Ralph Vaughan Williams: componist van de week ' Vara, Radio 4
Geen nieuwe muziek zonder traditie
Eén
van de grote Engelse componisten van de twintigste eeuw die de
muziekwereld in die periode niet alleen voorgoed heeft veranderd en dit
toch heeft gerealiseerd zonder de tradities aan te tasten waarop de
muziekpraktijk in dat deel van de wereld was gebaseerd was Ralph
Vaughan Williams (1872-1958). Deze opvallende figuur is in Nederland
vijf avonden van maandag 13 tot en met vrijdag 17 juli tussen 19:30
uur en 20:00 uur Componist van de week in het gelijknamige Vara-programma dat via Radio 4 zal worden uitgezonden.
Een uitgebreid artikel over deze muziekmeester is op deze site opgenomen op 2 september 2008.
Diverse tv-documentaires deze week ' Zwe(r)ven in het heelal (1)
Ingehaald door de werkelijkheid De
heden begonnen week biedt een aardig scala aan programma's verspreid
over enkele zendgemachtigden, die u confronteren met verschillende
aspcecten van expedities die door de mens in het heelal zijn ondernomen. Op maandag 13 juli worden er, in de loop van de avond tot in de nacht op dinsdag 14 juli, drie zeer verschillende documentaires uitgezonden, die met het thema ruimtereizen te maken hebben. Arte-televisie
bijt het spits af, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, met de eerste helft
van een in totaal anderhalf uur durende documentaire Expedition Weltall waarin nader wordt bekeken hoeveel van de toekomstvisies welke in de televisieserie Star Trek aan bod zijn gekomen, inmiddels reeds werkelijkheid zijn geworden. De eerste van de beide afleveringen draagt de titel Die Zeit des Aufbruchs.
Het gaat om een Canadese film uit 2005 van Julian Jones, die voor
Europa door Arte France is aangekocht en waarin we met de neus worden
gedrukt op alledaagse feiten die door kritische kijkers naar de
afleveringen van de televisieserie in kwestie in het gunstigste geval
als visionair zijn bestempeld. Sommige van die ideeën en voorstellingen
zijn inmiddels reeds door de werkelijkheid ruim ingehaald. Men denke
aan mobiele telefoons en meer eigentijdse communicatiemiddelen. Verder
is het interessant te zien hoe tal van die fantasierijke
filmgebeurtenissen hun ingang in de wetenschap hebben weten te vinden. Op dinsdag 14 juli, op hetzelfde tijdstip, wordt het tweede deel van deze documentaire met de deeltitel Die Zeit der Finsternis
uitgezonden. Een herhaling van deel 1 mag u verwachten op maandag 20
juli, s ochtends vanaf 09:10 uur. Het tweede deel krijgt eveneens een
tweede kans, en wel op dinsdag 21 juli, eveneens vanaf 09:10 uur. Het
commentaar bij de Duitse versie van deze documentaire zal worden
gesproken door Thomas Dannenberg, die tevens als de Duitse Captain Kirk
optrad voor de nagesynchroniseerde versie. __________ Afbeelding: Eén van de avonturen uit de serie Star Trek als dvd-box.
Een roepende in de woestijn der letteren is heden stilgevallen
De tweede Simon V. van de Nederlandse letteren Een schrijver gaat zo lang te water [1] totdat het over is. Het was al kort te voorzien dat onze kleurrijke
medelander Simon Vinkenoog het niet lang meer op dit ondermaanse zou
uithouden. Hij was één van die figuren van wie je je maar niet kon
voorstellen dat hij echt ouder zou worden, en dat heeft ongetwijfeld te
maken gehad met het feit dat hij in menig opzicht jong is gebleven in
de zin van een gesublimeerde puberteit met protesteren en het inslaan
van andere wegen dan de Nederlander gebruikelijk doet, ook als die deel
uitmaakt van de wereld der kunsten. Ook in een ander opzicht bleef
Simon Vinkenoog opvallen. Het is vast al wel weer anderhalf decennium
geleden dat hij eens te gast was bij Sonja Barend, die hem min of meer
de vraag stelde wat hij nu het liefste deed. "Neuken," antwoordde een
jolige Vinkenoog, om daar aan toe te voegen: "Al vinden ze iets uit dat
nog fijner is, ik blijf het er gewoon bij doen." Dat leverde de man,
terecht, een schaterlach op van Sonja en een salvo aan hilariteit onder
de overige aanwezigen. Die tweede Simon V. der Nederlandse letteren is
vandaag voorgoed vertrokken.
Geen kunstbeen Enkele
weken geleden moest zijn rechterbeen worden geamputeerd vanwege
allerlei complicaties in verband met zijn rechtervoet, welke hadden
gezorgd voor ondraaglijke pijnen. De chirurg achtte het een onmogelijkheid
dat iemand op die leeftijd nog zou kunnen leren met een kunstbeen om te
gaan. Zelf bleef Vinkenoog actief op zijn weblog, tot en met de
afgelopen week, waar hij, optimist als hij was, liet weten dat hij nu
dingen leerde zien die tot dan toe voor hem verborgen waren gebleven. Voordat
Simon Vinkenoog erkenning vond als schrijver, ging hij nog tijdens de
oorlog in 1944 als jongste bediende werken bij Uitgeverij Querido. Deze
schrijver van zowel proza alsook poëzie in 2004 was hij Dichter des
Vaderlands ad interim, hetgeen echter niet werd erkend door de
initiatiefnemers van die openbare functie, werd op 18 juli 1928
geboren en heeft zijn één en tachtigste verjaardag niet meer kunnen
beleven, doordat hij op 12 juli 2009 is heengegaan. Meer actueels in verband met het overlijden van Simon Vinkenoog is te lezen en te zien via filmpjes op NOS Nieuws. __________
[1]Zolang te water een alibi is de titel van een roman uit 1954 van Simon Vinkenoog. ____________ Afbeeldingen 1. Simon Vinkenoog, zoals we hem in de eerste decennia van de tweede helft der twintigste eeuw veel hebben gezien. 2. Voorzijde van Simon Vinkenoogs boek Proeve van Kommunikatie, De Bezige Bij, 1967. 3. Simon Vinkenoog op 12 oktober 2008, bij de uitreiking van Vinkenoog Verzameld.
