Drie, onderling verschillende, Nederlandstalige dichters in documentaire filmbeelden
Drie verschillende films Deze week zal, in het kader van De Week van de Poëzie,
het digitale VPRO-televisiekanaal met die onnozele naam Holland Doc
nog enkele keren de drie verschillende dichtersportretten uitzenden,
die de laatste dagen reeds enige malen te zien waren: over Gerrit
Kouwenaar, Gerrit Komrij en Jotie T'Hooft. Twee van hen zijn nog in
leven, de beide die de voornaam Gerrit dragen en Nederlanders zijn. De
Vlaamse Jotie, die de jongste van het stel was de beide anderen
werden in 1923, respectievelijk 1944 geboren en in de eerste
oktoberweek van 1977 als 21-jarige is gestorven als gevolg van een
overdosis heroïne. Volgens de gegevens, die de VPRO verstrekt naar
aanleiding van de documentaire over deze uitzonderlijke Vlaamse jongen,
was het cocaïne. Geen
van beide vergiften heeft echter iets heroïsch en leidt zeker niet tot
nieuwe, grootse poëzie van degene die aan het lijden ten onder gegaan
is.
Gerrit Kouwenaar Op dinsdag 3 februari en nog drie keer deze week wordt de bijna een uur durende documentaire, Totaal witte kamer,
over Gerrit Kouwenaar, uit het jaar 2004, herhaald: een prachtig,
intiem portret van de dichter intal van situaties: als weduwnaar, kort
nadat zijn tachtigste jaar was voltooid. Beelden van het drukke verkeer
in Amsterdam, van een stille werkkamer, afgewisseld met stemmen van
enkele anderen, die Kouwenaar goed kennen Anna Enquist bijvoorbeelden
Kees Fens, die een terechte lofzang op de treffende beknoptheid van
deze poëet houdt en van een optreden bij boekhandel Ko van Leest,
waar de dichter uit zijn nieuwe bundel voordraagt. De regisseur heeft
Kouwenaar begeleid naar zijn huis in Frankrijk waar hij enige maanden
per jaar met zijn echtgenote heeft doorgebracht en waar hij nu in een
karig ingericht onderkomen zijn denk- en dichtwerk kan verrichten met
in het boekenrek een exemplaar van Het Juiste Woord
dat Kouwenaar prees al zou hij velen een tegengestelde menig kunnen
horen verkondigen. "Van Dale is te groot." Tja, je kunt niet alles
steeds op en neer van en naar Nederland weer meenemen. De beelden die
in Frankrijk worden geschoten, dragen in een totaal andere omgeving
toch hetzelfde uit als die van en in de grote stad: inspirerende
'plaatjes' met steeds een geheel eigen poëtisch karakter, al is de
hunkering die zij oproepen naar meer van die beelden en zo mogelijk
bijpassende woorden die tezamen nieuwe poëzie vormen dus in die
context het liefst van de inmiddels bejaarde dichter zelf wel groter
en ingrijpender dan door de weergave van een volle boekwinkel en/of het
drukke verkeer op straat, al hebben al die situaties hun eigen
poëtische karakter voor al diegenen die het willen en veelal daardoor
ook kunnen zien. Dinsdag 3 februari 21:55 uur op de zender Holland Doc Woensdag 4 februari, 18:35 uur Donderdag 5 februari, 13:25 uur Vrijdag 6 februari 21:50 uur
Gerrit Komrij Hoewel
Gerrit Komrij vier jaar 2000-2004 de functie van Dichter des
Vaderlands heeft vervuld en dat niet ten onrechte, is hij geheel in tegenstelling
tot Kouwenaar, zijn voornaamgenoot op tal van andere fronten als
auteur actief: columnist, criticus, essayïst, romancier en tonelist.
Omstreden was hij dikwijls door wat hij woensdags op de Achterpagina
van NRC/Handelsblad ten beste gaf over roddelbladen, scientology, domme
gansjes en stupide paapse rituelen. Het heeft hem niet zelden
persoonlijke bedreigingen en eventueel hangende processen opgeleverd,
maar dat heeft Komrij er niet van weerhouden flink te keer te blijven
gaan tegen wat hij als misstanden beschouwde. Dat in die soms verkapte,
dan weer onverholen scheldkritieken toch altijd plaats was en bleef
voor een gulle lach dan wel een meesmuilen of een spontane uithaal van
verrassing, is al geruime tijd een grote verdienste en geeft de man op
zich al een terechte aanspraak op de betiteling poëet, hoe prozaïsch de
tekst in kwestie op zich ook mocht wezen. De maker van de documentaire die deze week tot en met vrijdag nog drie keer wordt uitgezonden, draagt de titel De gelukkige schizo,
duurt ongeveer een uur, en zet Komrij neer als de eeuwige
Buitenstaander. Hoewel hij zich midden in het bruisende leven kan
bevinden, is hij in alle omstandigheden een buitenstaander geweest en
gebleven. Dat werd vanzelfsprekend versterkt toen hij, nu alweer een
kwart eeuw geleden, zich in Portugal heeft gevestigd en vrij snel
daarna via een column liet weten dat hij kon leven voor de helft, of
nog minder, van het bedrag dat hij daarvoor in Nederland nodig had, en
voorts besefte hij dat de mensen aldaar minder gejaagd waren en mede
daardoor gelukkiger, ondanks het feit dat er ook aan hun bestaan
diverse bezwaren kleefden, zoals armoede, die overigens van een
relatieve omvang was, aangezien er rijkdom in een andere vorm tegenover
stond. In de nacht van dinsdag 3 op woensdag 4 februari vanaf 00:45 uurop Holland Doc Woensdag 4 februari vanaf 21:20 uur Donderdag 5 februari vanaf 16:10 uur
Jotie T'Hooft Bijna
niemand, die er niet specifiek naar heeft gezocht, zal weten dat deze
jong gestorven dichter op wiens graf ook alleen maar Jotie staat in
werkelijkheid Johan Geeraard Adriaan als voornamen droeg. De
documentaire, die in het kader van de poëzieweek op dat digitale
kanaal, over deze zo intens droevig geëindigde Vlaamse poëet nog drie
keer wordt uitgezonden, draagt de titel Junkieverdriet,
naar de gelijknamige, tweede bundel gedichten uit 1976. In zijn korte
bestaan heeft hij binnen vier jaar toch vijf boeken met poëzie
geproduceerd, die na zijn overlijden ook nog als verzamelbundels zijn
uitgegeven: de poëzie in 1981, het proza in 1982. De
documentaire met de duur van onegveer zvijfenvijftig minuten, en die de
komende dagen nog twee keer zal worden uitgezonden op datzelfde
digitale Nederlandse kanaal, stamt uit 1980. In de nacht van dinsdag 3 op woensdag 4 februari, vanaf 00:45 uur op Holland Doc
Woensdag 4 februari vanaf 22:20 uur
Donderdag 5 februari vanaf 17:10 uur ___________ Afbeeldingen 1. De Nederlandse dichter Gerrit Kouwenaar. 2. De Nederlandse dichter, essayïst, criticus, dramaturg Gerrit Komrij. 3. Voorzijde van het boekje Levensbeschrijving over de Vlaamse dichter Jotie T'Hooft.
Cultuurspectrum
