitse radiozender WDR
Étienne Méhul In het programma Bühne: Radio
van de Duitse radiozender WDR 3 zullen op zondag 5 maart 's avonds
tussen 20:05 uur en 22:00 uur twee korte opera's worden
gepresenteerd. Als eerste L'Irato ou l'Emporté
uit 1801 van de Fransman Etienne Henri (of Nicolas) Méhul (1763-1817),
die niet alleen de belangrijkste Franse operacomponist ten tijde van de
Franse revolutie was, maar die tevens als eerste het epitheton ornans romantisch opgeplakt kreeg. Omdat
over dat werk allerlei verhalen de ronde doen, waarvan één en ander
wellicht apocrief dan wel bewust uit de duim zal zijn gezogen, bewaren
we nadere gegevens daarover tot een volgende gelegenheid.
Webers Abu Hassan Hoewel Carl Maria von Weber (1786-1826) zijn grootste bekendheid als operacomponist geniet door Der Freischütz, Euryanthe en Oberon,
heeft hij daarnaast nog een en ander voor het muziektheater geschreven
dat de moeite waard is. Met enige regelmaat wordt op radiozenders de
ouverture van zijn eenakter Abu Hassan
uit 1811 gespeeld, maar nu kan men dat hele zangspel eens beluisteren.
De tekst is van Franz Karl Hiemer (1768-1822), die als uitgangspunt een
vertelling uit Duizend en één nacht in de versie van Antoine Galland [1] heeft genomen. De eerste uitvoering van Abu Hassan
werd op 4 juni 1811 in München gegeven; veertien jaar later was Londen
aan de beurt en het zingspel heeft zelfs New York gehaald, echter pas
in 1877. Het
thema van het zangspel is tamelijk snel verteld: Abu Hassan en zijn
vrouw Fatima worden door ondersteunig van de kalief gered uit handen
van hun schuldeisers. __________ [1]
Antoine Galland (1646-1715) was oriëntalist, archeoloog, wereldreiziger
en eerste antiquaar van Lodewijk XIV. Hij was ook de eerste die de
verzameling Verhalen uit Duizend en Een Nacht
voor het westen toegankelijk heeft gemaakt. Die verzameling werd in 12
delen tussen 1704 en 1717 uitgegeven en heeft niet alleen een
belangrijke invloed uitgeoefend op de West-Europese literatuur na hem,
maar eveneens op de houding die we in het westen jegens de islam hebben
ontwikkeld. ____________ Afbeeldingen 1. De Franse componist Étienne Méhul. 2. De Franse oriëntalist Antoine Galland.
Ãmile Zola's Thérèse Raquin van Marcel Carné op TV5
Virtuoze aanpak Negentig jaar is de virtuoze filmregisseur Marcel Carné geworden (1906-1996), wiens meest actieve periode tussen zijn dertigste en zeventigste jaar lag. Zijn formaat bleek al snel aan het begin van zijn carrière met Quai des brumes (1938) en in het laatste oorlogsjaar (1945) met Les enfants du paradis. Acht jaar later nam hij de roman Thérèse Raquin
uit 1867 van Emile Zola (1840-1902) onder handen voor een verfilming
met onder meer Simone Signoret (1921-1985) en Raf Vallone (1916-2002),
nadat scenarist Charles Spaak (1903-1975) de handeling had verplaatst
van Parijs naar Lyon en daarnaast bijna negen decennia naar voren had
gezet, waarmee de gebeurtenissen zich aan het begin van de jaren
vijftig in de twintigste eeuw afspelen. Carné's film wordt op maandag 6 april vertoond op TV5, tussen 14:00 uur en 15:55 uur.
Het filmverhaal Een
vrouw, die al geen ouders meer heeft en ook nog eens ongelukkig gehuwd
is, ontmoet alsnog de liefde van haar leven en die beiden gaan zo in
elkaar op dat allerlei waarden vervagen en uiteindelijk tot een grote
tragedie leiden. Hoewel
er in 1953 al wel kleurenfilms werden gemaakt, was zwart/wit toch nog
de meest gangbare vorm; de beelden die Roger Hubert (1903-1964) heeft
geschoten, zijn van uitzonderlijke kwaliteit.
Zola's roman Na het verschijnen, in 1867, van de roman Thérèse Raquin
werden daarover hoe kan het ook anders polemieken gevoerd. De
fameuze Charles Augustin Sainte-Beuve (1804-1869) schreef echter: "Uw
oeuvre zal voor opschudding zorgen in de geschiedenis van de
hedendaagse roman." Thérèse
leeft al drie jaar in de schaduw van de Notre Dame, in een doodlopende
straat in de buurt van de PontNeuf, een nogal passief, teruggetrokken
en schijnbaar ingeslapen leven tussen haar schoonmoeder en haar man,
die een klein baantje heeft, ziekelijk is en bepaald niet aangenaam op
de koop toe. Op
een avond neemt hij een jeugdvriend, Laurent, mee naar huis, die hij
toevallig tegen het lijf is gelopen: jong gebleven, vol temperament,
blakend en voor alles in. Dat
leidt ertoe dat Thérèse plotseling uit haar lethargie ontwaakt, snel
een natuurlijke schoonheid ontwikkelt en van binnen vlam vat. Laurent
pikt dat alles op en het komt tot heimelijke ontmoetingen, die
weliswaar clandestien zijn, maar hen er niet van weerhouden tot alles
bereid te zijn. Op een zondag gaan de echtgenoot en de minnaar van Thérèse een kanotocht maken . . . . . Daarna
zijn Thérèse en Laurent verder alleen, maar de duistere kanten van
datgene wat zich heeft afgespeeld heeft zich reeds in hun
persoonlijkheid vastgezet en de beelden en de uitgeschreeuwde agonie
van de verdwenen echtgenoot eisen hun tol door middel van een sfeer van
verkilling, op de rand van vijandigheid. ____________ Afbeeldingen 1. De Franse filmregisseur Marcel Carné. 2. De Franse schrijver Émile Zola. 3. Voorzijde van de pocketeditie in de reeks J'ai lu, verschenen in december 1979. De tekening op het voorplat is van Gyula Konkoly.
