BBC Proms weer van start gegaan
Jongstleden vrijdag is het zoveelste zomerse muziekfestival in Europa van start gegaan, alleen met dit verschil dat dit festijn     met meer dan zeventig concerten binnen twee maanden — de BBC Proms — ongetwijfeld de meeste aandacht zal genereren door de vele BBC-radio en -televisie-uitzendingen. Was er vrijdag sprake van een traditioneel orkestconcert met diverse solisten, die composities van vooral eind negentiende en begin twintigste eeuw ten gehore hebben gebracht, gisteren was Joseph Haydn (1732-1809) met zijn oratorium Die Schöpfung aan de beurt, in het kader van zijn tweehonderdste sterfdag, en heden wordt Georg Friedrich Händel (1685-1759) aan bod met een concertante uitvoering van de opera Partenope door het Concerto Copenhagen onder leiding van Lars Ulrik Mortensen. Het concert in de Royal Albert Hall begint om 19:00 uur onze tijd, wordt twee keer onderbroken: de eerste keer tussen 20:10 uur en 20:30 voor het programmaonderdeel Proms Plus, waarin Catherine Bott, Lars Ulrik Mortensen and Dr Suzanne Aspden over Handel's Partenope discussiëren. De tweede onderbreking is tussen 21:35 uur en 21:55 uur onderbroken door het praatprogramma Twenty minutes, en gaat daarna verder tot 23:15 uur. Op het betreffende onderdeel van de website van BBC Radio 3 kunt u nog de namen vinden van de solisten en eventueel verdere informatie.

Achtergronden
Partenope is een van de talrijke muziekdrama's die Händel heeft gecomponeerd, maar tevens een van de opera's die we nauwelijks tegenkomen. En daar heeft zo'n herdenkingsjaar dan wel een positieve functie: naast alle bekende stukken komen er eindelijk ook (weer eens) de minder dan wel geheel niet bekende composites voor het voetlicht.
Voordat Händel zich over de tekst ontfermde — die hem moest inspireren tot het schrijven van de juiste muziek —, hadden reeds anderen een opera met de titel Partenope op de planken gebracht: in 1699 door de Italiaan Luigi Mancia (ca. 1665-1708) en in 1708 door diens landgenoot Antonio Caldara (ca. 1670-1736). Deze beiden hadden reeds gebruik gemaakt van het libretto uit 1699 van Silvio Stampiglia (1664-1725), en Händel is hen daarin gevolgd. Het is zelfs mogelijk dat Händel de uitvoering van Caldara's versie omstreeks 1710 in Venetië heeft bijgewoond.

De geschiedenis
Partenope, de stichtster van Napels en protagoniste van talrijke sagen heeft drie aanbidder: prins Arsace, Armindo en Emilio. Maar eenvoudig is dat niet, te meer daar ze ook nog een tegenspeelster heeft: de cypriotische prinses Rosmira, die erin slaagt de ontrouwe Arsace terug te veroveren. Partenope kiest uit de beide overgebleven heren Armindo, nadat Emilio haar met oorlog had gedreigd en zij ten opzichte van hem de zege wist te behalen.
De eerste uitvoering van Händels versie van Partenope werd gegeven op 7 maart 1730 in His Majesty's Theatre. Drie jaar later werd er een Duitse versie voorgesteld in de Hamburgse Opera.
Naast Händel zijn er nog in ieder geval vier componisten geweest die Partenope op muziekhebben gezet, zowel voordat hij het libretto had verklankt, door Luca Antonio Predieri (1688-1767) in 1719, en Domenico Natale Sarri (1679-1744) in 1722; alsook na hem, door onder meer Johann Adolf Hasse (1699-1783) in 1767, die echter een tekst van Metastasio heeft gebruikt.
____________
Afbeeldingen
1. Dirigent en klavecinist Lars Ulrik Mortensen. (Foto: Concerto Copenhagen.)
2. Georg Friedrich Händel in 1756.
3. Sopraan Inger Dam-Jensen zingt de partij van Partenope in de uitvoering van de gelijknamige opera van Händel tijdens de derde avond van de BBC Proms in de Royal Albert Hall.

