Elisabeth Zernike, de erste Nederlandse vrouw met een literaire prijs (1921)
Creatieve gezinsleden Op
deze dag in 1891 werd Elisabeth Zernike de drie jaar jongere zuster
van de Nederlandse Nobelprijswinnaar Natuurkunde (1953,
Rijksuniversiteit Groningen) Frits Zernike (1888-1966) geboren, die
literaire geschiedenis heeft geschreven, alleen al met het feit dat ze
de eerste vrouw was, die voor haar werk werd onderscheiden. Dat was in
1921 toen haar de C.W. van der Hoogtprijs werd toegekend voor haar boek
Een vrouw als zij
dat een jaar tevoren was uitgekomen. Twee jaar daarvoor was haar eerste
boek verschenen. Elisabeth Zernike schreef mild proza dat past in de
periode die zich 'tussen wal en schip', anders gezegd: tussen
impressionisme en expressionisme bevond. Elisabeth
Zernike die haar geboortedag deelt met literaire grootheden als La
Fontaine en Shelley was eveneens de zuster van Anne (Mankes-)Zernike
(1887-1972), die in 1925 een boekje over Rainer Maria Rilke heeft
geschreven.
Proza en poëzie Het
scheppend werk van Elisabeth Zernike beperkte zich niet tot proza;
vanaf 1951 zijn er enkele bundels met gedichten uitgebracht, zoals Dralend afscheid (1950) dat in het jaar daarop in de derde druk is uitgekomen. Twee jaar daarna is, eveneens bij Querido, de bundel Het uur der stilte verschenen.
Beide
titels zijn van toepassing op het leven van Elisabeth (of Elizabeth)
Zernike. Met haar ruim negen decennia op deze aarde kan men zeggen dat
het afscheid van de wereld dralend geschiedde, en na haar heengaan geldt voor haar Het uur der stilte. Op latere leeftijd publiceerde ze eveneens korter proza. De lexicograaf Kornelis ter Laan, die eveneens op 8 juli was geboren, maar dan 20 jaar eerder, vermeldt in zijn Letterkundig Woordenboek voor Noord en Zuid dat Elisabeth Zernike in 1949 de Amsterdamse prijs voor het beste gedicht heeft verwroven: over de dochter van Prins Willem: Maria van Oranje. De bundel Dralend afscheid heb
ik, begin jaren zestig verworven voor 49 cent in het Rotterdamse filiaal
van het toen enige grootwinkelbedrijf voor opruimingsboeken; bij
dezelfde zaak te Groningen in 1968 lag de blauwe, gebonden Salamander
met Bevrijding uit de jeugd (1951)
in een resthoeveelheid tussen een paar honderd andere titels voor de
prijs van 10 cent (15 voor één gulden), en was daarvoor ook nog
voorzien van een afzichtelijk oranje-wit geblokt stofomslag uit de
boekbinderij van die boeken-grootmogol te Baarn.
Een lang leven Elisabeth
Zernike is op 12 maart 1982 overleden te Laren; ze is bijgezet in het
graf van haar broer Frits, die zestien jaar eerder was heengegaan. Haar
naam komt echter niet voor op de steen. In het boek Vrouwenspiegel uit
1936 van Annie Romein-Verschoor komt zij voor, en dat geldt eveneens
voor het dertig jaar later uitgekomen boek van C. Rijnsdorp De moderne roman in opsraak. Zij publiceerde meerdere gedichten met het opschrift Rondeel, en een aantal met de titel In memoriam. Bij een dichtergraf eindigt met de regels:
Wat verder haar gebeurt is als een openbreken Dat naar de zachte dalen van het leven leidt. Maar nooit zal zij er later over kunnen spreken Hoe in dat uur zijzelf tot dichter is gewijd.
(Uit: Dralend afscheid; als Elizabeth Zernike.) ____________ Afbeeldingen 1. Tekstgedeelte op de voorpagina van de bundel uit 1950. 2. Omkaderd tekstgedeelte op de buitenzijde van de bundel uit 1953.
Tsjajkovski's Vierde Symfonie onder Ivan Fischer op Mezzo-televisie
Nog drie keer deze maand
Van
de Vierde Symfonie in f kleine terts, opus 38 van Pjotr Iljitsj
Tsjajkovski (1840-1893), gecomponeerd in 1877/78 kunt u oor- èn
ooggetuige zijn via Mezzo-televisie, op woensdag 8 juli, 's avonds
vanaf 20:30 uur. Het Festival Orkest van Boedapest zal voor die
gelegenheid onder leiding staan van Ivan Fischer.
Het
gaat hierbij om een opname uit 2008. Op woensdag 15 juli, vanaf 17:00
uur in de namiddag en op donderdag 30 juli, vanaf 10:00 uur in de
ochtend zal Mezzo-televisie dit concert herhalen.
Een toelichting op deze symfonie is te vinden in een artikel
van donderdag 28 augustus 2008 dat we op die dag op de site Tempel der Toonkunst hebben
opgenomen naar aanleiding van één der BBC-Proms, waarop dit opus
eveneens werd uitgevoerd.