ZDF-Documentaire over mythen rond de Romeinse veldheer Hannibal
Kennen we de werkelijkheid wel? Het
geschiedenisprogramma van de tweede publieke Duitse tv-zender
presenteert op zondag 12 juli, 's avonds tussen 23:25 uur en de nacht
op maandag 13 juli 00:10 uur, een documentaire die de titel draagt Hannibal Mythos und Wahrheit.
Daarin wordt de kijker vertrouwd gemaakt met de vraag, en eventuele
antwoorden daarop, in hoeverre het verhaal over de Romeinse veldheer
Hannibal op werkelijkheid berust. Vanwege het verhaal dat hij in de
derde eeuw (ca. 260) vóór onze jaartelling met krijgsolifanten over de
Alpen zou zijn getrokken, heeft de man het tot in onze tijd volgehouden
een begrip te zijn. Voor sommige gymnasiasten zou de uitdrukking Hannibal ante portas
dan ook vertrouwd kunnen zijn. En als ze die tijdens de behandeling van
Latijnse uitdrukkingen in het kader van hun opleiding toch niet zijn
tegengekomen, dan zouden ze die woorden in ieder geval letterlijk
moeten kunnen begrijpen, en je mag hopen dat dat dan ook nog zal gelden
voor de verdere strekking ervan.
Yankengif overmeestert ZDF Met een dwaze, niet-Duitse titel als ZDF-Historybiedt eenöffentlich-rechtlicheinstantie
alweer een hysterische veryanking van de eigen taal, op basis van een
uiterst dubieuze preoccupatie. En mocht het erom gaan dat men hoopt op
een (veel) betere verkoopbaarheid aan buitenlandse zendgemachtigden,
dan houdt men die extra titels maar open voor gebruik door die
buitenlanders en niet binnen het eigen Duitse taalgebied. Stupide, dat
is èn blijft het. Een knieval voor de onderliggende vooropgezette
gedachte dat vereenvoudiging ten faveure hetzelfde is als verkrachting
ten detrimente van de eigen taal en cultuur. __________ Afbeelding: Illustratie die de tocht over de Alpen van Hannibal en zijn olifanten moet voorstellen. (Illustratie ZDF.)
Willem Elsschots roman Villa des Roses als speelfilm
Zaterdag 11 juli, tegen
middernacht, om 23:45 uur, begint althans volgens de programmering
van het tweede publieke, Nederlandstalige Belgische televisienet Canvas
de uitzending van de verfilming, uit 2002, van het boek Villa des Roses (1913),
de eerst uitgekomen roman van de Vlaamse schrijver Willem Elsschot, bij
de burgerlijke stand bekend als Alfons de Ridder (1882-1960).
De
duur van deze Belgisch-Luxemburgs-Brits-Nederlandse coproductie
bedraagt zo'n 115 minuten, dat wil zeggen dat het allang zondag is als
de film de aftiteling heeft bereikt. In dit drama in beelden van Frank
Van Passel (geboren in 1964) zien we onder meer Julie Delpy, Shaun
Dingwall en Harriet Walter. Echt
ideaal is de verfilming niet, al toont de regisseur ons wel heel
schitterende karakters, die voortreffelijk worden uitgebeeld en
eveneens uitstekende momenten van het letterlijk en figuurlijk op
instorten staande pension aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog.
Het is vanzelfsprekend meteen een model voor de gehele westerse
maatschappij die in ontbinding verkeerde en de laatste stoot aan de
tijd van toen zou geven met het gewapende conflict dat de Grote Oorlog
heette en een einde zou maken aan alle oorlogen. Om
meer dan één reden is de verfilming verre van ideaal: de uitbaters van
het pension zijn plotseling Engelsen en de voertaal is dus eveneens
Engels. Dat werkt absoluut in het nadeel van de ineen, met vloeiing van
de beelden die je in het eigen hoofd hebt overgehouden van het boek met
de beelden die de regisseur voor ogen stonden en zijn gerealiseerd. De
positieve, filmtechnische
en economische aspecten daarvan zijn echter dat er breder kon worden
gezocht naar geschikte spelers voor de figuren. Naast Jan Decleir en
Dora van der Groen van Vlaamse kant beiden met een levens- en
acteer-ervaring die fenomenaal is had de regisseur nu een scala aan
mensen waaruit hij kon kiezen. ____________ Afbeeldingen 1.Jan Decleir en Dora van der Groen in Villa des Roses. 2. Shaun Dingwell als de Duitser Grünewald en Julie Delpey als Louise, het nieuwe Franse dienstmeisje.