Drie opera's op zaterdagavond 4 april via de ethergolven
Gaetano Donizetti L'Elisir d'amore BBC Radio 3 presenteert zaterdag 4 april 's avonds vanaf 19:00 uur onze tijd weer een muziekdrama rechtstreeks uit de New Yorkse Metropolitan Opera in het programma Opera on 3: Live from the Met. Maurizio Benini leidt koor en orkest van de Met, vanzelfsprekend met een reeks solisten, een uitvoering van L'Elisir d'amore,
een opera in twee bedrijven, gecomponeerd door Gaetano Donizetti
(1797-1848). De tekst hiervoor werd gerealiseerd door de Italiaanse
dichter en geleerde met betrekking tot literatuur en mythologie Felice
Romani (1788-1865), die het libretto heeft gebruikt dat de Franse
dramaschrijver Eugène Scribe (1791-1861) heeft vervaardigd voor de
opera Le Philtre (Ned: De liefdesdrank; 1831) van Daniel-François-Esprit Auber (1782-1861). De eerste uitvoering van L'Elisir d'amore werd gegeven in het Milanese Teatro della Canobbiana op 12 mei 1832. Voor
de karakters en de vertolkers van die rollen, alsmede voor een synopsis
van het verhaal in deze uitvoering op zaterdagmiddag plaatselijke
tijd in New York zij verwezen naar het betreffende onderdeel van de website van de BBC: Opera on 3.
György Ligeti Le Grand Macabre De in Roemenië geboren Hongaars-Oostenrijkse componist György Ligeti (1923-2006) componeerde in de jaren 1975-77 de opera Le Grand Macabre, op een eigen tekst, die hij samenstelde op basis van de Ballade du Grand Macabre uit 1934 van Michel de Ghelderode (1898-1962). De
eerste uitvoering daarvan werd gegeven op 12 april 1978 in Stockholm,
onder leiding van Elgar Howarth, samen met twee anderen. Howarth
leidde, ook weer met twee andere dirigenten, nog in hetzelfde jaar de
uitvoeringen in de Hamburgische Staatsoper. Nekrotzar,
de Grand Macabre, vertrekt samen met zijn knecht Piet met het doel
Breugelland en de rest van de wereld te vernietigen. Als eerste moet
Mescalina, de wederhelft van de astroloog Astradamor, eraan geloven.
Manlief had de komst van een komeet voorspeeld. Aa het hof van Go-Go
komt het echter tot een verbroedering tussen Nekrotzar en de koning,
waarna Nekrotzar zich bedrinkt en de ondergang van de wereld aan hem
voorbijgaat. In 1996 heeft Ligeti een tweede versie van Le Grand Macabre gerealiseerd. Zaterdag
4 april wordt in het Brusselse theater De Munt een uitvoering van deze
opera gerealiseerd, welke door de Nederlandse Zender radio 4 in het
programma Opera live
dat om 19:02 uur begint, in de loop van deze uitzending zal worden
overgenomen en rechtstreeks gepresenteerd. Mark Wigglesworth dirigeert
koor en orkest van de Munt-schouwburg; solisten zijn Chris Merritt,
Frances Bourne, Ilse Eerens en Werner van Mechelen.
Carl Maria von Weber Der Freischütz De derde opera, die op zaterdag 4 april in de avonduren zal klinken via de ouderwetse ethergolven zonder beelden, is Der Freischütz uit
1821, door Carl Maria Friedrich Ernest von Weber (1786-1826). De
Nederlandstalige Belgische radiozender Klara presenteert dit
muziekdrama die avond vanaf 20:00 uur in het programma Scala. De tekst voor Der Freischütz werd geschreven door Johann Friedrich Kind (1768-1848) naar een verhaal uit het Gespensterbuch uit 1811 van Johann A. Apel (1771-1816) en Friedrich Laun (1770-1849; een pseudoniem van Friedrich August Schulze). De
première werd verzorgd op 18 juni 1821 in het Berliner Schauspielhaus
am Gendarmenmarkt. Drie jaar later werd daarvan een bewerkte versie
gegeven in Parijs. In 1841 werd een andere versie in de Franse
hoofdstad gepresenteerd met recitatieven van Hector Berlioz
(1803-1861). Ongeveer een halve eeuw geleden werd er een nieuwe Duitse
tekstversie door de auteur Stefan Andres (1906-1970) gerealiseerd. De
jagersjongen Max is verliefd op Agathe, de dochter van de vorstelijke.
