De eilanden van Estland in documentaire ' tweemaal op NDR-tv
Donderdag 5 februari zendt het
derde programma van de ARD dat zich voornamelijk bezighoudt met zaken
voor en in het Noorden van ons oostelijke buurland, de Norddeutsche
Rundfunk (NDR), een documentaire film uit over de eilanden van Estland,
een staat die ingebed ligt tussen de Finse zeeboezem en de bocht van
Riga. Het is dan ook een land met een zeer ontwikkelde maritieme
traditie, waar Russen en Zweden, Duitsers en Denen hun sporen hebben
achtergelaten. Drie kwartier informatie over de eilanden van Estland
zal heel veel gegevens bevatten die nieuw voor de meeste kijkers zullen
zijn, aangezien die gebieden, als gevolg van vooral geopolitieke
ontwikkelingen tijdens de twintigste eeuw, meestal nog volstrekt
onontgonnen terrein is.
De documentaire zal worden uitgezonden donderdagavond, direct na de Tagesschau, van 20:15 uur tot 21:00 uur in het progamma mareTV Das Magazin des Meeres. De titel van de aflevering deze keer luidt kort en bondig en voor iedereen duidelijk: Estlands Inseln. De
programmareeks stelt zich ten doel de wereld van het water aan een
nadere beschouwing te onderwerpen vanaf de vaste wal. De zee wordt
beschouwd als middel van bestaan voor bij voorbeeld vissers en
ondernemingen die cruises organiseren, als plek om te ontspannen door
te vissen of op een andere manier te recreëren: zeilen, wandelen langs
de oevers en zo meer. Net vergeten mag worden dat de zee ook een
fascinerend gebied vormt voor natuurvorsers die met de opgedane kennis
de wetenschap omtrent alles wat met de zee te maken heeft, letterlijk
te verruimen in documentaties en vergelijkende onderzoeken. De NDR herhaalt deze documentaire op vrijdag 6 februari tussen 15:15 uur en 16:00 uur. ________ Afbeelding: Estland geografisch bekeken. De eilanden zijn goed zichtbaar voor de kust van het vasteland.
Eerst Stravinski Twee imposante werken van Oost-Europese muziekmeesters bepalen morgenavond het gehoor van het programma Performance on 3
op de Britse radiozender BBC Radio 3, als tussen 20:00 uur en 22:15 uur
onze tijd een concert zal worden gegeven door het London Symphony
Orchestra onder leiding van Valery Gergiev. Als eerste werk staat op het programma de klassieker Le sacre du Printemps
van Igor Stravinski, waarvan onder leiding van deze dirigent diverse
concertopnamen bestaan. Vervolgens klinkt het meestal als opera
geboekstaafde absolute meesterwerk Hertog Blauwbaards Burcht van Béla Bartók (1881-1945). Over dat stuk hebben we op de site Tempel der Toonkunst op donderdag 30 november een uitgebreide toelichting opgenomen.
Tsjajkovksi's Vioolconcert met Nikolaj Znaider donderdagnacht via Nederland 2
Nachtmuziek Via
het televisieprogramma NPS Klassiek zal in de vroege nachtelijke uren
van donderdag 5 februari op vrijdag 6 februari tussen 00:20 uur en
01:00 uur via Nederland 2 een concert worden uitgezonden waarin de
befaamde Russische violist Nikolaj Znaider een vertolking zal
presenteren van het inmiddels al lang onsterfelijk gebleken Vioolconcert van Pjotr Iljitsj Tsjajkovski. Hij
zal worden begeleid door het Nederlands Radio Symfonie Orkest. De nog
relatief jonge Rus (geboren 1975) geldt reeds bij velen, niet alleen de
aandachtig luisterende concertbezoekers en thuisgenieters, maar tevens
door critici op allerlei plekken ter wereld, beschouwd als de beste
violist van deze tijd. Op de Nederlandse fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl kunt u op 6 maart 2007 een uitgebreid artikel aantreffen over deze compositie.
197 Ex libris van zestien Litouwse kunstenaars ' vanaf 5 februari in het Goethe-Institut Rotterdam
Twee verschillende exposities in Rotterdams Goethe-Institut Donderdag 5 februari zullen om 19:00 uur in het Goethe-Institut te Rotterdam [1]
twee tentoonstellingen worden geopend. Over de ene met boek- en
affichekunst in de Duitstalige literatuur te Praag hebben we op onze
zustersite Tempel der Letteren in een artikel
van vrijdag 23 januari reeds bericht. Parallel daaraan heeft het
Litouws Cultureel Centrum in Nederland een expositie samengesteld met
ontwerpen van Litouwse Ex Libris. Er is een keuze gemaakt uit de
veelheid aan verschillende ontwerpen die zijn gerealiseerd door zestien
verschillende kunstenaars. Deze hebben hun gevoelen(s) op zeer
uiteenlopende wijzen toevertrouwd aan het papier: variërend van
extraverte expressie tot en met de ingetogenheid van eenvoudig geëtste
lijnen.
Geschiedenis in het kort Het ontstaan van het fenomeen Ex Libris letterlijk uit de boeken, hetgeen bij uitbreiding betekent uit de boekerij of uit de bibliotheek
is, en dat zal niemand verbazen, een gevolg van de uitvinding en
ontwikkeling van de boekdrukkunst door Johannes Gutenberg (ca.
1400-1468) [2].
Redelijk snel ontstond er in Duitsland een cultuur van 'voorzichtige'
spreiding van het verschijnsel boek, dat toen nog een relatief
omslachtige en daardoor prijzige aangelegenheid was. Eigenaren van
zulke producten van boekdrukkunst en veelal waren dat, vooral in de
begintijd, bijbels, zoals het in 1455 gereedgekomen standaardwerk dat
als Gutenbergbijbel
wilden hun bezit op een bijzondere manier kenmerken en zo ontstonden
de verschillende prentjes, die in het boek konden worden geplakt, eerst
tamelijk eenvoudige ontwerpen met daarop veelal een familiewapen en de
naam van de eigenaar. In de loop van de laatste vijf eeuwen heeft zich
dit fenomeen ontwikkeld tot een apart onderdeel van de grafische kunst.
Grote namen Grootmeesters
van de kunst die zich in de beginjaren van het Ex Libris hebben
onderscheiden, zijn onder meer de tijdgenoten Albrecht Dürer
(1471-1528) en Lukas Cranach (1472-1553), die een generatie na
Gutenbergs overlijden hun kunst hebben gecreëerd. Anderen binnen de
wereld der (druk)kunst zijn in hun voetsporen getreden. Daaronder Paul
Klee (1879-1940), Pablo Picasso (1881-1973) en Salvador Dali
(1904-1989). Het
feit dat dit onderdeel van het geheel aan grafische kunsten in
Duitsland is ontstaan, maakt het Goethe-Institut tot een plek bij
uitstek om een expositie over Ex-Libris te organiseren, waarbij het
voor deze gebeurtenis heeft samengewerkt met het Litouws Cultureel
Centrum. Dat de tentoonstelling uitsluitend stukken van Litouwse
kunstenaars voorstelt, is in het geheel niet verbazingwekkend als men
bedenkt dat de hoofdstad van dat Baltische land al geruime tijd een
centrum van grafische kunsten is en heel in het bijzonder voor Ex
Libris. Dat
verklaart meteen de enorme rijkdom aan geëxposeerde stukken: in totaal
197, ontworpen door zestien verschillende kunstenaars.
Precisiewerk Veel
meer nog dan in andere kunsten is het ontwerpen van een Ex Libris een
veelal directe samenwerking tussen de opdrachtgever en de kunstenaar.
Het feit dat een Ex Libris tot meestal van relatief kleine omvang is
doordat het in een boek moet passen en de meeste boeken nu eenmaal niet
het formaat hebben van een zeer groot uitgevallen wereldatlas.
Dat
zal in de praktijk betekenen dat er dikwijls heel kleine maar zeer
belangrijke aanpassingen vereist zijn omdat de opdrachtgever bepaalde
details extra naar voren wil laten komen. Een eerste vereiste daarvoor
is dat de kunstenaar kan luisteren en zich in ieder geval theoretisch
kan inleven in de gedachte- en gevoelswereld van die ander. Technisch
zal hij of zij moeten beschikken over precisie en een zeer goed
ontwikkeld geduld. En het heet dat in de landen van Noord-Europa juist
die eigenschappen ruimschoots aanwezig zijn.
