België
Het Nederlandstalige, tweede Belgische televisienet Canvas vertoont op dinsdag 3 januari de documentaire Leopold III ─ Mon père over het leven en de daden van koning Leopold III  (1901-1983). Hij was de vierde koning der Belgen. Het geheel zoals gezien door de ogen van zijn dochter Marie Esmeralda (geboren 1956), die het derde kind van Leopold III en prinses Lilian is, en een halfzuster van koning Boudwijn (1930-1993).

Engeland
Eveneens op 3 januari begint op BBC Two-television, om 22:00 uur onze tijd, de eerste aflevering van de uit twee delen bestaande documentaire ─ King George & Queen Mary: the royals who saved the monarchy ─ over koning George V (1865-1936) en koningin Mary (1867-1953), die de grootouders waren van de huidige Engelse koningin Elizabeth II (geboren 1926).
Deel twee zal een dag later worden uitgezonden door dezelfde zendgemachtigde, en dat zal in dezelfde periode van de avond zijn tussen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd.

Frankrijk
TV5 Monde presenteert op woensdag 4 januari, tussen 21:00 uur en 22:30 uur, de documentaire Louis XVI, l'homme qui ne voulait pas être roi, over het leven van Lodewijk de Zestiende (1754-1793), de laatste koning van Frankrijk.

De verschillende films overlappen elkaar ten dele, doch met de huidige apparatuur is daar iets op te verzinnen, evenals via de moderne mogelijkheden van (een uitzending) opnieuw willen zien.
__________

Afbeeldingen

1. Leopold III met echtgenote Astrid.
2. Queen Mary, echtgenote van George V.

3. Louis XVI als twintigjarige.

03-01-2012 om 15:54 geschreven door Heinz Wallisch  

TV5 Monde, het Franstalige, wereldwijd uitzendende, tv-net, biedt op dinsdag 3 januari de verfilming van het toneelstuk Le Partage de midi uit 1948 van de Franse, internationaal vermaarde  Paul Claudel (1868-1955), dichter, toneelschrijver en diplomaat, die op 4 april 1946 werd verkozen tot lid van de Academie française.
Ene Ysé voelt zich niet gelukkig met haar echtgenoot. Ze zoekt en vindt troost in de armen van een andere man die haar bezwangert.

Partage de midi ─ de filmtitel is zonder lidwoord ─ is een Franse speelfilm uit 2011 van de Franse regisseur Claude Mouriéras (geboren 1953). Daarin zien we Marina Hands, Eric Ruf en Hervé Pierre.
Uitzending zal worden gerealiseerd tussen 21:00 uur en 22:15 uur.

03-01-2012 om 15:18 geschreven door Heinz Wallisch  

Eerste maanfoto

Op deze dag in het jaar 1839 is de Franse fotograaf Louis Daguerre (1787-1852) erin geslaagd een foto te maken van de maan. Hij maakte daarvoor gebruik van de door hemzelf ontwikkelde methode die bekend werd onder de naam daguerrotypie.

__________

Afbeelding: Louis Daguerre. Daguerrotypie uit 1844 van Jean Baptiste Sabatier-Blot (overleden in 1881).

02-01-2012 om 15:33 geschreven door Heinz Wallisch  

In het Avondconcert dat Radio 4 op maandag 2 januari zal uitzenden tussen 20:02 uur en 23:00 uur, presenteert Maartje Stokkers het oratorium Elijah uit 1846 van Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847). Het werk wordt uitgevoerd door the Gabrieli Consort & Players onder leiding van Paul McCreesh. 

Rosemary Joshua verzorgt de sopraanpartij

Jony Ward neemt deel als jongenssopraan

Sarah Connolly is de deelnemende mezzosopraan
Robert Murray treedt op in zijn functie als tenor
Simon Keenlyside neemt de bartionpartij voor zijn rekening.

