Een tunnel voor Istanboel Op vrijdag 3 april zendt Arte-televisie vanaf 19:00 uur een documentaire uit met de titel Durchbruch am Bosporus,
over een geplande tunnel voor treinen, die Europa en Klein-Azië met
elkaar verbindt, en die daarvoor onder de Bosporus moet worden
aangelegd. Eén
van de overwegingen die een rol hebben gespeeld bij de planning voor
een tunnel in Istanboel ligt besloten in het feit dat deze stad niet
alleen oriënt en occident met elkaar verbindt, maar dat deze stad de
enige op aarde is die in twee werelddelen ligt. Het autoverkeer tussen
die beide continenten is inmiddels mogelijk geworden door middel van
twee hangbruggen die elk over meer rijstroken beschikken. Toch ziet het
er regelmatig naar uit dat het verkeer in deze grote stad met zo'n
vijftien miljoen inwoners wel eens helemaal tot stilstand zou kunnen
komen als gevolg van het enorme conglomeraat aan congesties.
Bijna dagelijks dreigend verkeersinfarct Een
dergelijk verkeersinfarct moeten worden tegengegaan door de bouw van
een nieuwe spoortunnel onder de Bosporus door, en de planning daarvoor
is niet nieuw of buitensporig moeilijk; wel doen zich er eventueel
extra problemen voor in verband met de bijzondere eisen welke in dit
geval moeten worden gesteld aan de veiligheid van zo'n verbinding,
aangezien de tunnel bestand moet zijn tegen aardbevingen en tegen
uitzonderlijke zeestromingen. De
documentaire laat zien hoe dit gigantische project, ondanks de
schijnbare tegenwerking door de natuur en tegen alle bezwaren in, toch
tot stand kan komen. De
film die als Duits-Turkse coproductie, onder regie van Wolfram Gies,e
voor het Zweite Deutsche Fernsehen (ZFF) in 2007 is ontstaan, wordt
uitgezonden tussen 19:00 uur en 19:45 uur. Herhalingen op dezelfde
zender staan gepland voor donderdag 9 april, 's middags om 14:00 uur en
voor dinsdag 14 april, eveneens in de middag, maar dan om 16:15 uur. __________ Afbeelding: Zicht van de ene kant van de stad op de Bosporus en de overzijde. (Foto: ZDF @ Bertram Kropac.)
Portret van regisseur David Lean donderdagavond op BBC One
De juiste entourage Vier
van zijn films zijn terechtgekomen tussen de eerste elf van de Top 100
die is samengesteld door het British Film Institute voor Britse films.
Dat is een heel respectabel resultaat voor regisseur David Lean
(1908-1991). Over
hem, wiens films niet alleen hoog werden ingeschat door het grote
bioscooppubliek en een hele reeks kenners, maar die eveneens bijzonder
aanzien genoot bij zeer vooraanstaande collega's. David Lean was reeds
een halve eeuw geleden een internationaal begrip toen hij veel succes
oogstte voor zijn rolprent The Bridge on the river Kwai (1957) waarvoor hem een Oscar werd toegekend, hetgeen vijf jaar later werd herhaald voor zijn tweede, breed opgezette epos: Lawrence of Arabia.
Verfilmde literatuur Dezelfde filmische opzet streefde David Lean na in Doctor Zhivago
(1965) naar de gelijknamige roman van de door de Sovjet-overheid
gechicaneerde Russische schrijver Boris Pasternak (1890-1960), die
daarvoor werd bekroond met de Nobelprijs voor Literatuur een
beslissing die, niet alleen binnen het rijk van de bruine beer, werd
beschouwd als een politieke en helaas niet een literaire vorm van kleur
bekennen door de Zweedse academie. In die verfilming wordt, evenals in Lawrence of Arabia duidelijk hoe zeer David Lean heeft gezocht naar steeds de juiste achtergrond voor de scènes. Dat deze in Doctor Zhivago
niet zelden een kitschige bijsmaak creëerden, lag niet aan de gekoze
entourage maar, althans grotendeels, simpelweg aan de inhoud van het
verhaal.
Portret met filmbeelden Donderdag 2 april zendt BBC One Television een portret uit getiteld David Lean: in search of the perfect horizon. BBC's filmkenner, tevens presentator van onder meer televisieprogramma's met dat thema,
Jonathan Ross (geboren 1960) een somtijds veel te snel sprekend, en
niet zelden, mede daardoor, een aalgladde indruk makend boegbeeld van
de BBC presenteert het geheel. Aan
bod komen ongetwijfeld eveneens de andere, al dan niet door grote
literatuur geïnspireerde films, alsmede de opvallend lange pauze die
David Lean inlaste tussen Ryan's Daughter (1970) en A passage to India (1984). Het portret wordt de kijker aangereikt tussen 23:35 uur en 00:35 uur in de nacht van 3 april. ____________ Afbeeldingen 1. Topregisseur David Lean. 2. BBC-presentaror Jonathan Ross (maart 2007).
Flora en Fauna van Litouwen ' documentaire tweemaal op Arte-televsie
Onbekende schatten Dat
er in Litouwen nog veel te ontdekken valt voor ons westerlingen, is in
culturele zin nog onlangs gebleken toen er in het Rotterdamse
Goethe-Institut een tentoonstelling
werd gehouden van Ex-Libris, die door kunstenaars in dat land werden
gemaakt, en bij die gelegenheid is gebleken dat er op dat punt in dat
Baltische land reeds een lange traditie bestaat. Zo
ligt het eveneens op het gebied van de flora en fauna van dat land. Wat
weten we er eigenlijk van? En als er al eens een zinnetje in de marge
te lezen valt, is menigeen verbaas over de inhoud? Een
klein Zwitserland in het Noorden van Litouwen? Veel in het wild levende
dieren? Juist in dat deel van het land, met 120 meren, veel mist en
daardoor niet zelden in nevelen gehulde fenomenen valt een schat aan
natuurlijke toestanden en gebeurtenissen te zien, qua dieren: wilde
zwijnen, wisenten en elanden; en tevens op het punt van natuurlijke
ontwikkelingen in bos, planten en andersoortige begroeiing, en
daarnaast heuvels en vlakke gebieden, rivieren en alles wat het hart
van een natuurliefhebber in zo'n context begeert.