19-07-2009 om 12:57 geschreven door Heinz Wallisch  

Händels Admeto
Op zaterdag 18 juli zullen er in ons directe etherbereik drie muziekdrama's uit verschillende perioden worden voorgesteld: twee via de radio, één via de beeldbuis. Zowelop de Duitse regionale radiozender NDR Kultur alsook via de zusterorganisatie WDR 3 — en wellicht ook nog op tal van de andere 'streekzenders' binnen de ARD — zal de opera Admeto, Re di Tessaglia van Georg Friedrich Händel worden uitgevoerd. Het betreft hier de bewerking van een oorspronkelijk Italiaanse tekst L'Antigona delusa da Alceste van de Italiaanse librettist Aurelio Aureli (1652-1708). Er bestaat enige twijfel omtrent het antwoord op de vraag wie voor de bewerking van dat libretto heeft gezorgd: de naam van een Italiaanse impresario van Duitse afkomst, Nicola Francesco Haym (1678-1729) en die van de librettist (1687-1765) Paolo Antonio Rolli vallen in dat verband.
Op 11 februari 1727 werd te Londen de première gegeven in His Majesty's Theatre. Pas in 1925 werd in Braunschweig een Duitse versie als wederopname in het repertoire gerealiseerd. Tijdens de Händel-Festspiele in 1959 was — hoe kon het anders: Halle — aan de beurt, en in 1986 is er een uitvoering van gegeven in Basel. Zoals de Italiaanse tekst waarop het muziekdrama is gebaseerd, reeds doet vermoeden, behandelt deze opera dezelfd stof als Alceste uit 1767 van Christoph Willibald von Gluck (1714-1787).

Offenbachs Orpheus en Pergolesi's Salustia
In het programma Scala van de Belgische radiozender Klara wordt, eveneens op zaterdag 18 juli, maar dan vanaf 20:05 uur een uitvoering gepresenteerd van het muziekdrama in twee bedrijven, Orphée aux enfers uit 1858 van Jacques Offenbach (1819-1880). Bij een volgende gelegenheid zullen we in deze regels wel dieper op die materie ingaan.
Bijna een half uur na het begin van Offenbachs Orpheus kan men via Mezzo-televisie een presentatie volgen van het eerste muziekdrama van Giovanni Battista Pergolesi (1710-1736), die we, in grote lijnen bekeken, eigenlijk alleen maar kennen van La serva padrone. Mezzo toont echter het eerste werk voor het muziektheater dat de jong gestorven Pergolesi heeft gerealiseerd: Salustia. Dit werk is een opera seria op een tekst van Morelli. De eerste uitvoering werd in januari 1732 te Napels gegeven.
De uitzending via Mezzo betreft een opname uit 2008, die is gemaakt tijdens het Radio France Festival Montpellier.
___________
Afbeeldingen
1. 'Händel-librettist' Haym staat aan het klavecimbel. Schilderij van ca. 1709 door de Italiaanse schilder Marco Ricci (1676-1730).
2. De jong gestorven Italiaanse componist Giovanni Battista Pergolesi.