Met een wedstrijdschot moet Max zijn kunnen bewijzen, om op die manier
eventueel Agathe te veroveren en in het bezit van de houtvesterij te
komen. Aangezien hij bij een vorig wedstrijdschieten heeft gefaald,
laat hij zich door Kaspar overhalen, om middernacht bij de
Wolfsschlucht Freikugeln[1] te gieten. Samiel
wil tijdens het proefschieten de laatste van de zeven kogels op Agathe
richten. Tijdens het wedstrijdschieten in het bijzijn van de vorst
wordt Agathe behoed voor de invloed van het dodelijke schot door
gewijde rozen, die ze van een heremiet heeft gekregen. In plaats van
Agathe zinkt Kaspar nu dood neer. Door voorspraak van de heremiet
besluit de vorst Max zijn wandaad te vergeven, en na een proeftijd van
één jaar kan hij Agathe krijgen. Klara
zendt een versie met koor, orkest en solisten van het Grand Théâtre de
Geneve, onder leiding van John Nelson. Nadere informatie via de website van Klara: Scala. __________ [1] Een Freikugel is een betoverde kogel, die altijd doel treft. ____________ Afbeeldingen 1. De Italiaanse dichter en literatuurwetenschapper Felice Romani. 2. De Hongaars-Oostenrijkse componist Gyorgy Ligeti. 3. De componist Carl Maria von Weber.
Rolf Maas: Beeld van Dorian Gray bij MooiMan in Groningen
Dorian Gray tussen foto's en beeldjes Op
zondag 5 april wordt in de enige nog bestaande Noord-Europese
'mannengalerie' MooiMan te Groningen, van het echtpaar Jan van
Stralen en Sandro Kortekaas de tentoonstelling Reflexies
geopend. Daarin wordt werk geëxposeerd van Rolf Maas en tevens van
Antoine Timmermans. Van de laatstgenoemde worden keramieken beeldjes
getoond uit de reeks Menschen. Rolf Maas is vertegenwoordigd met een
aantal foto's uit de serie Blackground. En verder is er nog een beeld
van Dorian Gray uitgestald met een hoogte van 40 centimeter, op een grondvlak van 24 x 12 centimeter.
Interpretatie door Rolf Maas Over zijn schepping zegt de kunstenaar het volgende: "Het
portret van Dorian Gray is een roman van Oscar Wilde die veel
betekenislagen in zich heeft. Je merkt dat je erop bedacht moet zijn om
tijdens het lezen, tussen de regels door, de onschuld van het
oppervlakkige en het venijnige van het 'spel des levens' te gaan lezen.
Dorian speelt de hoofdrol in een beeldend geschreven tijdsbeeld aan het
einde van de 19de eeuw. Er is sprake van mannenvriendschappen die soms
neigen naar meer maar dit wordt nooit zo benoemd. Hierdoor komt dit
duidelijk als taboe naar voren. "Dorian
is een erg mooie jongeman die in het begin van het verhaal wordt
omschreven als eenvoudig en zuiver van aard. Hij ontwikkelt zich
stapsgewijs tot een lustvolle, sluwe en misdadige persoon die
uiteindelijk wordt geconfronteerd met de keerzijde van zijn eigen
waarheden en het verstand verliest. "De
luchtigheid van schoonheid en het beklemmende van een duistere kant
maakte het voor mij duidelijk dat het borstbeeld van Dorian Gray net zo
sinister moest zijn. De tweedeling die in het boek op meerdere manieren
naar voren komt, is vertaald naar een letterlijke tweedeling. Hierdoor
groeit het beeld in abstractie en maakt het een eigen verhaal."
Zes weken De
expositie wordt officieel geopend om 16:00 uur door Egbert van der
Werff; bezoekers kunnen echter vanaf 15:00 uur reeds in de galerie
terecht voor de voorbezichtiging. De beide kunstenaars zullen daarbij
aanwezig zijn. Galerie
MooiMan is, behoudens een enkele uitzondering, tijdens de weekeinden
geopend: vrijdag, zaterdag en zondag, steeds tussen 14:00 uur en 18:00
uur. Gewoonlijk is de galerie tijdens het eerste weekeinde van de maand
gesloten. Deze expositie met werk van Rolf Maas en Antoine Timmermans
is bij MooiMan in Stad te bezoeken tot en met vrijdag 22 mei. Nadere info en beeldmateriaal is te zien op de website van de galerie. Ongetwijfeld
zal filmer Menne Vellinga ook deze keer impressies maken van de
expositie, de kunstenaars en de bezoekers. Enkele dagen later zullen
die losse gedeelten tot een volwaardige film van ongeveer tien minuten
zijn samengevoegd, die vanaf dat moment ook op YouTube te zien zal zijn. Zodra dat het geval is, wordt dit althans gewoonlijk vermeld op de homepage van de website van MooiMan.
Wagners complete Ring des Nibelungen het komende weekeinde binnen anderhalf etmaal op Mezzo-televisie
Iets voor doorzetters Tussen zaterdag 4 april 17:00 uur en de nacht van zondag 5 op maandag 6 april om 02:00 uur zal de complete opera-tetralogie [1]Der Ring des Nibelungen
van Richard Wagner (1813-1883) via Mezzo-televisie te zien zijn. Hoewel
zo'n vierdelig muziekdrama dat niet bepaald tot de korste creaties op
operagebied behoort nogal wat tijd in beslag neemt, gaat dat niet aan
één stuk door. Zaterdag worden er tussen 17:00 uur en middernacht twee delen uitgezonden: Das Rheingold (om 17:00 uur) en Die Walküre (om 19:45
uur), waarna zelfs de meest fervente opera-liefhebber en eventuele
Wagner-adept nog ruim de tijd heeft om een dutje te doen, aangezien pas
op zondag, opnieuw om 17:00 uur, de tweede helft van het project van
start gaat, te beginnen met Siegfried (om 17:00 uur) en tot slot Götterdämmerung (om 21:15 uur). Voorafgaand
aan deze marathon heeft Mezzo-televisie de afgelopen vier zaterdagen
steeds één aflevering uitgezonden. Het gaat in beide gevallen om een
opname, die Hans Hulscher heeft gemaakt van een voorstellingenreeks van
Wagners Ring in 2003 in de Staatsopera van Stuttgart. __________ [1]
Volgens sommige kenners, liefhebbers en zelfs deskundigen is dit
complexe operagebeuren geen tetralogie, maar een trilogie, voorafgegaan
door een zogenoemde Vorabend.