Een pact met de duivel ' Documentaire over de internationale handel in kleine wapens
Schrikbarende cijfers Op
donderdag 2 april presenteert de VARA via de televisiezender Nederland
2 tussen 22:55 uur en middernacht een Canadese documentaire van
Shelley Saywell onder de titel Devil's Bargain,
over de internationale handel in zogenaamd kleine wapens. Het feit
echter dat al dat gekkenspeelgoed niet groot van omvang is, betekent
echter niet dat het gevaar van dat gehele arsenaal, verspreid over de
aardbol, mag worden onderschat. De cijfers liegen er niet om: ieder
jaar heeft juist deze kleine wapens enorme gevolgen: zij maken in zo'n
tijdsbestek maar liefst een half miljoen slachtoffers en zorgen voor de
destabilisatie van complete regio's.
Mountain ' driedelige BBC-reportageserie op Canvas
Pennines Het
tweede Belgische, Nederlandstalige televisienet Canvas start op
donderdag 2 april, 's avonds tussen 21:05 en 22:05 uur, een driedelige reisreportage,
afkomstig van de BBC, waarin te zien is hoe schrijver en
televisiepresentator Gryff Rhys Jones geboren in 1953; een man die
niet zelden tevens wordt geafficheerd als 'komiek' door en eveneens
over de bergstreken van Groot-Brittannië trekt. De eerste aflevering,
die inclusief het voorwerk en de aftiteling zo'n uur duurt, draagt als
titel Pennines.
Dat is de naam van een bergmassief dat dwars door Groot-Brittannië
loopt. Als eerste beklimt de goede man de hoogste top van dit gebergte
en daarna zet hij zijn tocht voort met het zoeken naar de bron van de
rivier de Tees.
Heinrich Bölls tekst Katharina Blum als leerstuk ' tevens in de verfilming door Volker Schlöndorff
Spannende tijden In 1974 publiceerde de Duitse schrijver Heinrich Böll (1917-1985) de als Erzählung gekwalificeerde tekst Die verlorene Ehre der Katharina Blum oder: Wie Gewalt entstehen und wohin sie führen kann.
Het leidde er onder meer toe dat toch al suspecte overheidsinstanties
van het indertijd op de toppen der zenuwen levende regeringsapparaat
verantwoordelijk werden voor het doorzoeken van de woning van Heinrich
Böll, onder meer op verdenking van ondersteuning van terrorisme. De
zwaar extremistische idiotie die de indertijd deels ontregelde bundesdeutsche samenleving
aan de dag legde, toonde hoe zeer men in de ban was van het toen
weliswaar daadwerkelijke terrorisme van de Rote Arme Fraktion (RAF),
welke echter nimmer separaat kon worden bekeken, maar had moeten worden
bezien in het kader van al die elementen welke ertoe hebben geleid dat
er na de Tweede Wereldoorlog zo'n status quo in het 'nieuwe Duitsland'
heeft kunnen ontstaan. Enkele aspecten daarvan waren onder meer grove
nalatigheid bij diverse overheden om in diverse geledingen schoon schip
te maken met betrekking tot alle figuren die tijdens de
Hitler-dominantie een nogal dubieuze of zelfs heel erg kwalijke rol
hebben gespeeld. Politieke partijen en andere belangengroeperingen
hebben ervoor gezorgd dat sommige van de meest kwalijke personen het al
snel na 1945 opnieuw hoge functies kregen binnen de politiek dan wel de
rechterlijke macht. Hans Filbinger (1913-2007) die tijdens de
Hitler-dictatuur marinerechter was en toen voor minieme vergrijpen
doodvonnissen heeft uitgesproken werd zelfs minister-president van
een deelstaat.
Begrijpelijke woede Dat
kritische jeugdigen, daarmee rauw geconfronteerd, een andere (lees:
betere en vooral fatsoenlijkere) republiek wensten, zal geen enkel
weldenkend mens als een bedreiging kunnen (hebben) ervaren. Dat
belangengroeperingen echter het vuur tegen elke denkbare vorm van
terechte maatschappijkritiek
flink hebben aangewakkerd waarbij een schandelijk uitwas van de pers:
de Bild-Zeitung, het vechtvodje berstensvol met dagelijkse fascistoïde
leugens, laster, lagen en listen, een heel uitzinnige en dus
weerzinwekkende rol heeft gespeeld , mag worden gezien als een
conglomeraat van direct gerichte pogingen om elke vorm van
maatschappijkritiek definitief de kop in te drukken, waardoor de
West-Duitse natie steeds sneller dreigde af te glijden in de richting
van de totale terreurstaat die in 1933-1945 aldaar was gevestigd. Dat
Heinrich Böll met dat boek onder meer heeft getracht te zorgen voor
enig nadenken en als wenselijk gevolg daarvan de-escalatie , staat
buiten kijf, maar doordat hij in die vertelling over Katharina Blum
duidelijk heeft gemaakt welke rol de abjecte sensatiepers van het
toenmalige Duitsland heeft gespeeld, is vanuit die hoek evenmin het
geringste nagelaten alles verdacht te maken met betrekking tot de
schrijver die in 1972 pas de tweede Duitse letterkundige van na de
Tweede Wereldoorlog was aan wie de Nobelprijs voor Literatuur werd
toegekend.
Waakzaamheid vereist Ook
nu met een relatief sterke aanhang voor (neo-)nazistische
groeperingen binnen (en deels buiten) het huidige staatsbestel met een
minister die met plannen in een vergevorderd stadium voor de
installatie van een Super-Gestapo, in combinatie met tal van andere, de
burgervrede bedreigende, verschijnselen kan ieder moment opnieuw een
situatie ontstaan, die dan wel heel veel overeenkomsten zal vertonen
met die van de tijd waarin Heinrich Bölls vertelling speelt. De
kunstenaars en hun publiek hebben een speciale taak: zij moeten er,
individueel en als groeperingen, met de eigen mogelijkheden actief voor
zorgdragen dat het niet opnieuw zover kan komen.
