Elisabeth Zernike, de erste Nederlandse vrouw met een literaire prijs (1921)
Creatieve gezinsleden Op
deze dag in 1891 werd Elisabeth Zernike de drie jaar jongere zuster
van de Nederlandse Nobelprijswinnaar Natuurkunde (1953,
Rijksuniversiteit Groningen) Frits Zernike (1888-1966) geboren, die
literaire geschiedenis heeft geschreven, alleen al met het feit dat ze
de eerste vrouw was, die voor haar werk werd onderscheiden. Dat was in
1921 toen haar de C.W. van der Hoogtprijs werd toegekend voor haar boek
Een vrouw als zij
dat een jaar tevoren was uitgekomen. Twee jaar daarvoor was haar eerste
boek verschenen. Elisabeth Zernike schreef mild proza dat past in de
periode die zich 'tussen wal en schip', anders gezegd: tussen
impressionisme en expressionisme bevond. Elisabeth
Zernike die haar geboortedag deelt met literaire grootheden als La
Fontaine en Shelley was eveneens de zuster van Anne (Mankes-)Zernike
(1887-1972), die in 1925 een boekje over Rainer Maria Rilke heeft
geschreven.
Proza en poëzie Het
scheppend werk van Elisabeth Zernike beperkte zich niet tot proza;
vanaf 1951 zijn er enkele bundels met gedichten uitgebracht, zoals Dralend afscheid (1950) dat in het jaar daarop in de derde druk is uitgekomen. Twee jaar daarna is, eveneens bij Querido, de bundel Het uur der stilte verschenen.
Beide
titels zijn van toepassing op het leven van Elisabeth (of Elizabeth)
Zernike. Met haar ruim negen decennia op deze aarde kan men zeggen dat
het afscheid van de wereld dralend geschiedde, en na haar heengaan geldt voor haar Het uur der stilte. Op latere leeftijd publiceerde ze eveneens korter proza. De lexicograaf Kornelis ter Laan, die eveneens op 8 juli was geboren, maar dan 20 jaar eerder, vermeldt in zijn Letterkundig Woordenboek voor Noord en Zuid dat Elisabeth Zernike in 1949 de Amsterdamse prijs voor het beste gedicht heeft verwroven: over de dochter van Prins Willem: Maria van Oranje. De bundel Dralend afscheid heb
ik, begin jaren zestig verworven voor 49 cent in het Rotterdamse filiaal
van het toen enige grootwinkelbedrijf voor opruimingsboeken; bij
dezelfde zaak te Groningen in 1968 lag de blauwe, gebonden Salamander
met Bevrijding uit de jeugd (1951)
in een resthoeveelheid tussen een paar honderd andere titels voor de
prijs van 10 cent (15 voor één gulden), en was daarvoor ook nog
voorzien van een afzichtelijk oranje-wit geblokt stofomslag uit de
boekbinderij van die boeken-grootmogol te Baarn.
Een lang leven Elisabeth
Zernike is op 12 maart 1982 overleden te Laren; ze is bijgezet in het
graf van haar broer Frits, die zestien jaar eerder was heengegaan. Haar
naam komt echter niet voor op de steen. In het boek Vrouwenspiegel uit
1936 van Annie Romein-Verschoor komt zij voor, en dat geldt eveneens
voor het dertig jaar later uitgekomen boek van C. Rijnsdorp De moderne roman in opsraak. Zij publiceerde meerdere gedichten met het opschrift Rondeel, en een aantal met de titel In memoriam. Bij een dichtergraf eindigt met de regels:
Wat verder haar gebeurt is als een openbreken Dat naar de zachte dalen van het leven leidt. Maar nooit zal zij er later over kunnen spreken Hoe in dat uur zijzelf tot dichter is gewijd.
(Uit: Dralend afscheid; als Elizabeth Zernike.) ____________ Afbeeldingen 1. Tekstgedeelte op de voorpagina van de bundel uit 1950. 2. Omkaderd tekstgedeelte op de buitenzijde van de bundel uit 1953.