De fjorden, flora en fauna op Breaksea Island in de Tasmanzee
Drie uitzendingen Arte-televisie geeft de komende week driemaal de gelegenheid om via een documentaire film getiteld Neuseelands Fjorde,
welke filmer Lothar Zimmermann in 2008 voor de Südwest Rundfunk (SWR)
heeft gerealiseerd kennis te nemen van een hele reeks van
uitzonderlijke toestanden en gebeurtenissen op Breaksea Island ten
zuidwesten van Nieuw-Zeeland in de Tasmanzee. De
eerste uitzending is op vrijdag 3 april, 's avonds tussen 20:15 uur en
20:59 uur. Herhalingen zullen worden uitgezonden op zaterdag 4 april 's
nachts om 02:10 uur, enop woensdag 8 april, om 14:00 uur.
Unieke situatie Natuurfilmer
Lothar Zimmermann heeft natuurbeschermers mogen begeleiden naar
Breaksea Island, dat ze eens per jaar bezoeken en dat verder nooit
toegankelijk is. De nauurbescherming aldaar is erin geslaagd dat eiland
terug te brengen in de staat die het ongeveer driehonderd jaar geleden
heeft gehad, en waardoor flora en fauna geheel hun gang hebben kunnen
gaan. De documentaire laat zien wat daarvoor allemaal nodig was, wat
eraan vooraf is gegaan voordat men dergelijke maatregelen heeft kunnen
nemen en wat de resultaten thans zijn.
Een tunnel voor Istanboel Op vrijdag 3 april zendt Arte-televisie vanaf 19:00 uur een documentaire uit met de titel Durchbruch am Bosporus,
over een geplande tunnel voor treinen, die Europa en Klein-Azië met
elkaar verbindt, en die daarvoor onder de Bosporus moet worden
aangelegd. Eén
van de overwegingen die een rol hebben gespeeld bij de planning voor
een tunnel in Istanboel ligt besloten in het feit dat deze stad niet
alleen oriënt en occident met elkaar verbindt, maar dat deze stad de
enige op aarde is die in twee werelddelen ligt. Het autoverkeer tussen
die beide continenten is inmiddels mogelijk geworden door middel van
twee hangbruggen die elk over meer rijstroken beschikken. Toch ziet het
er regelmatig naar uit dat het verkeer in deze grote stad met zo'n
vijftien miljoen inwoners wel eens helemaal tot stilstand zou kunnen
komen als gevolg van het enorme conglomeraat aan congesties.
Bijna dagelijks dreigend verkeersinfarct Een
dergelijk verkeersinfarct moeten worden tegengegaan door de bouw van
een nieuwe spoortunnel onder de Bosporus door, en de planning daarvoor
is niet nieuw of buitensporig moeilijk; wel doen zich er eventueel
extra problemen voor in verband met de bijzondere eisen welke in dit
geval moeten worden gesteld aan de veiligheid van zo'n verbinding,
aangezien de tunnel bestand moet zijn tegen aardbevingen en tegen
uitzonderlijke zeestromingen. De
documentaire laat zien hoe dit gigantische project, ondanks de
schijnbare tegenwerking door de natuur en tegen alle bezwaren in, toch
tot stand kan komen. De
film die als Duits-Turkse coproductie, onder regie van Wolfram Gies,e
voor het Zweite Deutsche Fernsehen (ZFF) in 2007 is ontstaan, wordt
uitgezonden tussen 19:00 uur en 19:45 uur. Herhalingen op dezelfde
zender staan gepland voor donderdag 9 april, 's middags om 14:00 uur en
voor dinsdag 14 april, eveneens in de middag, maar dan om 16:15 uur. __________ Afbeelding: Zicht van de ene kant van de stad op de Bosporus en de overzijde. (Foto: ZDF @ Bertram Kropac.)
Portret van regisseur David Lean donderdagavond op BBC One
De juiste entourage Vier
van zijn films zijn terechtgekomen tussen de eerste elf van de Top 100
die is samengesteld door het British Film Institute voor Britse films.
Dat is een heel respectabel resultaat voor regisseur David Lean
(1908-1991). Over
hem, wiens films niet alleen hoog werden ingeschat door het grote
bioscooppubliek en een hele reeks kenners, maar die eveneens bijzonder
aanzien genoot bij zeer vooraanstaande collega's. David Lean was reeds
een halve eeuw geleden een internationaal begrip toen hij veel succes
oogstte voor zijn rolprent The Bridge on the river Kwai (1957) waarvoor hem een Oscar werd toegekend, hetgeen vijf jaar later werd herhaald voor zijn tweede, breed opgezette epos: Lawrence of Arabia.