Verfilming De Duitse filmers Volker Schlöndorff [1]
en Margarethe von Trotta hebben het verhaal van Heinrich Böll in 1975
verfilmd met onder meer Angela Winkler, Mario Adorf en Dieter Laser.
Het Duitse publieke televisienet ARD/Das Erste zendt de film in kwestie
opnieuw uit in de nacht van woensdag 1 op donderdag 2 april, tussen
00:35 uur en 02:15 uur. Op Arte-televisie wordt gelijktijdig een literatuurverfilming van deze regisseur uitgezonden: Der junge Törless uit 1966 naar het boek Die Verwirringen des Zöglings Torleß uit 1906 van Robert Musil (1880-1942). ______________ [1]
Het is wel de week van regisseur Volker Schlöndorff (geboren 1939).
Over hem werd door Arte-televisie al een Portret uitgezonden, en in de
nacht van 31 maart op 1 april werd zijn film Der Fangschuss (1976) uitgezonden alweer met een literaire basis: het verhaal Le coup de grâce uit 1939 van Marguerite Yourcenar (1903-1987). De afgelopen dagen heeft Arte-televisie tweemaal de film Mein Leben overdeze regisseur uitgezonden; een herhaling staat gepland voor zaterdag 4 april, in de vroege ochtend om 06:45 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van de eerste pocketeditie uit 1976 van Heinrich Bölls vertelling , met daarop Angela Winkler in Volker Schlöndorffs film. 2. De auteur Heinrich Böll tijdens een persconferentie in Keulen. 3. Voorzijde van de huidige pocketeditie (dtv 1150). 4. Filmregisseur Volker Schlöndorff, die op 31 maart zeventig jaar geworden is.
Heeft Charles Darwin God vakkundig om zeep geholpen?
Grote tegenstelling In
het jaar dat flink wordt herdacht dat allerlei figuren uit de wereld
der kunst en cultuur tweehonderd jaar geleden zijn geboren, is er in de
wereld der biologen en aanverwante wetenschappers, alsmede in de sfeer
der theologie, vanzelfsprekend meer aandacht voor het feit dat de focus
in 2009 is gericht op de grote man van de evolutieleer,
Charles Darwin, dan op componisten van wereldfaam zoals Henry
Purcell, Georg Friedrich Händel, Joseph Haydn en Felix
Mendelssohn-Bartholdy die in 2009 binnen hun eigen kader veel
aandacht genereren of op uitnemende schrijvers zoals de Rus Nikolaj
Gogolj dan wel de Amerikaan Edgar Allen Poe. Immers,
die evolutieleer van Darwin is al direct in tal van geledingen van de
maatschappij met scepsis ontvangen, maar de overgrote meerderheid van
de theologen die de blik had gericht op de Schepping door een
Opperwezen, heeft het ligt voor de hand Charles Darwin en zijn leer
resoluut van de hand gewezen.
Affectief vooroordeel Langzamerhand
is men Darwin zelfs regelrecht gaan beschuldigen van het verdwijnen van
het geloof in een God. En door het recente verschijnen van Richard
Dawkins boek The God Delusion is deze gedachte in vele gevallen: rotsvaste
overtuiging alleen nog maar versterkt, al heeft dat laatste er
uiteraard eveneens voor gezorgd dat allerlei diep-gelovigen al dan
niet met mijter, wit priesterboordje of anders uitgedoste, eventueel
evangelische bisschop opnieuw in de bres zijn gesprongen om de ideeën
van de eigen richting en de daarbij behorende aanhang te behartigen. In
Engeland leeft Conor Cunningham, die een volkomen overtuigd aanhanger
is van de leer van Darwin maar hij is tegelijkertijd overtuigd
christen, en hij probeert de gedachte dat Charles Darwin
verantwoordelijk zou zijn voor "de moord op God" te weerleggen. Daarover zendt BBC Two Television op dinsdag 31 maart, 's avonds tussen 20:00 uur en 21:00 uur onze tijd, een documentaire uit.
Biografieën Twee
van de vele publicaties, die in verband met de tweehonderdste
geboortedag van Charles Darwin dit jaar kort daarvoor naar aanleiding
van dit eeuwfeest, dan wel reeds eerder zijn verschenen, willen we
nog graag eens onder de aandacht brengen. Allereerst de in 2008 in
Nederlandse vertaling uitgebrachte biografie van de beide Engelse
auteurs Adrian Desmond en James Moore, waarover we op 28 december 2008
een artikel hebben gepubliceerd op onze zustersite Tempel der Wetenschappen. Eveneens
in 2008 is er een subliem boek over Darwin en zijn wereldreis
uitgekomen van de vooraanstaande, met diverse prijzen onderscheiden
journalist Jürgen Neffe, die enkele jaren tevoren een al even aangrijpende biografie over Einstein had gepubliceerd. Zijn
Darwin-boek is het resultaat van een uitputtende, zeven maanden in
beslag nemende reis om de wereld om gedurende die onderneming zo goed
mogelijk 'aan den lijve' te ondervinden hoe het kan zijn geweest
tijdens de beroemdste reis uit de wereldgeschiedenis: die van Darwin
met zijn schip The Beagle. Daarvoor
heeft Jürgen Neffe vrijwel alle gangbare vervoermiddelen gebruikt,
variërend van het paard, via de boot, de campingbus tot en met het
vliegtuig, maar ook de benenwagen van de auteur bleef niet gespaard. Zo
heeft deze schrijver die zelf gepromoveerd bioloog is al die
plaatsen bezocht, welke voor Darwin van doorslaggevende betekenis zijn
geweest voor de formulering van zijn evolutietheorie. Zijn nakomelingen
in wetenschappelijk opzicht onderzoeken daar tegenwoordig het leven in
zijn biologische algemeenheid. Centraal daarbij staat het zoogdier mens
als geslaagd model aan de ene kant, maar tegenover datzelfde wezen als
de grootst en ergst denkbare bedreiging van de natuur. Jürgen
Neffe's reisverhaal is ook een voorbeeld van aantrekkelijk, want
voortdurend boeiend en nimmer hoogdravend formuleren: een weliswaar
wetenschappelijke reportage, die beslist niet uitsluitend voor
geleerden bedoeld is. Een zeer geslaagd boek. Maar goed, het stamt dan ook uit de pen van Jürgen Neffe. __________ Jürgen Neffe: DARWIN Das Abenteuer des Lebens. 544 pag. met twee fotokaternen en twee kaarten; gebonden. C. Bertelsmann, München, 2008. ISBN 978-3-570-01091-4. ____________ Afbeeldingen 1. Charles Darwin in 1854. 2. Rug van het stofomslag van de Darwin-biografie door Adrian Desmond en James Moore. 3. Auteur Jürgen Neffe o.m. Einstein- en Darwin-biograaf. 4. Voorzijde van het stofomslag van de Neffe-biografie over Darwin.