Portret van Robespierre en de Franse Revolutie op BBC Two-television
Twijfelachtige figuren Een
niet al te ontwikkeld personage zei mij zo'n veertig jaar geleden eens
vol overtuiging dat ik leek op iemand, die in de geschiedenis van
Frankrijk een belangrijke rol had gespeeld. "Ik bedoel de tijd van
Robert en Piet," voegde ze er ter verklaring aan toe. "Toen was er ook
nog een vrouw bij die een rol speelde, of misschien wel meer dan één:
Marie en Anti-Jonet. Kan dat?" Elke
goede verstaander heeft maar een half woord nodig, en de aanwezige
toehoorders begrepen allen direct dat de persoon in kwestie Robespierre
en Marie Antoinette bedoelde. Nou leek ik toen volstrekt niet op
Maximilien François Marie Isidore de Robespierre (1758-1794), en nu al
helemaal niet, aangezien de man reeds jong het ondermaanse definitief
heeft verlaten. Volgens de informatie die de VPRO-Gids verstrekt,
zou deze man in 1794 aan de wieg hebben gestaan van de gedachte dat
politiek geweld is toegestaan mits dat leidt tot een deugdzame staat.
Nou moet de man, die zo belangrijk was voor de periode der Franse
Revolutie, welke in 1789 losbarstte en nog ieder jaar in Frankrijk
wordt herdacht op Quatorze Juillet (14 juli), eerder die overtuiging
zijn toegedaan. 1794 was zijn sterfjaar. Het nare van de
algemeenheid van zo'n stelling, en soortgelijke, is dat niet wordt
gedefinieerd wat er onder een deugdzame staat wordt verstaan. Uit de
mond van de foute figuren ontstaan na politiek geweld staten die worden
geleid door figuren als Hitler, Stalin, Amin, Mugabe, Nixon en Bush, of
Poetin. En al die (oorlogs)misdadigers hebben zich ooit voorgesteld dat
ze iets goeds aan de wereld wilden nalaten. De vraag of zulk een
gedachte op zich niet reeds te zwaarwegend was om door het benevelde
brein van de waanzinnigen die hierboven zijn opgesomd, binnen het
juiste kader te worden geplaatst, kan men met een gerust hart van een
negatieve reactie voorzien.
BBC-documentaire Op zaterdag 11 juli zendt BBC Two Television tussen 21:00 uur en 22:30 uur onze tijd een documenaire uit onder de titel Terror! Robespierre and the French Revolution. Kennelijk
verslapt de aandacht voor deze periode in de geschiedenis van
West-Europa vooralsnog niet in ieder geval niet helemaal en blijft
deze schrijvers van belletrie en vooral historici inspireren tot steeds
nieuwe literatuur, ook als deze in het geheel niets toevoegt aan het
reeds bekende. Zulke gebeurtenissen spreken nu eenmaal heel erg tot de
verbeelding van heel veel historisch geïnteresseerde lezers en kijkes,
en datzelfde geldt voor meer recente revoluties, of die nu die aan het
begin van de twintigste eeuw in Rusland (1905, respectievelijk 1917)
zich hebben voltrokken dan wel later, ver buiten Europa, met namen als
Ernesto Che Guevara en tal van mindere goden, die wel iets hebben
bewerkstelligd. In de opruiming heb ik nog zeer recentelijk twee
verschillende Franse boeken over de revolutie van 1789 e.v. gekocht,
beide ongelezen exemplaren, elk voor de prijs van 50 eurocents. ____________ Afbeeldingen 1.
Maximilein Robespierre. Omstreeks 1790 geschilderd door een onbekende
meester. Het portret hangt in het Musée Carnavalet te Parijs. 2. Voorzijde van de paperbackeditie van 1988 van Pierre Gaxotte's standaardwerk uit 1975.
Een weekeinde volgepakt met muziekdrama's via de ether
Het komende weekeinde kunt u maar liefst naar drie opera's via de
huiskamerbeeldbuis kijken en ook nog eens naar evenzovele muziekdrama's
die alleen via het 'ouderwetse' medium radio tot u zullen kunnen komen.
Daarbij zijn drie uitvoeringen van een werk van Giuseppe Verdi,
tweemaal dezelfde opera, maar met geheel andere uitvoerenden, en één
daarvan via de televisie, en wel zodanig dat de fervente liefhebber van
dat drama de tweede uitvoering op zaterdag 11 juli ook kan beluisteren,
maar dan zonder beelden.
Nadere gegevens met betrekking tot al datgene wat u te wachten staat,
kunt u alvast vinden in een artikel over alles op dat gebied van die
dag dat binnen ons relatief directe bereik valt. Dat artikel is opgenomen in de redactioneel aan deze site gelieerde opera- en operette-site Tempel van het Muziektheater.
Het muziekdramaweekeinde begint echter met een rechtstreeks verslag van
het Operafestival in Aix-en-Provence. Daarin kunt u kijken naar een
uitvoering van Mozarts Idomeneo. Meer daarover in een andere bijdrage, eveneens van heden, op die specifieke muzieksite.Daar valt in een separaat artikel eveneens meer te lezen over Verdi's opera Jérusalem
die zaterdagmiddag in het Zomerconcert van de NPS te beluisteren valt
op Radio 4. Het betreft de opname van een concertante uitvoering die
werd gegeven in het Concertgebouw te Amsterdam en is opgedoken uit het
archief van de Zaterdagmatinee.
