Thema-avond op Arte-televisie: Geduld, verdacht gemaakt en vervolgd: Joden in de Middeleeuwen
Eerst speelfilm: Ivanhoe, de zwarte ridder De
Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie presenteert met menige
regelmaat een thema-avond, en dat zal op zondag 8februari ook het geval
zijn. Dan is het thema de negatieve
tot extreme houding jegens Joden in Europa tijdens de Middeleeuwen. De
avond duurt van 20:44 uur tot 00:15 uur, en kent drie onderdelen. Om
20:45 uur start de speelfilm Ivanhoe,
een versie uit 1952, geregisseerd door Richard Thorpe, als
Amerikaans-Britse coproductie. Deze rolprent is gebaseerd op het
gelijknamige avonturenboek van Sir Walter Scott (1771-1832). De
hoofdrollen daarin worden vertolkt door Robert Taylor, Elizabeth Taylor
en Joan Fontaine. Deze film word op woensdag 18 februari om 14:45 uur herhaald en een tweede keer op maandag 23 februari, opnieuw vanaf 14:45 uur.
Twee documentaires Die
film neemt een uur en drie kwartier in beslag, waarna nog twee
documentaires zullen volgen. Eerst, om 22:30 uur, een film getiteld Eine andere jüdsche Geschichte. Deze behandelt het leven van Joden tijdens de middeleeuwen in het gebied dat bekend is als Rheinland
en zich bevindt in Duitsland. Het gaat daarbij om een zeer recentelijk
gereedgekomen Franse documentaire van Vincent Froehly, die door voor
instanties samen in opdracht is gegeven, maar voor de Franse tak van
Arte is gerealiseerd. Deze
film op het formaat 16:9 wordt drie maal door Arte herhaald: op dinsdag
10 februari vanaf 09:55 uur, op zondag 15 februari vanaf 13:00 uur, en
ten slotte op woensdag 18 februari in de nachtelijke uren vanaf 01:50
uur.
De
film duurt een uur, en dat betekent dat het laatste onderdeel van het
programma niet meer dan drie kwartier in beslag neemt. Die documentaire
draagt de titel Die Juden Geschichte eines Volkes: Stigma.
Die titel zegt op zich eigenlijk al genoeg: de inhoud betreft
stigmatisering van Joden, in dit geval gedurende drieduizend jaar. Ook
deze film een Duitse productie uit 2007 van Nina Koshofer en Sabine
Klauser zal worden uitgezonden op het formaat 16:9, met stereofonisch
geluid. Herhaald wordt deze documentaire slechts één keer. Op dinsdag 10
februari, 's ochtends vanaf 10;45 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Scène met Robert Taylor als Ivanhoe. 2. Joden met de puntmuts op worden vernietigd.
Händels Alcina zondag 8 februari 's avonds op WDR 3-radio
Oudere bron
Op zondag 8 februari wordt ook door een Duitse radiozender, en in dit geval is dat WDR 3 in het programma Bühne,
vanaf 20:00 uur, aandacht besteed aan het feit dat Georg Friedrich
Händel twee en een halve eeuw geleden is overleden. En daarom is het
gedurende alle twaalf maanden van 2009 (onder meer) Händel-jaar en
komen niet alleen de geijkte stukken in gelikte versies dag in dag uit
via luidsprekers onze kamer en onze bovenkamer binnen, maar zijn er
tevens stukken aan de orde die niet (meer) als alledaags gelden op
concertpodium of de muziektheaterplanken. In het laatste geval dus aan
werken binnen de discipline muziekdrama, en dat betekent in de praktijk
aandacht aandacht voor Händels Alcina.
De
maestro schreef de muziek voor deze opera in drie bedrijven op basis
van een tekst die werd vervaardigd door Antonio Marchi (ca. 1670 tot na
1725), die teruggrijpt op Orlando Furioso uit 1516 [1],
geschreven door Lodovico Ariosto (1477-1533). Op 27 april 1735 werd de
eerste uitvoering van dit muziekdrama te Londen gegeven. Vanaf de jaren
vijfiig van de vorige eeuw zijn er tal van reprises gegeven in diverse
theaters, verspreid over de globe, van Londen tot Venetië en Dallas.
In
het verhaal komen we de tovenares Alcina tegen die zeer verliefd is op
een man genaamd Ruggiero, en die ze daarom op haar eiland wil
vasthouden Maar de man slaagt erin wel met stevige hulp van zijn
bruid Bradamante om van het eiland, en zo tevens aan de tentakels van
Alcina te vluchten en daarmee ook haar betovering verbreken.
__________
[1] De eerste editie is in 1516 uitgegeven, maar het zou nog tot 1532 duren voordat Orlando compleet was.
[2] Het begrip orlando furioso kennen wij in het Nederlands als razende roeland.
____________ Afbeelding: Lodovico Ariosto, auteur van Orlando Furioso. Geschilderd door Titiaan (ca. 1487-1576).
Vijf avonden steeds één eiland in de Middellandse Zee op Arte-televisie
Elke avond één eiland Arte-televisie zendt van maandag 9 februari tot en en met vrijdag de dertiende, gedurende vijf avonden steeds op prime time: tussen 20:15 uur en 21:00 uur een documentaire uit over iedere keer een ander eiland dat zich in de Middellandse Zee bevindt. Vandaar ook de titel van de serie: Inseln des Mittelmeeres.