18-07-2009 om 15:55 geschreven door Heinz Wallisch  

Gedramatiseerde documentaire
BBC Two Television presenteert op zaterdag 18 juli, 's avonds tussen 21:15 uur en 22:15 uur, de gedramatiseerde documentaire van Paul Burgess Versailles, ou le rêve d'un roi, waarin het leven zal worden belicht van de Zonnekoning, oftwel Lodewijk XIV, en de bouw van het paleis te Versailles. De man, die door zijn omgeving schijnbaar op handen werd gedragen en vereerd, en die half Europa heeft veroverd, was bij zijn komst op aarde een geschenk uit de hemel. Zo luidt ook de titel van het eerste hoofdstuk van het eerste van vier onderdelen — die de benamingen van de jaargetijden hebben meegekregen — in de biografie (2006) van Antonia Fraser. De ondertitel — Leven en Liefdes van de Zonnekoning — past geheel bij de persoon die in zijn latere positie van koning het middelpunt werd van meer dan gebruikelijke belangstelling, zelfs voor een protagonist van dat kaliber: koning van een machtige natie. Dat er dan een wisselwerking ontstaat tussen het verlangen om te worden vereerd — aanbeden als een farao — van de persoon(lijkheid) die zo nadrukkelijk centraal staat enerzijds, en aan de andere kant de hofhouding met lieden die niets liever doen dan intrigeren — waar Loewietje zelf ook bepaald niet vies van was — en al vooruit lopen op wensen die wellicht helemaal niet zullen opduiken, gaat de sfeer om de protagonist een eigen leven leiden en raakt steeds opnieuw uitvergroot met het resultaat dat de geschiedenis ons in Louis XIV heeft getoond.

Vrouwen
Wie zal het verbazen dat er voldoende vrouwen bereid waren zich onvoorwaardelijk — in waarheid of slechts schijnbaar — over te geven aan de Man met zoveel Macht, en dat ook in die context rivaliteiten en zeer weloverwogen zetten werden gedaan. De laatste van Louis' talrijke minnaressen was de bruid van zijn kleinzoon, Adélaïde van Savoye, en die dame wist wat ze deed en wat ze wilde en zij besefte welke invloed er van zo'n positie — maitresse van de monarch — kon uitgaan, en zij heeft dan ook de uitspraak gedaan die inhield dat onder een koning een land eigenlijk wordt geregeerd door vrouwen.
Leven en liefhebben van de flamboyante monarch komt in beelden tot leven in het bewuste documentaire drama dat de BBC presenteert; de gedramatiseerde scènes zijn opgenomen in diverse vertrekken van het paleis te Versailles, dat wellicht toch de grootste liefde in het leven van Lodewijk XIV is geweest. In ieder geval is het resultaat van zijn wensen en verlangens dienaangaande tot op de huidige dag overeind gebleven.


In de biografie van Antonia Fraser hoef je alleen maar het register op te slaan om vast te stellen welk belang Versailles binnen het kader heeft: twintig verschillende thema's worden daarin opgesomd, en uit de verwijzingen naar de inhoud blijkt alleen al welke importantie bepaalde onderdelen van dat pronkslot hebben (gehad), aangezien er naar meerdere bladzijden wordt verwezen.
De schoonzuster van Lodewijk XIV, Liselotte van Orléans, wordt op de achterzijde van het boek geciteerd met haar gedachte dat later — en dat is onder meer thans — de geschiedenis over het Hof van Versailles "beter en onderhoudender" zouden (kunnen) "zijn dan welke roman ook". Dat ze aan die opvatting toevoegde dat menigeen wel eens zou kunnen denken dat het daarbij om sprookjes ging, is helemaal niet verwonderlijk: de pracht en praal van Versailles is immers niet zelden omschreven als "een sprookje".
Antonia Fraser heeft aan de verwachting van de Hoogwelgeboren Vrouwe Liselotte voldaan en een amusant alsmede — wat nog veel belangrijker is: inzicht verschaffend — boek over al die aspecten in het leven van de Zonnekoning — macht, vrouwen, hof, de katholieke kerk en Versailles — geschreven, dat inmiddels ook in een Nederlandse vertaling is verschenen.
Na het zien van de film is het voor sommigen niet al te gemakkelijk nog eigen beelden te vormen, zoals tijdens het lezen. Toch is dat de moeite van het proberen waard. Eigen beelden van situaties zijn niet eerst voorgekauwd door anderen, waarmee overigens niets ten nadele van het docudrama op BBC Two gezegd wil zijn. Maar lezen in een boek dat goed geschreven is, kan de eigen fantasie op een uitstekende manier prikkelen.

