In het ARD Radiofestival 2011, onderdeel Oper, wordt op zaterdag 30 juli, vanaf 20:00 uur, door de regionale Duitse radiozenders die onder ARD/Das Erste vallen, een uitvoering gerealiseerd van het muziekdrama Telemaco, ossia L'isola di Circe van Christoph Willibald von Gluck (1714-1787). 
Marco Coltellini (1719-1777), die niet alleen librettist, maar tevens het vak van drukker beoefende, schreef de tekst op basis van een drama van Carlo Sigismondo Capece (1652-1728). 
Het muziekdrama werd geschreven ter gelegenheid van het huwelijk van de toekomstige keizer Joseph II met Prinses Maria Josepha van Beieren. De première werd op 30 januari 1765 te Wenen, in het vermaarde Burgtheater gegeven.

Uitvoerenden zijn het Freiburger Barockorchester en het Chor des Theaters Basel, onder leiding van Anu Tall, met medewerking van vocale solisten.

Schijnprocessen in Iran
In een documentaire uit 1997 die werd gerealiseerd door de Iraanse filmmalkker Reza Allamehzahed [1], over de schending van mensenrechten in Iran ─ die de man zelf aan den lijve heeft ondervonden ─ zijn interviews opgenomen met betrokken slachtoffers. Verder worden gedachten uitgewisseld over schijnprocessen tegen schrijvers en journalisten ten tijde van het bewind van de sjah van Perzië ─ die bij de bevriende staatshoofden gaarne werd gezien als verlicht despoot, maar die toch een weerzinwekkend monster was dat zijn volk onderdrukte met de gruwelmethoden van zijn geheime politie: de Savak. Als gevolg van die beestachtigheden waarvoor de man verantwoordelijk was, richtten miljoenen de hoop op ayatollah Chomeini, die in Frankrijk zijn tijd afwachtte. Het volk van Iran belandde van de regen in de drup: het Beest uit de Afgrond kan nu eenmaal alle gestalten aannemen.

Uitzendingen
De RVU presenteert, op het digitale Nederlandse televisiezender Geschiedenis 24, genoemde documentaire op donderdag 28 juli, tussen 20:47 uur en 21:35 uur. Een herhaling volgt op vrijdag 29 juli, 's middags tussen 16:47 uur en 17:35 uur.
Eventuele herhalingen overdag en in de nachtelijke uren kunt u vinden in de Programmagegevens op de website van Geschiedenis 24.
__________

[1] Reza Allamehzadeh is een in 1943 in Perzië geboren Nederlandse filmmaker.

Onderzoek en verfilming

Op donderdag 28 juli presenteert BBC Four-tv ongeveer drie uur over en van de Engelse dramaturg Terence Rattigan (1911-1977). Het eerste uur daarvan is gereserveerd voor het programma The Rattigan Enigma: Benedict Cumberbatch on Terence Rattigan. Nu er sprake is van een enigma moet daar iemand bij die speurzin en succes met zijn speuren heeft; wellicht is daarom de keuze gevallen op Benedict Cumberbatch [1], maar misschien is de man zelf wel gefascineerd door de auteur en diens stukken.

Zelf was ik direct gegrepen door de grote dramatische zeggingskracht ─ die vanzelfsprekend mede te danken was aan de regisseurs Delbert May, John Gay en John Michael Hayes ─ toen ik de filmversie uit 1958 van de twee eenakters met de gezamenlijke titel Separate Tables uit 1954 heb gezien met Rita Hayworth, David Niven en Deborah Kerr, Burt Lancaster, Wendy Hiller en Glads Cooper, alsmede enkele anderen. [2]

Die belangstelling werd alleen maar verder aangewakkerd toen ik een tv-versie in de jaren zestig heb gezien van diens stuk The Winslow Boy uit 1946.

Terrence Rattigan
Als zoon van een diplomaat was Terence Mervyn Rattigan zelf ook bestemd voor de diplomatieke dienst. Na zijn opleiding in Harrow en aan het Oxfordse Trinity College besloot hij echter een carrière als toneelschrijver te starten, en daarmee had hij veel succes en tevens flink wat kritiek. French Without Tears was het eerste stuk dat in 1936 van hem in het Londense West End werd opgevoerd.