Het is een reeks die oorspronkelijk werd gemaakt voor de SüdWest
Rundfunk, en steeds een andere filmer presenteert zijn of haar kijk op
respectievelijk Corsica, Kreta, Mallorca, Sardinië en Cyprus, waarmee
de vijf grootste eilanden in dat gebied filmisch in kaart zijn gebracht. De
vijf films hebben dus alle een lengte van ongeveer 43 minuten, ze zijn
voorzien van stereofonisch geluid en worden uitgezonden op het formaat
16:9. Alle vijf documentaires worden nog één keer herhaald, direct in
de week volgend op de lopende, en weer van maandag tot en met vrijdag
dan 16 tot en met 20 februari en tevens alle vijf op hetzelfde
tijdstip: vanaf 09:10 uur 's ochtends. ____________ Afbeeldingen 1. Bewoner van het eiland Kreta. 2. Gezicht op Sardinië.
Ruime keus aan opera's via radio en televisie op de avond van zaterdag 7 februari
Donizetti: Lucia di Lammermoor Drie
radiozenders en één televisiegemachtigde presenteren gedurende de avond
van 7 februari 2009 elk een klassieke opera. Dat begint om 19:00 uur op
BBC Radio 3, waar u in het programma Opera on 3: live from the Met
vanaf dan oorgetuige kunt worden van datgene dat de verbinding die
open staat naar de Metropolitan Opera van New York u te bieden heeft:
de matinee aldaar van het muziekdrama Lucia di Lammermoor uit 1835 van Gaetano Donizetti (1797-1848). Het verhaal, The bride of Lammermoor, van de Schotse dichter en auteur van vooral historische romans, Walter Scott (1771-1832) werd gepubliceerd in 1819. Het
veelal kitschig als 'droompaar' afgeschilderde tweetal Anna Netrebko,
sopraan; en Rolando Villazon, tenor; vertolken hoofdrollen in dit
muziekdrama. Koor en orkest van het Metropolitan Opera House worden
gedirigeerd door Marco Armillato.
Berlioz: Béatrice et Bénédict Twee minuten later start op de Nederlandse muziekzender Radio 4 in het NPS-programma Opera live het programma rondom de uitvoering in Parijs van Béatrice et Bénedict, in 1862 gecomponeerd door Hector Berlioz (1803-1869). Het verhaal vindt zijn oorsprong in de komedie Much ado about nothing uit 1598 van William Shakespeare (1564-1616),
al zijn er, in het kader van gewenste beknoptheid, enkele figuren
weggelaten en is er ook wel een type vervangen. De opera werd, ter
gelegenheid van de opening van het Theater in Baden-Baden, aldaar voor
het eerst opgevoerd op 9 augustus 1862. Hier
gaat het om een rechtstreekse uitzending vanuit het Théâtre des Champs
Elysées, waar het Orchestre National de France en het Franse Omroepkoor
worden gedirigeerd door Colin Davis. Solistische
medewerking wordt verleend door onder anderen Joyce Di Donato, Charles
Workman, Jean-Philippe Laffont en Nathalie Manfrino.
Rossinfestival in Pesaro Het radioprogramma Scala
over het fenomeen opera, dat door de Nederlandstalige Belgische
radiozender Klara op de zaterdagavond wordt gepresenteerd, zult u de
uitvoering kunnen volgen van Maometto II, gerealiseerd in 1820 door Gioacchino Rossini (1792-1868), zoals deze werd voorgesteld tijdens het Rossini-festival in het
Italiaanse Pesaro. Het Praags Kamerkoor en het Haydn-orkest van Bolzano
en Trentiono wordt geleid door Gustav Kuhn. Valzelfsprekend doen ook
daaraan de nodige zagstemmen mee. In deze opera is sprake van een
cesuur in de compositietechniek die de maestro voor deze discipline had
gevolgd de nummeropera ; vanaf het derde bedrijf van zijn Otello (1816) volgde Rossini, sterker nog in Maometto II, de lijn zoals die in de grote, doorgecomponeerde vorm tot uitdrukking komt. Maometto II
is een muziekdrama in twee bedrijven dat Rossini heeft geschreven op
een libretto van Cesaro della Valle, Hertog van Ventignano, die dat
tekstboek heeft gebaseerd op zijn eigen roman in verzen Anna Erizo.
De opera werd voor het eerst opgevoerd in Napels, op 3 december 1820.
Voor een opvoering in Parijs werkte de componist dit muziekdrama om tot
Le siège de Corinth. Daarvoor
gebruikte hij ee libretto van Luigi Balocchi (1766-1832) en Alexandre
Soumet (1788-1845). Daarvan werd de première op 9 oktober 1826 in de
Franse hoofdstad gegeven.
"Ze doen het allemaal Om
20:30 uur, dezelfde avond kunt op de muziekzender Mezzo-televisie ook
nog kijken naar een aldaar overigens eerder voorgestelde versie van de
opera Così fan tutte van
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), begeleid door het Orchestra of the
Age of Enlightment onder leiding van Iván Fischer. Die versie is tot
stand gekomen op het Festival van Glyndebourne. Zie daartoe op de aan
deze gelieerde site een eerder opgenomen, kortgehouden bijdrage in een ruimer artikel over meerdere opera's, dat we op zaterdag 21 juni 2008 hebben geplaatst. Een heel ruime toelichting op die Mozart-opera kunt u eveneens op die site vinden, en wel op maandag 12 mei 2008. ____________ Afbeeldingen 1. Sir Walter Scott, auteur van het oorspronkelijke verhaal The Bride of Lammermoor. 2. William Shakespeare, wiens komedie Much ado about nothing door Berlioz werd omgewerkt tot opera. 3. Portret van de geniale muziekmeester Giacchino Rossini. 4. Dirigent Iván Fischer.