Documentaire op Arte-tv over Rooibos ' Rode thee uit Zuid-Afrika
Wereldwijde belangstelling Op
donderdag 9 juli 's avonds tussen 19:00 uur en 19:45 uur
presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte een documentaire over de
verbouwing van Rooibosthee in Zuid-Afrika. Als we Van Dale raadplegen,
komen we het lemma rooibos helaas niet tegen. Daar staat tegenover dat via het internet op tal van plekken nadere gegevens te vinden zijn over de plant aspalathus linearis want zo heet de plant waarvan de thee afkomstig is. De
verleiding is te groot om te weerstaan: we citeren enkele zinnen die
over Rooibos Thee in het Afrikaans ten beste worden gegeven: "Rooibos
Thee word gemaak van die suiwerste dele van Aspalathus linearis, 'n
plant wat slegs in die Kaapprovinsie van Suid-Afrika groei. Die plant
se unieke geur, smaak en gesondheidseinskappe het reeds navorsers en
voedingstegnolo van regoor die wêreld se belangstelling geprikkel."
Cedargebergte Het
rooibosgebied bevindt zich op zo'n 250 kilometer ten noorden van Kaap
de Goede Hoop aan de voet van het Cedargebergte. Alleen daar bestaan de
voorwaarden welke kunnen zorgdragen voor een ideale rooibosthee, aan
welke meer dan de gebruikelijke eigenschappen worden toegekend die men
bij genotmiddelen kan opsommen. De thee beval geen cafeïne, maar wel
heel veel vitaminen, en wordt hier en daar zelfs beweerd dat regelmatig
gebruik van rooibosthee tegen kanker kan beschermen. Een tweede
voordeel van deze aanplant bestaat in de gevolgen voor de arme
bevolking in die regio. Deze is economisch gezien op bescheiden wijze
naar een hoger niveau getild door de wereldwijde belangstelling voor
dit product, en die interesse groeit snel. De
documentaire, die op Arte te zien zal zijn en die op maandag 13 juli,
vanaf 09:10 uur in de ochtend zal worden herhaald heeft een duur van
43 minuten en werd in 2005 gerealiseerd door Thomas Greh voor de
Norddeutsche Rundfunk. De film wordt uitgezonden op het beeldformaat
16:9.
Afbeeldingen 1. Rooibosthee als product. 2. Jonge aanplant van de struiken voor rooibosthee.
Elisabeth Zernike, de erste Nederlandse vrouw met een literaire prijs (1921)
Creatieve gezinsleden Op
deze dag in 1891 werd Elisabeth Zernike de drie jaar jongere zuster
van de Nederlandse Nobelprijswinnaar Natuurkunde (1953,
Rijksuniversiteit Groningen) Frits Zernike (1888-1966) geboren, die
literaire geschiedenis heeft geschreven, alleen al met het feit dat ze
de eerste vrouw was, die voor haar werk werd onderscheiden. Dat was in
1921 toen haar de C.W. van der Hoogtprijs werd toegekend voor haar boek
Een vrouw als zij
dat een jaar tevoren was uitgekomen. Twee jaar daarvoor was haar eerste
boek verschenen. Elisabeth Zernike schreef mild proza dat past in de
periode die zich 'tussen wal en schip', anders gezegd: tussen
impressionisme en expressionisme bevond. Elisabeth
Zernike die haar geboortedag deelt met literaire grootheden als La
Fontaine en Shelley was eveneens de zuster van Anne (Mankes-)Zernike
(1887-1972), die in 1925 een boekje over Rainer Maria Rilke heeft
geschreven.
Proza en poëzie Het
scheppend werk van Elisabeth Zernike beperkte zich niet tot proza;
vanaf 1951 zijn er enkele bundels met gedichten uitgebracht, zoals Dralend afscheid (1950) dat in het jaar daarop in de derde druk is uitgekomen. Twee jaar daarna is, eveneens bij Querido, de bundel Het uur der stilte verschenen.
Beide
titels zijn van toepassing op het leven van Elisabeth (of Elizabeth)
Zernike. Met haar ruim negen decennia op deze aarde kan men zeggen dat
het afscheid van de wereld dralend geschiedde, en na haar heengaan geldt voor haar Het uur der stilte. Op latere leeftijd publiceerde ze eveneens korter proza. De lexicograaf Kornelis ter Laan, die eveneens op 8 juli was geboren, maar dan 20 jaar eerder, vermeldt in zijn Letterkundig Woordenboek voor Noord en Zuid dat Elisabeth Zernike in 1949 de Amsterdamse prijs voor het beste gedicht heeft verwroven: over de dochter van Prins Willem: Maria van Oranje. De bundel Dralend afscheid heb
ik, begin jaren zestig verworven voor 49 cent in het Rotterdamse filiaal
van het toen enige grootwinkelbedrijf voor opruimingsboeken; bij
dezelfde zaak te Groningen in 1968 lag de blauwe, gebonden Salamander
met Bevrijding uit de jeugd (1951)
in een resthoeveelheid tussen een paar honderd andere titels voor de
prijs van 10 cent (15 voor één gulden), en was daarvoor ook nog
voorzien van een afzichtelijk oranje-wit geblokt stofomslag uit de
boekbinderij van die boeken-grootmogol te Baarn.
