Op zondag 10 juli presenteert de Britse televisiezender BBC Four de documentaire Secrets of the Arabian Nights, over de nog immer niet aflatende aantrekkingskracht die de vertellingen van Shéhérézade ─ duizend en één nacht achtereen, waarmee ze haar eigen leven met in eerste instantie dat aantal dagen wist te rekken ─ goed tweeënhalf jaar derhalve. Zo'n driehonderd jaar geleden kwamen die verhalen onder de aandacht van het Engelse lezerspubliek, door de vertaling van Richard Burton. Een Franse vertaling ─ de versie van J.C. Mardrus, aanvankelijk in zestien delen ─ is in het Nederlands vertaald door Albert Helman en later in acht banden met elk twee delen opnieuw uitgegeven.

J.A. Sandfort heeft een tweedelige, Franse editie van Antoine Galland in het Nederlands vertaald, die in de jaren vijftig bij NV Boek en Wereld te Groningen in diverse vormen is gepubliceerd, en in de tweede helft van de jaren zestig nogmaals: opnieuw in twee delen, en zelfs in één heel omvangrijke band (waarvan ik onlangs een ongebruikt exemplaar vond in een kringloopwinkel voor de somma van 20 eurocent.

Richard E. Grant presenteert deze documentaire die zal worden uitgezonden tussen 21:00 uur en 22:00 uur onze tijd.

Schuilend tegen de regen ─ hetgeen meer tijd in beslag namen dan ik aanvankelijk had verwacht ─ besloot ik de straat over te steken en een kijkje te nemen in de etalage van een onlangs in de bewuste straat gevestigde muziekwinkel. Al enige malen had ik kunnen vaststellen dat men de etalage met zorg inricht en het uitgestalde niet beperkt tot de klassieke instrumenten die iedereen toch al kent. 
Naast een blauw geschilderde viool, een kleine ukelele, gitaar, mondharmonica en wat bladmuziek, zag ik een voor mij geheel nieuw instrument: de xaphoon ─ uit te spreken als za-foon, een blaasinstrument dat het midden houdt tussen een saxofoon en een klarinet. 

Twee decennia

De xaphoon is een vinding van Brian Williams gemaakt van bamboe dat in het regenwoud groeit. De maker is zelf bewoner van East Maui, en daarom wordt het laatste woord dikwijls tevens gebruikt in combinatie met het instrument. 

Al twintig jaar bouwt Brian Williams deze stukken, waarover meer te lezen valt in een kort artikel op de Wikipedia Encyclopedia, en voorts in een heel wat gedetailleerdere, meer geïllustreerde, bijdrage op de website van het instrument zelf. Beide stukken zijn overigens in het Engels.

BBC Radio 3 presenteert op zaterdag 9 juli, in het programma Opera on 3 ─ vanaf 19:45 uur onze tijd, tot ongeveer 23:00 uur ─een live registratie uit het Royal Opera House Covent Garden in Londen, van Cendrillon (1899) van Jules Massenet (1842-1912). De opera in kwestie telt vier bedrijven; het libretto stamt van Henri Cain (1857-1937).
Details over dit muziekdrama zijn te vinden in een artikel dat we op de Nederlandse zustersite Tempel van het Muziektheater hebben gepubliceerd op 11 februari 2008. Naast de daarin genoemde componisten die eveneens een muziekdrama hebben gecreëerd op basis van het Perrault-sprookje, kunnen we nog die uit 1810 van Niccolò Isouard (1775-1818) noemen, alsmede die uit 1750 van Jan Luis Laruette, die uit 1810 van Daniel Steibelt en ten slotte die uit 1826 van Manuel Garcia.

In het programma Lunchtime concert, een vast onderdeel van het uitzendschema van BBC Radio 3, wordt op vrijdag 8 juli het vierde en laatste deel voorgesteld van een reeks concerten, gegeven tijdens het Aldeburgh Festival van 2011, met opnamen van het Arcanto Quartet dat drie composities in die discipline, geschreven door evenzovele muziekmeesters, heeft uitgevoerd.

Het concert op die zender, te beluisteren tussen 14:00 uur en 15:00 uur onze tijd, wordt geopend met het Strijkkwartet nr. 2 in C, opus 36, uit 1945, van Benjamin Britten (1913-1976), gevolgd door de Zes Bagatellen, opus 9, uit 1913, van Anton von Webern (1883-1945), en afgesloten met het Derde Strijkkwartet, opus 51 nr. 2 uit 1873, van Johannes Brahms (1833-1897).

In 1980 ─ het is niet voor te stellen dat de trailer, die de komende film in de bioscooptheaters aankondigde, en die weloverwogen het horror-element zo nadrukkelijk aan ons wist op te dringen ─ dat het alweer goed drie decennia geleden is dat we die blik en de gehele krankzinnige tronie van de daverende gek te zien kregen die ons 'lekker' moest maken voor de film die we op het grote witte doek zouden kunnen zien, enige dagen later: The shining van Stanley Kubrick (1928-1999), los-vast gebaseerd op de roman uit 1977 van de Amerikaanse thriller-auteur Stephen King (geboren 1947). Verder zien we Shelley Duvall, Danny Lloyd en Scatman Crothers in actie.
De rolprent wordt in de reeks Film op 2 van de televisiezender Nederland 2 uitgezonden op vrijdag 8 juli, vanaf 23:15 uur, tot in de nacht op zaterdag 9 juli om ongeveer 01:30 uur.