The Winslow Boy gaat over een marinekadet die wordt beschuldigd van diefstal, en door zijn vader tot het uiterste wordt verdedigd.

In de stukken van Rattigan komt een heel breed spectrum aan maatschappelijke kwesties aan de orde; critici hebben zich echter onder meer beklaagd over het feit dat alle figuren in die stukken mensen uit de (hogere) middenklasse zijn, waardoor Rattigan onder meer het epitheton kitchensink dramatist kreeg opgeplakt.

Verfilming van After the dance

Het toneelstuk Ross is in 1960 verschenen en behandelt het leven van Thomas Edward Lawrence (1888-1935), beter bekend als Lawrence of Arabia. In 1977 werd Cause célèbre opgevoerd, over een actuele moorzaak in die periode.
After the dance is een komedie uit 1939. Dat stuk is te zien in aansluiting op de 'enigma-film' over de auteur. Tussen 23:00 uur en 00:55 uur zendt BBC Four die toneelverfilming uit. Aangezien het op BBC Four geschiedt is het zeer wel mogelijk dat er zich binnen afzienbare tijd herhalingen zullen aandienen.

[1] Benedict Cumberbatch is de nieuwe Sherlock Holmes in een recente reeks, waarin de essentiala die de charme van de oude Holmes/Watson-verhalen kenmerkte, is vervangen door zeer eiegntijdse elektronica en een extreem tempo.

[2] Vivien Leigh was voorzien voor de vrouwelijke rol die Rita Hayworth heeft ingevuld. Zij zag van die rol af omdat haar echtgenoot Laurence Olivier afzag van de hem aangedragen regie.

Componist Charles Koechlin.

Woensdag 27 juli, 's avonds tussen 23:00 uur en middernacht, kan iedere muziekliefhebber, en vooral degenen die zich nadrukkelijk interesseren voor Franse klassieken ─ en al helemaal als de helaas minder bekende Charles Koechlin (1867-1950) tot die interessesfeer behoort ─, kijken en luisteren naar de registratie van een uitvoering van Offrande musicale sur le nom de BACH, opus 187, uit 1942. De uitvoering werd gerealiseerd door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Ed Spanjaard. Het programmaonderdeel van Cultura 24 wordt gepresenteert onder dezelfde naam als de eerdere uitvoering(en) op de 'normale' televisiezenders: Klassiek, gevolgd door de bij het gebeuren passende titel, in dit geval de naam van de componist.
Op donderdag 28 juli wordt, tussen 19:00 uur en 20:00 uur een herhaling geboden op dezelfde zender. Voor eventuele herhalingen overdag en in de nachtelijke uren raadplege men de Programmagegevens op de website van de zender in kwestie.

Tierisch intelligent luidt de titel van een reeks documentaires over dieren en hun intelligentie. In de aflevering die op woensdag 27 juli, tussen 16:50 uur en 17:35 uur door Arte-tv wordt uitgezonden, komt de hond in beeld.
Uit de reeds langer bekende wetenschappelijke literatuur is bekend dat er honden bestaan die uitzonderlijk intelligent zijn, en al helemaal binnen het kader van hetgeen we verwachten, en dan hier en daar, bij tijd en wijle te zien krijgen. Daarmee bedoelen we niet de meestentijds nodeloze en nutteloze kunstjes die zo menigeen meent een hond te moeten bijbrengen, althans pogingen daartoe te ondernemen.
Een Engelse professor verklaarde in de jaren zeventig eens dat zijn onderzoeken ertoe hadden geleid dat de vaststelling gerechtvaardigd was te stellen dat honden zo tussen de honderd en achthonderd begrippen zouden kunnen onderscheiden, waarbij laatstgenoemd aantal was gekoppeld aan de intelligentste vertegenwoordigers van de soort, en daarbij noemde de professor de husky als voorbeeld.
Het betreft hier, ondanks de Duitse titel, een Franse documentaire uit 2006 van Thierry Berrod, gemaakt voor Arte France. Uitzending wordt gerealiseerd op het beeldformaat 16:9.
Herhalingen zullen te zien zijn op woensdag 3 augustus, vanaf 09:15 uur; en op maandag 15 augustus, vanaf 14:30 uur.