Antonia Fraser: LODEWIJK XIV — Leven en Liefdes van de Zonnekoning. Een biografie.
Vertaald door Pieter van der Veen en Chiel van Soelen.
Paperback 416 pag. met 2 x 16 pag. kleurenillustraties. Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam. ISBN 978-90-468-0254-0.
____________
Afbeeldingen
1. Louis XIV in de gedramatiseerde documentaire van de BBC. (Foto: BBC Television.)
2. Schrijfster Antonia Fraser met mooie kat.
3. Scène in één der vertrekken van (het echte) Versailles uit het BBC-docudrama. (Foto: BBC Television.)
4. Voorzijde van de biografie uit 2006 over Lodewijk XIV, door Antionia Fraser.

18-07-2009 om 11:17 geschreven door Heinz Wallisch  

17-07-2009 om 16:35 geschreven door Heinz Wallisch  

16-07-2009 om 09:48 geschreven door Heinz Wallisch  

Na zes decennia resultaat
SPIEGEL ONLINE meldt in een artikel van Alice Chapulny dat heden is gepubliceerd, over een revolutie in de productie van chocolade, een van oudsher Zwitsers product, waarover een in Zwitserland veel voorkomende categorie consumenten, de bergbeklimmers, zowel bij hevige koude, alsook bij sterke hitte al heel lang klagen, en het product — dat overigens voor de instandhouding van lichaamsenergie en een goed gevoel dit vanwege de endorfine) — dan ook nooit meenemen als ze de hoogte in gaan.
Het is ook een Zwitserse firma, die daarin verandering kan èn wil aanbrengen: Barry Callebaut, de belangrijkste producent van chocolade ter wereld. Daar is men erin geslaagd een cacao-product te ontwikkelen dat niet alleen caloriearm maar ook nog eens warmtebestendig blijkt te zijn. Zes decennia lang heeft men er tevens bij de concurrentie naar gezocht.

Opvallend is dat zijdelings nog even een ander probleem — dan dat van de bikkelharde winterchocolade en de vla-achtige zomeruitvoering daarvan— wordt aangestipt: chocolade als dikmaker. Merkwaardig toch, aangezien enige jaren geleden de BBC een documentaire heeft gefinancierd en na gereedkoming uitgezonden waarin onomstotelijk zou zijn aangetoond dat een normale consumptie van chocolade niet voor extra lichaamsomvang zou zorgen. De boosdoeners zouden zitten binnenin bonbons.
(Wordt wellicht vervolgd)
__________
Afbeelding: Uitbeelding van twee chocola drinkende Mixteense koningen. Codex Zuche-Nutall.

15-07-2009 om 23:20 geschreven door Heinz Wallisch  

15-07-2009 om 19:01 geschreven door Heinz Wallisch  

Koningin der Thrillers
Patricia Highsmith — die in 1921 te Fort Worth in Texas werd geboren als Marie Patricia Plangman — kreeg haar eerste onderscheiding als schrijfster in 1946. Vier jaar later verscheen haar eerste thriller, Strangers on a train, verfilmd door Alfred Hitchcock. Daarna heeft ze in de resterende vijf en veertig jaar — ze overleed in 1995 — nog een groot aantal thrillers met romanlengte en daarnaast nog een flinke hoeveelheid korte verhalen geschreven, waarvan sommige pas na haar verscheiden gebundeld zijn verschenen. Over de figuur Tom Ripley — een kameleontische psychopaat — schreef ze vijf boeken: het eerste, The talented Mr. Ripley, is in 1955 uitgekomen en vijf jaar later door René Clement (1913-1996) verfilmd met Alain Delon als Tom Ripley en Maurice Ronet als diens slachtoffer. Nu alweer een decennium geleden werd een nieuwe verfilming van dat boek gerealiseerd door de Britse regisseur Anthony Minghella (1954-2008) met Matt Demon als protagonist, die — ondanks de letterlijk kleurrijke verfilming — tamelijk kleurloos, want al te zeer een soapster, bleef, hetgeen overigens voor het grootste deel van de film geldt.