Rijke expositie Al
enige tijd is het fenomeen Ex Libris een verzamelobject en naar mijn
subjectieve beleving groeit de belangstelling tamelijk snel en een
opvallend aspect daarbij is dat er inmiddels verzamelaars zijn die zich
toeleggen op stukken die nooit in een boek ingeplakt geweest zijn. Dat
is niet zo'n onmogelijk zaak als het wellicht lijkt. Immers, genoeg
mensen hebben hun Ex Libris op voorraad en gebruiken deze als het om
kostbare ontwerpen gaat alleen in hun duurdere of meer geliefde
boeken. Inmiddels bestaan er op ons ondermaanse 35 verenigingen van
verzamelaars van Ex Libris [3]
Een
tentoonstelling die 197 voorbeelden uit het werk van 16 grafische
kunstenaars presenteert oorspronkelijk had men 120 stukken van 15
kunstenaars gepland mag terecht als rijk worden gekwalificeerd,
waardoor men uren nodig heeft om al het uitgestalde materiaal aan een
nadere blik te onderwerpen. Een kleine selectie van datgene wat u wacht
als u een bezoek aan het Goethe-Institut waagt, ziet u binnen deze
tekst.afgebeeld. Het openingswoord voor deze bijzon der expositie zal worden gesproken door de Ambassadeur van Litouwen in Nederland Vaidotas Verba. __________
[1]
De Rotterdamse vestiging van het Goethe-Institut Niederlande bevindt
zich aan de Westersingel 9, 3014 GM Rotterdam. Voor mensen van buiten
Rotterdam zij verwezen naar de website van het Goethe-Institut. Onder
de mededelingen betreffende de Rotterdamse vestiging is ook een
routebeschrijving te vinden onder het begrip Anfahrt.
De expositie duurt tot en met13 maart. Voor bezichtiging kan men
terecht op maandag, dinsdag en donderdag van 17:00 uur tot 19:00 uur;
op woensdag van 12:00 uur tot 19:00 uur en op vrijdag van 14:00 uur tot
17:00 uur.
[2] De complete naam van de man is te mooi om hem hier niet even te vermelden: Johannes Genschfleisch zur Laden zum Gutenberg.
[3] Benoît Junod, vice-president van de FISAE Fédération International des Sociétés Amateurs d' Exlibris laat ons nog weten dat Ex Libris in het Japans papierjuwelen worden genoemd.
Afbeeldinge 1. Ontwerp van Ausra Capskyte. 2. Ontwerp van R. Gaizauskaite. 3. Ontwerp van Ramune A. Kmieliauskaite. 4. Ontwerp van Alfonsas Cepauskas. 5. Ontwerp van Valentinas Ajauskas. 6. Ontwerp van R. Gaizauskaite.
Passie voor films van Buñuel BBC
Two Television heeft de komende dagen, steeds heel laat op de avond,
respectievelijk vroeg in de nacht, drie keer een programma dat
eenmaal deels en tweemaal geheel is gewijd aan de pianist Alfred
Brendel die in 1931 in Moravië werd geboren.
Dat begint dinsdag 3 februari 's avonds om 23:00 uur onze tijd in The culture show. Zelfs programma's van niveau worden door BBC-apparatsjiks als show
gekwalificeerd driewerf bah; het gaat toch niet over minder
begaafden, schreeuwerig-hersenloze figuren en/of andere halve garen,
althans in principe niet. In dat programma wordt een der zeldzame
interviews met Brendel getoond waarin blijkt dat hij zeer gepassioneerd
kon raken door de latere films van Luis Buñuel.
Repeteren en discussiëren In de nacht op woensdag 4 februari wordt tussen 00:20 uur en 01:30 uur de film Alfred Brendel: man and mask
vertoond. Daarin repeteert hij delen uit pianoconcerten van Ludwig van
Beethoven (1770-1827), samen met dirigent Simon Rattle. Dan volgt nog
een discussie met Matthias Goerne over Schuberts Winterreise. Brendel
die zich al geruime tijd heeft teruggetrokken uit het openbare
muziekleven, was één van de pleitbezorgers voor het gebruik van een
grote Bösendorfer-vleugel in werken van onder meer Schubert. Tal van
zijn recitals zijn opgenomen en in de jaren tachtig op diverse zenders,
verspreid over Europa, uitgezonden. Het is de hoogste tijd dat men,
eventueel homoepatisch gedoseerd, deze opnieuw gaat uitzenden.
Schubert, Bösendorfer en Brendel zelf hebben dit ruimschoots verdiend.
De drie grote klassieken uit Wenen In
de nacht van woensdag 4 op donderdag 5 februari presenteert Stephanie
Hughes op dezelfde zender bijna een uur muziek, de door Alfred Brendel
zal worden gespeeld. Het betreft stukken van Franz Schubert
(1797-1828), Joseph Haydn (1732-1809) en Wolfgang Amadeus Mozart
(1756-1791). Het
programma duurt bijna een uur en staat gepland voor 00:20 uur en 01:15
uur. Gezien de ontwikkelingen in de wereldwijde crisis, die financiële
gevolgen voor alle maatschappelijke geledingen zal hebben en derhalve
tot gevolg heeft dat er minder nieuwe programma's zullen kunnen worden
geproduceerd, is het zo lijkt mij in eerste instantie en ook nog na
dieper nadenken geen verkeerde gedachte om wat vaker in de archieven
te duiken en zeldzame opnamen qualitate qua of anderszins opnieuw
te vertonen, en zulke muziekprogramma's hoeven zich niet te beperken
tot die momenten waarop de meeste luisteraars reeds op één oor liggen.
Bovendien is het niet uitgesloten dat men er ook weer een nieuw publiek
mee kan genereren. ____________ Afbeeldingen 1. Pianist Alfred Brendel. 2. Handtekening van Franz Schubert.
Drie, onderling verschillende, Nederlandstalige dichters in documentaire filmbeelden
Drie verschillende films Deze week zal, in het kader van De Week van de Poëzie,
het digitale VPRO-televisiekanaal met die onnozele naam Holland Doc
nog enkele keren de drie verschillende dichtersportretten uitzenden,
die de laatste dagen reeds enige malen te zien waren: over Gerrit
Kouwenaar, Gerrit Komrij en Jotie T'Hooft. Twee van hen zijn nog in
leven, de beide die de voornaam Gerrit dragen en Nederlanders zijn. De
Vlaamse Jotie, die de jongste van het stel was de beide anderen
werden in 1923, respectievelijk 1944 geboren en in de eerste
oktoberweek van 1977 als 21-jarige is gestorven als gevolg van een
overdosis heroïne. Volgens de gegevens, die de VPRO verstrekt naar
aanleiding van de documentaire over deze uitzonderlijke Vlaamse jongen,
was het cocaïne. Geen
van beide vergiften heeft echter iets heroïsch en leidt zeker niet tot
nieuwe, grootse poëzie van degene die aan het lijden ten onder gegaan
is.
Gerrit Kouwenaar Op dinsdag 3 februari en nog drie keer deze week wordt de bijna een uur durende documentaire, Totaal witte kamer,
over Gerrit Kouwenaar, uit het jaar 2004, herhaald: een prachtig,
intiem portret van de dichter intal van situaties: als weduwnaar, kort
nadat zijn tachtigste jaar was voltooid. Beelden van het drukke verkeer
in Amsterdam, van een stille werkkamer, afgewisseld met stemmen van
enkele anderen, die Kouwenaar goed kennen Anna Enquist bijvoorbeelden
Kees Fens, die een terechte lofzang op de treffende beknoptheid van
deze poëet houdt en van een optreden bij boekhandel Ko van Leest,
waar de dichter uit zijn nieuwe bundel voordraagt. De regisseur heeft
Kouwenaar begeleid naar zijn huis in Frankrijk waar hij enige maanden
per jaar met zijn echtgenote heeft doorgebracht en waar hij nu in een
karig ingericht onderkomen zijn denk- en dichtwerk kan verrichten met
in het boekenrek een exemplaar van Het Juiste Woord
dat Kouwenaar prees al zou hij velen een tegengestelde menig kunnen
horen verkondigen. "Van Dale is te groot." Tja, je kunt niet alles
steeds op en neer van en naar Nederland weer meenemen. De beelden die
in Frankrijk worden geschoten, dragen in een totaal andere omgeving
toch hetzelfde uit als die van en in de grote stad: inspirerende
'plaatjes' met steeds een geheel eigen poëtisch karakter, al is de
hunkering die zij oproepen naar meer van die beelden en zo mogelijk
bijpassende woorden die tezamen nieuwe poëzie vormen dus in die
context het liefst van de inmiddels bejaarde dichter zelf wel groter
en ingrijpender dan door de weergave van een volle boekwinkel en/of het
drukke verkeer op straat, al hebben al die situaties hun eigen
poëtische karakter voor al diegenen die het willen en veelal daardoor
ook kunnen zien. Dinsdag 3 februari 21:55 uur op de zender Holland Doc Woensdag 4 februari, 18:35 uur Donderdag 5 februari, 13:25 uur Vrijdag 6 februari 21:50 uur
Gerrit Komrij Hoewel
Gerrit Komrij vier jaar 2000-2004 de functie van Dichter des
Vaderlands heeft vervuld en dat niet ten onrechte, is hij geheel in tegenstelling
tot Kouwenaar, zijn voornaamgenoot op tal van andere fronten als
auteur actief: columnist, criticus, essayïst, romancier en tonelist.