Portret van de meester

De Duitse regionale radiozender NDR Kultur presenteert op zaterdag 9 juli twee programma's, direct achtereen ─ tussen 20:00 uur en middernacht ─ over de componist Arnold Schönberg (1874-1951). Beide programma's hebben een duur van 120 minuten.
Om 20:00 uur start Prima Musik, een vast onderdeel van het uitzendschema van genoemde ether-gemachtigde. Het thema is deze keer Zum 60. Todestag von Arnold Schönberg. Het betreft een portret van deze op  1874 geboren muziekmeester die het 'nationaliteits-adjectief' Oostenrijks-Hongaars-Amerikaans heeft gekregen. Dat portret is onder meer gewijd aan diens betekenis voor de wereld van de hedendaagse toonkunst.
Schönberg maakte deel uit van een trio muziekmeesters, die samen de Wiener Schule vormden: Alban Berg (1885-1935) en Anton von Webern (1883-1945) waren de beide anderen. In die context werden zij echter dikwijls als Zweite Wiener Schule en nog vaker als Neue Wiener Schule gekwalificeerd. Beide benamingen zijn onjuist, want gebaseerd op de aanname dat er een Eerste Wiener Schule moet zijn geweest. En hoewel het duidelijk is dat daarmee het drietal Mozart (1756-1791), Beethoven (1770-1827) en Franz Schubert (1797-1828) wordt bedoeld ─ al dan niet onder het 'toeziend oog' van Joseph Haydn (1732-1809), hebben die heren nimmer een Schule gevormd, maar is hun bestaan in combinatie met het raakvlak Wenen aanleiding geweest om van de Wiener Schule der Klassik te spreken.

Vier composities
In aansluiting op dat radioportret volgt een aflevering van het eveneens vaste onderdeel van de programmering van diezelfde zender: Variationen zum Thema. Daarin worden vier composities van Schönberg voorgesteld. Als eerste diens Suite voor piano, opus 25, gecomponeerd in de jaren 1921-1923, gevolgd door het oratorium Die Jakobsleiter, (zonder opusnummer), gecomponeerd in de jaren 1917-1922  ─ later nog diverse malen bewerkt, na Schönbergs overlijden, nogmaals in 1958 door dirigent/componist Winfried Zillig (1905-1963). 
De Fünf Orchesterstücke, opus 16 uit 1909 (later diverse malen herzien) vormen het derde onderdeel van het muzikale gedeelte van de ' Schönberg-avond'. Het concert wordt besloten met een bewerking voor pianotrio door pianist Eduard Steuermann (1892-1964) van het strijkerssextet Verklärte Nacht, opus 4, uit 1899 (latere versies voor strijkorkest zijn gerealiseerd in 1917 en 1943).

Amerikaans componist
Ooit vond ik ─ het zal inmiddels bijna een halve eeuw geleden zijn ─ het boekje Amahl en de drie koningen, een Zwarte Beer-pocket (nr. 553), uitgegeven door A.W. Bruna te Utrecht, 'over' de opera Amahl and the night visitors uit 1951 van de inmiddels tot Amerikaans componist verheven Gian Carlo Menotti. Anderhalf decennium daarna heb ik de première, door Opera Forum, bijgewoond van Maria Golovin uit 1958, een ondraaglijk stuk, zoals dat met wel meer werken van dezelfde componist in die discipline het geval is. Renske Koning sprak toen in het Nieuwsblad van het Noorden van "een draak met zeven koppen".

Italiaanse oorsprong
Het is deze week, op donderdag 7 juli, exact een eeuw geleden dat Menotti in Cadegliano (in het Italiaanse Lombardije) werd geboren. Van zijn twaalfde tot zijn zestiende jaar studeerde hij aan het Giuseppe Verdi Conservatorium te Milaan, waarna hij naar de VS vertrok om daar nog vijf jaar verder te studeren aan het het toen net nieuwe Curtis Institute of Music in Philadelphia. In 1933 wijzigde hij aldaar zijn positie van student in die van docent Compositie, en dat zou hij tot 1955 blijven. 

Relatief snel leerde hij een andere componist kennen, Samuel Barber (1910-1981), met wie hij een relatie begon. Menotti ging andere terreinen dan doceren en componeren verkennen en daardoor kwam hij in de positie van regisseur onder meer in het Italiaanse Spoleto waar hij in 1958 het Festival van Twee Werelden (dei Due Mondi) had gesticht. Niet alleen eigen stukken, maar ook muziekdrama's van anderen, regisseerde hij aldaar.

Nieuwe wegen
Toen de relatie met Barber was geëindigd, vertrok Menotti naar Schotland, waar hij een zo kapitaal pand betrok dat alleen al daaruit duidelijk werd dat de man goed had 'geboerd'. Menotti wordt onder meer omschreven als een duizendpoot, aangezien hij niet alleen de drie hierboven omschreven functies uitoefende, maar tevens libretti schreef en directeur van operahuizen is geweest. Vijfennegentig jaar oud is Gian Carlo Menotti op 1 februari 2007 in Monte Carlo overleden. Zoals gebruikelijk wordt het programma Composer of the week twee keer per dag, gedurende de werkdagen van de week, uitgezonden: eerst tussen 13:00 uur en 14:00 uur onze tijd, en dan, in de herhaling, tussen 19:30 uur en 20:30 uur.