Dit oratorium werd gecomponeerd voor het Birmingham Festival van 1846. De tekst voor Elijah is niet alleen afkomstig uit het gelijknamige Bijbelboek der Profeten, maar tevens uit I Koningen en II Koningen.

02-01-2012 om 11:13 geschreven door Heinz Wallisch  

Voor al degenen, die de avonturenfilm Lawrence of Arabia ─ gebaseerd op het leven van Thomas Edward Lawrence (1888-1935) ─ hebben gezien, direct of kort na verschijnen, zal het best even slikken zijn als ze beseffen dat de rolprent van David Lean (1908-1991) inmiddels een halve eeuw oud is. Die regisseur is eveneens een halve eeuw werkzaam geweest, vanaf 1942 tot aan zijn overlijden in 1991.
Het tweede, Belgische, Nederlandstalige tv-net Canvas presenteert genoemde speelfilm op de eerste dag van 2012, vanaf 20:15 uur tot 23:45 uur. Lawrence of Arabia is een Brits-Amerikaanse coproductie in breedbeeld ─ vijf decennia geleden nog geen alledaagse aangelegenheid ─ geworden met een reeks topsterren: Peter O'Toole (geboren 1932), Alec Guinness (1914-2000), Omar Sharif (geboren 1932) en Anthony Quinn (1915-2001).

De muziek, gespeeld door Sinfonia of London, werd gecomponeerd door Richard Addinsell (1901-1977).

01-01-2012 om 17:32 geschreven door Heinz Wallisch  

De Britse cultuurzender BBC Radio 3 biedt op zondag 1 januari 2012, in een aflevering van het programma 'Opera on 3' ─ tussen 15:45 uur in de middag en 22:15 uur in de avond, onze tijd ─ een uitvoering van Die Meistersinger von Nürnberg van Richard Wagner (1813-1883).

Koor en orkest van het Royal Opera House Covent Garden staan onder leiding van Antonio Pappano.
Nadere gegevens over het muziekdrama zijn te vinden in een artikel op deze site, opgenomen op zaterdag 26 juli 2008.
___________
Afbeelding: Dirigent Antonio Pappano. Foto van IMGartists.

01-01-2012 om 01:14 geschreven door Heinz Wallisch  

Nauwelijks is de herhaling van Tsjajkovski's muziekdrama Jevgeni Onegin in de versie van het Bolsjoj Theater door Arte-tv gerealiseerd, of de NTR komt in het programma Podium met een eigen versie, begeleid door het Concertgebouworkest onder leiding van Mariss Jansons.

De uitzending van deze versie komt tot stand op Nederland 2-tv, op nieuwjaarsdag vanaf 13:05 uur. Maar voordat de muziek en het daarbij behorende drama losbarst, geeft Hans Haffmans een inleiding, en spreekt hij niet alleen met genoemde dirigent, maar tevens met regisseur Stefan Herheim en solisten. Voor de televisieregie tekent Misjel Vermeiren.
Meer gegevens over deze opera en de achtergronden zijn te vinden in een artikel dat op zondag 18 december jongstleden op deze Nerlandse site Tempel van het Muziektheater is gepubliceerd.
_________

31-12-2011 om 08:27 geschreven door Heinz Wallisch  

Een gerestaureerde versie van de wereldvermaarde zwijgende film Metropolis uit 1927 van Fritz Lang (1890-1976) wordt ─ vrijdagavond 30 december vanaf 22:25 uur tot in de nacht op zaterdag 31 december om 00:45 uur ─ opnieuw uitgezonden door Arte-televisie.
In een artikel van donderdag 11 februari 2010, gepubliceerd op de site Tempelder Filmkunst, valt er iets meer over te lezen.

30-12-2011 om 16:45 geschreven door Heinz Wallisch  

Betalende bezoekers

Op 28 december 1895 hebben de gebroeders Lumière, uitvinders en filmpioniers ─ Auguste (1862-1954) en Louis (1864-1948) ─ voor de eerste keer een filmvoorstelling gegeven voor een betalend publiek. De film in kwestie droeg de titel Lunchpauze in de fabriek, en werd opgenomen in hun eigen bedrijf te Lyon.