Omstreden was hij dikwijls door wat hij woensdags op de Achterpagina
van NRC/Handelsblad ten beste gaf over roddelbladen, scientology, domme
gansjes en stupide paapse rituelen. Het heeft hem niet zelden
persoonlijke bedreigingen en eventueel hangende processen opgeleverd,
maar dat heeft Komrij er niet van weerhouden flink te keer te blijven
gaan tegen wat hij als misstanden beschouwde. Dat in die soms verkapte,
dan weer onverholen scheldkritieken toch altijd plaats was en bleef
voor een gulle lach dan wel een meesmuilen of een spontane uithaal van
verrassing, is al geruime tijd een grote verdienste en geeft de man op
zich al een terechte aanspraak op de betiteling poëet, hoe prozaïsch de
tekst in kwestie op zich ook mocht wezen. De maker van de documentaire die deze week tot en met vrijdag nog drie keer wordt uitgezonden, draagt de titel De gelukkige schizo,
duurt ongeveer een uur, en zet Komrij neer als de eeuwige
Buitenstaander. Hoewel hij zich midden in het bruisende leven kan
bevinden, is hij in alle omstandigheden een buitenstaander geweest en
gebleven. Dat werd vanzelfsprekend versterkt toen hij, nu alweer een
kwart eeuw geleden, zich in Portugal heeft gevestigd en vrij snel
daarna via een column liet weten dat hij kon leven voor de helft, of
nog minder, van het bedrag dat hij daarvoor in Nederland nodig had, en
voorts besefte hij dat de mensen aldaar minder gejaagd waren en mede
daardoor gelukkiger, ondanks het feit dat er ook aan hun bestaan
diverse bezwaren kleefden, zoals armoede, die overigens van een
relatieve omvang was, aangezien er rijkdom in een andere vorm tegenover
stond. In de nacht van dinsdag 3 op woensdag 4 februari vanaf 00:45 uurop Holland Doc Woensdag 4 februari vanaf 21:20 uur Donderdag 5 februari vanaf 16:10 uur
Jotie T'Hooft Bijna
niemand, die er niet specifiek naar heeft gezocht, zal weten dat deze
jong gestorven dichter op wiens graf ook alleen maar Jotie staat in
werkelijkheid Johan Geeraard Adriaan als voornamen droeg. De
documentaire, die in het kader van de poëzieweek op dat digitale
kanaal, over deze zo intens droevig geëindigde Vlaamse poëet nog drie
keer wordt uitgezonden, draagt de titel Junkieverdriet,
naar de gelijknamige, tweede bundel gedichten uit 1976. In zijn korte
bestaan heeft hij binnen vier jaar toch vijf boeken met poëzie
geproduceerd, die na zijn overlijden ook nog als verzamelbundels zijn
uitgegeven: de poëzie in 1981, het proza in 1982. De
documentaire met de duur van onegveer zvijfenvijftig minuten, en die de
komende dagen nog twee keer zal worden uitgezonden op datzelfde
digitale Nederlandse kanaal, stamt uit 1980. In de nacht van dinsdag 3 op woensdag 4 februari, vanaf 00:45 uur op Holland Doc
Woensdag 4 februari vanaf 22:20 uur
Donderdag 5 februari vanaf 17:10 uur ___________ Afbeeldingen 1. De Nederlandse dichter Gerrit Kouwenaar. 2. De Nederlandse dichter, essayïst, criticus, dramaturg Gerrit Komrij. 3. Voorzijde van het boekje Levensbeschrijving over de Vlaamse dichter Jotie T'Hooft.
Sergej Rachmaninov vijf dagen BBC's Composer of the week ' donderdagavond diens befaamde opus 30 op Mezzo-televisie
Nog altijd populaire Rus Het
is een heel goede traditie daar op die Britse zender BBC Radio 3, dat
muziekprogramma gewijd aan één meester, getiteld Composer of the Week,
dat vijf dagen tweemaal een uur muziek van de persoon in kwestie laat
horen. Twee keer hetzelfde uur, om precies te zijn. In de middag
en in de avonduren nog eens voor al degenen, die in de middag niet in
staat waren om hun o(o)r(en) te luisteren te leggen. Deze week is de
beurt aan de Rus Sergej Rachmaninov (1873-1943), die tal van zeer
interessante composities heeft geschreven: diverse werken, waaronder
stukken die zich uitstekend lenen voor mensen die de basis van het
pianospel reeds onder de knie hebben: de preludes en de etudes.
Daarentegen zijn de symfonische werken, waaronder diverse voor piano en
orkest, van een pijnlijke banaliteit en wellicht is hij mede daardoor
zo intens geliefd, doch niet alleen bij mensen die zich niet wat dieper
hebben ingelaten met deze materie, maar juist eveneens bij
muziekliefhebbers, die concerten bezoeken. Het is mij in mijn
gymnasiumtijd eens overkomen dat het plaatselijke symfonieorkest in één
seizoen driemaal die Rachmaninov-rimram opus 18 (Tweede concert in c-
klein) op het programma had gezet, kennelijk doordat de solisten in
kwestie, die men toen graag wilde (laten) horen, dat als voorwaarde
hadden gesteld. Maar zelfs Jorge Bolet slaagde er niet in als
aanvaardbare pleitbezorger voor deze kleine noten-clichéfabriek te
fungeren.
Gruwelkitsch opus 30 (1909) Voor degenen, die echter wel gecharmeerd zijn van het oeuvre voor piano en orkest, zij er hier nog op gewezen dat Rachmaninovs Derde Pianoconcert
in d-klein deze week door Mezzo-televisie zal worden uitgezonden: op
donderdag 5 februari om 19:30 uur. Het betreft de verfilming door
Isabelle Soulard van een concert dat in januari 2004 werd gegeven
tijdens de IXèmes Rencontres Internationales de piano Robert Casadesus
te Lille. Solist is Simon Trpčeski, maar door welk orkest deze jonge pianist zal worden begeleid, wil Mezzo kennelijk geheim houden. We
hebben er al meer dan eens op gewezen dat er op de redactie die de
website van Mezzo onderhoudt en van informatie voorziet, geen idee
heeft van datgene wat men zou moeten weten. Het is altijd weer pijnlijk
te moeten vaststellen dat daar kennelijk alleen minder begaafden te
werk gesteld zijn. Zou daar nog ooit op het hooste niveau de beslissing
vallen dat slechts mensen met een basis aan kennis van zaken op deze
gevoelige aspecten van de informatie worden losgelaten? Laat het
bestaande personeel zich bezighouden met het invullen van de
tijdstippen als men tenminste cijfers nog wel kan onderscheiden en
kan klok kijken. Volgende
week wordt in drie steden in het westen van ons land een concert met
Liederen van Rachmaninov, waaronder zelden gehoorde, uitgevoerd, en die
zijn van een heel ander kaliber. Daar komen we dezer dagen nog separaat op terug. ____________ Afbeeldingen 1. Sergej Rachmaninov in 1925. Geschilderd door Konstantin Somov (1869-1939). 2. Pianist Simon Trpčeski.
