De Terugkeer van het Winterboek, aangepast qua vorm, uiterlijk en inhoud
De tijd van toen
Tot geruime tijd na de Tweede Wereldoorlog waren er in Nederland in ieder geval twee uitgeverijen die ieder jaar opnieuw een zogeheten Winterboek hebben gepubliceerd. De meest markante en blijvend in herinnering gebleven zijn de edities van Uitgeversmaatschappij Wereldbibliotheek Vereniging in Amsterdam de Maatschappij voor Goede en Goedkope Lectuur enerzijds en aan de andere kant was het de Geïllustreerde Pers, eveneens gevestigd in de hoofdstad, die het Margriet Winterboek op de markt bracht.
Hoewel er tussen beide uitgeverijen basale verschillen bestonden Wereldbibliotheek was geschoeid op sociaal-democratische, de Geïllustreerde Pers daarentegen was van katholieken huize. In de verschillende versies van die altijd in gebonden vorm gepubliceerde Winterboeken was een grote variëteit aan bijdragen te vinden: verhalen en versjes, anekdoten en tekeningen, raadsels en humoristische bijdragen. In de WB-editie werd doorgaans tevens aandacht besteed aan een figuur uit de wereld van de kunsten met onder meer speciaal voor die uitgave vervaardigde tekeningen, schilderijen, foto's en zo meer.
Hedendaagse versie
Nieuw Amsterdam Uitgevers ook alweer gevestigd in de Amstelstad treedt anno 2009 in de voetsporen van de hierboven genoemde boekenmakers, zij het in een ietwat minder geschakeerde vorm. De uitgave is voorzien van een andere benaming De Wintercollectie, en daarnaast bestaat de inhoud uitsluitend uit tien verhalen van evenzovele Nederlandse auteurs, die allen bij Nieuw Amsterdam publiceren. Verder hebben zij gemeen dat zij allen na de Tweede Wereldoorlog zijn geboren. Onder hen treffen we gevestigde namen aan, maar gelukkig eveneens enkele schrijvers, die nog niet echt een oeuvre op hun naam hebben staan.
De oudste van hen is Hans Münstermann (*1947) docent aan de toneelacademie in Maastricht , de jongste is Anke Scheeren (*1982), die biologische psychologie studeerde aan de Universiteit van Maastricht. Negen van de genoemden zijn nog in leven, Adriaan Jaeggi (*1963) daarentegen, columnist en romancier, overleed in 2008.
Alle verhalen zijn eerder verschenen, hetzij als onderdeel van een roman, als verhaal in een verzamelbundel van één auteur of van een groep, dan wel in een tijdschrift, variërend van Elegance tot Hollands Maandblad.
Hartje winter
Hoewel tal van lezers en anderen niet hebben verwacht dat we in de maanden december en januari met zulke intense winterdagen zouden worden opgezadeld, aangezien men in het achterhoofd de gedachte heeft dat we, wellicht langzaam maar in ieder geval heel zeker, in de richting van warme(re) winter zouden opstoten. Het weertype van dit moment zal dan ook bij een enkeling de gedachte hebben doen postvatten dat het met die opwarming van de aarde net zo'n vaart zal lopen. Dat dezen zich ernstig vergissen, mag dan een feit zijn, het zal niet gemakkelijk vallen ze van hun misvatting te overtuigen. Misschien dat het lezen van de juiste artikelen en boeken ze op andere gedachten zal brengen, althans als ze zich nog niet compleet hebben vastgebeten in het vooroordeel van hun wensdenken.
In ieder geval hebben de mensen met de juiste inschatting en degenen die een open oor hebben voor de feiten, alsmede allen die graag lezen, nu de mogelijkheid zich een beetje te verdiepen in het gevoel dat enkele generaties geleden veel meer was verspreid: men kon terugvallen op de inhoud van het Winterboek, en nu ondanks alle veranderingen als televisie en elektronica in tal van andere gedaanten op de inhoud van een de onderhavige Wintercollectie.
__________
De Wintercollectie 2009 Goenoeglijke verhalen voor de donkere dagen. Bijdragen van Gerard van Emmerik, Adriaan Jeaggi, Geert van der Kolk, Hans Münstermann, Rascha Peper, Ton Rozenman, Anke Scheeren, Henk Spaan, Eva Maria Staal, Thomas Verbogt.
Koningin Louise van Pruisen ' een algemeen geliefde vrouw ' Arte-documentaire tweemaal deze maand
Als u nu eens pardoes aan iemand vraagt wie, van 1797 tot aan haar onverwachte overlijden, koningin van Pruisen was, zullen er beslist niet veel mensen zijn die u daarop stante pede het juiste antwoord kunnen geven. Dat komt mede en vooral door het feit dat Pruisen qua monarchie veelal uitsluitend in verband wordt gebracht met de naam Frederik de Grote (1712-1786). Behalve natuurlijk bij die mensen, welke zich op enigerlei wijze nader hebben beziggehouden met dat deel van de geschiedenis van die monarchie, al was het maar door de filosoof en letterkundige Voltaire (1694-1778), die een tijdlang intensieve contacten onderhield met deze koning.