Twee jaar tevoren hadden ze, volgens de hardnekkig aanhoudende overlevering, de eerste filmcamera uitgevonden: de cinématographe, die de oorsprong van het woord cinéma zou worden.

De enige ware pionier

Anderen dan de aanhangers van de gebroeders Lumière zien in de Brit William Friese-Greene (1855-1921) de enige ware pionier van de cinematografie, die tevens internationale vermaardheid verwierf als portretfotograaf. Daarover heb ik onder meer bericht in de tijd dat ik bijdragen leverde aan de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl. Het artikel in kwestie ─ dat direct heel veel belangstelling heeft getrokken ─ is op die site verschenen op 5 december 2009.

28-12-2011 om 15:49 geschreven door Heinz Wallisch  

In de aflevering van de documentaire reeks Secrets d'histoire, die op woensdag 28 december door de Franstalige, wereldwijd te ontvangen, cultuurzender TV5 Monde, zal worden gepresenteerd, is de befaamde keizerin Elisabeth van Oostenrijk (1854-1898) het thema. Bij normale stervelingen is zij beter bekend als Sissi.
Onder de titel Sissi, impératrice: amour, gloire et tragédie wordt de kijker langs historische gebouwen in de hoofdstad Wenen geleid, en aan de hand daarvan wordt het levensverhaal verteld van deze keizerin van Oostenrijk, die tegelijkertijd koningin van Hongarije was.
Koninklijk-keizerlijk ─ in het Duits k und k, en op basis daarvan spottend Kakanien: Oostenrijk-Hongarije. 

28-12-2011 om 03:09 geschreven door Heinz Wallisch  

Op dinsdag 27 december wordt de eerste aflevering uitgezonden van een veertiendelige reeks voordrachten uit de roman Irrungen Wirrungen uit 1888 van één der belangrijkste figuren uit de Duitse letteren van tweede helft van de negentiende eeuw: Theodor Fontane (1819-1898).

De eerste vier afleveringen worden in de laatste week van 2011 uitgezonden, van dinsdag 27 tot en met vrijdag 30 december; de beide daarop volgende weken, de eerste van januari 2012 bieden beide keren vijf afleveringen, steeds van maandag 2 tot en met vrijdag 5 (de delen 5-10) en van maandag 9 tot en met vrijdag 13 januari (de delen 11-15).

Al die avonden kunt u een half uur luisteren naar de klassiekste onder de Duitse voorleesstemmen: die van Gerd Westphal (1920-2002), steeds tussen 22:05 uur en 22:35 uur, in het programma Am Abend vorgelesen van de regionale Duitse radiozender NDR Kultur.

__________

Theodor Fontane: Irrungen Wirrungen ─ Text und Kommentar, Suhrkamp BasisBibliothek (Nr. 81). Mit einem Kommentar von Helmut Nobis. 258 Seiten, Paperback. Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 2006. ISBN 978-3-518-18881-1

27-12-2011 om 19:36 geschreven door Heinz Wallisch  

Twee decennia geleden, ze was de negentig reeds gepasseerd, werd de, in het Brusselse Sint-Pieters-Jette, op 26 december 1897 geboren Vlaams-Nederlandse schrijfster Willy Corsari [1] geïnterviewd door HP vanwege het feit dat ze nog weer een nieuw boek had geproduceerd. "Wat denk je," vroeg ze aan de interviewer, "zal ik me nog zo'n moderne tekstverwerker aanschaffen?" Ze werd honderd jaar oud: ze is overleden op 11 mei 1998.