Prokofjevs opera Oorlog en Vrede twee keer op Mezzo-televisie
Tweemaal in februari Aanstaande
donderdag 5 februari, 's avonds tussen 20:30 uur en middernacht, kunt u
op Mezzo-televisie kijken naar een opname van de opera Oorlog en Vrede
van Sergej Prokofjev kijken. Al in 2008 presenteerde deze zender een
opname van dit muziekdrama, maar toen waren er andere uitvoerenden, die
daarin waren betrokken. Deze keer gaat het om een opname uit het jaar
2000, gemaakt in de Opéra van Parijs. Dirigent is de in 2005 overleden
Gari Bertini. De productie wordt deze maand, over ruim drie weken,
nogmaals door Mezzo uitgezonden, maar dan vanaf tien uur in de ochtend. Op
de cultuurwebsite van het fin de siècle basis is immers de
monsterproductie-met-de-pen van Lev Tolstoj, die nog net even de sfeer
van de twintigste eeuw heeft kunnen proeven voordat hij het op dit
ondermaanse voor gezien hield kunt u in een uitgebreider artikel meer
lezen over deze uitvoering en allerlei parafernalia die, speciaal in deze context, betrekking
hebben op de muziekzender Mezzo.
Verdi's opera Nabucco door de Nationale Reisopera nog in negen Nederlandse theaters
Toeren door ons land Jongstleden dinsdag is de nieuwe enscenering door de Nationale Reisopera van het muziekdrama Nabucco
van Giuseppe Verdi (1813-1901) in het Muziekkwartier in Enschede in
première gegaan en daarbij zijn opnamen gemaakt voor het Radio
4-programma Opera live,
dat zaterdagavond vanaf 19:02 uur op genoemde zender kon worden
beluisterd. Het Gelders Orkest en het Koor van de Nationale Reisopera
worden gedirigeerd door William Lacey. Voor de namen van de solisten
verwijzen we hier naar het betreffende gedeelte van de website van DNR.
Binnen
vier weken vanaf de 253 ste verjaardag van Wolfgang Amadeus Mozart
(27-01) tot en met 21 februari doet de Nationale Reisopera twaalf
steden aan met dit veelgeprezen stuk muziektheater. Op het moment dat
de radio-uitzending werd gerealiseerd, zijn er al twee theaters
bespeeld en dezelfde avond speelde het gezelschap in Utrecht. Daardoor
resteren er nog negen voorstellingen. Welke dat zijn, kunt u vinden op
het daarbij behorende gedeelte van de website
van DNR. Tussen de optredens zit meestal één dag en een enkele keer
zijn dat er twee. Dat mag ook wel als je bedenkt dat het gezelschap de
ene dag in Leeuwarden staat en het de daarop volgende dag een
voorstelling in Heerlen moet geven, om daarna weer naar Groningen te
moeten reizen.
Achtergronden De eigenlijke naam van dit muziekdrama is Nabucodonosor,
de Italiaanse benaming voor Nebucadnezar. Het stuk telt vier bedrijven
en is gebaseerd op een libretto van Temistocle Solera (1815-1878) die
daarvoor heeft gebruik gemaakt van het Franse toneelstuk met die
Italiaanse naam, geschreven door Auguste Anicet-Bourgeois (1806-1870)
en Francis Cornu (1800-1848). De eerste uitvoering werd gegeven in de
Scala van Milaan op 9 maart 1842. Een jaar later werd het muziekdrama
in Wenen voorgesteld en weer een jaar daarop in Duitsland te Stuttgart.
Het verhaal We
bevinden ons ein het jaar 578 voordat men in ons deel van de wereld met
de christelijke jaartelling is begonnen. De plaatsen van handeling zijn
Jeruzalem en Babylon. Koning Nabucco heeft Jeruzalem bestormd; de
Hebreeuwse priester Zaccaria heeft Fenena, de dochter van Nabucco,
echter in zijn macht, en verkeert daardoor in de veronderstelling dat
hij de koning wel kan chanteren. Fenena is verliefd op de neef van de
koning van Jeruzalem: Ismael, die eens haar zuster Abigail heeft
afgewezen. Nabucco slaagt erin de tempel binnen te komen, en Abigail
komt door middel van een document aan de weet dat zij niet de
rechtmatige trooopvolgster is, maar heeft haar zinnen toch op de kroon
gezet. Nabucco
laat zich tot God verklaren, maar wordt daarvoor met overdonderende
gekte gestraft, waarop Abigail haar plan ten uitvoer kan brengen en de
troon te bestijgen. Zij geeft opdracht de Hebreërs en de afvallige
Fenena te executeren. In een helder moment slaagt Nabucco er echter in
de executie te verhinderen. Hij gaat ertoe over de God der Hebreërs te
erkennen, waardoor Baäl ten val komt. Er kleeft nog een bijzonder element aan deze opera. Het beroemdste gedeelte daaruit het koor dat Va pensiero
zingt vindt zijn oorsprong in de 136ste Psalm, en daarmee heeft Verdi
de faam verworven zich als strijder voor de eenheid van Italië te
hebben opgeworpen. De gehele opera heeft de lang aanhoudende bekendheid
eveneens voornamelijk aan dit koornummer te danken.
Het
thema Nabucco werd in het eerste decennium van de achttiende eeuw door
Keiser respectievelijk Ariosti, alsmede drie decennia na de versie van
Verdi toen door Dibellemont eveneens op muziek gezet. ___________ Afbeeldingen: Scènefoto's van de enscenering van Nabucco waarmee De Nationale Reisopera tot en met 21 februari door ons land toert. De foto's zijn gemaakt door Marco Borggreve.
Het leven van de Duitse letteren-paus Marcel Reich-Ranicki op Arte-televisie
Korte documentaire Arte-televisie presenteert op zaterdag 31 januari tussen 17:20 uur en 18:05 uur [1] een Portret van de thans 88-jarige literatuurcriticus [2] Marcel Reich-Ranicki,
die kan terugkijken op een zeer rijk leven vol kleuren en tevens
vervuld van zwart-witte gebeurtenissen in de bruine tijd die Europa en
andere delen van de wereld aan de rand van de afgrond heeft gebracht. Over
die eerste acht decennia vanaf 1920 heeft de man in 1999 een zeer
succesvol boek gepubliceerd dat een enorme oplaag heeft gehaald en
daarmee ook de kas van de criticus aardig heeft gespekt. Eind 2000 kwam
er een pocket-editie van op de markt en een band vol met reacties,
kritieken en documenten, en in 2005 een keuze uit die memoires, in
eerste instantie bedoeld voor scholieren. Dat op zich is een
uitstekende zaak, maar wellicht kan het boek ook een goede optie zijn
voor die vele mensen, welke enige schroom voelen bij de confrontatie
met zogeheten dikke boeken.
Productief leven Die
Marcel Reich-Ranicki is veel meer omstreden dan menig andere
litertuurcritus of andersoortige recensent in andere takken van de
wereld der kunsten.
Dat zal niet alleen zijn oorsprong vinden in de goed leesbare manier
waarop de man zijn meningen in geschrifte verkondigd, maar mede door
zijn veelvuldige optredens voor televisiecamera's waar hij op een
uiterst extravert-emotionele wijze kond deed van zijn opvattingen, ook
en met name in zijn 'eigen' programma Das Literarische Quartett
dat gedurende dertien jaar met enige regelmaat op de buis te zien was
en dat, ondanks het relatief late tijdstip, toch een miljoen kijkers
trok. Dat de meeste geuite opvattingen van Reich-Ranicki doorgaans goed
gefundeerd zijn, is natuurlijk een prima zaak, maar ook hij kan zich
niet onttrekken aan de verleiding van het gevoelsmatige vooroordeel
dat, in relatief onbewuste lagen voortdurend op de loer ligt. En dan
trekt hij soms zodanig van leer dat je meent met iemand te maken te
hebben die in 'een verkeerde tijd' is blijven steken. Het zou, zeker in
dit kader, te ver voeren om
daar uitgebreid op in te gaan; er zullen zich vast nog wel andere
gelegenheden voordoen. Hier gaat het om een portret dat op zich ook
al duurt het slechts drie kwartier veel informatie zal verstrekken en
tevens voldoende gelegenheid zal bieden om indrukken op te doen die
kunnen leiden tot het vormen van een eigen mening. En dat is nu juist
iets waarvan de protagonist van het documentaire materiaal dat wordt
getoond, steevast zegt dat zoiets heel belangrijk en positief te vinden.