De televisiezender Nederland 2 presenteert op dinsdag 26 juli een nieuwe aflevering van het Avro-programma Closse up waarin het thema deze keer wordt gevormd door het duo kunstenaars Gilbert & George (geboren 1943, respectievelijk 1942).

Sedert bijna een halve eeuw slagen de beide heren erin internationaal de aandacht op zich te vestigen met hun als live performances gekwalificeerde voorstellingen met fotomontages die als glas-in-lood uitingen overkomen, en daarnaast met videokunst.

De twee heren beschouwen hun dagelijks leven als een volkomen geïntegreerd bestanddeel van de kunst die zij maken. Het nadrukkelijke tegendeel is het geval: al 'heel lang' vormen ze een kunstwerk, beiden gekleed in een onberispelijk maatpak.

Deze aflevering van Close up begint volgens schema om 23:15 uur en loopt door tot in de nacht op woensdag 27 juli tot 00:58 uur.

Drie grootmeesters der toonkunst, allen van Hongaarsen huize, staan op het programma van het BBC-Promconcert dat op dinsdag 26 juli in de Albert Hall te Londen wordt gegeven door het London Philharmonic Orchestra onder leiding van Vladimir Jurowski. Het concert begint om 20:30 uur onze tijd.
Het optreden wordt geopend met de schitterende Dansen uit Galanta uit 1933 van Zoltán Kodály (1882-1967). Over die compositie kunt u meer lezen in een op deze site eerder gepubliceerde bijdrage van 18 mei 2009.
Daarna soleert Jean-Efflam Bavouzet in het Concert voor piano en orkest nr. 1 uit 1926 van Béla Bartók (1883-1945), waarna het optreden wordt besloten met Eine Faust Symphonie, naar Goethe's beroemdste opus, gecomponeerd in de jaren 1854/1857 door Franz Liszt (1811-1886).

Deze uitvoering zal in dezelfde week nog tweemaal te volgen zijn: de eerste keer in het programma Afternoon on 3 van BBC Radio 3, dat door die zender op donderdag 28 juli, tussen 15:00 uur en 17:30 uur onze tijd, wordt uitgezonden.
Een dag later is het geheel nog eens te horen ─ en dan tevens te zien ─ op de televisiezender BBC Four, tussen 20:30 uur en 22:50 uur onze tijd.

How sweet the sound
Dinsdag 26 juli wil de Duits-Franse cultuurzender Arte-tv ons laten kennismaken met een documentaire over de protestzangeres Joan Baez, geboren in 1941. Die film maakt deel uit van een avondvullend thema, dat als zwaartepunt wordt gepresenteerd, Summer of Girls, en waarin eerst een speelfilm van Robert Altman wordt vertoond, gevolgd door Girls in Popsongs.

Om 22:50 uur begint op die zender de documentaire How sweet the sound, waarin zeldzame archiefbeelden te zien zijn, evenals een interview met de wereldvermaarde Bob Dylan en dominee Jesse Jackson. De film loopt tot 00:15 uur in de nacht op woensdag 27 juli.

De Britse week van een Hongaarse muziekmeester

Nu we bijna totaal zijn overrompeld door al meer dan achttien maanden Mahler-Jaar ─ zowel 2010 alsook 2011 ─ zouden we bijna vergeten dat 2011 ook nog eens te boek staat als Liszt-Jaar en als zodanig veel minder prominent dan zijn latere collega door de concertzalen en delen van de ethermedia van, in ieder geval, Europa, 'spookt'.