Felix Mendelssohns Requiem voor zijn zuster Fanny ' op NL-Cultura
Zus en broer Mendelssohn De digitale televisiezender Cultura presenteert op zaterdag 7 februari 's avonds tussen 20:30 uur en 21:23 uur in de programmareeks Chamber music collection een documentaire over het Requiem
dat Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) heeft gecomponeerd naar
aanleiding van het overlijden van zijn zuster Fanny, die vier jaar
ouder was dan hijzelf. Enige
jaren heeft de schilder Wilhelm Hensel (1798-1861) haar het hof gemaakt
totdat ze in 1829 met hem in het huwelijk trad. Ze overleed op 14 mei
1847, broer Felix volgde haar op die zo lange weg op 4 november van
hetzelfde jaar. Voordien schreef hij nog een Requiem voor haar dat echter niet in het officiële oeuvre-overzicht met een opusnummer is opgenomen. Hoewel
ze zelf muzikaal zeer begaafd was, als pianiste en tevens als
componiste, was het in die tijd bijna een volstrekte onmogelijkheid om
je als vrouw in die professie te profileren. Zelfs haar liberale vader
zag dat in het kader van de bestaande vooroordelen toen hij haar in
1820 schreef dat de muziek wellicht het beroepsleven voor haar broer
Felix zou worden, maar dat muzie voor haar niet meer dan ornamentiek in
haar bestaan kon en mocht zijn. Die houding ten opzichte van
componerende vrouwen is tot in onze dagen blijven voortbestaan al laten
meer en meer van hen zich niet langer in een ongewenste hoek duwen.
Documentaires De Engelse documentaire die Cultura
zaterdag zal uitzenden, is niet voorzien van ondertitels. De handeling
van deze film die onder regie van Phil Comeau tot stand is gekomen
werd geschreven door Hélène Blackburn; de choreografie is van Mélika
Abdelmoumen. Direct na deze film volgen, in het kader van het Mendelssohn-jaar, als onderdelen van Cultura's programmareeks Discovering Masterpieces,
nog twee documentaires die betrekking hebben op deze componist. Eerst
een korte film van onbgeveer 25 minuten over het leven van Mendelssohn,
en daarna in dezelfde reeks een concert waarin het Vioolconcert opus
64 van Mendelssohn zal worden voorgesteld. ____________ Afbeeldingen 1. Fanny Cäcilie Mendelssohn (1805-1847). 2. Felix Mendelssohn (1809-1847).
Rietkwintet Calefax zondagochtend in VPRO's Vrije Geluiden, Nederland 1
Om negen uur in de ochtend Het
Rietkwintet Calefax, dat verleden week donderdag zijn tournee door
Nederland in Groningen heeft afgesloten, zal aanstaande zondag in het
VPRO-Programma Vrije Geluiden optreden
een kleine troost voor al degenen die geen van de concerten tijdens de
tournee in januari heeft kunnen bijwonen, maar wel graag op de hoogte
blijft van het nieuwe dat deze heren samen aan muzikaals presenteren,
inmiddels verspreid over een periode van zo'n half millennium.
Degenen
die geen kleine kinderen hebben of zij die met de hond(en) uit moeten,
en daardoor min of meer gedwongen zijn vroeg op te staan, kunnen mooi
even van de gelegenheid gebruik maken om te luisteren naar wat ze op
hun respectieve blaasinstrumenten dan te spelen hebben of meegenomen,
en er zullen vast en zeker nog wel enkele interessante mededelingen
vallen, die een nieuw of ander licht werpen op de muziek dan wel de
verschillende instrument in de diverse varianten. En ik waarschuw u
maar meteen: die jongens zijn niet wars van een (muzikale) grap of
humor anderszins (zie foto). Volgende
maand gaan de heren op tournee door India en later dit voorjaar volgt
nog een optreden in Istanbul en op de tweede zomerdag in Londen. Doch
wie weet, komen we daar nog wel op terug voordat het zover is. Meer over deze groep musici is te vinden in onze bijdrage van zondag 28 december 2008, en in een nieuwer artikel van zondag 18 januari. __________ Calefax-musici, toch bepaald geen kleine jongens, op Sicilië, in en met een rode FIAT. (Foto: Rob Marinissen.)
Drie concerten met 25 Rachmaninov-liederen door twee solisten en een koor met pianobegeleiding
Liederen uit een kwart eeuw
Aangezien de op zich juiste titel van dit artikel voor verwarring zou kunnen zorgen, vertellen we u hier direct dat de solisten in kwestie en het koor, niet gelijktijdig zullen optreden, maar separaat,
wel zullen alle die verschillende voordrachten worden begeleid door de
pianiste Reinhild Mees. De vereiste zangstemmen worden ingevuld door
twee mensen van Russische origine, en dat kan nimmer verkeerd zijn voor
de kwaliteit van de inleving in de emotie die opgesloten
zit in liederen met teksten van dichters, maar voor Russische
componisten zonder daarbij onontdekt te blijven. Het is een dimensie
die voor een nuchter westerling meer energie vereist dan voor iemand
die in die traditie is opgegroeid. Anna Viktorova, mezzosopraan; en
Sergei Leiferkus, zijn degenen die solistisch voor u zullen zingen, het
Nationaal Jeugdkoor onder leiding van Wilma ten Wolde is ook twee keer
van de partij met onder meer de internationaal vermaard geworden Vocalise uit de Liederen opus 34. De Georgische voordrachtskunstenares Nina Targan Mouravi zal de inhoud van de Russische teksten, voor zover nodig synoptisch, aan u voorstellen. Een veel uitgebreider artikel over deze drie concerten kunt u lezen in een artikel dat ik eerder vandaag heb geplaatst op de Nederlandse fin de siècele cultuurwebsite All art is quite useless van Rond1900.nl. ___________ Zondagmiddag, vanaf 14:00 uur, in Diligentia, Den Haag NB: Toevoeging zaterdagochtend 7 februari: Daarnet laat de impresario ons weten dat het concert in Den Haag niet doorgaat.