Pseudologia Fantastica
Het tweede boek over deze zelfde — aan pseudologia fantastica [1] lijdende — hoofdfiguur, Ripley under Ground, kwam in 1970 uit en werd inmiddels eveneens verfilmd. De derde [2] roman over die engerd werd in 1974 uitgegeven onder de titel Ripley's Game. Drie jaar later heeft Wim Wenders (*1945) deze geschiedenis verfilmd met Dennis Hopper in de hoofdrol; de regisseur heeft de handeling echter verplaatst naar Hamburg. Een kwart eeuw later, in 2002, kwam er een nieuwe verfilming, deze keer door de Italiaanse Liliana Cavani (*1937), beroemd geworden met haar Night Porter in 1974. Nog niet verfilmd zijn de beide laatste Ripley-boeken [3] van deze uitzonderlijke schrijfster, die eens in een interview heeft verteld dat ze, tijdens het schrijven, zelf heel benieuwd was welke invloed de gebeurtenissen in het verhaal op de hoofdperso(o)n(en) zouden hebben. Dat is een zeer voortreffelijk uitgangspunt gebleken voor meer dan twintig romans en voor een behoorlijk aantal korte verhalen.

John Malkovich
Die Cavani-verfilming uit 2002 van Ripley's Game — een Italiaans-Brits-Amerikaanse coproductie — wordt op woebsdag 15 juli door de tweede publieke, Nederlandstalige Belgische televisiezender gepresenteerd tussen 20:45 uur en 22:35 uur. Naast John Malkovich in de rol van Tom Ripley, worden we geconfronteerd met Doygray Scott en Ray Winstone. Eén commentaar naar aanleiding van de keuze voor John Malkovich sprak van "even obligaat als effectief" aangezien die demonische figuur Ripley tegelijkertijd onweerstaanbaar bleek te zijn.
In Clements verfilming van nu een halve eeuw geleden, kon ik me voorstellen dat Alain Delon over die eigenschappen beschikte, bij Matt Demon schoot me niets, zelfs maar opbouwend-kritisch, te binnen.
__________
[1] Een ernstige geestelijke defecttoestand, die in gevallen als van Tom Ripley, een 'behandeltijd van veertig jaar' schijnt te vergen en derhalve in de meeste situaties als ongeneeslijk kan worden gekwalificeerd. [2] Hier en daar probeert men u wijs te maken dat Ripley's Game de vierde roman over deze protagonist is, doch het is, niet alleen chronologisch, het derde boek over deze figuur. [3] De beide laatste Ripley-romans zijn The boy who followed Ripley (1980) en Ripley under water (1991).

14-07-2009 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

"Ze zijn nooit teruggekomen"
Met het thema Zwe(r)ven in het heelal worden de kijkers van diverse televisiestations deze week rijkelijk bediend en dat heeft weer met het vieren van een gebeurtenis te maken naar aanleiding van een rond aantal aan jaren dat een mijlpaal in de geschiedenis van de ruimtevaart is bereikt: de Apollo-maanlanding in juli 1969.
In de documentairereeks Die Story biedt de Westdeutsche Rundfunk op maandag 13 juli — tussen 22:00 uur en 22;45 uur — de aflevering Sie kamen niemals zurück — Wie der Mond das Leben der Astronauten veränderte. De verleiding is niet gering om naar aanleiding van het in die titels alleen al gesuggereerde te spreken van een soort van maanziekte.
In de film komen de vijf astronauten aan het woord die van de groep maanlanders van toen, nu nog in leven zijn, en zij vertellen hoe die onderneming hun leven heeft veranderd. Dat was — het zij geoorloofd dat even terzijde op te merken — te voorzien. Er spelen zoveel invloeden een min of meer grote rol, welke men zelf niet meer in de hand kan houden als men zich eenmaal aan zulk een onderneming heeft 'overgegeven'.