We kunnen dan ook in principe alleen maar positief gestemd zijn over de ons geboden mogelijkheid om Franz Liszt (1811-1886) in uw aandacht aan te bevelen, nu BBC Radio 3 gedurende vijf dagen, van maandag 25 juli tot en met vrijdag 29 juli, tweemaal per dag een uur voor leven en werk van deze Hongaarse muziekmeester vrij te maken, al moet daar direct aan worden toegevoegd dat het tweede uur tijdens die vijf dagen 'slechts' een herhaling biedt van wat eerder diezelfde dag reeds is uitgezonden. Toch biedt het, intussen klassiek geworden programma Composer of the week in principe altijd in totaal vijf uur in zo'n week met muziek en wetenswaardigheden van de schepper van de toonkunst in kwestie.

Donald Macleod vertelt in die vijf uur over Liszt, Ferenc vooral in de periode welke als diens hoogtijdagen worden omschreven.Op de genoemde vijf dagen is dat programma steeds te beluisteren tussen 13:00 uur en 14:00 uur, en nogmaals 's avonds tussen 19:30 uur en 20:30 uur onze tijd.

Zaterdag 23 juli wordt de dan meest recente aflevering van het radioprogramma De bedding, van Radio 4, tussen 23:00 uur en middernacht, Passie voor Wagners Ring, geheel gewijd aan de liefde tot en met de onbedaarlijke hartstocht voor de Bayreuther Festspiele en met name de tetralogie Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner (1813-1883). De titel van de aflevering in kwestie impliceert immers dat het alleen om de Ring zou gaan. De presentatie van het programma is overgelaten aan de Nederlandse schrijver Hafid Bouazza (geboren 1970).
Met grote regelmaat zijn de onderdelen van deze Ring op vooral radiozenders te beluisteren, een enkele keer wordt de gehele Ring binnen een paar dagen uitgezonden, onder meer door Mezzo-televisie. Ook via BBC Radio 3 valt regelmatig een van de vier onderdelen van de tetralogie te beluisteren.

Van zijn troon gevallen

In 2010 heeft de filmer Wilfried Hauke een documentaire Eine königliche Affäre, gemaakt over de Deense arts Johann Friedrich Struensee (1737-1772), die aan het Deense hof een hoge positie bekleedde, welke was voorzien van veel macht. Toch viel hij op een bepaald moment in ongenade en is de man op 17 januari 1772 gearresteerd. Hij werd op 29 april ter dood veroordeeld en eindigde de dag daarna op het schavot.

Inspiratie voor kunstenaars

De man heeft kunstenaars in drie verschillende disciplines geïnspireerd om een uitbeelding te geven van leven en werk van de arts in kwestie. Als eerste kwam de componist Giacomo Mayerbeer (1791-1864) in 1846 met toneelmuziek voor het drama van Michael Beer over de man voor de dag, die kort en krachtig Struensee was getiteld.

De Nederlandse schrijver Hendrik Jan Schimmel (1823-1906) volgde in 1855 met een toneelstuk dat eveneens alleen de familienaam van de arts in kwestie als titel droeg: Struensee.

En dan hebben we nog de historische roman, Het bezoek van de lijfarts, uit 1999 van de Zweed Per Olov Enquist (geboren 1934), die eveneens Struensee als thema heeft.

Deze film ─ een Duits-Zweedse coproductie ─ wordt uitgezonden door Arte-televisie op zaterdag 23 juli, tussen 20:15 uur en 21:50 uur. Deze bijdrage van het ZDF aan Arte-tv, in HD-kwaliteit en op beeldformaat 16:9, zal worden herhaald op woensdag 3 augustus, vanaf 10:00 uur in de ochtend.

BBC Two-tv heeft op zaterdag 23 juli weer een documentaire uit de reeks Impressionists: Painting and Revolution op het programma staan. Kunstkenner Waldemar Januszcak onderzoekt daarin werk van de Impressionisten. In de aflevering in kwestie, The great outdoors, laat hij zien welke de resultaten zijn die hij heeft meegebracht van zijn zoektocht naar de bekendste locaties van (de) schilders, die behoorden tot de groepering die bekendheid heeft verworven onder de naam Impressionisten.
De uitzending is te zien op genoemd tv-kanaal tussen 21:00 uur en 22:00 uur onze tijd.