Dinsdagavond, vanaf 20:15 uur, in de Kleine Zaal van het Concertgebouw te Amsterdam Woensdagavond, vanaf 20:15 uur, in De Doelen, Rotterdam
____________ Afbeeldingen 1. De Russische mezzosopraan Anna Viktorova.
2. De Russische bas Sergei Leiferkus. 3. De Nederlandse pianiste Reinild Mees.
Mini-documentaire over dromen viermaal op digitaal kanaal
Filosoferen over dromen Het Nederlandse digitale televisiekanaal met de zo stupide benaming Holland Doc
dat daarmee direct de indruk wekt uitsluitend bedoeld te zijn voor het
randstedelijke gebied van Nederland en binnen de oneindige
hoogmoedsverplettering, alsmede de domme minachting voor alles wat niet
randstedelijk is, zullen de makers dan ook wel alleen maar aan die
regio denken , zendt binnen enkele dagen vier keer een kort programma
uit over het fenomeen Dromen dat in de reeks Noorderlicht al eens door de VPRO is uitgezonden. Deze film is nu gereed voor verzending door de ether naar uw huiskamer. Over
het verschijnsel dromen en de Weense, omstreden filosoof Sigmund Freud
(1856-1939) die in zijn geniale analyses van dit fenomeen meer zag
dan alleen het nuchtere dagelijks-oppervlakkige bestaan komen in de
film ook andere deskundigen aan het woord, zoals de Amerikaanse
neuropsychiater John Allen Hobson (geb. 1933). Meer over het fenomeen Dromen en de uitlegging daarvan kunt u lezen in mijn artikel dat ik heden op de Nederlandse fin de saiècle site All art is quite useless van Rond1900.nl heb gepubliceerd. Uitzendingen van deze film zijn te zien op: zaterdag 7 februari, vanaf 21:30 uur zondag 8 februari, vanaf 16;45 uur maandag 9 februari, vanaf 21:45 uur woensdag 11 februari, vanaf 21:00 uur
De eilanden van Estland in documentaire ' tweemaal op NDR-tv
Donderdag 5 februari zendt het
derde programma van de ARD dat zich voornamelijk bezighoudt met zaken
voor en in het Noorden van ons oostelijke buurland, de Norddeutsche
Rundfunk (NDR), een documentaire film uit over de eilanden van Estland,
een staat die ingebed ligt tussen de Finse zeeboezem en de bocht van
Riga. Het is dan ook een land met een zeer ontwikkelde maritieme
traditie, waar Russen en Zweden, Duitsers en Denen hun sporen hebben
achtergelaten. Drie kwartier informatie over de eilanden van Estland
zal heel veel gegevens bevatten die nieuw voor de meeste kijkers zullen
zijn, aangezien die gebieden, als gevolg van vooral geopolitieke
ontwikkelingen tijdens de twintigste eeuw, meestal nog volstrekt
onontgonnen terrein is.
De documentaire zal worden uitgezonden donderdagavond, direct na de Tagesschau, van 20:15 uur tot 21:00 uur in het progamma mareTV Das Magazin des Meeres. De titel van de aflevering deze keer luidt kort en bondig en voor iedereen duidelijk: Estlands Inseln. De
programmareeks stelt zich ten doel de wereld van het water aan een
nadere beschouwing te onderwerpen vanaf de vaste wal. De zee wordt
beschouwd als middel van bestaan voor bij voorbeeld vissers en
ondernemingen die cruises organiseren, als plek om te ontspannen door
te vissen of op een andere manier te recreëren: zeilen, wandelen langs
de oevers en zo meer. Net vergeten mag worden dat de zee ook een
fascinerend gebied vormt voor natuurvorsers die met de opgedane kennis
de wetenschap omtrent alles wat met de zee te maken heeft, letterlijk
te verruimen in documentaties en vergelijkende onderzoeken. De NDR herhaalt deze documentaire op vrijdag 6 februari tussen 15:15 uur en 16:00 uur. ________ Afbeelding: Estland geografisch bekeken. De eilanden zijn goed zichtbaar voor de kust van het vasteland.
Eerst Stravinski Twee imposante werken van Oost-Europese muziekmeesters bepalen morgenavond het gehoor van het programma Performance on 3
op de Britse radiozender BBC Radio 3, als tussen 20:00 uur en 22:15 uur
onze tijd een concert zal worden gegeven door het London Symphony
Orchestra onder leiding van Valery Gergiev. Als eerste werk staat op het programma de klassieker Le sacre du Printemps
van Igor Stravinski, waarvan onder leiding van deze dirigent diverse
concertopnamen bestaan. Vervolgens klinkt het meestal als opera
geboekstaafde absolute meesterwerk Hertog Blauwbaards Burcht van Béla Bartók (1881-1945). Over dat stuk hebben we op de site Tempel der Toonkunst op donderdag 30 november een uitgebreide toelichting opgenomen.
Tsjajkovksi's Vioolconcert met Nikolaj Znaider donderdagnacht via Nederland 2
Nachtmuziek Via
het televisieprogramma NPS Klassiek zal in de vroege nachtelijke uren
van donderdag 5 februari op vrijdag 6 februari tussen 00:20 uur en
01:00 uur via Nederland 2 een concert worden uitgezonden waarin de
befaamde Russische violist Nikolaj Znaider een vertolking zal
presenteren van het inmiddels al lang onsterfelijk gebleken Vioolconcert van Pjotr Iljitsj Tsjajkovski. Hij
zal worden begeleid door het Nederlands Radio Symfonie Orkest. De nog
relatief jonge Rus (geboren 1975) geldt reeds bij velen, niet alleen de
aandachtig luisterende concertbezoekers en thuisgenieters, maar tevens
door critici op allerlei plekken ter wereld, beschouwd als de beste
violist van deze tijd. Op de Nederlandse fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl kunt u op 6 maart 2007 een uitgebreid artikel aantreffen over deze compositie.