Nieuwste publicatie Het
recentelijk verschenen, nieuwste boek dat Marcel Reich-Ranicki als
protagonist heeft, is iets anders gestructureerd dan we gewoonlijk
meemaken. Hier gaat het niet om wat deze literatuurliefhebber en het
soms bovenmatig aan, respectievelijk door, datzelfde fenomeen lijdende
wezen over de door hem tot thema opgeworpen boeken of andersoortige
uitingen met letters hetgeen, zoals we zelf ook wel weten, niet
steevast leidt tot literatuur of zelfs maar tot lectuur ter verpozing
te zeggen heeft, noch is er enige sprake van recensies, commentaren en
reacties op zijn essays dan wel andere vormen van expressie met de pen.
Dit
boek hinkt op twee gedachten, die tezamen een uitstekend beeld geven
van de persoon en vooral de werkzame criticus. Het betreft redes die
zijn gehouden naar aanleiding van enigerlei festiviteit: redes door de
protagonist van dit boek enerzijds en uitgesproken gedachten over hem
aan de andere kant. De periode waarin deze toespraken, of wat daarvoor
moet doorgaan, werden gehouden, beperkt zich tot de periode na het
verschijnen van zijn boek Mein Leben,
hetgeen neerkomt op een klein decennium. Dat daarin belangwekkende
figuren uit de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland voorkomen,
zoals Professor Jürgen Habermas die een vooraanstaande rol heeft
gespeeld tijdens de studentenprotesten, nu zo'n veertig jaar geleden
en de inmiddels overleden uitgever van Suhrkamp/Insel, Siegfried Unseld
(1924-2002) die veel met Reich-Ranicki te maken heeft gehad, zowel
als auteur van diens huis, alsook in zijn functie van criticus die niet
altijd even enthousiast was over datgene wat Suhrkamp- en/of
Insel-auteurs aan het papier hadden toevertrouwd is een voor de hand
liggende zaak. Maar dat een afgrijselijke Ulknudel
als Thomas Gottschalk daarin een bijdrage moet leveren, is een
pijnlijke uitglijder. Ook op een mening van de grootste Europese
clichéfabriek aller tijden, Angela Merkel, zat echt niemand in het ware
cultuurleven te wachten. Gelukkig zijn dit de twee enige missers,
opgenomen in een hele reeks van mensen met kennis van zaken, waardoor
de uitgave van het boek op zich toch nog een feestelijk gebeuren is
geworden. __________ [1]
De film die Diana von Wrede in 2004 voor het Zweite Deutsche Fernsehen
heeft gerealiseerd, zal door Arte worden herhaald op zaterdag 7
februari,'s ochtends vanaf 06:45 uur.
[2]
En niet 84-jarige, zoals in o.m. de VPRO-Gids staat; in dergelijke
gevallen wordt informatie over een programma klakkeloos overgenomen
zonder dat men even kijkt van welke datum de (verstrekte of gevonden)
informatie is. En bij de film wordt duidelijk vermeld dat deze uit 2004
is. ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van de paperback-editie van Mein Leben, dtv 12830 (2000). 2. Voorzijde van het boek met reacties op Mein Leben, dtv 30807 (2000). 3. Voorzijde van de geannoteerde, beknopte editie van Mein Leben, dtv 13327 (2005) 4. Voorzijde van het stofomslag van de geboden editie van Die Literatur, eine Heimat Reden über und von Marcel Reich-Ranicki. 240 pag., gebonden; Deutsche Verlags Anstalt, München 2008; ISBN 978-3-421-04380-1.
Twee gedichten van de jubilerende Schotse bard Robert Burns (1759-1796)
SONNET WRITTEN ON HE AUTHOR'S BIRTHDAY,
ON HEARING A TRUSH SING IN HIS MORNING WALK
SING on, sweet trush, upon the leafless bough,
Sing on, sweet bird, I listen to thy strain,
See agèd Winter, 'mid his surly reign,
At thy blythe carol, clears his furrowed brow.
So in lone Poverty's dominion drear,
Sits meek Content with light, unanxious heart;
Welcomes the rapid moments, bids them part,
Nor asks if they bring ought to hope or fear.
I thank thee, Author of this opening day!
Thou whose bright sun now gilds yon orient skies!
Riches denied, Thy boon was purer joys
What wealth could never give nor take away!
Yet come, thou child of poverty and care,
The mite high Heav'n bestow'd, that mite with thee I'll share.
LINES WRITTEN ON A BANK NOTE
Wae worth thy power, thou cursed leaf,
Fell source o' a' my woe and grief;
For lack o' thee I've lost my lass,
For lack o' thee I scrimp my glass:
I see the children of affliction
Unaided, through thy curst restriction:
I've seen the opressor's cruel smile
Amid his hapless victim's spoil;
And for thy potence vainly wished,
To crush the vilain in the dust:
For lack o' thee, I leave this much-lov'd shore,
Never, perhaps, to greet old Scotland more.
Brittens opera Death in Venice in Brussel op toneel, concertant in Amsterdam
In Brussel scenisch Het
is bepaald geen zeldzaamheid dat veel operaliefhebbers alleen de naam
van de componist van een muziekdrama kennen en niet wie de librettist
is of in welk oorspronkelijk toneelstuk dan wel
in welke roman het werk zijn oorsprong vindt. In de begintijd van de
opera was dat wel anders en dat gold ook nog wel in de periode dat
Mozart en Haydn hun muzikale eindproducten aan de man brachten. Een uitzondering op die regel vormt onder meer de opera Death in Venice,
zeker als die liefhebbers van opera tegelijkertijd gesteld zijn op het
fenomeen (bioscoop)film, aangezien onder dezelfde titel al ruim een
kwart eeuw een zeer gewaardeerde film van Visconti de ronde doet over
onze globe waar deze, zij het minder dan in de beginjaren na de
gereedkoming ervan (1972), maar daar staat dan weer tegenover dat de
vertoningen via het huiskamerscherm niet alleen zijn toegenomen, maar
dat het aantal bereikte geïnteresseerden vele malen groter is. Zo komt het dat de naam van de Nobelprijswinnaar voor Literatuur, die de oorspronkelijke novelle, Der Tod in Venedig,
heeft geschreven, Thomas Mann ook in het Engelse taalgebied eerder
op iemands lippen zal verschijnen dan die van componist Benjamin
Britten (1913-1976) als het bovengenoemde muziekdrama ter sprake komt.
In Amsterdam concertant Deze
Britten-opera uit 1973 doet in twee van de drie Benelux-hoofdsteden de
komende dagen opnieuw zijn intrede. Aanstaande zaterdag wordt er een
scenische uitvoering van gegeven in de befaamde Munt-schouwburg van
Brussel: alles volgens de klassieke regels van het muziekdrama, al is er juist van dit meesterwerk meer dan eens beweerd dat het de gebruikelijke vorm van het fenomeen opera tart. Drie dagen later, op dinsdag 3 februari wordt van Death in Venice
in het Amsterdamse Concertgebouw een concertante uitvoering gegeven.
Wie daaraan, naast de internationaal hooggeprezen tenor Ian Bostridge,
hun medewerking verlenen, is te zien op het bewuste onderdeel van de website van de muziektempel aan de Van Baerlestraat in Neerlands hoofdstad. Een uitgebreider artikel dan het onderhavige heb ik gisteren opgenomen op de fin de siècle cultuursite All art is quite useless van Rond1900.nl. ____________ Afbeeldingen 1. Auteur Thomas Mann. 2. Componist Benjamin Britten.
Met de stemvork van de schilder ' Vasili Kandinski
Nog tweemaal filmportret Jongstleden zondagavond, net voor middernacht, heeft Arte-televisie een portret uitgezondenvan de
Russische schilder Vasili Kandinski (1866-1944). Die film zal worden
herhaald op vrijdag 30 januari, eerst in de nacht vanaf 02:00 uur en
vervolgens op het nog steeds zeer vroege tijdstip van 07:00 uur. Die
Kandinski is een der grootmeesters van de abstracte schilderkunst
geworden, al zag het daar aanvankelijk niet naar uit. In zijn
geboorteplaats Moskou heeft hij economie en rechten gestudeerd en aan
de universiteit aldaar is hij eveneens als jurist verbonden geweest. Op
zijn dertigste hield hij het echter voor gezien en vertrok hij naar
München om zich daar te bekwamen in de schone kunsten. Nadat
hij daar eerst twee jaar aan de Azbé-school had gestudeerd, werd hij
door professor Stuck in die Beierse hoofdstad verder ingewijd in veel geheimen van de beeldende kunsten.