Een lang leven Elisabeth
Zernike is op 12 maart 1982 overleden te Laren; ze is bijgezet in het
graf van haar broer Frits, die zestien jaar eerder was heengegaan. Haar
naam komt echter niet voor op de steen. In het boek Vrouwenspiegel uit
1936 van Annie Romein-Verschoor komt zij voor, en dat geldt eveneens
voor het dertig jaar later uitgekomen boek van C. Rijnsdorp De moderne roman in opsraak. Zij publiceerde meerdere gedichten met het opschrift Rondeel, en een aantal met de titel In memoriam. Bij een dichtergraf eindigt met de regels:
Wat verder haar gebeurt is als een openbreken Dat naar de zachte dalen van het leven leidt. Maar nooit zal zij er later over kunnen spreken Hoe in dat uur zijzelf tot dichter is gewijd.
(Uit: Dralend afscheid; als Elizabeth Zernike.) ____________ Afbeeldingen 1. Tekstgedeelte op de voorpagina van de bundel uit 1950. 2. Omkaderd tekstgedeelte op de buitenzijde van de bundel uit 1953.
Tsjajkovski's Vierde Symfonie onder Ivan Fischer op Mezzo-televisie
Nog drie keer deze maand
Van
de Vierde Symfonie in f kleine terts, opus 38 van Pjotr Iljitsj
Tsjajkovski (1840-1893), gecomponeerd in 1877/78 kunt u oor- èn
ooggetuige zijn via Mezzo-televisie, op woensdag 8 juli, 's avonds
vanaf 20:30 uur. Het Festival Orkest van Boedapest zal voor die
gelegenheid onder leiding staan van Ivan Fischer.
Het
gaat hierbij om een opname uit 2008. Op woensdag 15 juli, vanaf 17:00
uur in de namiddag en op donderdag 30 juli, vanaf 10:00 uur in de
ochtend zal Mezzo-televisie dit concert herhalen.
Een toelichting op deze symfonie is te vinden in een artikel
van donderdag 28 augustus 2008 dat we op die dag op de site Tempel der Toonkunst hebben
opgenomen naar aanleiding van één der BBC-Proms, waarop dit opus
eveneens werd uitgevoerd.
__________ Foto: Ivan Fischer met zijn Boedapest Festival Orkest.
Documentaire over de Kelten en de Engelse cultuur in de Middeleeuwen ' donderdagavond op BBC Two Television
De Romeinen en hun invloeden De
val van het Romeinse Rijk heeft in Engeland waar die Romeinen van
verre waren gekomen en hun invloed geldend hadden weten te maken een
ongelooflijke chaos tot gevolg gehad, mede
doordat het land ten prooi is gevallen aan Anglo-Saksische groeperingen
die zijn binnengevallen. In Ierland daarentegen had het christendom
zich aardig weten te vestigen en voor een basis van leven en cultuur
had gezorgd, welke zich parallel aan de woelingen in Engeland
steeds verder ontwikkelde. In de reeks documentaires How the Celts saved Britain
waarvan Dan Snow er op donderdag 9 juli tussen 20:00 uur en 21:00 uur
onze tijd via de televisiezender BBC Two weer een zal presenteren
wordt aangetoond dat het juist de Ieren zijn geweest die de Engelse
cultuur tijdens de Middeleeuwen van een wisse ondergang hebben gered. __________ Foto: BBC-presentator Dan Snow.
Dromen volgens de Weense doctor Sigmund Freud ' thans opnieuw bekeken
Hersenonderzoek nu
Op woensdag 8 juli 's avonds tussen 23:05 uur en 23:30 uur zendt het digitale themakanaal met die stupide naam Holland Doc alsof het om een randstedelijk-regionaal kanaal gaat een herhaling uit van een aflevering van het VPRO-programma Noorderlicht uit 2002 over Dromen.
In die korte filmbijdrage wordt verslag gedaan van een vergelijking
tussen het gedachtegoed van de psychoanalyticus Sigmund Freud
(1856-1939) over het fenomeen Dromen en de stand van zaken met
betrekking tot hersenonderzoek dat nadere feiten kan verstrekken
omtrent dit gebeuren binnen het kader van die discipline, zoals die er
zeven jaar geleden voor stond.
In verband met het verschijnsel Dromen is Sigmund Freud bekend gebleven door één van zijn grotere studies uit 1899, Die Traumdeutung,
waarover weer tal van teksten zijn gepubliceerd, variërend van korte
essays tot en en met omvangrijke studies en dissertaties. Het is echter
in algemene kring minder bekend dat deze zelfde 'droomuitlegger' ook
nog acht kortere stukken over dat thema heeft geschreven, die vanaf
1899 zijn geschreven en deels ook nog gepubliceerd tijdens Freuds
aardse bestaan. De verzamelbundel heet Über Träume und Traumdeutungen.
Daarvan is Eine erfüllte Traumdeutung (1899) niet meer tijdens het leven van 'de man met de glazen hoed' [1] gedrukt, en is het manuscript van het opstel Träume im Folklore[2] zelfs pas in 1956 opgedoken, toen de Gesammelte Werke reeds waren uitgekomen.
Kort nadat Die Traumdeutung was
verschenen, heeft Freud zich bereid verklaard hiervan een samenvattend
artikel te schrijven voor een verzameling van bijdragen over het thema,
getiteld Grenzfragen des Nerven- und Seelenlebens. Dat werd kort maar krachtig Über den Traum,
bedoeld om een grotere groep lezers, vooral de ontwikkelde leek, met
zijn inzichten vertrouwd te maken in een ietwat vereenvoudigder vorm.