Voordat ik met de meer literaire romans en verhalen van Willy Corsari in aanraking kwam, las ik haar detectives met Inspecteur Lund in de hoofdrol. Een hele reeks prozawerken heeft ze aan de wereld geschonken, en de lezers hadden meestal veel waardering voor haar. Drie van haar romans werden in 1958 in een Omnibus van Arbeiderspers opgenomen, en dat betekende toen een oplage van 250.000 exemplaren. En in een Grote Vier Omnibus van dezelfde uitgever komen we ook weer een van haar romans tegen. Eveneens onder de titel Omnibus is een bundeling van haar korte verhalen verschenen.

Gedurende zes en een half decennia publiceerde Willy Corsari. Een enkel boek schreef ze samen met een andere auteur, zoals Klokslag twaalf (1933) [1], met Jan Campert. Ook vertaalde ze, waaronder uit het Frans La Peste [2] van Albert Camus. Dat laatste is helaas niet te vinden in haar Profiel bij de Bibliotheek der Nederlandse Letteren (dbnl).

__________

[1] De burgerlijke naam van Willy Corsari luidde Wilhelmina Angela Douwes-Schmidt.

[2] Dit boek werd verfilmd, evenals Het mysterie van de Mondscheinsonate uit 1934.

[3] De vertaling van La Peste is in 1963 verschenen in de reeks Literaire Reuzen Pockets (nr. 59) van De Bezige Bij.

26-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Op deze dag in het jaar 1741 heeft de Zweedse astronoom en natuurkundige Anders Celsius (1701-1744) zijn thermometerschaal voorgesteld, die wij in onze dagen nog als meest voorkomende standaard gebruiken, zowel in de huishouding als voor de temperatuur in verband met de weersomstandigheden en het meten ─ al dan niet binnen een medisch kader ─ van de lichaamstemperatuur.

De schaal liep van 0 (vriespunt) tot 100 (kookpunt).
Hoewel er wordt beweerd dat dit aanvankelijk andersom zou zijn geweest, hebben diverse kenners mij in het verleden verklaard dat dit een fabeltje zou zijn.
Tegenwoordig wordt echter meer dan eens gezegd dat zijn opvolger de zaak heeft omgedraaid. Die opvolger was Martin Stromer (1707-1770). Dit wordt wel op diverse informatiesites ondersteund, maar er blijven veel twijfels. Ook Linnaeus en nog anderen worden genoemd als degenen die de schaal zouden hebben omgedraaid.

__________

Afbeelding: Anders Celsius, geschilderd door Olof Arenius (1701-1766). De preciese datum van het tot stand komen is niet bekend, ook niet of het doek is vervaardigd tijdens Celsius' leven of zelf pas daarna. Het portret is te vinden in het astronomisch observatorium van de Universiteit van Uppsala.

25-12-2011 om 17:05 geschreven door Heinz Wallisch  

De Macht van Muziek

Als tweede onderdeel van de thema-avond Die Macht der Musik van Arte-televisie wordt een Franse documentaire uit 2009 van Elena Mannes uitgezonden over het gevoel voor muziek. Onder de titel Noten und Neuronen: Der Schlüssel zum Musikgefühl wordt de vraag aan de orde gesteld hoe, met de nieuwste methoden van onderzoek, de werking van muziek op de mens nader kan worden bepaald.
Daarbij vervullen muzikant Bobby McFerrin en neurowetenschapper Daniel Levitin, elk in hun eigen vakgebied, een bijzondere rol.

Uitzending is op zondag 25 december, vanaf 22:45 uur, tot in de nacht op maandag 26 december om 00:30 uur.

Er zijn de komende weken drie herhalingen:

op zaterdag 31 december vanaf 11:50 uur

op dinsdag 3 januari 2012, vanaf 03:15 uur

op maandag 9 januari, vanaf 10:55 uur

24-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Eén der vaders van 'de radio'

Degenen, die er op de één of andere manier over werden geïnformeerd hebben het wellicht als een bijzondere kerstboodschap ondergaan: het geslaagde experiment met radiosignalen dat op 23 december 1900 door de Canadese natuurkundige en uitvinden Reginald Aubrey Fessenden (1866-1932) op Cobb Island, in de buurt van Washington DC heeft uitgevoerd. Daarmee heeft hij zich in de rij der radio-pioniers geschaard.