197 Ex libris van zestien Litouwse kunstenaars ' vanaf 5 februari in het Goethe-Institut Rotterdam
Twee verschillende exposities in Rotterdams Goethe-Institut Donderdag 5 februari zullen om 19:00 uur in het Goethe-Institut te Rotterdam [1]
twee tentoonstellingen worden geopend. Over de ene met boek- en
affichekunst in de Duitstalige literatuur te Praag hebben we op onze
zustersite Tempel der Letteren in een artikel
van vrijdag 23 januari reeds bericht. Parallel daaraan heeft het
Litouws Cultureel Centrum in Nederland een expositie samengesteld met
ontwerpen van Litouwse Ex Libris. Er is een keuze gemaakt uit de
veelheid aan verschillende ontwerpen die zijn gerealiseerd door zestien
verschillende kunstenaars. Deze hebben hun gevoelen(s) op zeer
uiteenlopende wijzen toevertrouwd aan het papier: variërend van
extraverte expressie tot en met de ingetogenheid van eenvoudig geëtste
lijnen.
Geschiedenis in het kort Het ontstaan van het fenomeen Ex Libris letterlijk uit de boeken, hetgeen bij uitbreiding betekent uit de boekerij of uit de bibliotheek
is, en dat zal niemand verbazen, een gevolg van de uitvinding en
ontwikkeling van de boekdrukkunst door Johannes Gutenberg (ca.
1400-1468) [2].
Redelijk snel ontstond er in Duitsland een cultuur van 'voorzichtige'
spreiding van het verschijnsel boek, dat toen nog een relatief
omslachtige en daardoor prijzige aangelegenheid was. Eigenaren van
zulke producten van boekdrukkunst en veelal waren dat, vooral in de
begintijd, bijbels, zoals het in 1455 gereedgekomen standaardwerk dat
als Gutenbergbijbel
wilden hun bezit op een bijzondere manier kenmerken en zo ontstonden
de verschillende prentjes, die in het boek konden worden geplakt, eerst
tamelijk eenvoudige ontwerpen met daarop veelal een familiewapen en de
naam van de eigenaar. In de loop van de laatste vijf eeuwen heeft zich
dit fenomeen ontwikkeld tot een apart onderdeel van de grafische kunst.
Grote namen Grootmeesters
van de kunst die zich in de beginjaren van het Ex Libris hebben
onderscheiden, zijn onder meer de tijdgenoten Albrecht Dürer
(1471-1528) en Lukas Cranach (1472-1553), die een generatie na
Gutenbergs overlijden hun kunst hebben gecreëerd. Anderen binnen de
wereld der (druk)kunst zijn in hun voetsporen getreden. Daaronder Paul
Klee (1879-1940), Pablo Picasso (1881-1973) en Salvador Dali
(1904-1989). Het
feit dat dit onderdeel van het geheel aan grafische kunsten in
Duitsland is ontstaan, maakt het Goethe-Institut tot een plek bij
uitstek om een expositie over Ex-Libris te organiseren, waarbij het
voor deze gebeurtenis heeft samengewerkt met het Litouws Cultureel
Centrum. Dat de tentoonstelling uitsluitend stukken van Litouwse
kunstenaars voorstelt, is in het geheel niet verbazingwekkend als men
bedenkt dat de hoofdstad van dat Baltische land al geruime tijd een
centrum van grafische kunsten is en heel in het bijzonder voor Ex
Libris. Dat
verklaart meteen de enorme rijkdom aan geëxposeerde stukken: in totaal
197, ontworpen door zestien verschillende kunstenaars.
Precisiewerk Veel
meer nog dan in andere kunsten is het ontwerpen van een Ex Libris een
veelal directe samenwerking tussen de opdrachtgever en de kunstenaar.
Het feit dat een Ex Libris tot meestal van relatief kleine omvang is
doordat het in een boek moet passen en de meeste boeken nu eenmaal niet
het formaat hebben van een zeer groot uitgevallen wereldatlas.
Dat
zal in de praktijk betekenen dat er dikwijls heel kleine maar zeer
belangrijke aanpassingen vereist zijn omdat de opdrachtgever bepaalde
details extra naar voren wil laten komen. Een eerste vereiste daarvoor
is dat de kunstenaar kan luisteren en zich in ieder geval theoretisch
kan inleven in de gedachte- en gevoelswereld van die ander. Technisch
zal hij of zij moeten beschikken over precisie en een zeer goed
ontwikkeld geduld. En het heet dat in de landen van Noord-Europa juist
die eigenschappen ruimschoots aanwezig zijn.