__________ Foto: Ivan Fischer met zijn Boedapest Festival Orkest.
Documentaire over de Kelten en de Engelse cultuur in de Middeleeuwen ' donderdagavond op BBC Two Television
De Romeinen en hun invloeden De
val van het Romeinse Rijk heeft in Engeland waar die Romeinen van
verre waren gekomen en hun invloed geldend hadden weten te maken een
ongelooflijke chaos tot gevolg gehad, mede
doordat het land ten prooi is gevallen aan Anglo-Saksische groeperingen
die zijn binnengevallen. In Ierland daarentegen had het christendom
zich aardig weten te vestigen en voor een basis van leven en cultuur
had gezorgd, welke zich parallel aan de woelingen in Engeland
steeds verder ontwikkelde. In de reeks documentaires How the Celts saved Britain
waarvan Dan Snow er op donderdag 9 juli tussen 20:00 uur en 21:00 uur
onze tijd via de televisiezender BBC Two weer een zal presenteren
wordt aangetoond dat het juist de Ieren zijn geweest die de Engelse
cultuur tijdens de Middeleeuwen van een wisse ondergang hebben gered. __________ Foto: BBC-presentator Dan Snow.
Dromen volgens de Weense doctor Sigmund Freud ' thans opnieuw bekeken
Hersenonderzoek nu
Op woensdag 8 juli 's avonds tussen 23:05 uur en 23:30 uur zendt het digitale themakanaal met die stupide naam Holland Doc alsof het om een randstedelijk-regionaal kanaal gaat een herhaling uit van een aflevering van het VPRO-programma Noorderlicht uit 2002 over Dromen.
In die korte filmbijdrage wordt verslag gedaan van een vergelijking
tussen het gedachtegoed van de psychoanalyticus Sigmund Freud
(1856-1939) over het fenomeen Dromen en de stand van zaken met
betrekking tot hersenonderzoek dat nadere feiten kan verstrekken
omtrent dit gebeuren binnen het kader van die discipline, zoals die er
zeven jaar geleden voor stond.
In verband met het verschijnsel Dromen is Sigmund Freud bekend gebleven door één van zijn grotere studies uit 1899, Die Traumdeutung,
waarover weer tal van teksten zijn gepubliceerd, variërend van korte
essays tot en en met omvangrijke studies en dissertaties. Het is echter
in algemene kring minder bekend dat deze zelfde 'droomuitlegger' ook
nog acht kortere stukken over dat thema heeft geschreven, die vanaf
1899 zijn geschreven en deels ook nog gepubliceerd tijdens Freuds
aardse bestaan. De verzamelbundel heet Über Träume und Traumdeutungen.
Daarvan is Eine erfüllte Traumdeutung (1899) niet meer tijdens het leven van 'de man met de glazen hoed' [1] gedrukt, en is het manuscript van het opstel Träume im Folklore[2] zelfs pas in 1956 opgedoken, toen de Gesammelte Werke reeds waren uitgekomen.
Kort nadat Die Traumdeutung was
verschenen, heeft Freud zich bereid verklaard hiervan een samenvattend
artikel te schrijven voor een verzameling van bijdragen over het thema,
getiteld Grenzfragen des Nerven- und Seelenlebens. Dat werd kort maar krachtig Über den Traum,
bedoeld om een grotere groep lezers, vooral de ontwikkelde leek, met
zijn inzichten vertrouwd te maken in een ietwat vereenvoudigder vorm.
__________ [1]
Zo wordt Freud genoemd in de titel van een biografisch essay door Prof.
Dr. E. Verbeek over Freuds dromen. (G.F. Callenbach, Nijkerk; 1973.) [2] Dit essay heeft Freud geschreven samen met David Oppenheim.
Kostuumdrama over Johannes Vermeers Meisje met Oorbel
Parel aan linkeroor Dinsdag
7 juli zal de Britse televisiezender BBC Two vanaf 22:00 uur onze tijd
NB: op diverse plekken staat 23:00 uur, maar dan zijn twee derden van
deze film voorbij het kostuumdrama Girl with a pearl earring
van Peter Webber uitzenden. De speelfilm kwam gereed in 2003 en is
gebaseerd op het gelijknamige boek uit 1992 van de schrijfster van
vooral historische romans, Tracy Chevalier (geboren 1962), dat verhaalt
over het meisje Griet met een parel als oorbel dat intussen alweer
zo'n drie en een halve eeuw geleden model heeft gestaan voor het
befaamde schilderij van omstreeks 1660, door Johannes Vermeer
(1632-1675). Het doek, op het formaat 46,5 x 40 cm, hangt in het
Mauritshuis te 's-Gravenhage. In een van de KNAUR-standaardwerken over Galerien der Welt van ongeveer een halve eeuw geleden wordt in het boek Holländische Museen hetgeen ook toen reeds Niederländische
Museen had moeten heten , geschreven door de toenmalige
hoofdconservator van het Rijksmuseum, R. van Luttervelt (1916-1963),
het doek benoemd als Mädchen im Turban (Meisje met tulband).
Personen De
rol van Griet wordt in Peter Webbers film gespeeld door Scarlett
Johansson, Vermeer krijgt gestalte in Colin Firth; Tom Wilkinson
vertolkt het Delftse personage Pieter van Ruijven (1624-1674), die als
patroon van Vermeer geldt. Tussen alle overige redelijk Nederlands
aandoende namen duikt ene Maertge op, die door Anna Popplewell wordt
uitgebeeld. Zou dat misschien Maartje moeten zijn? Deze
film werd eind december 2007 eerder door BBC Two uitgezonden, maar de
ontvangst daarvan was toen voorbehouden aan delen van het grote eiland
aan de overzijde van de Noordzee.