Tal van functies In
1911 werd Kandinski de eerste vertegenwoordiger van een nieuwe
stroming: het abstracte in de schilderkunst. Samen met zijn collega
Franz Marc (1880-1916) richtte hij de kunstenaarsgroepering Der blaue Reiter op. In 1918 doceerde hij in Moskou, vier jaar later was hij aan het Bauhaus
in Weimar verbonden, en in 1925 liet hij zijn invloed in Dessau gelden.
In 1933 vetrok hij naar het Franse Neuilluy-sur-Seine, waar hij elf
jaar later overleed. Het
werk van Vasili Kandinski wordt nadrukkelijk gekenmerkt door een enorme
kleurenpracht binnen tamelijk geometrisch afgebakende vlakken. Het
is in die sfeer niet bij schilderijen alleen gebleven; ook etsen met
min of meer dezelfde signatuur zijn uit zijn handen afkomstig. De man zag niet alleen kleuren, hij hoorde ze ook en sprak dan ook wel van zijn schilders-stemvork. Twee van zijn geschriften hebben een redelijk blijvende bekendheid gehouden, waarvan het eerste in 1912 verscheen als Über das Geistige in der Kunst in het Nederlands vertaald verschenen in de Aula-reeks van uitgeverij Het Spectrum (nr. 91 in 1962) als Het abstracte in de kunst. Een jaar na de eerste Duitse uitgave daarvan publiceerde hij het boek Selbstbiographie. ____________ Afbeeldingen 1. Vasili Kandinski in 1913. Foto uit zijn Selbstbiographie. 2. Voorzijde van A.W. Bruna's Unesco-pocket uit 1964 over Kandinski. 3. Voorzijde van de Aula-pocket met de vertaling van Über das Geistige in der Kunst.
Zeer tijdelijke onderbrenging in Duitse inrichting van het ZDF
Tijd(stip)verschuiving Er
zijn momenten dat je je groen en blauw ergert om alle eventueel
andere opduikende kleuren nu maar even terzijde te laten omdat het
aangekondigde tijdstip van een interessant televisieprogramma is
verschoven vanwege zoiets overbodigs als sport op de buis. En toch al
helemaal als dat is vanwege het onbedaarlijke, plebejisch-agressieve
klootjesvolkvermaak dat de naam voetballen draagt. Daar
kunnen wij ons in principe dermate aan ergeren dat we soms zelf geloven
er goed aan te doen een deskundige op het gebied van zielskwellingen te
raadplegen. En dan denk je hoe zou je aan iets anders kunnen denken aan de Duitse Anstalt,
die onder auspiciën van het ZDF, u tienmaal per jaar in staat stelt u
te laten informeren over nieuwe ontwikkelingen, al dan niet met (heel
direct) commentaar. En juist vanwege dat stomme voetbalspel moest de
uitzending van de nieuwste openstelling van die inrichting worden
verschoven. In dit geval tot voor zover we da nu kunnen bepalen
23:10 uur.
BBC-documentaire op Canvas Maar sommige nadelen hebben een voordeel, en dat is hier zeker het geval, aangezien de zender Canvas
het tweede, Nederlandstalige, Belgische televisienet vanaf 22:20
uur tot het tijdstip waarop het Duitse gesticht van de televisiezender
ZDF opengaat, het eerste deel van twee van een BBC-documentaire over
een wetenschappelijk experiment waardoor wordt bewezen hoe moeilijk
en voor het gemak voegen wij daar nog maar even aan toe: soms
onmogelijk het is om te onderscheiden tussen mensen die zijn behept
met een vorm van gekte enerzijds en aan de andere kant de zogenoemde
normale mensen. Dat
betekent in de praktijk dat u eventueel met meer kennis van zaken of
niet natuurlijk in de Duitse inrichting zij het passief kunt
deelnemen aan de eventuele diagnoses die daar door de
opper-primus-inter-pares doctor Urbal Priol zullen worden gesteld, al
gaat het wellicht om een conglomeraat van psychotische stoornissen die
niet onder de noemer van één der bekende ziektebeelden vallen dan wel
om psychosen op endogene (respectievelijk exogene) grondslag en andere
geestelijke defecttoestanden. In
ieder geval wordt u weer volop de gelegenheid geboden u te laven aan
en eventueel achteraf te reflecteren over de kwinkslagen die over en
weer zullen vallen tussen de beide protagonisten Urban Priol en Georg
Schramm [1]
en hun gasten van hedenavond: de acteur en cabaretier Uwe Steimle, de
componist, zanger en cabaretier Andreas Rebers en het jolige jongmens
uit de Duitse wereld van het aparte theatergebeuren: Kay Ray. __________
[1] De boeken van Urban Priol en Georg Schramm zijn verschen ten huize van uitgeverij Karl Blessing. ____________ Afbeeldingen 1. De beide protagonisten van de Anstalt met altijd weer Neues: Georg Schramm en Urbal Priol. 2. Het logo van de ZDF-inrichting die tien keer per jaar een klein uurtje open huis houdt. 3. Cabaretier en componist Andreas Rebers met zijn onafscheidelijke muziekinstrument: de accordeon. 4. Acteur / cabaretier Uwe Steimle.
Händels opera Rinaldodonderdagmiddag op BBC Radio 3
Händel-opera opnieuw in de schijnwerpers Zegt
u nu vooral niet dat we niet tijdig hebben gewaarschuwd dat in het jaar
2009 het aantal uitvoeringen van werken van Händel, Haydn, Mendelssohn
eventueel aangevuld met nog anderen, die op enigerlei wijze
'feestelijk' aan dit jaar kunnen worden gekoppeld min of meer
explosief zou stijgen. Gelukkig hoeft dat niet te betekenen dat
muziekverkrachters nu elke week achttien keer het Hallelujah uit The Messiah playback
zullen wegfiedelen, al moet ik bekennen dat het me geenszins zou
verbazen als het visioen van de dollar- en eurotekens, die voor zulke
rimram-ensembles met al dergelijke muziekstukken onverbrekelijk
schijnen te zijn verbonden, alsnog de overhand krijgt.
Cecilia Bartoli werkt mee Op donderdag 29 januari, 's middags om 15:00 uur onze tijd, begint op BBC Radio 3 in het werkdaagse programma Afternoon on 3 een uitvoering van de opera Rinaldo
van Georg Friedrich Händel, die in hetzelfde jaar werd geboren als zijn
grote tegenhanger Papa Bach (1685), maar die zo'n negen jaar langer op
dit ondermaanse is blijven toeven. Rinaldo
is een muziekdrama in drie bedrijven op een tekst van Giacomo Rossi (),
die in navolging van een Engelse tekst van Aaron Hill (1685-1750)
zich heeft gebaseerd op Gerusalemme liberata
uit 1581 van Torquato Tasso (1544-1595), een schrijver die zelf
onderwerp is geworden van een toneelstuk van Johann Wolfgang von Goethe
(1749-1832).
De
eerste opvoering heeft plaatsgevonden op 24 februari 1711 in het
Londense Haymarket Theatre dat toen de benaming King's Theatre droeg.
Op 6 april 1731 werd de tweede versie van datzelfde muziekdrama opnieuw
in dat theater in première gebracht. Vier jaar na de eerste Londense
première werd deze opera tevens te Hamburg opgevoerd, maar in een
Duitse vertaling.
De geschiedenis Kruisridder
Rinado oospronkelijk gezongen door een alt wacht op de afloop van
de strijd om Jerusalem, om dan te kunnen rouwen met Almirena, de
dochter van Godfried van Bouillon. De legerleider van de Saracenen,
Argante, ontvoert Almirena; hij doet dat samen met de tovenares Armida.