Rijke expositie Al
enige tijd is het fenomeen Ex Libris een verzamelobject en naar mijn
subjectieve beleving groeit de belangstelling tamelijk snel en een
opvallend aspect daarbij is dat er inmiddels verzamelaars zijn die zich
toeleggen op stukken die nooit in een boek ingeplakt geweest zijn. Dat
is niet zo'n onmogelijk zaak als het wellicht lijkt. Immers, genoeg
mensen hebben hun Ex Libris op voorraad en gebruiken deze als het om
kostbare ontwerpen gaat alleen in hun duurdere of meer geliefde
boeken. Inmiddels bestaan er op ons ondermaanse 35 verenigingen van
verzamelaars van Ex Libris [3]
Een
tentoonstelling die 197 voorbeelden uit het werk van 16 grafische
kunstenaars presenteert oorspronkelijk had men 120 stukken van 15
kunstenaars gepland mag terecht als rijk worden gekwalificeerd,
waardoor men uren nodig heeft om al het uitgestalde materiaal aan een
nadere blik te onderwerpen. Een kleine selectie van datgene wat u wacht
als u een bezoek aan het Goethe-Institut waagt, ziet u binnen deze
tekst.afgebeeld. Het openingswoord voor deze bijzon der expositie zal worden gesproken door de Ambassadeur van Litouwen in Nederland Vaidotas Verba. __________
[1]
De Rotterdamse vestiging van het Goethe-Institut Niederlande bevindt
zich aan de Westersingel 9, 3014 GM Rotterdam. Voor mensen van buiten
Rotterdam zij verwezen naar de website van het Goethe-Institut. Onder
de mededelingen betreffende de Rotterdamse vestiging is ook een
routebeschrijving te vinden onder het begrip Anfahrt.
De expositie duurt tot en met13 maart. Voor bezichtiging kan men
terecht op maandag, dinsdag en donderdag van 17:00 uur tot 19:00 uur;
op woensdag van 12:00 uur tot 19:00 uur en op vrijdag van 14:00 uur tot
17:00 uur.
[2] De complete naam van de man is te mooi om hem hier niet even te vermelden: Johannes Genschfleisch zur Laden zum Gutenberg.
[3] Benoît Junod, vice-president van de FISAE Fédération International des Sociétés Amateurs d' Exlibris laat ons nog weten dat Ex Libris in het Japans papierjuwelen worden genoemd.
Afbeeldinge 1. Ontwerp van Ausra Capskyte. 2. Ontwerp van R. Gaizauskaite. 3. Ontwerp van Ramune A. Kmieliauskaite. 4. Ontwerp van Alfonsas Cepauskas. 5. Ontwerp van Valentinas Ajauskas. 6. Ontwerp van R. Gaizauskaite.
Passie voor films van Buñuel BBC
Two Television heeft de komende dagen, steeds heel laat op de avond,
respectievelijk vroeg in de nacht, drie keer een programma dat
eenmaal deels en tweemaal geheel is gewijd aan de pianist Alfred
Brendel die in 1931 in Moravië werd geboren.
Dat begint dinsdag 3 februari 's avonds om 23:00 uur onze tijd in The culture show. Zelfs programma's van niveau worden door BBC-apparatsjiks als show
gekwalificeerd driewerf bah; het gaat toch niet over minder
begaafden, schreeuwerig-hersenloze figuren en/of andere halve garen,
althans in principe niet. In dat programma wordt een der zeldzame
interviews met Brendel getoond waarin blijkt dat hij zeer gepassioneerd
kon raken door de latere films van Luis Buñuel.
Repeteren en discussiëren In de nacht op woensdag 4 februari wordt tussen 00:20 uur en 01:30 uur de film Alfred Brendel: man and mask
vertoond. Daarin repeteert hij delen uit pianoconcerten van Ludwig van
Beethoven (1770-1827), samen met dirigent Simon Rattle. Dan volgt nog
een discussie met Matthias Goerne over Schuberts Winterreise. Brendel
die zich al geruime tijd heeft teruggetrokken uit het openbare
muziekleven, was één van de pleitbezorgers voor het gebruik van een
grote Bösendorfer-vleugel in werken van onder meer Schubert. Tal van
zijn recitals zijn opgenomen en in de jaren tachtig op diverse zenders,
verspreid over Europa, uitgezonden. Het is de hoogste tijd dat men,
eventueel homoepatisch gedoseerd, deze opnieuw gaat uitzenden.
Schubert, Bösendorfer en Brendel zelf hebben dit ruimschoots verdiend.
De drie grote klassieken uit Wenen In
de nacht van woensdag 4 op donderdag 5 februari presenteert Stephanie
Hughes op dezelfde zender bijna een uur muziek, de door Alfred Brendel
zal worden gespeeld. Het betreft stukken van Franz Schubert
(1797-1828), Joseph Haydn (1732-1809) en Wolfgang Amadeus Mozart
(1756-1791). Het
programma duurt bijna een uur en staat gepland voor 00:20 uur en 01:15
uur. Gezien de ontwikkelingen in de wereldwijde crisis, die financiële
gevolgen voor alle maatschappelijke geledingen zal hebben en derhalve
tot gevolg heeft dat er minder nieuwe programma's zullen kunnen worden
geproduceerd, is het zo lijkt mij in eerste instantie en ook nog na
dieper nadenken geen verkeerde gedachte om wat vaker in de archieven
te duiken en zeldzame opnamen qualitate qua of anderszins opnieuw
te vertonen, en zulke muziekprogramma's hoeven zich niet te beperken
tot die momenten waarop de meeste luisteraars reeds op één oor liggen.
Bovendien is het niet uitgesloten dat men er ook weer een nieuw publiek
mee kan genereren. ____________ Afbeeldingen 1. Pianist Alfred Brendel. 2. Handtekening van Franz Schubert.
Drie, onderling verschillende, Nederlandstalige dichters in documentaire filmbeelden
Drie verschillende films Deze week zal, in het kader van De Week van de Poëzie,
het digitale VPRO-televisiekanaal met die onnozele naam Holland Doc
nog enkele keren de drie verschillende dichtersportretten uitzenden,
die de laatste dagen reeds enige malen te zien waren: over Gerrit
Kouwenaar, Gerrit Komrij en Jotie T'Hooft. Twee van hen zijn nog in
leven, de beide die de voornaam Gerrit dragen en Nederlanders zijn. De
Vlaamse Jotie, die de jongste van het stel was de beide anderen
werden in 1923, respectievelijk 1944 geboren en in de eerste
oktoberweek van 1977 als 21-jarige is gestorven als gevolg van een
overdosis heroïne. Volgens de gegevens, die de VPRO verstrekt naar
aanleiding van de documentaire over deze uitzonderlijke Vlaamse jongen,
was het cocaïne. Geen
van beide vergiften heeft echter iets heroïsch en leidt zeker niet tot
nieuwe, grootse poëzie van degene die aan het lijden ten onder gegaan
is.