Mieren ' de onvoorstelbare aspecten van een wereldmacht
Een wereld op zich Zij
vormen een veelzijdig, sterk sociaal georiënteerde samenleving op zich.
Ieder van hen beschikt over een enorme lichaamskracht en samen kunnen
ze bergen verzetten. Ze voeren oorlogen en bedrijven akkerbouw, ze
leveren stof acidum formicicum: mierenzuur voor medicamenten, zowel
voor de allopathie als voor tal van alternatieve geneeswijzen. In
middelen die door homeopaten worden aanbevolen ter verbetering van de
afweerkrachten in het mensenlichaam komt dit zuur voor. Onderling
communiceren mieren via een codetaal, die bliksemsnel uiterst
functioneel blijkt. Ze zijn eveneens in staat super snel gif te
produceren.
Voor het eerst in beeld gebracht Nog
heel veel andere, interessante en verbijsterende aspecten kent het
leven van deze nijvere dieren. Daarvan wordt nu één en ander vertoond
in de natuurfilm, die de Westdeutsche Rundfunk op dinsdag 31 maart,
tussen 20:15 uur en 21:00 uur uitzendt. Verantwoordelijk voor deze
documentaire zijn filmer de Wolfgang Thaler en de mieren-onderzoeker
Bert Hölldobler. Deze beiden hebben zich ten doel gesteld diverse
aspecten van het leven van deze, individueel nauwelijks waarneembare,
dieren in beeld te brengen. Het is hun ook gelukt de zogeheten camponotus
van Borneo te filmen, de enige mierensoort die kan zwemmen en duiken.
Daarvoor is niet zelden gebruik gemaakt van heel speciale
filmtechnieken. Maar deze uitermate fascinerende documentaire biedt nog
veel meer, niet zelden zeer onwaarschijnlijk geachte, feiten over deze
siersoort. Zeer aanbevolen derhalve.
Film over IJsland binnen acht dagen tweemaal op Arte-televisie
Opvallende verschijnselen Dinsdag 31 maart vertoont Ate-televisie in het programma voordat de avond met de zogeheten prime time van start gaat om precies te zijn tussen 19:00 uur en 19:45 uur een film over het altijd nog relatief onbekende IJsland.
Papegaaiduikers
en trollen, maar ook mensen worden in het vizier genomen als elementen,
die nadrukkelijk met dit noordelijke eiland van grote omvang, dat
tussen 1980 en 1996 een zeer cultureel ontwikkelde president had in de
persoon van Vigdís Finbogadóttir, die meteen de eerste gekozen
vrouwelijke president ter wereld was. Hoewel dat gegeven een zeer
vooruitstrevende indruk maakt, is er wel sprake van een pijnlijke vorm
van discriminatie in die staat: in de hoofdstad Reykjavik zijn honden
verboden. Die
papegaaieduiker krijgt het echter steeds moeilijker door de dramatische
teruggang van de voor deze vogel onmisbare vissoort. En zo komen er in
de film van Christel Reitz en Jürgen Reitz, die
zij in 2006 voor het tweede publieke Duitse televisienet hebben
gerealiseerd meer bijzonderheden aan bod, aan welke je niet zo direct
denkt als men de naam van het land met de "duizenden geysers" valt. De
film wordt uitgezonden op het beeldformaat 16:9 met stereofonisch
geluid, en zal op dinsdag 7 april, vanaf 09:10 uur in de ochtend worden
herhaald. _____________ Afbeeldingen 1. Blik van ze op de staat IJsland. 2. Papegaaieduiker.
Bohuslav Martinu's Julietta ' Leven tussen droom en werkelijkheid ' op BBC Radio 3
Scurriel gebeuren De
(boek) handelaar Michel is vanuit Parijs naar een kleine kustplaats
teruggekeerd, waar hij wordt geconfronteerd met zijn eigen
herinneringen aan ene Julietta, wier stem hij ooit heeft gehoord zonder
te weten wie zij was. Nu hij haar terugvindt, blijkt dat juist in die
plaats iedereen alle herinneringen aan het verleden kwijt is. Daardoor
twijfelt Michel wel aan haar reële bestaan en vraagt hij zich af of zij
slechts bestaat in zijn geest. Het
geheel neemt ietwat scurriele vormen aan: op een gegeven moment heeft
Michel deze Julietta in opdracht vermoord, waarna hij zich weer
afvraagt of ze echt wel dood is. Hij slaagt er niet in zich te
ontworstelen aan die wereld van onwerkelijkheid, met het gevolg dat hij
binnen dat kader wordt veroordeeld tot levenslang in die
'droom'-wereld, die in wezen nogal nachtmerrie-achtig is.