Om echter de juiste informatie te krijgen met betrekking tot het antwoord op de in de eerste alinea gestelde vraag, is het goed om te kijken naar de documentaire over Louise von Mecklenburg-Strelitz (1776-1810), die door haar huwelijk met Friedrich Wilhelm III in die positie was terechtgekomen. Arte-televisie presenteert de documentaire Luise- Königin der Herzen, in 2009 gerealiseerd door Georg Schiemann, op zaterdag 9 januari tussen 21:05 uur en 22:00 uur, als bijdrage van de Norddeutsche Rundfunk aan deze Duits-Franse cultuurzender. De film, die in HD-kwaliteit zal worden uitgezonden op het beeldformaat 16:9, zal op 20 januari, 's ochtends vanaf 05:00 uur nogmaals worden voorgesteld, door dezelfde zendgemachtigde.
Michael Winterbottoms speelfilm Jude vrijdagnacht te zien op op Nederland 2
Boek van Thomas Hardy
In de nacht van vrijdag 8 op zaterdag 9 januari wordt op de zender Nederland 2 tussen 01:00 uur en 03:00 uur het kostuumdrama Jude, een Britse speelfilm uit 1996 van Michael Winterbottom (*1961) uitgezonden.
In het Engeland van de negentiende eeuw streeft een ambitieuze arbeiderszoon Jude uitgebeeld door Christopher Eccleston (*1964) naar een universitaire studie, maar een conglomeraat van toestanden en gebeurtenissen dwingt hem in een andere richting: die van een werkmansbestaan met een gezin, in een dorpsgemeenschap. Op een gegeven ogenblik komt hij in aanraking met zijn, voor Victoriaanse begrippen uitermate vrijzinnige en in zeker opzicht zelfs revolutionaire nicht Sue een rol die wordt vertolkt door Kate Winslet (*1975) die ervoor zorgt dat Jude zin krijgt om zijn tot dan toe verdrongen ambitie de ruimte te geven. Helaas stroken de liefde voor een familielid en een academische ambitie niet met de in die tijd (over)heersende moraal.
Winterbottoms favoriet
Hoewel de inhoud van de laatste roman van Thomas Hardy (1840-1928) Jude the obscure, verschenen in 1895, en het favoriete boek van Winterbottom niet bepaald bekend staat als een onserieus verhaal, heeft de regisseur er een nog melancholieker tintje aan gegeven.
Tijdens het Filmfestival van Edinburgh werd Jude uitgeroepen tot de beste Britse film. Die rolprent leverde hem internationaal veel belangstelling op, niet alleen van de zijde van de kritiek en het kijkerspubliek, maar ook van producenten, die met voorstellen kwamen. Deze heeft hij alle afgewezen.
____________
Afbeeldingen
1. Actrice Kate Winslet, hier tijdens het Palm Springs Film Festival 2007.
Portret van Humphrey Bogart door zoon Stephen ' donderdagnacht op Arte-televisie
Vertolker van uitersten
De vele films waarin de Amerikaanse acteur Humphrey Bogart (1899-1957) een rol vervulde, hebben hem veelal de gelegenheid geboden diverse aspecten van zijn acteerkunst breed uit te meten. Op het witte doek dat in de wereld van Hollywood en ver daarbuiten als silver screen wordt betiteld was hij soms intens gevoelig, aan de andere kant een rabiate egoïst. De vraag die, vooral door die tegenstelling, wordt opgeworpen, is: Wie was die Humphrey Bogart nu werkelijk? Het portret dat door Arte-televisie wordt uitgezonden van deze acteur die in 1920 voor het eerst op het bioscoop doek te zien was in een zo minieme rol dat zelfs zijn naam niet op de aftiteling verscheen wordt geschetst door Bogarts zoon Stephen in een Duits-Britse coproductie uit 1996 van Chris Hunt, en is te zien in de nacht van donderdag 7 januari op vrijdag 8 januari tussen 00:10 uur en 01:00 uur onder de titel Humphrey Bogart You must remember this. Arte zal de komende tien dagen deze film nog driemaal uitzenden: de eerste keer op maandag 11 januari, 's ochtends vanaf 11:50 uur; dan op vrijdag 15 januari, bij het krieken van de dag, om 05:05 uur; en tenslotte op zaterdag 16 januari, vanaf de noen, zegge 12:00 uur.