Het leidt echter niet tot het door de ontvoerders gewenste resultaat:
aandacht van Rinaldo
voor Armida en eenzelfde opstelling van Almirena voor Argante. Aan het
slot worden de ongelovigen overwonnen, en dan sluiten ook Argante en
Armida zich bij het christelijke geloof aan. In
de versie die op BBC Radio 3 aanstaande donderdag te horen zal zijn,
vertolkt countertenor David Daniels de rol van Rinado en Cecilia
Bartoli treedt op als Almirena. Verdere gegevens zijn via de BBC op het moment dat wij dit publiek maken, nog niet bekend. ____________ Afbeeldingen 1. De countertenor David Daniels zingt de rol van Rinaldo in de gelijknamige opera, donderdagmiddag op BBC Radio 3. 2. King's Theatre Haymarket. 3. Mezzosopraan Cecili Bartoli is de tegenspeelster van David Daniels inHändels Rinaldo.
Intolerance ' zwijgende film uit 1916 op Arte-televisie
Een hele zit: drie uur Vanaf
de late avond van maandag 26 januari, tot redelijk diep in de nacht op
dinsdag de 27ste van die maand om precies te zijn tussen 23:25 uur en
02:25 uur kunt u op de Frans-Duitse cultuurzender Arte een vertoning volgen van de zwijgende film Intolerance: Love's struggle throughout the ages,
gerealiseerd in 1916 door David Lewelyn Wark Griffith (1875-1948), die
bekendheid heeft gehouden met alleen de intitialen D.W. voor zijn
familienaam. Griffith
was de zoon van een generaal uit de Amerikaanse burgeroorlog, die
overleed toen David tien jaar was, waardoor hij voor zichzelf moest
zorgen. Nadat hij diverse baantjes had uitgeprobeerd, sloot hij zich
aan bij reizende toneelgezelschap die het moesten hebben van
melodrama's. Daar heeft hij ongetwijfeld heel goed opgelet en zo veel
geleerd, want toen hij eenmaal zelf een toneelstuk had geschreven,
verkocht hij dat voor de gigantische som van duizend dollar. Dat leek
het begin te worden van een briljante carrière, en daarom vestigde hij
zich in de Grote Stad aan de Hudson, maar als tonelist heeft hij het
niet verder gebracht dan veelbelovendheid. Daarom is hij eerst maar
acteur geworden, al bood die geheel nieuwe wereld van de pas 'ontdekte'
film heel wat meer mogelijkheden. Griffith zag wel iets in de zogeheten
photoplays[1], en die ging hij regisseren. In een jaar of zeven tijd draaide hij 450 korte films voor de Biograph Company.
Speelfilms Die
enorme productie stelde Griffith ook in staat met allerlei nieuwe
mogelijkheden te experimenteren. In 1911 realiseerde hij de eerste
speelfilm waarvoor twee rollen waren benodigd: Enoch Arden naar het gelijknamige gedicht uit 1864 van de Britse poet laureate Alfred Lord Tennyson (1809-1892). Twee jaar daarna kreeg hij helaas problemen met zijn volgende speelfilm op vier rollen: Judith Bethulia;
dat vond de maatschappij een te omvangrijk product en daarom weigerde
men die rolprent te distribueren. De regisseur zelf was echter volkomen
overtuigd van het succes dat lange speelfilms te beurt zou vallen, en
daarom richtte hij in 1915 zelf een filmmaatschappij op: Triangle. Met
eigen geld maakte hij toen de film Birth of a Nation,
waar men beslist de nodige kritiek op kan hebben vanwege de racistische
elementen erin. De film werd echter door vijfentwintig miljoen mensen
gezien, en dat was een ongekend aantal, maar daarbij moet wel worden
bedacht dat het voor velen van hen de eerste film was die ze hebben
bezocht. Dat product leverde enige miljoenen dollar op. Het volgende
project, in 1916, werd Intolerance.
Dat mislukte echter volkomen en een jaar later ging Griffith'
maatschappij failliet. Maar de man bleef niet stilzitten en ging toen
aan het werk bij een tak van Paramount: Artcraft. In de jaren 1919 en
1920 was hij nog werkzaam voor First National. Daarna heeft hij samen
met Charlie Chaplin, Mary Pickford en Douglas Fairbanks de maatschappij
United Artists opgericht.
Het verhaal in viervoud Zijn omvangrijkste product uit die jaren is de bijna drie uur durende speelfilm Intolerance.Hierin
wordt een overzicht gegeven van de valkuilen die voor de liefde zijn
gespannen in de loop van de historie. Griffith doet dat aan de hand van
vier verhalen, die een tijd van twee en een half millennium omspannen:van The Babylonian in circa 539 voor onze jaartelling, tot en met een verhaal uit 1914, Modern America.
Daartussen liggen nog twee geschiedenissen waarvan de ene in het jaar
27 speelt van en de kruisiging van Jezus Christus verhaalt in The Judean.
Dan wordt er een enorme sprong gemaakt naar het jaar 1572 in Frankrijk
waar toen de Sint Bartholomeusnacht heeft plaastgehad in The French Renaissance. Intolerantie alom. De
verhalen zijn echter niet streng gescheiden, maar lopen ten dele
parallel, hetgeen niet alleen de vaste lijn der menselijke intolerantie
in de loop van de historie aangeeft, maar tevens de psychologische
aspecten van het menselijk handelen moet belichten: een fenomeen dat
ook alleen maar andere uiterlijke kenmerken heeft gekregen en zelfs
dat slechts ten dele , maar in wezen ongewijzigd is gebleven. Het
verhaal gaat dat Griffith nog een vijfde geschiedenis had willen
inlassen over de intolerantie jegens de Griekse filosoof Socrates, dat
weliswaar prima zou hebben gepast binnen dit kader, doch dat zich in
ongeveer dezelfde periode als het Babylonische verhaal afspeelt.
Vier ton werd twee miljoen Het
is een gigantische productie geworden, die, naar schatting, in totaal
meer dan twee miljoen dollar heeft gekost, hetgeen, volgens insiders,
nu twintig keer zoveel zou moeten zijn. De som die vooraf was
uitgetrokken, bedroeg nog geen vier honderd duizend dollar. Monumentale
decors, weelderige kostuums, die nog nooit iemand in de filmwereld van
de VS had aangedurfd en tal van andere, aan het megalomane grenzende
elementen kenmerken deze film. De
naam D. W. Griffith komen we niet alleen tegen als regisseur en
producent, maar ook in de lijst van schrijvers, die teksten hebben
geleverd of wier teksten zijn gebruikt. Daaronder vinden we bekende
figuren van geheel uiteenlopende aard, variërend van de dichter Walt
Whitman (1819-1892) tot en met schrijfster Anita Loos (1888-1981) die
onsterfelijk is gebleven door haar, eveneens verfilmde, roman Mannen houden van blondjes. Tussen de spelers vinden we niet alleen Mae Marsh en Lilian Gish, wier namen lange tijd een begrip
zijn gebleven, maar tevens de toentertijd met enige faam bedachte
Madame Sul-Te-Wan. Ook Constance Talmadge is iemand die in latere jaren
nog wel enige malen zal opduiken. Bij
de heren zien we onder anderen de latere compagnon van Griffith
Douglas Fairbanks en King Victor, Robert Herron en Gino Corrado. De rolprent is op 5 september 1916 beschikbaar gekomen. Over
de lengte van de film lopen de gegevens uiteen. Voor de versie die
gewoonlijk wordt vertoond, staan 163 minuten. In Spanje wordt echter
veertig minuten minder aangegeven. Een Britse versie telt 178 minuten. __________ [1]
Photoplay: het woord spreekt eigenlijk voor zich; een verhaal in de
vorm van foto's, zoals die later ook in de vorm van gedrukte romans in
foto's de ronde hebben gedaan, en hier en daar nog wel doen. ____________ Afbeeldingen 1. Theaterposter voor de film Intolerance. 2. Regisseur David Lewelyn Wark Griffith. 3. Scène uit Intolerance met Lilian Gish. 4. Acteur Douglas Fairbanks (1883-1939) kreeg bekendheid als Zorro, Robin Hood, als één der drie musketiers en als Don Juan.