Eigen libretto Julietta
is een opera in drie bedrijven, geschreven door de van oorsprong
Tsjechische Bohuslav Martinu (1890-1959), op een libretto dat de
componist zelf heeft gerealiseerd op basis van het toneelstuk Juliette, ou la clé des songes
uit 1930 van Georges Neveux (1900-1982). martinu's oeuvre telt meer dan
vierhonderd nummers, waarvan veertien opera's, die bijna geen van alle
meer worden gespeeld. Het is dan ook des te verheugender dat op dinsdag
31 maart de Britse zender BBC Radio 3 in het programma Performance on 3
een uitvoering wordt uitgezonden van dit muziekdrama. Het BBC Symphony
Orchestra wordt geleid door Jiri Belohlávek. De solisten en alle andere
mensen van belang die aan deze productie hebben meegewerkt, zijn te
vinden op het betreffende onderdeel van de BBC-webiste. De
uitzending begint om 19:30 uur onze tijd; het programma duurt in zijn
geheel tot 22:15 uur, maar daar is nog een compositie van een andere
muziekmeester toegevoegd nadat de opera de ether ingezonden is. De eerste uitvoering van Julietta
werd gegeven op 16 maart 1938 in Praag. Na de tweede wereldoorlog is
het muziekdrama nog weer in enkele theaters te zien geweest. De
expressionistische en constructivistische stijlelementen die Martinu in
de jaren dertig van de vorige eeuw meer en meer heeft ontwikkeld,
passen vanzelfsprekend zeer goed binnen die wat onwerkelijke sfeer van
het verhaal. __________ Afbeelding: Portret van Bohuslav Martinu.
Georg Baselitz in 2004 op de voet gevolgd ' Portret van toen nu tweemaal op Arte-tv
Tegenstellingen De
in 1938 geboren Duitse, veelzijdige beeldend kunstenaar Georg Baselitz
is onderwerp van de uitzending van Arte-televisie om 23:50 uur op
zondag 29 maart.
Het betreft een portret van zesentwintig minuten door de
documentairemaakster Evelyn Schels, die de aparte kunstenaar in 2004
voor de Bayerische Rundfunk heeft gevolgd. Hoewel
hij luxe veracht, woont Georg Baselitz op een slot in Niedersachsen.
Hij is van mening dat kunstenaars asociale mensen zijn, ondanks het
besef dat hij zelf deel van die kongsi uitmaakt. Hij maakt veel werk
dat 'op de kop' staat, en dat zou wel eens te maken kunnen hebben met
zijn tweeledige houding ten opzichte van tal van maatschappelijke
verschijnselen, ook buiten zijn directe wereld van de kunsten.
Invloeden Georg Baseliutz dankt zijn grootste invloed aan de Noorse schilder Edvard Munch (1863-1944). Inmiddels
heeft Baselitz zich ontwikkeld tot één van de meest vooraanstaande
Duitse beeldend kunstenaars en mede daardoor heeft hij weer
nadrukkelijke invloed op anderen, individueel en groepen, uitgeoefend.
Als academisch docent eerst twee perioden (1978-1983, en 1983-1988)
in Karlsruhe aan de Kunstacademie, en vanaf 1992 is hij professor aan
de Hochschule für Bildende Künste te Berlijn heeft hij eveneens zijn
sporen nagelaten.
Uitzendingen Deze
uitzonderlijke hedendaagse kunstenaar luistert eigenlijk naar de naam
Hans-Georg Kern, maar hij heeft zich, in navolging van veel
renaissancekunstenaars, genoemd naar zijn geboorteplaats:
Deutschbaselitz in het oosten van Duitsland, dat later tot de DDR zu
gaan behoren. Tegenwoordig woont Baselitz afwisselend in Derneburg en
Imperia. De
film van Evelyn Schels zal op het beeldformaat 16:9 worden uitgezonden
en is voorzien van stereofonisch geluid, zal op vrijdag 3 april door
Arte-televisie worden herhaald om 07:00 uur in de ochtend. ____________ Afbeeldingen 1. Georg Baselitz. 2. Edvard Munch beïnvloedde Baselitz. (Zefportret met skeletarm, 1895.)
Optreden en Portret van violist Ivry Gitlis twee dagen achtereen op Arte-tv
Legendarisch Hoewel
de in 1922 geboren Israëlische musicus als één van de grote
vioollegenden geldt, geniet hij toch veel meer bekendheid in kringen
van liefhebbers van het instrument viool en de daarbij behorende muziek
dan zoveel collega-violisten zoals bijvoorbeeld Yehudi Menuhin
(1916-1999) en David Oistrach (1908-1974) wier naam ook een begrip
was, en eventueel
nog is, in algemene zin. Hoewel we, zeker in deze tijd van volstrekt
zinloze superlatieven waarin zelfs Duitse politieseries van een
strafbaar te stellen oer-saaiheid als 'legendarisch' worden
gekwalificeerd voorzichtig moeten zijn met een dergelijk begrip, mag
dat in combinatie met de naam Ivry Gitlis zeker worden gebruikt.
Sterren als leermeesters Ivry
Gitlis studeerde zelf in Parijs bij drie grootmeesters van zijn
instrument, die zelf legenden zijn geworden: Carl Flesch (1873-1944),
Georges Enescu (1881-1955) en Jacques Thibaud (1880-1953). Pas aan het
einde van de jaren zestig vestigde hij zich definitief in Parijs, waar
hij al snel in maatschappelijke zin opzien baarde door tijdens de
revolutie van 1968 met zijn viool de straat op te gaan en bij de
studenten en stakende arbeiders te spelen. Daarop
aangesproken na een concert in de Stadsschouwburg van Groningen nu
bijna vier decennia geleden verklaarde hij vóór de kunsten te zijn,
en dus links.