Op de avond van zaterdag 23 juli zal de Belgische zendgemachtigde Klara ─ na een uitvoering in het operaprogramma Scala van het muziekdrama Die Entführung aus dem Serail uit 1782 van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) twee symfonieën uitzenden van niet bepaald alledaagse componisten, al passeren hun namen vaker de revue dan hun noten.

Als eerste wordt de Symfonie in D van de in Bohemen geboren Johann Baptist Vanhal (1739-1813) [1] uitgevoerd, gevolgd door de Sinfonie Turchesca in C van Franz Xaver Süssmayr (1766-1803), wiens oeuvre uit meer dan achthonderd opusnummers bestaat. 

__________

[1] Zijn naam kan men ook tegenkomen als Van Hal, Vanhall en Wanhall, en op nog tal van andere manieren.

Bijna anderhalf uur duurt de film die Arte-tv op vrijdag 22 juli, tussen 22:35 uur en middernacht zal uitzenden over de Canadese kunstenaar Pierre Guimont, die een zeer grote hoeveelheid foto's ─ welke hij heeft gemaakt in de Verenigde Staten ─ achter elkaar heeft gemonteerd tot een documentaire. In dat samengaan van foto's en geluid wordt een bijzonder beeld gepresenteerd van het Amerika van vandaag de dag, in twintigduizend foto's.
Het gaat hierbij om een documentaire met de titel Die erfundene Wirklichkeit ─ eine Fotoreise durch die USA, uit 2010. Als bijdrage voor Arte-televisie stamt deze van het tweede publieke Duitse televisienet ZDF.

Herhalingen van deze bijdrage ─ op het beeldformaat 16:9, in HD-kwaliteit ─ worden vertoond op vrijdag 29 juli, vanaf 09:55 uur, en in de nacht op dinsdag 2 augustus, vanaf 01:30 uur.

Een Belgisch-Franse coproductie uit 2008 zal op vrijdag 22 juli ─ tussen 20:15 uur en 21:50 uur ─ worden uitgezonden door Arte-televisie, als speelfilm van Josée Dayan, naar het gelijknamige toneelstuk uit 1960 van Françoise Sagan (1935-2004), met een keur aan topartiesten: Jeanne Moreau, Gérard Depardieu en Géraldine Pailhas.

Frédréric, een jonge historicus, is een verre neef van Agathe en haar broer Hugo, die op een afgelegen kasteel in Zweden wonen en er ietwat 'vreemde gewoonten' op nahouden. Frédéric observeert daar zijn nogal wonderbaarlijke familie.
Dit stuk, dat op 9 maart 1960 in het Théâtre de l'Atelier te Parijs in première is gegaan, is al enkele malen verfilmd, respectievelijk voor televisie opgenomen. Goed vier decennia geleden heeft één der Duitse publieke televisiezenders dit stuk met Duitse acteurs voorgesteld; die versie wekte de indruk van een veelzijdige komedie.
Een herhaling van deze film in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, zal worden uitgezonden op zaterdag 23 juli om 14:30 uur, en nog eens op zaterdag 27 augustus, vanaf 23:55 uur, tot in de nacht op zondag 28 augustus om 01:30 uur.

22-07-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Vrijdag 22 juli, heel vroeg in de avond, tussen 18:05 uur en 18:30 uur, biedt Arte-televisie een 360 GEO-reportage getiteld Der Dreh mit den Havannas.
Daarin worden we geïnformeerd over de wijze waarop talrijke Havanna-sigaren worden gemaakt. Niet in de officiële, daarvoor van staatswege gecontroleerde instituten, maar gewoon bij mensen thuis in de woonkamer. Dat gebeurt allemaal in het volstrekte geheim, en als gevolg van die 'fabricage-methode' is er sprake van valse sigaren. Deze Duitse reportage uit 2002 van Christian Kubo wordt gepresenteerd door Simone van Stosch, en uitgezonden op het beeldformaat 16:9, met stereofonisch geluid. Het is een bijdrage van de cultuurzender Arte zelf, en zal, na deze uitzending, nog twee keer door Arte-tv voorgesteld: op vrijdag 29 juli, om 13:00 uur en op dinsdag 11 augustus, 's ochtends om 07:00 uur.