Gerrit Kouwenaar Op dinsdag 3 februari en nog drie keer deze week wordt de bijna een uur durende documentaire, Totaal witte kamer,
over Gerrit Kouwenaar, uit het jaar 2004, herhaald: een prachtig,
intiem portret van de dichter intal van situaties: als weduwnaar, kort
nadat zijn tachtigste jaar was voltooid. Beelden van het drukke verkeer
in Amsterdam, van een stille werkkamer, afgewisseld met stemmen van
enkele anderen, die Kouwenaar goed kennen Anna Enquist bijvoorbeelden
Kees Fens, die een terechte lofzang op de treffende beknoptheid van
deze poëet houdt en van een optreden bij boekhandel Ko van Leest,
waar de dichter uit zijn nieuwe bundel voordraagt. De regisseur heeft
Kouwenaar begeleid naar zijn huis in Frankrijk waar hij enige maanden
per jaar met zijn echtgenote heeft doorgebracht en waar hij nu in een
karig ingericht onderkomen zijn denk- en dichtwerk kan verrichten met
in het boekenrek een exemplaar van Het Juiste Woord
dat Kouwenaar prees al zou hij velen een tegengestelde menig kunnen
horen verkondigen. "Van Dale is te groot." Tja, je kunt niet alles
steeds op en neer van en naar Nederland weer meenemen. De beelden die
in Frankrijk worden geschoten, dragen in een totaal andere omgeving
toch hetzelfde uit als die van en in de grote stad: inspirerende
'plaatjes' met steeds een geheel eigen poëtisch karakter, al is de
hunkering die zij oproepen naar meer van die beelden en zo mogelijk
bijpassende woorden die tezamen nieuwe poëzie vormen dus in die
context het liefst van de inmiddels bejaarde dichter zelf wel groter
en ingrijpender dan door de weergave van een volle boekwinkel en/of het
drukke verkeer op straat, al hebben al die situaties hun eigen
poëtische karakter voor al diegenen die het willen en veelal daardoor
ook kunnen zien. Dinsdag 3 februari 21:55 uur op de zender Holland Doc Woensdag 4 februari, 18:35 uur Donderdag 5 februari, 13:25 uur Vrijdag 6 februari 21:50 uur
Gerrit Komrij Hoewel
Gerrit Komrij vier jaar 2000-2004 de functie van Dichter des
Vaderlands heeft vervuld en dat niet ten onrechte, is hij geheel in tegenstelling
tot Kouwenaar, zijn voornaamgenoot op tal van andere fronten als
auteur actief: columnist, criticus, essayïst, romancier en tonelist.
Omstreden was hij dikwijls door wat hij woensdags op de Achterpagina
van NRC/Handelsblad ten beste gaf over roddelbladen, scientology, domme
gansjes en stupide paapse rituelen. Het heeft hem niet zelden
persoonlijke bedreigingen en eventueel hangende processen opgeleverd,
maar dat heeft Komrij er niet van weerhouden flink te keer te blijven
gaan tegen wat hij als misstanden beschouwde. Dat in die soms verkapte,
dan weer onverholen scheldkritieken toch altijd plaats was en bleef
voor een gulle lach dan wel een meesmuilen of een spontane uithaal van
verrassing, is al geruime tijd een grote verdienste en geeft de man op
zich al een terechte aanspraak op de betiteling poëet, hoe prozaïsch de
tekst in kwestie op zich ook mocht wezen. De maker van de documentaire die deze week tot en met vrijdag nog drie keer wordt uitgezonden, draagt de titel De gelukkige schizo,
duurt ongeveer een uur, en zet Komrij neer als de eeuwige
Buitenstaander. Hoewel hij zich midden in het bruisende leven kan
bevinden, is hij in alle omstandigheden een buitenstaander geweest en
gebleven. Dat werd vanzelfsprekend versterkt toen hij, nu alweer een
kwart eeuw geleden, zich in Portugal heeft gevestigd en vrij snel
daarna via een column liet weten dat hij kon leven voor de helft, of
nog minder, van het bedrag dat hij daarvoor in Nederland nodig had, en
voorts besefte hij dat de mensen aldaar minder gejaagd waren en mede
daardoor gelukkiger, ondanks het feit dat er ook aan hun bestaan
diverse bezwaren kleefden, zoals armoede, die overigens van een
relatieve omvang was, aangezien er rijkdom in een andere vorm tegenover
stond. In de nacht van dinsdag 3 op woensdag 4 februari vanaf 00:45 uurop Holland Doc Woensdag 4 februari vanaf 21:20 uur Donderdag 5 februari vanaf 16:10 uur
Jotie T'Hooft Bijna
niemand, die er niet specifiek naar heeft gezocht, zal weten dat deze
jong gestorven dichter op wiens graf ook alleen maar Jotie staat in
werkelijkheid Johan Geeraard Adriaan als voornamen droeg. De
documentaire, die in het kader van de poëzieweek op dat digitale
kanaal, over deze zo intens droevig geëindigde Vlaamse poëet nog drie
keer wordt uitgezonden, draagt de titel Junkieverdriet,
naar de gelijknamige, tweede bundel gedichten uit 1976. In zijn korte
bestaan heeft hij binnen vier jaar toch vijf boeken met poëzie
geproduceerd, die na zijn overlijden ook nog als verzamelbundels zijn
uitgegeven: de poëzie in 1981, het proza in 1982. De
documentaire met de duur van onegveer zvijfenvijftig minuten, en die de
komende dagen nog twee keer zal worden uitgezonden op datzelfde
digitale Nederlandse kanaal, stamt uit 1980. In de nacht van dinsdag 3 op woensdag 4 februari, vanaf 00:45 uur op Holland Doc
Woensdag 4 februari vanaf 22:20 uur
Donderdag 5 februari vanaf 17:10 uur ___________ Afbeeldingen 1. De Nederlandse dichter Gerrit Kouwenaar. 2. De Nederlandse dichter, essayïst, criticus, dramaturg Gerrit Komrij. 3. Voorzijde van het boekje Levensbeschrijving over de Vlaamse dichter Jotie T'Hooft.