Concert Het
concert dat op zondag 2 maart door Arte-televisie zal worden
uitgezonden op het voor klassieke muziek gereserveerde tijdstip
tussen 19:00 uur en 19:45 uur bestaat uit drie onderdelen die
bijeengebracht zijn van verschillende opnamen. De film is in 2009 gerealiseerd door Arte France. Naast het onvergankelijke Vioolconcert in D-groot,
opus 35, uit 1878 van Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893) waarover
meer details en een technische toelichting te lezen zijn in een artikel van 6 maart 2007 op de fin de siècle site All art is quite useless van Rond1900.nl met dirigent Francesco Mander, opgenomen in 1965, zal Ivry Gitlis te zien zijn in een gedeelte van de Sonata voor vioolsolo Melodia
van Béla Bartók (1881-1945), gecomponeerd voor de bovengenoemde Yehudi
Menuhin, van een opname uit 1962. Besloten wordt het drie kwartier
durende 'televisieconcert' van Ivry Gitlis met de Capriccio-Valse in E-groot opus 7 van Henryk Wieniawski (1835-1880).
Herhalingen Op
vrijdag 10 april en op donderdag 16 april beide keren om 06:00 uur in
de ochtend zal dit concert door Arte-tv worden herhaald.
Deze
film dient als opmaat voor een Portret van Ivry Gitlis dat eveneens
door Arte-tv zal worden uitgezonden. Het is een zestig minuten durende
film die in 2008 door Sandra Joxe voor Arte France werd gerealiseerd in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, die zal worden uitgezonden op maandag 30 maart van 22:25 uur tot 23:25 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Jacques Thibaud, een van de drie voornaamste viooldocenten in het leven van Ivry Gitlis. 2. Georges Enescu, idem. 3. Carl Flesch, idem. 4. Ivry Gitlis.
Gogoljs drama De Revisor zondag in de ether, en komende woensdag een hoorspel over dit drama
Het genie herdacht Het was niet bepaald een grap die men enige tijd later zou kunnen negeren dat de Rus Nikolaj Vasiljevitsj Gogolj op
1 april 1809 werd geboren, want binnen relatief korte tijd zou blijken
dat hij één der grootste en volgens niet weinige literatuurkenners
zelfs de grootste schrijver binnen de Russische letteren was en is. Nu
we op de radio bijna dagelijks worden geconfronteerd met de muziek van
drie componisten, die allen hun naam hebben 'gegegven' aan het jaar
2009 Purcell, Händel en Haydn wordt nog wel eens vergeten welke
culturele grootheden er nog meer in 1809 zijn geboren, zoals daar zijn
Charles Darwin en Edgar Allen Poe, naast Nikolaj Gogolj. Laatstgenoemde
is in verschillende kringen om steeds weer een ander element uit zijn
oeuvre bekend geworden. Hij wordt niet alleen hemelhoog geprezen om
zijn roman De dode zielen (1842), maar tevens voor zijn dramatische scheppingen, waarvan De Revisor
(1836) niet alleen het bekendst (gebleven) is, maar eveneens het meest
vertaald en opgevoerd, alsmede verfilmd onder meer in 1949 door Henry
Koster als The inspector general, met Danny Kaye in de hoofdrol , dan wel op een andere wijze gedramatiseerd voor de buis.
De Revisor Op
zondag 29 maart wordt, vrijwel gelijktijdig, op twee verschillende
Europese zenders op de Britse zender BBC radio 3 en via het derde
radioprogramma WDR 3 het drama De Revisor uitgezonden. Op die Duitse zender tussen 20:05 uur en 22:00 uur; via de BBC vanaf 21:00 uur tot 23:15 uur, onder de titel The government inspector. Dit oorspronkelijke toneelstuk heeft tal van andere schrijvers geïnspireerd. Eén van hen is Jürgen Groß (geboren 1953), die het toneelstuk schreef 'Der revisor' oder 'Katze aus dem Sack', dat komende woensdag 1 april, 's avonds tussen 20:00 uur en 21:20 uur door de Duitse radiozender NDR Kultur als Hörspiel zal worden uitgezonden in het programma met die titel, als aflevering "Zum 200. Geburtstag von Nikolai W. Gogol". ____________ Afbeeldingen 1. Portret van Nikolaj Gogolj. 2. Voorplat van een Nederlandse Wereldbibliotheek-uitgave uit 1934 met daarin De Revisor, vertaald door Josine Termaet.
Onbekende feiten over vulkanen ' zondagavond op BBC 2-televisie
Twee zijden van één medaille Het
verschijnsel vulkaan staat de laatste maanden nadrukkelijk in de
belangstelling op tal van televisiezenders, verspreid over Europa. De
ene documentaire maakt u vertrouwd met het wel en wee van bewoners, die
ergens in Zuid-Amerika in de omgeving van een vulkaan wonen en zich
daardoor terecht bedreigd voelen, de andere film heeft als inhoud het
archeologische onderzoek dat wordt gedaan naar een enorme eruptie
ergens in de prehistorie, en weer een andere reportage houdt zich op
met de gevolgen van vulkaanuitbarstingen tijdens de laatste eeuw(en). Op zondag 29 maart presenteert Iain Stewart [1]
op de Britse zender BBC Two Television tussen 19:00 uur en 20:00 uur
onze tijd een film, die het fenomeen vulkaanuitbarsting van meerdere
kanten belicht. Niet alleen bestaat het terechte 'verwijt' dat de
uitbarsting van een vulkaan een uitermate destructief
natuurverschijnsel is, maar deze weliswaar juiste doch eenzijdige
vaststelling wordt in de presentatie aangevuld met de uitleg dat
vulkanen niet alleen leven vernietigen, maar dat er zonder vulkanen
geen leven op aarde mogelijk zou zijn geweest. __________ [1] Iain Stewart (geboren 1964) is geoloog; als hoogleraar geoscience communication is hij verbonden aan de universiteit van Plymouth. __________ Foto: (Professor) Iain Stewart.