Egon Erwin Kisch herdacht ' met herhaling van reportage uit 1979
Fascinerende reportage De
eerste Duitse publieke televisiezender ARD/Das Erste presenteert in de
nacht van maandag 6 juli op dinsdag 7 juli tussen 01:45 uur en 02:30
uur een herhaling van een reportage uit 1979 over de briljante
journalist en literator Egon Erwin Kisch (1885-1948). Die film met
reportage maakt deel uit van de programmareeks Vor 30 Jahren; de titel van de filmbijdrage luidt Nichts ist verblüffender als die Wahrheit.Daarmee
wordt een link gelegd naar de tweedelige uitgave die Büchergilde
Gutenberg in 1981 op de markt heeft gebracht met daarin een selectie
van de reportages die Egon Erwin Kisch in een periode van vier decennia
heeft gepubliceerd. Die selectie kreeg de titel Nichts ist erregender als die Wahrheit.
'New Journalism' avant la lettre Voordat
Kisch in het seizoen 1905/06 de school voor Journalistiek in Berlijn
bezocht, had hij al flink wat reportages geschreven voor het Prager Tageblatt,
toen onderdeel van de Duitstalige pers in de Goldene Stadt. Hij was er
al vroeg in geslaagd een zakelijk-kritische voorstelling van
gebeurtenissen op papier te brengen, die desondanks aan spanning en
actualiteit niet hadden ingeboet. Daarmee is deze Egon Erwin Kisch
toonaangevend geworden voor de moderne stijl welke zich langzaam maar
zeker zou gaan meester maken van de internationale dagbladjournalistiek
in de kwaliteitspers. In 1925 is een verzameling van zijn stukken
verschenen onder de titel Der rasende Reporter, en die benaming werd een alternatief voor de naam van de journalist Egon Erwin Kisch.
We
komen in een ruimer artikel binnenkort terug op deze bijzondere figuur
met een zeer aparte stijl van schrijven en leven, en met een heel
eigenzinnig karakter.
Johann Friedrich Reichardt componist van de week ' via de Vara op Radio 4 ' NL
Vijf keer een half uur Reichardt Deze week staat het muziekprogramma Componist van de week, van de Vara op Radio 4, in het teken van de ooit zeer befaamde Duitse componist Johann Friedrich Reichardt (1752-1814), die de functie van Hofkapellmeister heeft vervuld voor drie koningen van Pruisen. Van
maandag 6 juli tot en met vrijdag 10 juli, steeds tussen 19:30 uur en
20:00 uur kunt u naar een kleine diversiteit aan werken van de
gedeeltelijk vergeten, doch allengs opnieuw ontdekte grootheid uit
het laatst van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw. Enkele
tientallen jaren geleden had de bariton Dietrich Fischer-Dieskau
(geboren 1925) deze muziekmeester reeds (her)ontdekt en een serie
liederen van hem op Orfeo, zijn eigen geluidsdragers-label uitgebracht [1];
en daarop zelf gezongen, dat spreekt. In 1992 heeft diezelfde zanger
die zich intussen had ontpopt als schrijver over tal van aspecten van
de muziek, en, het ligt voor de hand: met name met betrekking tot het
fenomeen zangkunst een biografie over Reichardt gepubliceerd. [2]
Meer dan duizend liederen Dat
deze zanger zich voor die componist interesseerde, ligt voor de hand
als je bedenkt dat eerstgenoemde veel liederen verspreid over de
gehele aardbodem ten beste heeft gegeven en er zelfs zo'n vierhonderd
geluidsdragers van hem in omloop zijn en uit dien hoofde meer wilde
weten over de meer dan duizend liederen die Reichardt heeft
gecomponeerd, en de functie die hij als wegwijzer heeft gehad voor het
muziekleven na hem en daarbinnen in eerste instantie voor componisten,
met aan de top Franz Schubert (1797-1828). Een deel van de
muziekliefhebbers bij wie de kunstvorm Lied hoog in aanzien staat, zal
het misschien indien niet als parate kennis dan toch passief weten:
Schlaf, Kindlein, schlaf stamt uit de ganzenveer van Reichardt en werd tot een geliefd volkslied, ook buiten de directe Duitse invloedssfeer. Men
zou, zonder dat men daarvoor nu direct een reprimande moet incasseren,
de bewering kunnen opstellen dat Reichardt een soort
samenwerkingsverband was aangegaan met Johann Wolfgang von Goethe
(1749-1832), mede doordat deze dichtervorst zeer veel heeft bijgedragen
aan het welslagen van Reichardt als liedcomponist.
Maar eveneens het oeuvre van Friedrich von Schiller (1759-1805), en van
Friedrich Klopstock (1723-1803) alsook anderen hebben gediend als
nimmer opdrogende bron voor deze grootmeester van het Duitse lied. Het
zijn niet alleen liederen en andere zangstukken die tijdens de vijf
avonden deze week uit het oeuvre van Reichardt via Radio 4 zullen
klinken. Voor een totaal overzicht van de vijf programma's zij verwezen
naar de website van Componist van de week.
[1] Voor de geïnteresseerden: Johann Friedrich Reichardt Ausgewahlte Lieder.