De Amerikaanse schrijfster Nancy Friday (*1933) heeft decennia geleden, in een omvangrijke tekst, reeds aangetoond hoe moeilijk de relatie tussen moeders en hun dochters kan zijn. De speelfilm Jaffa ─ een Israëlisch-Frans-Duitse coproductie ─ uit 2008 van Keren Yedaya (*1972) is, volgens critici alleen al de moeite waard vanwege de complexe moeder-dochter relaties, die erin worden uitgebeeld door Dana Igvy als de 21-jarige Joodse Mali, en Ronit Elkabetz als haar moeder; in een arbeidersmilieu in Jaffa ─ een deel van de stad Tel Aviv.

Reuven ─ gespeeld door Moni Moshonov ─, de vader van Mali is eigenaar van een garage met als werknemers de eigen kinderen, en enkele Arabieren, zoals Hassan en diens zoon Toufik. Dat Mali en Toufik  ─ gespeeld door Mahmud Shalabi ─ een relatie hebben, weten de ouders niet, maar op een dag moet ze dit wel bekendmaken, omdat ze een kind verwacht van haar Arabische vriend. In het gezin gaat het er dan hard aan toe: de ouders dwingen Mali tot geheimhouding. Maar dan gebeurt er iets tragisch, waardoor de weg naar verzoening open kan.
De regisseuse heeft gekozen voor een ─ esthetisch aanvaardbare, want functionele ─ melodramatische aanpak.
Arte zendt deze rolprent ─ in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9 ─ uit op donderdag 21 juli, tussen 21:40 uur en 23:40 uur. Herhalingen zijn te zien op vrijdag 22 juli vanaf 14:40 uur, en in de nacht  op dinsdag 2 augustus vanaf 01:50 uur.

De Franstalige televisiezender TV5 Monde presenteert op woensdag 21 juli een nieuwe aflevering van de serie documentaires Des racines et des ailes, waarin aandacht wordt besteed aan Marokkaans bouwen: de architectuur van Fez en Casablanca.

In de VPRO-Gids van deze week besteedt Jaap Oostrom een hele pagina aan dit thema, naar aanleiding van de documentaire die genoemde zender dezer dagen in het pakket heeft. De auteur voegt er nog aan toe dat het ook een beetje over de moderne architectuur van Rotterdam gaat. Dat in Nederland, vooral binnen groeperingen die de Islam bestrijden, de bouw van moskeeën omstreden is, zijn we inmiddels wel gewend. Dat men met het badwater niet zelden ook het kind wegspoelt als men niet accuraat te werk gaat, is ook al talloze malen gebleken.

Maar als men de moeite neemt om naar de documentaire in kwestie ─ Le goût du Maroc: de Fes à Casablanca ─ te kijken, welke door die zender als film zal worden gerealiseerd, op genoemde datum, tussen 21:05 uur en 23:00 uur, zal men in staat worden gesteld veel moois op te nemen.

De van oorsprong Britse serie natuurdocumentaires onder de overkoepelende titel Life wordt met ingang van woensdag 20 juli door de EO uitgezonden via Nederland 1.
De eerste aflevering ─ Leren overleven ─ gaat over jonge jachtluipaarden in Kenia, die leren hoe ze samen moeten jagen. Vervolgens kunnen we zien hoe dolfijnen zich bekwamen in het opwerpen van moddergordijnen. Dat doen ze rond scholen vissen, die als gevolg daarvan in paniek raken en het water uitspringen, regelrecht in de bek van de op dat moment werkzame dolfijnen.
De uitzending staat gepland op genoemde datum en via opgemelde zender, tussen 20:30 uur en 21:30 uur.