__________ [1]
Zo wordt Freud genoemd in de titel van een biografisch essay door Prof.
Dr. E. Verbeek over Freuds dromen. (G.F. Callenbach, Nijkerk; 1973.) [2] Dit essay heeft Freud geschreven samen met David Oppenheim.
Kostuumdrama over Johannes Vermeers Meisje met Oorbel
Parel aan linkeroor Dinsdag
7 juli zal de Britse televisiezender BBC Two vanaf 22:00 uur onze tijd
NB: op diverse plekken staat 23:00 uur, maar dan zijn twee derden van
deze film voorbij het kostuumdrama Girl with a pearl earring
van Peter Webber uitzenden. De speelfilm kwam gereed in 2003 en is
gebaseerd op het gelijknamige boek uit 1992 van de schrijfster van
vooral historische romans, Tracy Chevalier (geboren 1962), dat verhaalt
over het meisje Griet met een parel als oorbel dat intussen alweer
zo'n drie en een halve eeuw geleden model heeft gestaan voor het
befaamde schilderij van omstreeks 1660, door Johannes Vermeer
(1632-1675). Het doek, op het formaat 46,5 x 40 cm, hangt in het
Mauritshuis te 's-Gravenhage. In een van de KNAUR-standaardwerken over Galerien der Welt van ongeveer een halve eeuw geleden wordt in het boek Holländische Museen hetgeen ook toen reeds Niederländische
Museen had moeten heten , geschreven door de toenmalige
hoofdconservator van het Rijksmuseum, R. van Luttervelt (1916-1963),
het doek benoemd als Mädchen im Turban (Meisje met tulband).
Personen De
rol van Griet wordt in Peter Webbers film gespeeld door Scarlett
Johansson, Vermeer krijgt gestalte in Colin Firth; Tom Wilkinson
vertolkt het Delftse personage Pieter van Ruijven (1624-1674), die als
patroon van Vermeer geldt. Tussen alle overige redelijk Nederlands
aandoende namen duikt ene Maertge op, die door Anna Popplewell wordt
uitgebeeld. Zou dat misschien Maartje moeten zijn? Deze
film werd eind december 2007 eerder door BBC Two uitgezonden, maar de
ontvangst daarvan was toen voorbehouden aan delen van het grote eiland
aan de overzijde van de Noordzee.
Egon Erwin Kisch herdacht ' met herhaling van reportage uit 1979
Fascinerende reportage De
eerste Duitse publieke televisiezender ARD/Das Erste presenteert in de
nacht van maandag 6 juli op dinsdag 7 juli tussen 01:45 uur en 02:30
uur een herhaling van een reportage uit 1979 over de briljante
journalist en literator Egon Erwin Kisch (1885-1948). Die film met
reportage maakt deel uit van de programmareeks Vor 30 Jahren; de titel van de filmbijdrage luidt Nichts ist verblüffender als die Wahrheit.Daarmee
wordt een link gelegd naar de tweedelige uitgave die Büchergilde
Gutenberg in 1981 op de markt heeft gebracht met daarin een selectie
van de reportages die Egon Erwin Kisch in een periode van vier decennia
heeft gepubliceerd. Die selectie kreeg de titel Nichts ist erregender als die Wahrheit.
'New Journalism' avant la lettre Voordat
Kisch in het seizoen 1905/06 de school voor Journalistiek in Berlijn
bezocht, had hij al flink wat reportages geschreven voor het Prager Tageblatt,
toen onderdeel van de Duitstalige pers in de Goldene Stadt. Hij was er
al vroeg in geslaagd een zakelijk-kritische voorstelling van
gebeurtenissen op papier te brengen, die desondanks aan spanning en
actualiteit niet hadden ingeboet. Daarmee is deze Egon Erwin Kisch
toonaangevend geworden voor de moderne stijl welke zich langzaam maar
zeker zou gaan meester maken van de internationale dagbladjournalistiek
in de kwaliteitspers. In 1925 is een verzameling van zijn stukken
verschenen onder de titel Der rasende Reporter, en die benaming werd een alternatief voor de naam van de journalist Egon Erwin Kisch.
We
komen in een ruimer artikel binnenkort terug op deze bijzondere figuur
met een zeer aparte stijl van schrijven en leven, en met een heel
eigenzinnig karakter.