Dietrich Fischer-Dieskau, Bariton; Maria Graf, Harfe. Orfeo C 245 921
A. Van de twintig liederen die op deze CD bijeengebracht zijn, stammen
voor vijftien daarvan de teksten van Goethe, vier van Schiller en één
van Ossian. [2]
Bij de uitgever is het boek intussen uitverkocht, maar op diverse
plekken (antiquariaten, internetzaken) wellicht nog verkrijgbaar:
Dietrich Fischer-Dieskau Weil nicht alle Blütenräume reiften Johann Friedrich Reichardt Hofkapellmeister dreier Preußenkönige. Deutsche Verlags Anstalt, 1992; 432 pag. geb., met z/w- ill.; ISBN 3-421-06531-4.
Afbeeldingen 1. Voorzijde van het boekje behorende bij de CD met twintig Reichardt-Liederen. 2.
Fragment uit het befaamde Goethe-schilderij door Johann Heinrich
Wilhelm Tischbein (1751-1829), gerealiseerd in 1787 in de Campagna,
tijdens de Reise nach Italien van de Duitse dichter.
Een hele maand eilanden-docu's Met ingang van maandag 6 juli vertoont Arte-televisie, op werkdagen tussen 20:15 uur en 21:00 uur, de documentaireserie van in totaal twintig delen met de Duitse titel Inselträume.
Daarin, zo wordt medegedeeld, zullen de mooiste eilanden ter wereld
worden geportretteerd. De eerste aflevering draagt de titel Die Marquesas-Inseln.
Deze bevinden zich in Frans Polynesië, anderhalf duizend kilometer ten
noorden van Tahiti en bijna twee keer zo ver (2900 km) zuidwaarts
verwijderd van Hawaii. Dit meer dan eens als 'verloren paradijs'
gekwalificeerde gebied behoort tot de fraaiste delen van de wereld,
maar wordt door relatief weinig toeristen bezocht, ondanks de
aanwezigheid van meer dan slechts enkele aldaar aanwezige
bijzonderheden.
Onherbergzaam Deze
eilanden, bestaande uit vulkanisch gebergte, en omschreven als een
'speer die uit zee opsteekt', beslaan een lengte van zo'n 400
kilometer. Door het ontbreken van koraalriffen en kustvlakten is het
gebied van deze eilanden nogal onherbergzaam geworden. De nu nog
achtduizend bewoners niet zo lang geleden waren het er nog ruim zes
keer zoveel leven grotendeels in overeenstemming met de tradities van
hun voorouders.
Vijf avonden Elke avond zendt Arte-televisie een andere film uit; dinsdag 7 juli zal dat zijn over Nantucket, USA; woensdag stelt men u de Marajó-eilanden van Brazilië voor; donderdag 9 juli is de beurt aan de Noorse Lofoten, en de eerste week wordt afgesloten met de vijfde bijdrage in de reeks over Hainan in China. ____________ Afbeeldingen 1. Marquesas Eilanden. 2. Lofoten.
Georges Bizets muziekdrama De Parelvissers zondagavond op Radio WDR 3
Vanuit Toulouse De
Duitse regionale zender WDR 3 presenteert op zondag 5 juli, 's avonds
tussen 20:05 uur en 22:30 uur in het theaterprogramma Bühne het muziekdrama in drie bedrijven Les Pêcheurs de perles
van de Franse componist Georges Bizet (1838-1875). Uitvoerenden zijn
Koor en orkest van het Capitole de Toulouse onder leiding van Michel
Plasson (geboren 1933). Diverse zangsolisten zijn, vanzelfsprekend,
eveneens van de partij. De
tekst stamt uit de koker van op het eerste gezicht drie verschillende
heren: Eugène Cormon, Pierre-Étienne Piestre (1811-1903) en Michel
Carré (1821-1872). Doch de beide eerste namen staan voor één en
dezelfde persoon: Cormon is een pseudoniem. De eerste uitvoering van De Parelvissers
werd op 30 september 1863 te Parijs gegeven in het Théâtre Lyrique. Pas
een kwart eeuw daarna was Coburg met een Duitse vertaling aan de beurt.
Synopsis Twee
parelvissers op Ceylon, Nadir en Zurga, die ooit, ver buiten het eigen
vaderland, beiden op dezelfde vrouw verliefd zijn geworden, hernieuwen
hun vriendschap. Als de bajadere Leila een soort tempeldienares in
haar functie wordt bevestigd, herkent Nadir haar aan de stem: zij is
degene op wie hij en zijn vriend ooit verliefd waren. Het moet er dus
nu maar van komen: de beiden bekennen elkaar wat ze voor de ander
voelen, maar worden betrapt door de hogepriester Nourabad, die ze
vervolgens aan het volk 'ter afrekening' worden gegeven. Maar als Zurga
beseft dat Leila hem als kind ooit het leven heeft gered slaagt deze
erin zijn jaloezie te overwinnen en helpt hij de beiden te ontvluchten,
waarbij hij echter zelf om het leven komt. __________ Foto: Michel Plasson.