Verfilmde literatuur Dezelfde filmische opzet streefde David Lean na in Doctor Zhivago
(1965) naar de gelijknamige roman van de door de Sovjet-overheid
gechicaneerde Russische schrijver Boris Pasternak (1890-1960), die
daarvoor werd bekroond met de Nobelprijs voor Literatuur een
beslissing die, niet alleen binnen het rijk van de bruine beer, werd
beschouwd als een politieke en helaas niet een literaire vorm van kleur
bekennen door de Zweedse academie. In die verfilming wordt, evenals in Lawrence of Arabia duidelijk hoe zeer David Lean heeft gezocht naar steeds de juiste achtergrond voor de scènes. Dat deze in Doctor Zhivago
niet zelden een kitschige bijsmaak creëerden, lag niet aan de gekoze
entourage maar, althans grotendeels, simpelweg aan de inhoud van het
verhaal.
Portret met filmbeelden Donderdag 2 april zendt BBC One Television een portret uit getiteld David Lean: in search of the perfect horizon. BBC's filmkenner, tevens presentator van onder meer televisieprogramma's met dat thema,
Jonathan Ross (geboren 1960) een somtijds veel te snel sprekend, en
niet zelden, mede daardoor, een aalgladde indruk makend boegbeeld van
de BBC presenteert het geheel. Aan
bod komen ongetwijfeld eveneens de andere, al dan niet door grote
literatuur geïnspireerde films, alsmede de opvallend lange pauze die
David Lean inlaste tussen Ryan's Daughter (1970) en A passage to India (1984). Het portret wordt de kijker aangereikt tussen 23:35 uur en 00:35 uur in de nacht van 3 april. ____________ Afbeeldingen 1. Topregisseur David Lean. 2. BBC-presentaror Jonathan Ross (maart 2007).
Flora en Fauna van Litouwen ' documentaire tweemaal op Arte-televsie
Onbekende schatten Dat
er in Litouwen nog veel te ontdekken valt voor ons westerlingen, is in
culturele zin nog onlangs gebleken toen er in het Rotterdamse
Goethe-Institut een tentoonstelling
werd gehouden van Ex-Libris, die door kunstenaars in dat land werden
gemaakt, en bij die gelegenheid is gebleken dat er op dat punt in dat
Baltische land reeds een lange traditie bestaat. Zo
ligt het eveneens op het gebied van de flora en fauna van dat land. Wat
weten we er eigenlijk van? En als er al eens een zinnetje in de marge
te lezen valt, is menigeen verbaas over de inhoud? Een
klein Zwitserland in het Noorden van Litouwen? Veel in het wild levende
dieren? Juist in dat deel van het land, met 120 meren, veel mist en
daardoor niet zelden in nevelen gehulde fenomenen valt een schat aan
natuurlijke toestanden en gebeurtenissen te zien, qua dieren: wilde
zwijnen, wisenten en elanden; en tevens op het punt van natuurlijke
ontwikkelingen in bos, planten en andersoortige begroeiing, en
daarnaast heuvels en vlakke gebieden, rivieren en alles wat het hart
van een natuurliefhebber in zo'n context begeert.
Een pact met de duivel ' Documentaire over de internationale handel in kleine wapens
Schrikbarende cijfers Op
donderdag 2 april presenteert de VARA via de televisiezender Nederland
2 tussen 22:55 uur en middernacht een Canadese documentaire van
Shelley Saywell onder de titel Devil's Bargain,
over de internationale handel in zogenaamd kleine wapens. Het feit
echter dat al dat gekkenspeelgoed niet groot van omvang is, betekent
echter niet dat het gevaar van dat gehele arsenaal, verspreid over de
aardbol, mag worden onderschat. De cijfers liegen er niet om: ieder
jaar heeft juist deze kleine wapens enorme gevolgen: zij maken in zo'n
tijdsbestek maar liefst een half miljoen slachtoffers en zorgen voor de
destabilisatie van complete regio's.
Mountain ' driedelige BBC-reportageserie op Canvas
Pennines Het
tweede Belgische, Nederlandstalige televisienet Canvas start op
donderdag 2 april, 's avonds tussen 21:05 en 22:05 uur, een driedelige reisreportage,
afkomstig van de BBC, waarin te zien is hoe schrijver en
televisiepresentator Gryff Rhys Jones geboren in 1953; een man die
niet zelden tevens wordt geafficheerd als 'komiek' door en eveneens
over de bergstreken van Groot-Brittannië trekt. De eerste aflevering,
die inclusief het voorwerk en de aftiteling zo'n uur duurt, draagt als
titel Pennines.
Dat is de naam van een bergmassief dat dwars door Groot-Brittannië
loopt. Als eerste beklimt de goede man de hoogste top van dit gebergte
en daarna zet hij zijn tocht voort met het zoeken naar de bron van de
rivier de Tees.
Heinrich Bölls tekst Katharina Blum als leerstuk ' tevens in de verfilming door Volker Schlöndorff
Spannende tijden In 1974 publiceerde de Duitse schrijver Heinrich Böll (1917-1985) de als Erzählung gekwalificeerde tekst Die verlorene Ehre der Katharina Blum oder: Wie Gewalt entstehen und wohin sie führen kann.