Emigreren in 1900 vanuit Nederland naar Amerika ' op GeschiedenisTV
Herhaling van 2000 Voor het programma Dokwerk
van de VPRO heeft Cherry Duyns in 2000 een documentaire afgeleverd over
een aantal Nederlanders dat in het jaar 1900 is vertrokken naar het
verre Amerika. Daarin komt één dag specifiek aan de orde, hetgeen in de
titel van de aflevering al herkenbaar is: De overtocht en de passagierslijst van 17 mei 1900. Deze documentaire wordt opnieuw uitgezonden op het digitale televisienet Geschiedenis TV. De eerste keer is dat op zaterdag 28 maart, tussen 21:57 uur en 22:55 uur. Zoals
gebruikelijk volgen er in een televisieweek op dat net diverse
herhalingen; deze kunt u vinden door te kijken op het betreffende onderdeel van de website van deze zendgemachtigde.
Totaal verschillende muziekdrama's op zaterdagavond in de ether
Vijf opera's uit een periode van één eeuw Ten
minste op vier radiozenders en via één televisiegemachtigde wordt er
zaterdag 28 maart 's avonds tussen 18:00 uur onze tijd en zo ongeveer
half één in de nacht op zondag de 29ste opera gepresenteerd:
variërend van Così fan tutte uit
1790 van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) op Radio 4, vanaf 19:02
uur, in een voorstelling van de Nederlandse Opera, tot en met Werther uit 1892 van Jules Massenet (1842-1912),naar de roman Die Leiden des jungen Werthers uit 1774 van Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832). Daartussen wordt het eerste deel van Ring des Nibelungen van Richard Wagner (1813-1883) Das Rheingold (1869)
via BBC Radio 3 gepresenteerd vanaf 18:00 uur, in een rechtstreekse
verbinding met de New Yorkse Metropolitan Opera, waar dit werk
terzelfdertijd als middagvoorstelling wordt gepresenteerd.
Mezzo-televisie rondt, vanaf 20:00 uur, deze Ring des Nibelungen, na de drie eerdere delen, af met Götterdämmerung (1876).
Tot slot, voorzover dat de aanvangstijden betreft, vergast Klara, de
Nederlandstalige Belgische radiozender, de toehoorders vanaf 20:00 uur
op het stuk muziektheater met de titel Mazeppa uit 1884, gebaseerd op het gedicht Poltawa uit 1829 van Aleksandr Poesjkin (1799-1837). __________ Afbeelding: Johann Wolfgang von Goethe als jongeman.
Beethovens enige opera Fidelio opnieuw bij de Nederlandse Nationale Reisopera
Herhaling Op
zaterdag 28 maart zal in het Nationaal Muziekkwartier te Enschede de
première worden gegeven van een nieuwe reeks voorstellingen van de
opera Fidelio (oder Die eheliche Treue) van
Ludwig van Beethoven (1770-1827). Het is de herhaling van een
productie, die in 2002 tot stand is gekomen onder verantwoordelijkheid
van Monique Wagemakers, die zo succesvol is geweest dat de Nationale
Reisopera heeft besloten er nogmaals mee door het land te trekken. Met
dit verschil dat er een geheel nieuwe bezetting van de rollen zal
worden gerealiseerd. Na de eerste voorstelling van aanstaande zaterdag
zal er op de laatste dag van maart nog een voorstelling worden gegeven,
te Maastricht. In de maand april worden er nog elf voorstellingen
gegeven, verspreid over negen provincies van ons land. De exacte data en in welke theaters dan zal worden opgetreden, is te vinden op het bewuste deel van de website van de Nationale Reisopera. Datzelfde geldt voor de cast
solisten en de leden van het 'creative team' die zullen worden
ondersteund door het Koor van de Nationale Reisopera en worden begeleid
door het Noord Nederlands Orkest. Dirigent is Patrick Devin.
Achtergronden Fidelio oder Die eheliche Treue
is een muziekdrama in drie bedrijven naar een tekst van Joseph
Sonnleithner (1766-1835), die als basis een libretto heeft gekozen van
Jean-Nicolas Bouilly (1763-1842) voor Léonore ou L'amour conjugal
uit 1798 van de Franse componist en zanger Pierre Gaveau (1760-1825),
die de rol van Florestan in zijn eigen opera zong. Dat libretto van
Bouilly werd overigens in dezelfde periode de jaren 1804 en 1805
door twee andere componisten gebruikt. De première van Fidelio met de tweede Leonore-ouverture werd op 20 november 1805 gerealiseerd met de componist als dirigent in het Theater an der Wien. Er zouden nog diverse veranderingen worden aangebracht, waarna Fidelio
ook steeds opnieuw in première ging in een andere ambiance en met de
eerste keer een andere dirigent, maar tijdens de eerste voorstelling
van de definitieve versie van de Duitse librettist Georg Friedrich
Treitschke (1776-1842) sloeg de componist opnieuw de maat; bij die
gelegenheid werd de ouverture Die Ruinen von Athen gespeeld. Vanaf de tweede voorstelling werd deze muzikale introductie echter vervangen door de Fidelio-ouverture. (wordt vervolgd) ____________ Afbeeldingen 1. Ludwig van Beethoven in 1804. 2. Theater an der Wien. 3. Librettist, vertaler en vlinderkundige Georg Friedrich Treitschke.
De kwalijke kanten van Eugenio Pacelli ' Pius XII, vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog
Nogmaals het kwade genius Pacelli Het geschiedenismagazine van het eerste publieke Duitse televisienet ARD/Das Erste Geheimnis Geschichte
presenteert op donderdag 26 maart, 's avonds laat, vanaf 23:45 uur tot
vroeg in de nacht naar vrijdag 27 maart om 00:15 uur de aflevering Der Papst und die Nazis over de omstreden houding van paus Pius XII met burgerlijke naam Eugenio Pacelli (1876-1958)
tijdens de Tweede Wereldoorlog en met name over zijn zwijgende rol met
betrekking tot de Mofse massamoorden op Joden. Maar de contacten van
die paus met het abjecte nazituig in Mofrika dateren reeds uit de tijd
dat de man, in de jaren twintig van de vorige eeuw, voor de Heilige
Stoel nuntius was in Duitsland en reeds toen een reputatie heeft
opgebouwd met zijn voorkeuren voor foute figuren in het foute deel van
een later tot op het merg foute staat. Deze Pacelli sloot, eenmaal op
de stoel van Petrus, zelfs een pact met het Beest uit de Afgrond. Dat
was een combinatie van iemand die meent het goede te vertegenwoordigen
maar in de diepste lagen van zijn persoonlijkheid vanzelfsprekend wel
beter wist in een kongsi met de directe incarnatie van het meest
satanische dat dit ondermaanse heeft meegemaakt.