Portret van Johannes Calvijn twee dagen achtereen op Arte-tv
Calvijn-Jaar Op zaterdag 4 juli, 's avonds tussen 21:50 uur en 22:50 uur, zendt Arte-televisie een portret uit van
Johannes Calvijn (1509-1564), de Frans-Zwitserse theoloog, die stierf
in het jaar dat William Shakespeare werd geboren, en die één en ander
binnen de christelijke wereld aan veranderingen teweeg gebracht heeft,
voornamelijk tijdens de Reformatie. Zo is hij ook naamgever geworden
van de strming binnen de protestantse leer van het christendom: het
calvinisme. Nu
het derhalve niet alleen maar het Purcell-Jaar, het Händel-Jaar en het
Haydn-Jaar is, en daarnaast ook nog het Mendelssohn-Jaar, mogen we 2009
ook best beschouwen als het Calvijn-Jaar, aangezien de goede man op 10
juli 1509 in de Noord-Franse plaats Noyon is geboren. Die aanvaarding
van dat Calvijn-Jaar kan tevens gelden voor tal van mensen die geen
boodschap hebben aan het protestantisme of aan het christendom in he
algemeen, en evenmin van mening zijn dat die stroming(en) in onze
maatschappij voor hem of haar een boodschap inhouden, zoals we Trouw
een voortreffelijke krant kunnen vinden, ook als we niet-christelijk
zijn ingesteld. De
documentaire, met dramatische elementen, die we te zien (kunnen)
krijgen, duurt 58 minuten en is een Frans-Zwitsers-Duitse coproductie
die in 2009 is gereedgekomen. Verantwoordelijk daarvoor zijn André
Schäfer en Werner Köhne. In de film zien we niet alleen de acteur
Julian Mehne de rol van de rusteloze hervormer vertolken, ook krijgen we
beelden te zien van de steden waarin Calvijn zich op de een of andere
manier heeft doen gelden: naast zijn geboorteplaats Noyon zijn dat
Parijs en Straatsburg, Genève, Orléans, alsmede Zürich, alle tijdens de
late middeleeuwen. Deze
ZDF-productie die in HD-kwaliteit zal worden uitgezonden op het formaat
16:9, wordt zondagmiddag (5 juli) herhaald vanaf 14:55 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Portret van Johannes Calvijn. 2. Beeld uit de documentaire. Foto: André Schäfer/Florianfilm.
Alban Bergs muziekdrama Lulu vanuit Convent Garden hedenavond op BBC Radio 3
De doos van Pandora geopend In het BBC radioprogramma Opera on 3
kunt u op zaterdag 4 juli tussen 19:00 uur en 22:30 uur onze tijd
luisteren naar een uitvoering van het muziekdrama in drie bedrijven Lulu,
gecomponeerd door Alban Berg (1885-1935). Het betreft een uitvoering
door het Royal Opera House Covent Garden. Koor en orkest worden geleid
door Antonio Pappano; de rol van Lulu zal worden vertolkt door de
sopraan Agneta Eichenholz. Als uitgangspunt heeft deze componist uit de (Neue) Wiener Schule twee tragedies gekozen van Frank Wedekind (1864-1918): Erdgeist uit 1895 en Die Büchse der Pandora (1901). Het derde bedrijf van de opera bleef onvoltooid. De eerste uitvoering werd gegeven in Zürich, op 2 juni 1937,
anderhalf jaar na het overlijden van de componist. Essen volgde pas na
de Tweede Wereldoorlog (1953), de Wiener Staatsoper weer anderhalf
decennium daarna (1968), en de Metropolitan Opera wachtte tot 1977
voordat het publiek rijp geacht werd voor Lulu.
Een uitvoeriger bijdrage over dit gebeuren kunt u lezen op de, redactioneel aan deze website gelieerde, Tempel van het Muziektheater.
Wagners Meistersinger in Zaterdagmatinee op Radio 4'NL
Herhaling Zaterdag
4 juli zendt Radio 4 in de middag vanaf 13:02 uur totdat de avond
begint (18:00 uur) een herhaling uit van een concertante presentatie
van Die Meistersinger von Nürnberg,
een muziekdrama van Richard Wagner. Nu het zomer is, gaat het, ook in
het geval van uitzendingen van concerten 's zaterdagsmiddags in het
Amsterdamse Concertgebouw niet om oorspronkelijke uitvoeringen. De
titel van de reeks verraadt dat gedurende deze maanden reeds: ZaterdagMatinee uit het archief.
Indertijd was het een uitvoering door het Radio Filharmonisch Orkest,
het Groot Omroepkoor plus een reeks vocale solisten. De algehele
leiding had Jaap van Zweden. Over details en achtergronden met betrekking tot het muziekdrama in kwestie raadplege men het artikel dat ik reeds op 9 maart 2007 heb gepubliceerd op het Nederlandse fin de siècle weblog All art is quite useless van Rond1900.nl.
In drie verschillende gedaanten Het
zal elke literair geïnteresseerde lezer zeker als die aandacht voor
twintigste eeuwse poëzie kan opbrengen inmiddels wel bekend zijn dat
aan de, net voor het begin van de nieuwste lente zeventig jaar geworden
dichter, teelvisiemaker, journalist Hans Verhagen, de PC Hooftprijs
2009 is toegekend. Naar aanleiding daarvan wordt door het digitale
themakanaal Geschiedenis 24 een VPRO-documentaire uitgezonden, onder meer op vrijdag 3 juli, die de prachtige titel draagt Hans Verhagen: Archeoloog van de emotie. Daarin zal onder meer flink aandacht worden besteed aan al hetgeen Hans Verhagen heeft bijgedragen aan televisieproducties. De
bijna veertig minuten durende film wordt deze dag zelfs tweemaal
uitgezonden: tussen 18:01 uur en 18:40 uur en nogmaals tussen 20:00 uur
en 20:38 uur. Tussen
die twee uitzendingen in worden nog twee andere programma's uitgezonden
waarbij Hans Verhagen was betrokken: allereerst, vanaf 18:40 uur, de
reportage, uit 1976, die onze Nederlander samen met Ike Cialone heeft
gemaakt in de reeks Machiavelli van de VPRO; deze heeft als titel en thema De weduwe van Mussolini.