Johann Friedrich Reichardt componist van de week ' via de Vara op Radio 4 ' NL
Vijf keer een half uur Reichardt Deze week staat het muziekprogramma Componist van de week, van de Vara op Radio 4, in het teken van de ooit zeer befaamde Duitse componist Johann Friedrich Reichardt (1752-1814), die de functie van Hofkapellmeister heeft vervuld voor drie koningen van Pruisen. Van
maandag 6 juli tot en met vrijdag 10 juli, steeds tussen 19:30 uur en
20:00 uur kunt u naar een kleine diversiteit aan werken van de
gedeeltelijk vergeten, doch allengs opnieuw ontdekte grootheid uit
het laatst van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw. Enkele
tientallen jaren geleden had de bariton Dietrich Fischer-Dieskau
(geboren 1925) deze muziekmeester reeds (her)ontdekt en een serie
liederen van hem op Orfeo, zijn eigen geluidsdragers-label uitgebracht [1];
en daarop zelf gezongen, dat spreekt. In 1992 heeft diezelfde zanger
die zich intussen had ontpopt als schrijver over tal van aspecten van
de muziek, en, het ligt voor de hand: met name met betrekking tot het
fenomeen zangkunst een biografie over Reichardt gepubliceerd. [2]
Meer dan duizend liederen Dat
deze zanger zich voor die componist interesseerde, ligt voor de hand
als je bedenkt dat eerstgenoemde veel liederen verspreid over de
gehele aardbodem ten beste heeft gegeven en er zelfs zo'n vierhonderd
geluidsdragers van hem in omloop zijn en uit dien hoofde meer wilde
weten over de meer dan duizend liederen die Reichardt heeft
gecomponeerd, en de functie die hij als wegwijzer heeft gehad voor het
muziekleven na hem en daarbinnen in eerste instantie voor componisten,
met aan de top Franz Schubert (1797-1828). Een deel van de
muziekliefhebbers bij wie de kunstvorm Lied hoog in aanzien staat, zal
het misschien indien niet als parate kennis dan toch passief weten:
Schlaf, Kindlein, schlaf stamt uit de ganzenveer van Reichardt en werd tot een geliefd volkslied, ook buiten de directe Duitse invloedssfeer. Men
zou, zonder dat men daarvoor nu direct een reprimande moet incasseren,
de bewering kunnen opstellen dat Reichardt een soort
samenwerkingsverband was aangegaan met Johann Wolfgang von Goethe
(1749-1832), mede doordat deze dichtervorst zeer veel heeft bijgedragen
aan het welslagen van Reichardt als liedcomponist.
Maar eveneens het oeuvre van Friedrich von Schiller (1759-1805), en van
Friedrich Klopstock (1723-1803) alsook anderen hebben gediend als
nimmer opdrogende bron voor deze grootmeester van het Duitse lied. Het
zijn niet alleen liederen en andere zangstukken die tijdens de vijf
avonden deze week uit het oeuvre van Reichardt via Radio 4 zullen
klinken. Voor een totaal overzicht van de vijf programma's zij verwezen
naar de website van Componist van de week.
[1] Voor de geïnteresseerden: Johann Friedrich Reichardt Ausgewahlte Lieder.
Dietrich Fischer-Dieskau, Bariton; Maria Graf, Harfe. Orfeo C 245 921
A. Van de twintig liederen die op deze CD bijeengebracht zijn, stammen
voor vijftien daarvan de teksten van Goethe, vier van Schiller en één
van Ossian. [2]
Bij de uitgever is het boek intussen uitverkocht, maar op diverse
plekken (antiquariaten, internetzaken) wellicht nog verkrijgbaar:
Dietrich Fischer-Dieskau Weil nicht alle Blütenräume reiften Johann Friedrich Reichardt Hofkapellmeister dreier Preußenkönige. Deutsche Verlags Anstalt, 1992; 432 pag. geb., met z/w- ill.; ISBN 3-421-06531-4.
Afbeeldingen 1. Voorzijde van het boekje behorende bij de CD met twintig Reichardt-Liederen. 2.
Fragment uit het befaamde Goethe-schilderij door Johann Heinrich
Wilhelm Tischbein (1751-1829), gerealiseerd in 1787 in de Campagna,
tijdens de Reise nach Italien van de Duitse dichter.
Een hele maand eilanden-docu's Met ingang van maandag 6 juli vertoont Arte-televisie, op werkdagen tussen 20:15 uur en 21:00 uur, de documentaireserie van in totaal twintig delen met de Duitse titel Inselträume.
Daarin, zo wordt medegedeeld, zullen de mooiste eilanden ter wereld
worden geportretteerd. De eerste aflevering draagt de titel Die Marquesas-Inseln.
Deze bevinden zich in Frans Polynesië, anderhalf duizend kilometer ten
noorden van Tahiti en bijna twee keer zo ver (2900 km) zuidwaarts
verwijderd van Hawaii. Dit meer dan eens als 'verloren paradijs'
gekwalificeerde gebied behoort tot de fraaiste delen van de wereld,
maar wordt door relatief weinig toeristen bezocht, ondanks de
aanwezigheid van meer dan slechts enkele aldaar aanwezige
bijzonderheden.
Onherbergzaam Deze
eilanden, bestaande uit vulkanisch gebergte, en omschreven als een
'speer die uit zee opsteekt', beslaan een lengte van zo'n 400
kilometer. Door het ontbreken van koraalriffen en kustvlakten is het
gebied van deze eilanden nogal onherbergzaam geworden. De nu nog
achtduizend bewoners niet zo lang geleden waren het er nog ruim zes
keer zoveel leven grotendeels in overeenstemming met de tradities van
hun voorouders.
Vijf avonden Elke avond zendt Arte-televisie een andere film uit; dinsdag 7 juli zal dat zijn over Nantucket, USA; woensdag stelt men u de Marajó-eilanden van Brazilië voor; donderdag 9 juli is de beurt aan de Noorse Lofoten, en de eerste week wordt afgesloten met de vijfde bijdrage in de reeks over Hainan in China. ____________ Afbeeldingen 1. Marquesas Eilanden. 2. Lofoten.