De Plaatsbekleder Bijna
een halve eeuw geleden werd West-Europa nog weer, buiten de officiële
geschiedschrijving om, met dat thema geconfronteerd door het
verschijnen van het toneelstuk Der Stellvertreter dat ook heel snel in Nederland door het Rotterdams Toneel als De Plaatsbekleder
in de vertaling van Gerrit Kouwenaar werd voorgesteld. Het stuk was
geschreven door Rolf Hochhuth (geboren 1931) die later nog meer foute
individuen en groeperingen, zoals minister-president Filbinger;
soldaten en artsen op een niet meer te omzeilen manier in de
schijnwerpers heeft weten te plaatsen. Die
kwalijke houding van Pontifex Pacelli is dus in wezen al zo'n zes
decennia oud nieuws, maar is nu weer actueel doordat de huidige op
tal van fronten eveneens uiterst kwalijke plaatsbekleder op die
Petrus-troon in Rome binnenkort zijn handtekening zal zetten onder de
zaligverklaring van die monstrueuze voorganger. En daarmee pleegt deze
Duitse paus binnen enkele weken de zoveelste misstap.
De uitzending wordt in de loop van de nacht, tussen 03:20 uur en 03:50 uur herhaald
____________ Afbeeldingen 1. Pius XII in pias-vermomming. 2. Voorzijde van de boekuitgave van de Nederlandse versie van Hochhuths toneelstuk De Plaatsbekleder.
Donderdag 26 maart staat de avond bol van tv-dodumentaires
Nieuwe kennis verrijkt nog weer meer
De
avond van donderdag 26 maart biedt de in documentaire films
geïnteresseerde kijker, via vier verschillende televisiezenders ten
minste zes zeer uiteenlopende mogelijkheden om het verlangen naar
kennis over allerlei zaken te bevredigen en van een nieuwe invalshoek
te worden voorzien.
Hotel in Mozambique
Het
begint vroeg in de avond in Mozambique waar een documentaire is
gerealiseerd over het verval tot een tranendal van de voormalige luxe
van het Grand Hotel in Beira: de op één na grootste stad van dat land.
Arte zendt de film uit tussen 19:00 uur en 19:45 uur. Mosambik Vom Luxushotel zum Elendsquartier
is een documentaire van de Portugees Licinio Azevedo, gereedgekomen in
2007. Het is een bijdrage van Arte France. De film zal worden herhaald
op donderdag 2 april 's ochtends vanaf 09:10 uur.
Artsen in oorlogstijd
Het VPRO/NPS-programma Andere tijden
met presentator Hans Goedkoop laat zien met welke dilemma's artsen in
ons land ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werden geconfronteerd.
Aan de ene kant stonden ze enorm onder druk, uitgeoefend door de
bezetter, maar daa stond tegenover dat ze door hun vakkennis hier en
daar ook de Duitsers konden tegenwerken door middel van een attest dat
bepaalde mensen voor een mofse maatregel kon bewaren. Andere tijden is te zien op Nederland 2, tussen 21:30 uur en 22:00 uur.
Galápagos-eilanden
Als
het even meezit, kan de fervente documentaire-kijker nog net
overshakelen van Hans Goedkoop er komt immers altijd reclame voordat
het volgende programma begint naar het tweede Nederlandstalige,
Belgische televisienet Canvas overschakelen, waar om 21:55 uur het
eerste deel van de driedelige reeks over de Galápagos-eilanden begint.
Deze aflevering draagt de titel Hell's cradle Land of dinosaurs. Deze film duurt tot 22:50 uur. Zie ook onze bijdrage op de aan deze gelieerde site Tempel der Documentaires van maandag 9 februari dit jaar.
Loodzware beroepen
De
Westdeutsche Rundfunk (WDR) begint om 23:15 uur met een lange, want
twee uur durende, documentaire van Duits-Oostenrijkse makelij uit 2005
over zogeheten loodzware beroepen over de gehele wereld: Workingman's death luidt de titel.
De rol van de media bij Al Qaida
Zij
die naar de120 minuten durende film over die mensenoffers vragende
beroepen kijken, moeten van lieverlee afzien van de Arte-documentaire
afzien die om kwart over elf 's avonds begint en tot (officieel) de
volgende dag 00:25 uur duurt: Die Sprache von Al Qaida
over de rol van moderne media, zoals internet, bij de strijd die de
terreurbeweging Al Qaida uitoefent, en de mogelijkheden die de
groepering door deze technologisce ontwikkelingen te bieden hebben.
Magic Radio Eigenlijk
is het al vrijdag 27 maart als de laatste van deze zes kort
voorgestelde documentaires, op Arte-televisie, begint, om 01:50uur:Magic Radio, een
54 minuten durende coproductie van Arte France en de Zwitserse omroep
SSR, gerealiseerd in 2006 door Luc Peter en Stéphanie Barbey. Het thema
is de voortschrijdende democratisering en de daaraan verbonden vrijheid van meningsuiting, sedert de jaren negentig van de vorige eeuw in het Afrikaanse land Nigeria. Magic Radio zal door Arte-tv worden herhaald op zaterdag 28 maart 's ochtends om 05:00 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Een kijkje in het huidige tranendal dat eens een luxe hotel was. 2. Darwin's Arch bij de Galápagos-eilanden. 3. Gezicht op Lagos, de hoofdstad van Nigeria.
Cultuurspectrum