Deze was niet bepaald ruimhartig als het erop aankwam interviews te
geven over haar man en de zeer zwarte periode in de geschiedenis van
Italië: het Fascisme. Direct daarop, vanaf 19:14 uur volgt een aflevering van het kunst-en-cultuur programma Eigentijds (NOS). Deze draagt de aansprekende titel Duizenden zonsondergangen.
Daain krijgen we de gelegenheid kennis te maken met gedichten van Hans
Verhagen welke hetzij op muziek zijn gezet dan wel werden
gevisualiseerd. De meester zelf draagt ze voor. __________ Foto: Hans Verhagen gekiekt door Jan Zandbergen.
Arthur Conan Doyle ' Een halve eeuw ingezonden brieven
Niet alleen avonturenverhalen De
medicus Arthur Conan Doyle (1859-1930) de tot op de dag van vandaag
op vele plekken ter wereld befaamde schepper van de super-detective die
lezers en televisiekijkers nimmer verveelt, en die dan ook uit de dood
moest worden opgewekt toen Doyle hem had laten omkomen was zeer
vaardig met de pen. Zo componeerde hij niet alleen romans en veel
kortere verhalen, ook was hij een bekwaam, veelvuldig op de voorgrond
tredend schrijver van ingezonden brieven naar kranten en tijdschriften
van de meest uiteenlopende signatuur, zowel op Engelse bodem als ver
daarbuiten. Tussen
1879 en 1930 heeft hij er een groot aantal verzonden, over tal van
onderwerpen, die de actieve interessesfeer van zelfs medici verre te
boven ging. Dat varieerde van opvattingen over situaties en wetgeving
met betrekking tot echtscheiding tot en met vragen omtrent een
eventueel voortbestaan na de dood. Doyle kon polemiseren, maar zich met
evenveel hartstocht overgeven aan de verdediging van een goede zaak:
maatschappelijke ontwikkelingen ten faveure van achtergestelden en zo
meer. Eén voorbeeld uit die vele brieven, welke de datum 2 juli droeg, zij het dan ook reeds in 1887, heb ik vandaag opgenomen in een artikel op het fin de siècle cultuurweblog All art is quite useless van
Rond1900.nl. Het thema is spiri(tualis)tische seances, waaraan Doyle
heeft deelgenomen om nader inzicht te krijgen over het bestaan van een
geestelijke entiteit buiten het (menselijk) lichaam.
Documentaire over Jean Sibelius, zondag in NPS-programma Podium
Tweemaal Jean Sibelius Zondag 5 juni besteedt de NPS in het kunstenprogramma Podium
dat vanaf 12:00 uur via Nederland 2 zal worden uitgezonden onder
meer aandacht aan de Finse componist Jean Sibelius, wiens Derde
Symfonie uit 1907 centraal zal staan. De componist heeft nog in
datzelfde jaar de eerste uitvoering als dirigent geleid. Dit opus,
nummer 52, zal op donderdag 9 mei, tegen middernacht, in een volgende
aflevering van Podium
worden uitgevoerd door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van
Kenneth Montgomery. Het betreft een opname, die is ontstaan in mei
2008, althans volgens de gegevens van programmagidsen, maar
volgens mii reeds in mei 2007. Wel is het zeker dat de opname is
gerealiseerd in het Concertgebouw te Amsterdam bij een Zaterdagmatinee. Die
discrepantie in opvattingen is, voor zover het mij betreft, gebaseerd
op het feit dat deze symfonie door dezelfde uitvoerenden eveneens is
gespeeld, en wel op, toen onder verwijzing naar de Zaterdagmatinee van
18 mei 2007. Het
ligt niet erg voor de hand dat deze symfonie twee seizoenen achtereen
door diezelfde musici wordt uitgevoerd en dan ook nog weer op
beeldmateriaal wordt vastgelegd. Nadere informatie over de componist en zijn oeuvre is te vinden in de bijdrageEen harde schedel als concerthuis Leven en werk van Jean Sibelius, vandaag gepubliceerd op de culturele fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl. Over die derde symfonie kunt u details aantreffen in een artikel dat verleden jaar op de redactioneel aan deze site gelieerde Tempel der Toonkunst is opgenomen: __________ Afbeelding: De Finse componist Jean Sibelius in de tijd dat hij Finlandia componeerde (1899).
Sjostakovitsj' Eerste Vioolconcert in NPS-Podium op Nederland 2
Solist: Sergej Chatsjatrjan Op donderdag 2 juli, net voor de overgang van die dag in de nacht op donderdag 3 juli, zal in het NPS-programma Podium een uitvoering worden gegeven van het Concert voor viool en orkest nummer 1,
in a kleine terts, opus 99, gecomponeerd in de jaren 1947/1948 door
Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975). Solist is de in 1985 te Jerevan
geboren Armeense violist Sergej Chatsjatrjan (klemtoon op de laatste
lettergreep, net als bij de Armeense componist Aram Chatsjatoerjan).