Het brandende geduld van een Chileense postbode: Il postino op Canvas
De roman Ilpostino
Omdat hij een hekel heeft aan werken in de visserij die hem dwong heel vroeg op te staan , heeft Mario Jiménez in juni 1969 een nieuwe baan aangenomen als postbode voor Isola Negra. Dat heeft hij te danken aan de omstandigheid dat hij in het bezit is van een fiets. Negatieve kant daarvan is dat hij slechts één klant heeft, aangezien de overige bewoners van het eiland allen analfabeet zijn. Die ene menselijke bestemming van de post is de dichter Pabo Neruda, een balling uit Chili.
Doordat de postbode iedere dag de voor Neruda bestemde zending aflevert, raakt hij geïnteresseerd in het fenomeen poëzie, een vehilkel om vrouwen te veroveren. Maar om zoiets succesvol te doen zijn, heeft Jiménez wel de hulp nodig van de dichter, die met aanvankelijke tegenzin bereid blijkt hem te helpen om Beatrice voor zich te winnen. Gedurende dat proces blijkt dat de postbode weliswaar geen intellectuele dichter heel wat slimmer is dan velen ooit hadden gedacht, hijzelf incluis. De roman van Antonio Skármeta is voor het eerst verschenen als Brandend geduld in 1985. In de Nederlandse vertaling van Tessa Zeiler is in 1996 een paperbackeditie uitgekomen in de Ooievaar-reeks.
Verfilming
In de verfilming uit 1994 van het boek door Michael Radford (*1946), als Italiaans-Frans-Belgische coproductie, speelt Massimo Troisi (1953-1994) de postbode; de acteur overleed één dag na de laatste opname. Toch werd hij nog voor een Oscar genomineerd. Ook werd de rolprent beschouwd als de beste niet-Engelse film van 1995.
De Franse acteur Philippe Noiret (1930-2006)) vertolkt de rol van pablo Neruda. Verder zien de kijkers Maria Grazia Cucinotta (*1968). Il postino wordt op woensdag 6 januari 2010 uitgezonden via het tweede Nederlandstalige, Belgische televisienet Canvas, tussen 20:40 uur en 22:25 uur. __________
Afbeelding: voorzijde van het boek De postbode de Nederlandse paperbackeditie uit 1996.
Vara's componist van de week op Neerlands Radio 4: Giovanni Battista Pergolesi
Wie de goden liefhebben, sterft jong
Als het over componisten gaat die jong zijn gestorven, valt in de meeste situaties alleen de naam Wolfgang Amadeus Mozart, die 'slechts' vijfendertig jaar geworden is. Fat heeft ongetwijfeld vooral te maken met de status van die componist, ook bij niet al te grote bewonderaars van klassieke muziek. Maar er zijn anderen, onder wie eveneens internationaal zeer beroemde muziekmeesters die minder oud werden dan Mozart. Wat te denken van Schubert, die het met vier jaar minder moest doen dan Mozart, of van de componist van de wereldvermaarde opera Norma, Vincenzo Bellini, die eveneens eerder in zijn leven het loodje moest leggen dan Mozart. Absolute topper onder de befaamdheden binnen de muziekgeschiedenis is wel de jongeman, die de bijnaam Spaanse Mozart heeft gekregen: Juan Chrisóstomo de Arriaga, die niet eens twee hele decennia op dit ondermaanse waren vergund; hij werd op dezelfde datum geboren als Mozart: 27 januari, maar dan in 1806, en overleed op 17 januari 1826. Ook de Belg Guillaume Lekeu mocht niet langere dan 24 jaren en één dag onze aarde bevolken: van 20 januari 1870 tot 21 januari 1894.
Al deze bovengenoemde figuren begonnen in ieder geval jong muziek te maken, respectievelijk te componeren. Mozart spande daarbij de kroon in de hoofden van de geïnteresseerden.
Giovanni Battista Pergolesi
Zesentwintig jaar en goed twee maanden waren Giovanni Battista Pergolesi onder de zon beschoren: van 4 januari 1710 tot 16 (of 17) maart 1736. Hij componeerde echter pas gedurende de laatste zes jaar van zijn leven, en wat er in die periode uit zijn ganzenveer is gevloeid, mag er zijn. Het meest bekende werk is zijn Stabat Mater uit 1736. Voorts staat hij bekend als één van de eersten die het publiek een opera buffa (komische opera) voorzette: La serva padrone uit 1733.
Bij de Vara op Radio 4 kunt u de werkdagen van deze week elke avond bijna een half uur werken van Pergolesi beluisteren in het kader van de tussen half acht en acht uur uit te zenden afleveringen van de programmareeks Componist van de week. De eerste avond is geheel gewijd aan gezien de beschikbare tijd slechts delen van het Stabat Mater.