Wij allen, die wilden zien of het werkelijk zou gebeuren, waren in die bewuste nacht — in Midden-europa was dat 21 juli 1969 om kwart voor vier — aan de beeldbuis gekluisterd en we waren al helemaal gefascineerd toen het tijdschrift Life binnen enkele dagen met een speciale editie op de markt kwam. Later kregen we vaak te horen dat we ons hebben laten foppen en dat het allemaal filmwerk in studio's betrof. Nog weer later vernamen we dat er wel een dergelijk plan heeft bestaan voor het geval het mis mocht gaan en men kon doen alsof. Tja, wie was er toen nog maar president van de Verenigde Staten? Jawel, de maffiose oorlogsmisdadiger Richard Milhous Nixon, die al zoveel wandaden had gepleegd in zijn leven dat hij eigenlijk alleen maar dood wakker had mogen worden. Misdaad loont; dat hebben tal van menselijk al te diep gezonkenen op dergelijke posten reeds getoond, en helaas niet alleen maar in de VS.
__________
Afbeelding: Apollo 1-astronauten bij hun terugkeer; opgewacht door het hoofd van de toenmalige maffiose VS-adminstratie in het Witte Huis, de oorlogsmisdadiger Richard Milhous Nixon (1913-1994).

13-07-2009 om 19:24 geschreven door Heinz Wallisch  

13-07-2009 om 15:47 geschreven door Heinz Wallisch  

Ingehaald door de werkelijkheid
De heden begonnen week biedt een aardig scala aan programma's verspreid over enkele zendgemachtigden, die u confronteren met verschillende aspcecten van expedities die door de mens in het heelal zijn ondernomen.
Op maandag 13 juli worden er, in de loop van de avond tot in de nacht op dinsdag 14 juli, drie zeer verschillende documentaires uitgezonden, die met het thema ruimtereizen te maken hebben.
Arte-televisie bijt het spits af, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, met de eerste helft van een in totaal anderhalf uur durende documentaire Expedition Weltall waarin nader wordt bekeken hoeveel van de toekomstvisies welke in de televisieserie Star Trek aan bod zijn gekomen, inmiddels reeds werkelijkheid zijn geworden. De eerste van de beide afleveringen draagt de titel Die Zeit des Aufbruchs. Het gaat om een Canadese film uit 2005 van Julian Jones, die voor Europa door Arte France is aangekocht en waarin we met de neus worden gedrukt op alledaagse feiten die door kritische kijkers naar de afleveringen van de televisieserie in kwestie in het gunstigste geval als visionair zijn bestempeld. Sommige van die ideeën en voorstellingen zijn inmiddels reeds door de werkelijkheid ruim ingehaald. Men denke aan mobiele telefoons en meer eigentijdse communicatiemiddelen. Verder is het interessant te zien hoe tal van die fantasierijke filmgebeurtenissen hun ingang in de wetenschap hebben weten te vinden.
Op dinsdag 14 juli, op hetzelfde tijdstip, wordt het tweede deel van deze documentaire — met de deeltitel Die Zeit der Finsternis — uitgezonden. Een herhaling van deel 1 mag u verwachten op maandag 20 juli, s ochtends vanaf 09:10 uur. Het tweede deel krijgt eveneens een tweede kans, en wel op dinsdag 21 juli, eveneens vanaf 09:10 uur.
Het commentaar bij de Duitse versie van deze documentaire zal worden gesproken door Thomas Dannenberg, die tevens als de Duitse Captain Kirk optrad voor de nagesynchroniseerde versie.
__________
Afbeelding: Eén van de avonturen uit de serie Star Trek als dvd-box.

13-07-2009 om 14:45 geschreven door Heinz Wallisch