Sergej Rachmaninov vijf dagen BBC's Composer of the week ' donderdagavond diens befaamde opus 30 op Mezzo-televisie
Nog altijd populaire Rus Het
is een heel goede traditie daar op die Britse zender BBC Radio 3, dat
muziekprogramma gewijd aan één meester, getiteld Composer of the Week,
dat vijf dagen tweemaal een uur muziek van de persoon in kwestie laat
horen. Twee keer hetzelfde uur, om precies te zijn. In de middag
en in de avonduren nog eens voor al degenen, die in de middag niet in
staat waren om hun o(o)r(en) te luisteren te leggen. Deze week is de
beurt aan de Rus Sergej Rachmaninov (1873-1943), die tal van zeer
interessante composities heeft geschreven: diverse werken, waaronder
stukken die zich uitstekend lenen voor mensen die de basis van het
pianospel reeds onder de knie hebben: de preludes en de etudes.
Daarentegen zijn de symfonische werken, waaronder diverse voor piano en
orkest, van een pijnlijke banaliteit en wellicht is hij mede daardoor
zo intens geliefd, doch niet alleen bij mensen die zich niet wat dieper
hebben ingelaten met deze materie, maar juist eveneens bij
muziekliefhebbers, die concerten bezoeken. Het is mij in mijn
gymnasiumtijd eens overkomen dat het plaatselijke symfonieorkest in één
seizoen driemaal die Rachmaninov-rimram opus 18 (Tweede concert in c-
klein) op het programma had gezet, kennelijk doordat de solisten in
kwestie, die men toen graag wilde (laten) horen, dat als voorwaarde
hadden gesteld. Maar zelfs Jorge Bolet slaagde er niet in als
aanvaardbare pleitbezorger voor deze kleine noten-clichéfabriek te
fungeren.
Gruwelkitsch opus 30 (1909) Voor degenen, die echter wel gecharmeerd zijn van het oeuvre voor piano en orkest, zij er hier nog op gewezen dat Rachmaninovs Derde Pianoconcert
in d-klein deze week door Mezzo-televisie zal worden uitgezonden: op
donderdag 5 februari om 19:30 uur. Het betreft de verfilming door
Isabelle Soulard van een concert dat in januari 2004 werd gegeven
tijdens de IXèmes Rencontres Internationales de piano Robert Casadesus
te Lille. Solist is Simon Trpčeski, maar door welk orkest deze jonge pianist zal worden begeleid, wil Mezzo kennelijk geheim houden. We
hebben er al meer dan eens op gewezen dat er op de redactie die de
website van Mezzo onderhoudt en van informatie voorziet, geen idee
heeft van datgene wat men zou moeten weten. Het is altijd weer pijnlijk
te moeten vaststellen dat daar kennelijk alleen minder begaafden te
werk gesteld zijn. Zou daar nog ooit op het hooste niveau de beslissing
vallen dat slechts mensen met een basis aan kennis van zaken op deze
gevoelige aspecten van de informatie worden losgelaten? Laat het
bestaande personeel zich bezighouden met het invullen van de
tijdstippen als men tenminste cijfers nog wel kan onderscheiden en
kan klok kijken. Volgende
week wordt in drie steden in het westen van ons land een concert met
Liederen van Rachmaninov, waaronder zelden gehoorde, uitgevoerd, en die
zijn van een heel ander kaliber. Daar komen we dezer dagen nog separaat op terug. ____________ Afbeeldingen 1. Sergej Rachmaninov in 1925. Geschilderd door Konstantin Somov (1869-1939). 2. Pianist Simon Trpčeski.
Prokofjevs opera Oorlog en Vrede twee keer op Mezzo-televisie
Tweemaal in februari Aanstaande
donderdag 5 februari, 's avonds tussen 20:30 uur en middernacht, kunt u
op Mezzo-televisie kijken naar een opname van de opera Oorlog en Vrede
van Sergej Prokofjev kijken. Al in 2008 presenteerde deze zender een
opname van dit muziekdrama, maar toen waren er andere uitvoerenden, die
daarin waren betrokken. Deze keer gaat het om een opname uit het jaar
2000, gemaakt in de Opéra van Parijs. Dirigent is de in 2005 overleden
Gari Bertini. De productie wordt deze maand, over ruim drie weken,
nogmaals door Mezzo uitgezonden, maar dan vanaf tien uur in de ochtend. Op
de cultuurwebsite van het fin de siècle basis is immers de
monsterproductie-met-de-pen van Lev Tolstoj, die nog net even de sfeer
van de twintigste eeuw heeft kunnen proeven voordat hij het op dit
ondermaanse voor gezien hield kunt u in een uitgebreider artikel meer
lezen over deze uitvoering en allerlei parafernalia die, speciaal in deze context, betrekking
hebben op de muziekzender Mezzo.
Cultuurspectrum