Schijnbare, of eventueel blijkbare, belanghebbenden kwalificeren hem als The Father of Radio Broadcasting.
Zes jaar en één dag later heeft deze zelfde Reginald, samen met zijn vrouw Helen, in Boston het eerste werkelijke radioprogramma uitgezonden.

23-12-2011 om 09:49 geschreven door Heinz Wallisch  

Het is niet de eerste keer dat een West-Europese televisiezender een reportage of documentaire presenteert over het kleinste opera-theater ter wereld, in Bowery Street Manhattan in de grote stad New York. Maar voor de meeste liefhebbers van het muziektheater zal vrijwel elke herhaling een aangename vorm van verpozing en emotie bieden.
Arte-televisie biedt op woensdag 21 december ─ in het programma 360º ─ Geo Reportage ─ de gelegenheid, eventueel nogmaals, kennis te nemen van het wel en wee omtrent de Amato Opera. Onder de titel New York ─ Die kleinste Oper der Welt is op die zender, tussen 16:50 uur en 17:45 uur een prachtige impressie te volgen van het theater in kwestie, dat tot in 2009 als operahuis heeft gefunctioneerd.
Het Amato Theater biedt slechts aan 107 mensen een zitplaats en mede daardoor is elke voorstelling uitverkocht, en dat reeds meer dan zestig jaar.
De Duitse immigrant Tony Amato kocht in het begin van de jaren veertig van de vorige eeuw een oud pandje in de New Yorkse Bowery Street, dat hij heeft omgebouwd tot klein theater, waarmee hij voor een nieuwe attractie in Manhattan heeft gezorgd. In 1948 werd het geopend door het echtpaar Tony (1920-2011) en Sally (1917-2000) Amato.
De meest gewichtige van alle aldaar optredende kunstenaars is Tony Amato zelf, die tot goed in de tachtig, in tal van producties van het theatertje heeft gezongen, gespeeld of gedirigeerd. Hij overleed op 13 december 2011.
Nadat hij in 2009 te kennen had gegeven dat het voor hem steeds moeilijker werd na het heengaan van zijn vrouw Sally, en hij het einde aankondigde, hebben vroegere medewerkers en leden van het bestuur twee nieuwe, elkaar beconcurrerende gezelschappen gevormd.

Tony Amato publiceerde in 2010, negentig jaar oud, samen met Rochelle Mancini, een boek over het gezelschap en het theater: The Smallest Grand Opera in the World.

De documentaire is een Frans-Duitse coproductie uit 2008 van Alessandro Cassigoli, die kennelijk voor ARTE is geproduceerd. Deze film ─ in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, met stereofonisch geluid ─ wordt nogmaals door Arte-tv uitgezonden op woensdag 28 december, vanaf 13:00 uur.

21-12-2011 om 07:10 geschreven door Heinz Wallisch  

Op deze dag in 1940 overleed de Amerikaanse auteur Francis Scott Key Fitzgerald op vierenveertig-jarige leeftijd. Hij geldt als één van de grootste schrijvers van de twintigste eeuw, en eveneens als een van de auteurs van de Lost Generation uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Hij is verantwoordelijk voor het begrip Jazz Age, twee woorden die we terugvinden als titel van een bundel verhalen, waarin zijn kracht overduidelijk werd, evenals in zijn romans. Vier werken in de als laatste genoemde categorie voltooide hij, aan een vijfde is hij begonnen. Het meest beroemde van zijn werken is The Great Gatsby uit 1925. Voordien had hij This Side of Paradise (1920), The Beautiful and Damned (1922), Tender is the Night (1934) gepubliceerd. Het onvoltooide verhaal in romanvorm, (The Love of) The Last Tycoon (1941), werd posthuum alsnog uitgegeven.
Scott Fitzgerald publiceerde tevens in de Saturday Evening Post.