Het leidde er onder meer toe dat toch al suspecte overheidsinstanties
van het indertijd op de toppen der zenuwen levende regeringsapparaat
verantwoordelijk werden voor het doorzoeken van de woning van Heinrich
Böll, onder meer op verdenking van ondersteuning van terrorisme. De
zwaar extremistische idiotie die de indertijd deels ontregelde bundesdeutsche samenleving
aan de dag legde, toonde hoe zeer men in de ban was van het toen
weliswaar daadwerkelijke terrorisme van de Rote Arme Fraktion (RAF),
welke echter nimmer separaat kon worden bekeken, maar had moeten worden
bezien in het kader van al die elementen welke ertoe hebben geleid dat
er na de Tweede Wereldoorlog zo'n status quo in het 'nieuwe Duitsland'
heeft kunnen ontstaan. Enkele aspecten daarvan waren onder meer grove
nalatigheid bij diverse overheden om in diverse geledingen schoon schip
te maken met betrekking tot alle figuren die tijdens de
Hitler-dominantie een nogal dubieuze of zelfs heel erg kwalijke rol
hebben gespeeld. Politieke partijen en andere belangengroeperingen
hebben ervoor gezorgd dat sommige van de meest kwalijke personen het al
snel na 1945 opnieuw hoge functies kregen binnen de politiek dan wel de
rechterlijke macht. Hans Filbinger (1913-2007) die tijdens de
Hitler-dictatuur marinerechter was en toen voor minieme vergrijpen
doodvonnissen heeft uitgesproken werd zelfs minister-president van
een deelstaat.
Begrijpelijke woede Dat
kritische jeugdigen, daarmee rauw geconfronteerd, een andere (lees:
betere en vooral fatsoenlijkere) republiek wensten, zal geen enkel
weldenkend mens als een bedreiging kunnen (hebben) ervaren. Dat
belangengroeperingen echter het vuur tegen elke denkbare vorm van
terechte maatschappijkritiek
flink hebben aangewakkerd waarbij een schandelijk uitwas van de pers:
de Bild-Zeitung, het vechtvodje berstensvol met dagelijkse fascistoïde
leugens, laster, lagen en listen, een heel uitzinnige en dus
weerzinwekkende rol heeft gespeeld , mag worden gezien als een
conglomeraat van direct gerichte pogingen om elke vorm van
maatschappijkritiek definitief de kop in te drukken, waardoor de
West-Duitse natie steeds sneller dreigde af te glijden in de richting
van de totale terreurstaat die in 1933-1945 aldaar was gevestigd. Dat
Heinrich Böll met dat boek onder meer heeft getracht te zorgen voor
enig nadenken en als wenselijk gevolg daarvan de-escalatie , staat
buiten kijf, maar doordat hij in die vertelling over Katharina Blum
duidelijk heeft gemaakt welke rol de abjecte sensatiepers van het
toenmalige Duitsland heeft gespeeld, is vanuit die hoek evenmin het
geringste nagelaten alles verdacht te maken met betrekking tot de
schrijver die in 1972 pas de tweede Duitse letterkundige van na de
Tweede Wereldoorlog was aan wie de Nobelprijs voor Literatuur werd
toegekend.
Waakzaamheid vereist Ook
nu met een relatief sterke aanhang voor (neo-)nazistische
groeperingen binnen (en deels buiten) het huidige staatsbestel met een
minister die met plannen in een vergevorderd stadium voor de
installatie van een Super-Gestapo, in combinatie met tal van andere, de
burgervrede bedreigende, verschijnselen kan ieder moment opnieuw een
situatie ontstaan, die dan wel heel veel overeenkomsten zal vertonen
met die van de tijd waarin Heinrich Bölls vertelling speelt. De
kunstenaars en hun publiek hebben een speciale taak: zij moeten er,
individueel en als groeperingen, met de eigen mogelijkheden actief voor
zorgdragen dat het niet opnieuw zover kan komen.
Verfilming De Duitse filmers Volker Schlöndorff [1]
en Margarethe von Trotta hebben het verhaal van Heinrich Böll in 1975
verfilmd met onder meer Angela Winkler, Mario Adorf en Dieter Laser.
Het Duitse publieke televisienet ARD/Das Erste zendt de film in kwestie
opnieuw uit in de nacht van woensdag 1 op donderdag 2 april, tussen
00:35 uur en 02:15 uur. Op Arte-televisie wordt gelijktijdig een literatuurverfilming van deze regisseur uitgezonden: Der junge Törless uit 1966 naar het boek Die Verwirringen des Zöglings Torleß uit 1906 van Robert Musil (1880-1942). ______________ [1]
Het is wel de week van regisseur Volker Schlöndorff (geboren 1939).
Over hem werd door Arte-televisie al een Portret uitgezonden, en in de
nacht van 31 maart op 1 april werd zijn film Der Fangschuss (1976) uitgezonden alweer met een literaire basis: het verhaal Le coup de grâce uit 1939 van Marguerite Yourcenar (1903-1987). De afgelopen dagen heeft Arte-televisie tweemaal de film Mein Leben overdeze regisseur uitgezonden; een herhaling staat gepland voor zaterdag 4 april, in de vroege ochtend om 06:45 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van de eerste pocketeditie uit 1976 van Heinrich Bölls vertelling , met daarop Angela Winkler in Volker Schlöndorffs film. 2. De auteur Heinrich Böll tijdens een persconferentie in Keulen. 3. Voorzijde van de huidige pocketeditie (dtv 1150). 4. Filmregisseur Volker Schlöndorff, die op 31 maart zeventig jaar geworden is.
Heeft Charles Darwin God vakkundig om zeep geholpen?