Deze musicus won als twintigjarige het Concours Reine Elisabeth voor
viool, te Brussel. Daaraan voorafgaand had hij, vanaf zijn vijftiende
levensjaar al vier eerdere prijzen gewonnen: twee keer en eerste en
evenzo vaak een tweede. Deze violist zal worden begeleid door het Radio
Filharmonisch Orkest onder leiding van Jaap van Zweden. Het
betreft een opname die op 15 maart 2008 is gerealiseerd in het
Amsterdamse Concertgebouw in het kader van de concertreeks
Zaterdagmatinee. Voor meer informatie over dit vioolconcert zij verwezen naar een artikel dat op de site Tempel der Toonkunst is opgenomen op maandag 16 juni 2008.
Zeventig plussers en hun theaterproject in een Bourgondisch dorpje
Thema-avond over ouderen
In het kader van een thema-avond op dinsdag 30 juni, tussen 21:00 uur en 23:00 uur onder het motto Wohin mit den Alten?
presenteert Arte-televisie drie programmaonderdelen, die verschillende
aspecten en de daaraan verbonden problematiek van het ouder worden aan
de orde stellen, alsmede de eventule mogelijkheden die deze nieuwe
status in de levensloop van mensen kan bieden.
Als eerste onderdeel tussen 21:00 uur en 21:50 uur wordt Bühne frei für 70+ uitgezonden, over een theaterproject voor en tevens door ouderen in een Bourgondisch dorpje. Dat geheel is mutatis mutandis
zeker vergelijkbaar met het Engelse dansproject voor ouderen,
waarover we verleden week op deze site hebben bericht in een kort artikel.
Actieve ouderen
De
voormalige Franse president Charles de Gaulle (1890-1970) heeft de
ouderdom als een soort van schipbreuk ervaren, en gezien de fysieke
ongemakken waardoor hij op hogere leeftijd werd geteisterd, is dat
begrijpelijk. Maar als een mens bezeten raakt van een idee dat haar of
hem, ondanks leeftijd, nieuwe impulsen zou kunnen geven, zou het
onverstandig zijn dat niet toe te realiseren.
Zo'n
persoon is Jean Bojko, die met zijn droom theater te maken voor
ouderen naar een dorp in Bourgondië, en deze man is erin geslaagd
binnen die tamelijk kleine gemeenschap tal van ouderen te
enthousiasmeren, en dat heeft niet alleen geleid tot een kunstvorm die
anderen wordt aangeboden, maar tevens tot het uitbouwen van min of meer
verborgen mogelijkheden bij de diverse uitvoerenden: tal van personen
'op leeftijd' wier groep varieert van een 85-jarige, voormalige
mijnwerkster, via de eigenares van de plaatselijke winkel in dessous,
tot en met een echtpaar dat inmiddels 62 jaar is getrouwd en nog steeds
jong-verliefd is gebleven. Daarnaast komen we nog anderen tegen, zoals
iemand tegen die in huis aan haar aanrecht groente staat te wassen en
andere huishoudelijke klussen verricht en tegelijkertijd
surrealistische theaterscènes bedenkt.
In
de goed drie kwartier durende documentaire die in 2009 voor Arte France
werd gerealiseerd door de dames Juliette Armanet en Yvonne
Debeaumarché, komen de deelnemende ouderen aan het woord, soms met
ietwat archaïsch
aandoende teksten, maar wat die verschillende mensen tezamen tot stand
brengen, zou de focus van onze interesse moeten zijn.
De nabije toekomst
We
moesten er maar van uitgaan dat, gezien de zogenoemde vergrijzing van
onze samenleving, er steeds meer ouderen niet geparkeerd willen worden
op plekken waar ze, letterlijk en figuurlijk, op een zijspoor staan,
maar hun zegje binnen het kader van hun mogelijkheden, hun wensen en
verlangens, willen blijven doen. Elke gecultiveerde maatschappij zou
gelukkig moeten zijn met zo'n, in ijltempo groeiend potentieel dat het
culturele aanbod enorm kan uitbreiden. Dat geldt in ieder geval voor
veel Europese landen, en daar waar men van overheidswege niet tegemoet
komt aan die terechte wensen welke eventueel dringende eisen zullen
worden , zullen op een gegeven moment de ouderen er wel voor zorgen
dat ze langzaam maar zeker het heft in eigen hand zullen nemen.
In aansluiting
Na dit Franse theaterproject komt, tussen 21:50 uur en 22:30 uur, een ander thema aan de orde in de Arte-bijdrage met de titel Wenn Eltern altern.
Ook dat is een dit jaar gereedgekomen documentaire voor Arte France,
gerealiseerd door Isabelle Cottenceau. Daarin wordt de vraag behandeld
hoe mensen omgaan met het feit dat hun ouders echt oud worden of
hulpbehoevend, dan wel beide. En hoeveel verantwoordelijkheid willen
jongeren op zich nemen voor die eigen ouders?
De thema-avond wordt, tussen 22:30 en 23:00 uur, afgesloten met een Debat over de behandelde thematiek.