21-12-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Vijf keer een kwartier besteedt het BBC Radio 3-programma The essay aan de kracht van het oeuvre van de ooit zeer populaire Engelse auteur Charles Dickens (1812-1870), die nog steeds een redelijke tot goede belangstelling geniet. Niet iedereen is op dezelfde wijze, of soms helemaal niet, gecharmeerd van de man en/of van zijn boeken. De manier waarop Dickens regaeerde op de Pre-Rafaëlieten, liet ook danig te wensen over, en dat hij daarmee zijn vriendenkring binnen de culturele sector van die periode in de Engelse geschiedenis bepaald niet groter heeft gemaakt, ligt voor de hand.

The writer's Dickens

De vijf afleveringen van het programma The writer's Dickens, zoals dat gebruikelijk is binnen het kader van het radioprogramma in kwestie, verspreid over vijf avonden ─ deze keer in de week van maandag 19 tot en met vrijdag 23 december ─ steeds gedurende het laatste kwartier van de dag ─ dus tussen 23:45 uur en middernacht onze tijd ─ uitgezonden.
Elk van die vijf kwartieren heeft een eigen thema; dat van de vrijdagse aflevering luidt Christmas. Daarmee zijn we aangeland bij Dickens' meest beroemde verhaal: A Christmas Carol in Prose uit 1843, dat ook dit jaar wel weer ergens in Europa ─ zo niet op tal van plekken ─ als film, of als anderszins gedramatiseerde versie, de ether ingeslingerd wordt.

Great Expectations

Daarnaast is onlangs bekend geworden dat de Britse televisiezender BBC One op dinsdag 27 december het kostuumdrama Great Expectations, op basis van de gelijknamige Dickens-roman uit 1860-1861 ─ eerst verschenen als feuilleton ─, zal uitzenden.

19-12-2011 om 13:03 geschreven door Heinz Wallisch  

In de zeventiende en achttiende eeuw was het bijzonder als een mens oud werd, en heel opvallend als iemand heel oud werd. Vandaag herdenken we de sterfdag van vioolbouwer Giacomo Antonio Stradivari die op 18 december 1737 is overleden. Hij was toen om en bij de negentig jaar. Lange tijd werd ervan uitgegaan dat hij omstreeks 1644 zou zijn geboren, maar de nieuwste gegevens duiden er op dat hij pas in 1648 het levenslicht zag. Het is waarschijnlijk dat hij tussen 1666 en 1679 leerling in het atelier van de vioolbouwer Amati is geweest.
In zijn werkzame periode bouwde Antonio Stradivarius zo'n duizend violen, welke zijn legende met zich meedragen. Zijn zonen hebben de zaak voortgezet.

18-12-2011 om 19:14 geschreven door Heinz Wallisch  

In het literatuurprogramma The verb van de Britse cultuurzender BBC Radio 3 wordt op vrijdag 16 december ─ tussen 23:00 uur en 23:45 uur onze tijd ─ aandacht besteed aan het leven en het oeuvre van de Engelse dichteres Christina Rossetti (1830-1894).

In directe aansluiting daarop wordt een nieuwe gedicht op muziek van de in trinidad geboren, doch reeds sedert 1989 in Engeland woonachtige performance poet Anthony Joseph voorgesteld.

Eén van de talrijke gedichten van Christina Rossetti, waarin haar sterke gevoeligheid blijkt, is getiteld
Seasons:

In Springtime when the leaves are young,

Clear dewdrops gleam like jewels, hung
On boughs the fair birds roost among.

When Summer comes with sweet unrest,
Birds weary of their mother's breast,
And look abroad and leave the nest.

In Autumn ere the waters freeze,
The swallows fly across the seas:─
If we coul fly away with these!

In Winter when the birds are gone,
The sun himself looks starved and wan,
And starved the snow he shines upon.

16-12-2011 om 16:14 geschreven door Heinz Wallisch