Grote tegenstelling In
het jaar dat flink wordt herdacht dat allerlei figuren uit de wereld
der kunst en cultuur tweehonderd jaar geleden zijn geboren, is er in de
wereld der biologen en aanverwante wetenschappers, alsmede in de sfeer
der theologie, vanzelfsprekend meer aandacht voor het feit dat de focus
in 2009 is gericht op de grote man van de evolutieleer,
Charles Darwin, dan op componisten van wereldfaam zoals Henry
Purcell, Georg Friedrich Händel, Joseph Haydn en Felix
Mendelssohn-Bartholdy die in 2009 binnen hun eigen kader veel
aandacht genereren of op uitnemende schrijvers zoals de Rus Nikolaj
Gogolj dan wel de Amerikaan Edgar Allen Poe. Immers,
die evolutieleer van Darwin is al direct in tal van geledingen van de
maatschappij met scepsis ontvangen, maar de overgrote meerderheid van
de theologen die de blik had gericht op de Schepping door een
Opperwezen, heeft het ligt voor de hand Charles Darwin en zijn leer
resoluut van de hand gewezen.
Affectief vooroordeel Langzamerhand
is men Darwin zelfs regelrecht gaan beschuldigen van het verdwijnen van
het geloof in een God. En door het recente verschijnen van Richard
Dawkins boek The God Delusion is deze gedachte in vele gevallen: rotsvaste
overtuiging alleen nog maar versterkt, al heeft dat laatste er
uiteraard eveneens voor gezorgd dat allerlei diep-gelovigen al dan
niet met mijter, wit priesterboordje of anders uitgedoste, eventueel
evangelische bisschop opnieuw in de bres zijn gesprongen om de ideeën
van de eigen richting en de daarbij behorende aanhang te behartigen. In
Engeland leeft Conor Cunningham, die een volkomen overtuigd aanhanger
is van de leer van Darwin maar hij is tegelijkertijd overtuigd
christen, en hij probeert de gedachte dat Charles Darwin
verantwoordelijk zou zijn voor "de moord op God" te weerleggen. Daarover zendt BBC Two Television op dinsdag 31 maart, 's avonds tussen 20:00 uur en 21:00 uur onze tijd, een documentaire uit.
Biografieën Twee
van de vele publicaties, die in verband met de tweehonderdste
geboortedag van Charles Darwin dit jaar kort daarvoor naar aanleiding
van dit eeuwfeest, dan wel reeds eerder zijn verschenen, willen we
nog graag eens onder de aandacht brengen. Allereerst de in 2008 in
Nederlandse vertaling uitgebrachte biografie van de beide Engelse
auteurs Adrian Desmond en James Moore, waarover we op 28 december 2008
een artikel hebben gepubliceerd op onze zustersite Tempel der Wetenschappen. Eveneens
in 2008 is er een subliem boek over Darwin en zijn wereldreis
uitgekomen van de vooraanstaande, met diverse prijzen onderscheiden
journalist Jürgen Neffe, die enkele jaren tevoren een al even aangrijpende biografie over Einstein had gepubliceerd. Zijn
Darwin-boek is het resultaat van een uitputtende, zeven maanden in
beslag nemende reis om de wereld om gedurende die onderneming zo goed
mogelijk 'aan den lijve' te ondervinden hoe het kan zijn geweest
tijdens de beroemdste reis uit de wereldgeschiedenis: die van Darwin
met zijn schip The Beagle. Daarvoor
heeft Jürgen Neffe vrijwel alle gangbare vervoermiddelen gebruikt,
variërend van het paard, via de boot, de campingbus tot en met het
vliegtuig, maar ook de benenwagen van de auteur bleef niet gespaard. Zo
heeft deze schrijver die zelf gepromoveerd bioloog is al die
plaatsen bezocht, welke voor Darwin van doorslaggevende betekenis zijn
geweest voor de formulering van zijn evolutietheorie. Zijn nakomelingen
in wetenschappelijk opzicht onderzoeken daar tegenwoordig het leven in
zijn biologische algemeenheid. Centraal daarbij staat het zoogdier mens
als geslaagd model aan de ene kant, maar tegenover datzelfde wezen als
de grootst en ergst denkbare bedreiging van de natuur. Jürgen
Neffe's reisverhaal is ook een voorbeeld van aantrekkelijk, want
voortdurend boeiend en nimmer hoogdravend formuleren: een weliswaar
wetenschappelijke reportage, die beslist niet uitsluitend voor
geleerden bedoeld is. Een zeer geslaagd boek. Maar goed, het stamt dan ook uit de pen van Jürgen Neffe. __________ Jürgen Neffe: DARWIN Das Abenteuer des Lebens. 544 pag. met twee fotokaternen en twee kaarten; gebonden. C. Bertelsmann, München, 2008. ISBN 978-3-570-01091-4. ____________ Afbeeldingen 1. Charles Darwin in 1854. 2. Rug van het stofomslag van de Darwin-biografie door Adrian Desmond en James Moore. 3. Auteur Jürgen Neffe o.m. Einstein- en Darwin-biograaf. 4. Voorzijde van het stofomslag van de Neffe-biografie over Darwin.
Mieren ' de onvoorstelbare aspecten van een wereldmacht
Een wereld op zich Zij
vormen een veelzijdig, sterk sociaal georiënteerde samenleving op zich.
Ieder van hen beschikt over een enorme lichaamskracht en samen kunnen
ze bergen verzetten. Ze voeren oorlogen en bedrijven akkerbouw, ze
leveren stof acidum formicicum: mierenzuur voor medicamenten, zowel
voor de allopathie als voor tal van alternatieve geneeswijzen. In
middelen die door homeopaten worden aanbevolen ter verbetering van de
afweerkrachten in het mensenlichaam komt dit zuur voor. Onderling
communiceren mieren via een codetaal, die bliksemsnel uiterst
functioneel blijkt. Ze zijn eveneens in staat super snel gif te
produceren.