Banken dienen onder strenge curatele te worden gesteld
Als je de laatste berichtgeving
over bonussen aan managers van een bepaalde bank leest, en je
realiseert dat de bank in kwestie in 2008 flink staatssteun heeft
gekregen, maar nu één en een kwart miljoen aan bonussen uitkeert aan
het kader, en dat het oorspronkelijke plan zelfs drie miljard bedroeg,
dan rechtvaardigt dat maar één conclusie: die bank dient te worden
geconfisqueerd, opdat deze extremistische destructie van de financiële
wereld, steeds maar weer ten detrimente van de kleine man en dito
vrouw, langs streng gereguleerde wegen via een paar handtekeningen tot
een einde wordt gebracht, en daarna de mogelijkheden dienen te worden
bezien of deze handelwijze kan worden vervolgd als crimineel gedrag.
Vijfmaal een uur met herhaling In
de werkweek die loopt van maandag 26 januari tot en met vrijdag 30
januari zal de in 1809 op 3 februari geboren Felix
Mendelssohn-Bartholdy als Composer of the week
in het Britse luisterprogramma BBC Radio 3 figureren. Het betekent in
de praktijk dat er vijf dagen achtereen een uur muziek van deze meester
zal klinken tussen 13:00 uur tot 14:00 uur onze tijd, en in de
herhaling steeds op dezelfde avond tussen 23:00 uur en 00:00 uur onze
tijd en dat is later dan lange tijd gebruikelijk is geweest. We
mogen er overigens ook zonder deze speciale functie gedurende die vijf
werkdagen in BBC-kringen, en daarmee over de gehele globe, dat er in
2009 flink wat aandacht aan deze eenmalige persoonlijkheid zal worden
geschonken. De inmiddels lopende twaalf maanden zijn reeds uitgeroepen
tot Josef Haydn-jaar, Händel-jaar en Mendelssohn-jaar, al zouden er nog
tal van aanleidingen gevonden kunnen worden die lijst uit te breiden,
al zal dat dan met veelal mindere muziekgoden het geval zijn.
Concert met drie werken Op
maandagavond wordt tussen 20:00 en 22:00 uur overigens ook op de
Duitse radiozender NDR Kultur een Mendelssohn-concert voorgesteld door
het NDR Sinfonieorchester onder leiding van zijn chef-dirigent
Christoph von Dohnanyi. Dat concert telt drie delen: de ouverture Ruy Blas, opus 95; daarna het onnavolgbare Vioolconcert in e-klein, opus 64, en tot slot de Tweede Symfonie, in Bes, opus 52, bijgenaamd Lobgesang.
Deze drie werken stammen alle uit dezelfde periode: de genoemde
ouverture uit 1839, de symfonie uit 1840, en het Vioolconcert uit de
jaren 1838-1844.
Geissendörfers Zauberberg-verfilming uit 1982 de komende twee weken driemaal via Arte-televisie
Filmversie van literaire mijlpaal Op
zondag 25 januari zal, via Arte-televisie, de uit 1982 stammende
verfilming door de in 1941 geboren Duitse regisseur Hans W.
Geissendörfer Thomas Mann (1875-1955) uit 1924. De eerste
voorstelling van deze Amerikaans-Duits-Frans-Italiaanse coproductie zal
zondag tussen 20:15 uur en 22:45 uur, zal worden van de roman Der Zauberberg van gerealiseerd in het kader van Arte's Themenabend Die geheime Welt der Sanatorien, over onder meer de onuitroeibare mythes die nog altijd zijn blijven bestaan rondom het fenomeen sanatoria. Van
deze verfilming bestaat echter ook een versie als televisieserie met
een totale lengte van zeven uur. Die is in ieder geval door een van de
Duitse kijkbuisnetten omstreeks Pasen 1984 uitgezonden. De filmversie
van Der Zauberberg zal
door Arte nog tweemaal worden herhaald: de eerste keer op vrijdag 30
januari, 's middags tussen 14:30 uur en 16:55 uur en dan nog op
donderdag 5 februari, eveneens 's middags, maar dan vanaf 14:25 uur.
Plattelandsjongen zoekt het hogere De
film verhaalt in beknopte vorm de avonturen van de "middelmatige
jongeman" Hans Castorp, afkomstig van het Duitse platteland, die zijn
neef in de longenkliniek van Davos een bezoek van drie weken wil
brengen maar daar vervolgens, door een reeks van verwikkelingen die
het Noodlot voor hem in petto heeft, zeven jaar blijft, deels als
toeschouwer van, deels als intens betrokkene bij de gebeurtenissen op
deze 'Olympos' waar goden, halfgoden en, niet te vergeten, mindere
goden alle(n) hun wensen en verlangens via de wetmatigheid van
manipulatieve spelletjes doordrijven, respectievelijk tot het uiterste
trachten dit te bewerkstelligen.
Bezetting Net
als in het boek zelf, waar het sanatorium door een internationale
patiënten-'bezetting' wordt gekenmerkt, is Geissendörfers rolprent een
veelzijdige coproductie geworden met Amerikaanse, Duitse, Franse en
Italiaanse deelname. Dat heeft niet alleen het voordeel van een
sterbezetting die ver buiten de eigen grenzen afkomstig was maar tevens
invloed zal hebben (gehad) op de belangstelling
in de deelnemende naties. Van alle grootheden, die van verre kwamen,
noemen we hier Rod Steiger (1925-2002), die de 'Hollander' met de
aanduiding mienheer Peerperkorn
uitbeeldt; verder zien we Charles Aznavour, Marie-France Pisier, Flavio
Bucci en tal van anderen. De hoofdrol die van neef Hans Castorp
wordt gespeel door Christoph Eichhorn; Hans Christian Blech (1915-1993)
is de Oberarzt van 'Davos' en Alexander Radzun moet de zieke neef
spelen die al enige tijd in Davos verblijft en daar Hans Castorp op
bezoek krijgt. Dat
internationale element in de rolbezetting biedt echter niet alleen
voordelen. Al die niet-Duitsers flitsen over het witte doek en in dit
geval ver het huiskamerscherm met nagesynchroniseerde teksten. Als je
voor die aspecten van zo'n productie in ernstige mate allergisch bent,
zijn sommige scènes bepaald geen pretje, hoe goed ze filmisch ook in
elkaar mogen zitten. De komende dagen zal er op de site Tempel der Letteren en eventueel aanverwante nog een bijdrage over de gelijknamige roman worden gepubliceerd.
Vlaams Wagner Genootschap organiseert reis in juni 2009 naar Valencia voor een complete Ring des Nibelungen
Twee mogelijke cycli Het
Vlaams Wagner Genootschap heeft besloten de voorgenomen reis, dit jaar
in juni 2009, naar Valencia waar tweemaal een complete uitvoering van
de muzikale tetralogie Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner (1813-1883) onder leiding van Zubin Mehta [1]
zal worden gegeven. Om zoveel mogelijk geïnteresseerden van deze
mogelijkheid te laten profiteren zo laat Jos Hermans van het VWG ons
weten is de mogelijkheid van deelname nu ook opengesteld voor
niet-leden van dit genootschap: een aardig geste. Om echter definitieve
stappen te kunnen ondernemen met betrekking tot reis en verblijf, wordt
aan geïnteresseerden het verzoek gedaan om te laten weten welke van de
twee mogelijkheden de voorkeur geniet. Voor alle nadere gegevens omtrent de instelling en de mogelijkheden om het gebeuren in het Palau de les Arts Reina Sofia mee te beleven in de enscenering en regie van het Catalaanse Theatercollectief La Furia del Baus onder leiding van Carlus Padrissa wordt de belangstellenden aangeraden zelf een kijkje te nemen op de daarvoor bestemde site. Dan weet de liefhebber welke keuze zij of hij heeft en welke prijzen voor vliegreis, overnachting en toegangskaarten daarvoor gelden. __________ [1] Zubin Mehta heeft in zijn boek Die Partitur meines Lebens Erinnerungen
(2006) onder meer geschreven over hoe hij denkt dat je muziek bij de
mensen moet brengen. Gezien het gegeven dat hij zo'n enorme productie
tweemaal in de zomermaanden in een heel bijzonder theater zal
presenteren, is het wellicht voor degenen die daarvoor belangstelling
hebben of ze er ook heen zullen reizen is vers twee kennis te nemen
van de gevoelens en overwegingen die zo'n dirigent bewegen. "Ohne Liebe
geht es nicht" is zijn opvatting over het dirigeren. Dit boek, dat bij
Droemer ISBN 978-3-426-27377-7 is verschenen, kunnen we u dan ook
van harte aanbevelen.
Cultuurspectrum