Georges Bizets muziekdrama De Parelvissers zondagavond op Radio WDR 3
Vanuit Toulouse De
Duitse regionale zender WDR 3 presenteert op zondag 5 juli, 's avonds
tussen 20:05 uur en 22:30 uur in het theaterprogramma Bühne het muziekdrama in drie bedrijven Les Pêcheurs de perles
van de Franse componist Georges Bizet (1838-1875). Uitvoerenden zijn
Koor en orkest van het Capitole de Toulouse onder leiding van Michel
Plasson (geboren 1933). Diverse zangsolisten zijn, vanzelfsprekend,
eveneens van de partij. De
tekst stamt uit de koker van op het eerste gezicht drie verschillende
heren: Eugène Cormon, Pierre-Étienne Piestre (1811-1903) en Michel
Carré (1821-1872). Doch de beide eerste namen staan voor één en
dezelfde persoon: Cormon is een pseudoniem. De eerste uitvoering van De Parelvissers
werd op 30 september 1863 te Parijs gegeven in het Théâtre Lyrique. Pas
een kwart eeuw daarna was Coburg met een Duitse vertaling aan de beurt.
Synopsis Twee
parelvissers op Ceylon, Nadir en Zurga, die ooit, ver buiten het eigen
vaderland, beiden op dezelfde vrouw verliefd zijn geworden, hernieuwen
hun vriendschap. Als de bajadere Leila een soort tempeldienares in
haar functie wordt bevestigd, herkent Nadir haar aan de stem: zij is
degene op wie hij en zijn vriend ooit verliefd waren. Het moet er dus
nu maar van komen: de beiden bekennen elkaar wat ze voor de ander
voelen, maar worden betrapt door de hogepriester Nourabad, die ze
vervolgens aan het volk 'ter afrekening' worden gegeven. Maar als Zurga
beseft dat Leila hem als kind ooit het leven heeft gered slaagt deze
erin zijn jaloezie te overwinnen en helpt hij de beiden te ontvluchten,
waarbij hij echter zelf om het leven komt. __________ Foto: Michel Plasson.
Portret van Johannes Calvijn twee dagen achtereen op Arte-tv
Calvijn-Jaar Op zaterdag 4 juli, 's avonds tussen 21:50 uur en 22:50 uur, zendt Arte-televisie een portret uit van
Johannes Calvijn (1509-1564), de Frans-Zwitserse theoloog, die stierf
in het jaar dat William Shakespeare werd geboren, en die één en ander
binnen de christelijke wereld aan veranderingen teweeg gebracht heeft,
voornamelijk tijdens de Reformatie. Zo is hij ook naamgever geworden
van de strming binnen de protestantse leer van het christendom: het
calvinisme. Nu
het derhalve niet alleen maar het Purcell-Jaar, het Händel-Jaar en het
Haydn-Jaar is, en daarnaast ook nog het Mendelssohn-Jaar, mogen we 2009
ook best beschouwen als het Calvijn-Jaar, aangezien de goede man op 10
juli 1509 in de Noord-Franse plaats Noyon is geboren. Die aanvaarding
van dat Calvijn-Jaar kan tevens gelden voor tal van mensen die geen
boodschap hebben aan het protestantisme of aan het christendom in he
algemeen, en evenmin van mening zijn dat die stroming(en) in onze
maatschappij voor hem of haar een boodschap inhouden, zoals we Trouw
een voortreffelijke krant kunnen vinden, ook als we niet-christelijk
zijn ingesteld. De
documentaire, met dramatische elementen, die we te zien (kunnen)
krijgen, duurt 58 minuten en is een Frans-Zwitsers-Duitse coproductie
die in 2009 is gereedgekomen. Verantwoordelijk daarvoor zijn André
Schäfer en Werner Köhne. In de film zien we niet alleen de acteur
Julian Mehne de rol van de rusteloze hervormer vertolken, ook krijgen we
beelden te zien van de steden waarin Calvijn zich op de een of andere
manier heeft doen gelden: naast zijn geboorteplaats Noyon zijn dat
Parijs en Straatsburg, Genève, Orléans, alsmede Zürich, alle tijdens de
late middeleeuwen. Deze
ZDF-productie die in HD-kwaliteit zal worden uitgezonden op het formaat
16:9, wordt zondagmiddag (5 juli) herhaald vanaf 14:55 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Portret van Johannes Calvijn. 2. Beeld uit de documentaire. Foto: André Schäfer/Florianfilm.
Alban Bergs muziekdrama Lulu vanuit Convent Garden hedenavond op BBC Radio 3
De doos van Pandora geopend In het BBC radioprogramma Opera on 3
kunt u op zaterdag 4 juli tussen 19:00 uur en 22:30 uur onze tijd
luisteren naar een uitvoering van het muziekdrama in drie bedrijven Lulu,
gecomponeerd door Alban Berg (1885-1935). Het betreft een uitvoering
door het Royal Opera House Covent Garden. Koor en orkest worden geleid
door Antonio Pappano; de rol van Lulu zal worden vertolkt door de
sopraan Agneta Eichenholz. Als uitgangspunt heeft deze componist uit de (Neue) Wiener Schule twee tragedies gekozen van Frank Wedekind (1864-1918): Erdgeist uit 1895 en Die Büchse der Pandora (1901). Het derde bedrijf van de opera bleef onvoltooid. De eerste uitvoering werd gegeven in Zürich, op 2 juni 1937,
anderhalf jaar na het overlijden van de componist. Essen volgde pas na
de Tweede Wereldoorlog (1953), de Wiener Staatsoper weer anderhalf
decennium daarna (1968), en de Metropolitan Opera wachtte tot 1977
voordat het publiek rijp geacht werd voor Lulu.
Een uitvoeriger bijdrage over dit gebeuren kunt u lezen op de, redactioneel aan deze website gelieerde, Tempel van het Muziektheater.
Cultuurspectrum