Voor het eerst in beeld gebracht Nog
heel veel andere, interessante en verbijsterende aspecten kent het
leven van deze nijvere dieren. Daarvan wordt nu één en ander vertoond
in de natuurfilm, die de Westdeutsche Rundfunk op dinsdag 31 maart,
tussen 20:15 uur en 21:00 uur uitzendt. Verantwoordelijk voor deze
documentaire zijn filmer de Wolfgang Thaler en de mieren-onderzoeker
Bert Hölldobler. Deze beiden hebben zich ten doel gesteld diverse
aspecten van het leven van deze, individueel nauwelijks waarneembare,
dieren in beeld te brengen. Het is hun ook gelukt de zogeheten camponotus
van Borneo te filmen, de enige mierensoort die kan zwemmen en duiken.
Daarvoor is niet zelden gebruik gemaakt van heel speciale
filmtechnieken. Maar deze uitermate fascinerende documentaire biedt nog
veel meer, niet zelden zeer onwaarschijnlijk geachte, feiten over deze
siersoort. Zeer aanbevolen derhalve.
Film over IJsland binnen acht dagen tweemaal op Arte-televisie
Opvallende verschijnselen Dinsdag 31 maart vertoont Ate-televisie in het programma voordat de avond met de zogeheten prime time van start gaat om precies te zijn tussen 19:00 uur en 19:45 uur een film over het altijd nog relatief onbekende IJsland.
Papegaaiduikers
en trollen, maar ook mensen worden in het vizier genomen als elementen,
die nadrukkelijk met dit noordelijke eiland van grote omvang, dat
tussen 1980 en 1996 een zeer cultureel ontwikkelde president had in de
persoon van Vigdís Finbogadóttir, die meteen de eerste gekozen
vrouwelijke president ter wereld was. Hoewel dat gegeven een zeer
vooruitstrevende indruk maakt, is er wel sprake van een pijnlijke vorm
van discriminatie in die staat: in de hoofdstad Reykjavik zijn honden
verboden. Die
papegaaieduiker krijgt het echter steeds moeilijker door de dramatische
teruggang van de voor deze vogel onmisbare vissoort. En zo komen er in
de film van Christel Reitz en Jürgen Reitz, die
zij in 2006 voor het tweede publieke Duitse televisienet hebben
gerealiseerd meer bijzonderheden aan bod, aan welke je niet zo direct
denkt als men de naam van het land met de "duizenden geysers" valt. De
film wordt uitgezonden op het beeldformaat 16:9 met stereofonisch
geluid, en zal op dinsdag 7 april, vanaf 09:10 uur in de ochtend worden
herhaald. _____________ Afbeeldingen 1. Blik van ze op de staat IJsland. 2. Papegaaieduiker.
Bohuslav Martinu's Julietta ' Leven tussen droom en werkelijkheid ' op BBC Radio 3
Scurriel gebeuren De
(boek) handelaar Michel is vanuit Parijs naar een kleine kustplaats
teruggekeerd, waar hij wordt geconfronteerd met zijn eigen
herinneringen aan ene Julietta, wier stem hij ooit heeft gehoord zonder
te weten wie zij was. Nu hij haar terugvindt, blijkt dat juist in die
plaats iedereen alle herinneringen aan het verleden kwijt is. Daardoor
twijfelt Michel wel aan haar reële bestaan en vraagt hij zich af of zij
slechts bestaat in zijn geest. Het
geheel neemt ietwat scurriele vormen aan: op een gegeven moment heeft
Michel deze Julietta in opdracht vermoord, waarna hij zich weer
afvraagt of ze echt wel dood is. Hij slaagt er niet in zich te
ontworstelen aan die wereld van onwerkelijkheid, met het gevolg dat hij
binnen dat kader wordt veroordeeld tot levenslang in die
'droom'-wereld, die in wezen nogal nachtmerrie-achtig is.
Eigen libretto Julietta
is een opera in drie bedrijven, geschreven door de van oorsprong
Tsjechische Bohuslav Martinu (1890-1959), op een libretto dat de
componist zelf heeft gerealiseerd op basis van het toneelstuk Juliette, ou la clé des songes
uit 1930 van Georges Neveux (1900-1982). martinu's oeuvre telt meer dan
vierhonderd nummers, waarvan veertien opera's, die bijna geen van alle
meer worden gespeeld. Het is dan ook des te verheugender dat op dinsdag
31 maart de Britse zender BBC Radio 3 in het programma Performance on 3
een uitvoering wordt uitgezonden van dit muziekdrama. Het BBC Symphony
Orchestra wordt geleid door Jiri Belohlávek. De solisten en alle andere
mensen van belang die aan deze productie hebben meegewerkt, zijn te
vinden op het betreffende onderdeel van de BBC-webiste. De
uitzending begint om 19:30 uur onze tijd; het programma duurt in zijn
geheel tot 22:15 uur, maar daar is nog een compositie van een andere
muziekmeester toegevoegd nadat de opera de ether ingezonden is. De eerste uitvoering van Julietta
werd gegeven op 16 maart 1938 in Praag. Na de tweede wereldoorlog is
het muziekdrama nog weer in enkele theaters te zien geweest. De
expressionistische en constructivistische stijlelementen die Martinu in
de jaren dertig van de vorige eeuw meer en meer heeft ontwikkeld,
passen vanzelfsprekend zeer goed binnen die wat onwerkelijke sfeer van
het verhaal. __________ Afbeelding: Portret van Bohuslav Martinu.
Cultuurspectrum