___________ Afbeeldingen
1. Jean Bojko, theatermaker.
2. Eén van de bejaarde deelneemsters aan het theaterproject in dat Bourgondische dorpje.
3. Een dubbele tegenstelling: twee bijkans blote jongeren en twee goed ingepakte ouderen aan een strand.
Rilke en Rodin ' Een ontmoeting; docudrama dinsdagavond eenmalig op Arte-tv
Voor de door grote literatuur
in het algemeen, en Duitse lyriek in het bijzonder, geïnteresseerden is
de film die dinsdag 30 juni, 's avonds laat op het Frans-Duitse
cultuurkanaal Arte-televisie begint het documentaire drama Rilke und Rodin Eine Begegnung
een goede gelegenheid kennis te nemen van enkele bijzondere aspecten
van de persoonlijkheid van de in 1902 nog relatief jonge Duitse dichter
Rainer Maria Rilke (1874-1926). Maar
hetzelfde geldt voor liefhebbers van beeldende kunsten en met name
fascinerende sculpturen. Hij of zij kan in die film worden
geconfronteerd met uitingen van het wezen Auguste Rodin (1840-1917),
waarvan men evenmin gedetailleerd op de hoogte was. De
film, die bijna een uur duurt, en zal worden uitgezonden tussen 23:45
uur op dinsdagavond en 00:45 uur in de nacht op woensdag 1 juli. Het
drama dat zich tussen die beide grote kunstenaars heeft voltrokken
tijdens de beginjaren van de twintigste eeuw in één van de
belangrijkste cultuursteden van Europa, wordt uitgebeeld door acteurs.
Deze Franse film is in 2006 tot stand gekomen onder regie van Bernard
Malaterre, en zal op het beeldformaat 16:9 over uw en ons scherm
flitsen. Later
op de dag kunt u in verband met deze film een uitgebreid artikel over
de beide kunstenaars lezen op het Nederlandstalige cultuurweblog All art is quite useless van Rond1900.nl. __________ Afbeelding: Voorzijde omslag van Rilke's Rodin-boek uit 1903, voor het eerst als pocketeditie (Insel 766) verschenen in 1984.
Arthur Honegger als Componist van de Week bij de Vara op Neerlands Radio 4
Vier keer een half uur Op
werkdagen in de week van maandag tot en met vrijdag wordt elke avond
tussen 19:30 en 20:00 uur, op Radio 4, het Vara-programma Componist van de Week
uitgezonden. In de week van 29 juni tot en met 3 juli kunt u daarin
werken uit het oeuvre van de muziekmeester Arthur Honegger (1892-1955)
beluisteren.
Arthur
Honegger maakte deel uit van de famueze Groupe des Six [1]. Het is
voornamelijk de vriendschapsband geweest die de zes bijeengehouden
heeft; nooit hebben zij zich vastgelegd door middel van een
beginselverklaring. Daardoor was het mogelijk dat Honegger, die de
basisgedachte van de groepering een aardse muziek, een muziek voor
het dagelijks gebruik wel onderschreef, uiteindelijk toch zijn eigen
gang zou gaan. Tegenover de meer speelse opvattingen over kunst van
zijn collega's stelde hij: "De kermis en de music-hall zijn mijn
terrein niet. Mijn genres zijn de kamermuziek en de symfonische muziek,
en die zal ik zo streng en zo ernstig mogelijk beoefenen." Ongetwijfeld
hing dit niet alleen maar samen met zijn romantische temperament, maar
ook met zijn Zwitserse afkomst, waardoor Duitse invloeden in zijn werk
veel sterker zouden doorwerken dan bij zijn Franse tijdgenoten. Die
invloeden blijven herkenbaar in zijn gevoel voor muzikale architectuur
en monumentaliteit. De zin voor traditie en Honeggers streven "een
muziek te schrijven die de grote massa luisteraars kan begrijpen en
niettemin losstaat van het banale" staan tenslotte in directe relatie
met zijn portestantse levensovertuiging. Deze was niet alleen de
inspirerende kracht voor een aantal religieuze koorwerken, maar gaf ook
aan menige instrumentale compositie een ethische strekking mee. Meer informatie over de composities die gedurende die avonden zullen worden uitgevoerd, is te vinden op de website van het betreffende Vara-programma. Componist van de week
moet volgens de radio- en tv-gidsen alle vijf avonden van de komende
week een aflevering de ether insturen, maar volgens de website zijn er
slechts vier afleveringen. Als eerste zal de compositie, waarmee Honegger wereldberoemd is geworden worden voorgesteld: het mouvement symphonique Pacific 231 uit 1923. Op YouTube kunt u een versie beluisteren met beelden uit onder meer de film Metropolis (uit 1925) van Fritz Lang. Laat u verrassen. Zoals gebruikelijk worden de programmaonderdelen aaneen gepraat door Peter van Bree. Deze reeks over Honegger werd eerder uitgezonden. _________ Afbeeldingen: 1. Arthur Honegger. Tekening van Jarko Aikens, Groningen, 1985. (Archief Heinz Wallisch.) 2. Presentator van Vara's Componist van de Week, Peter van Bree.
Zwijgende film L'Argent uit 1928 eenmalig op Arte-televisie
Aanstaande maandag, 29 juni,
presenteert Arte-televisie eenmalig de zwijgende speelfilm L'Argent uit 1928 van Marcel L'Herbier. Deze
rolprent heeft een duur van 164 minuten en begint om 23:15 uur. Dat
betekent ook dat deze beelden pas na 02:00 uur in de nacht op dinsdag
30 juni zullen stoppen. De film is een deels eigen versie van de
regisseur aangepast aan de tijd waarin hij de film maakte van het
boek uit 1891 van Émile Zola. Over deze film staat sedert hedenochtend een uitgebreid artikel op het elektronische NL-tijdschrift All art is quite useless over de cultuur van het fin de siècle.
Cultuurspectrum
