Zaterdag 23 juli wordt de dan meest recente aflevering van het radioprogramma De bedding, van Radio 4, tussen 23:00 uur en middernacht, Passie voor Wagners Ring, geheel gewijd aan de liefde tot en met de onbedaarlijke hartstocht voor de Bayreuther Festspiele en met name de tetralogie Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner (1813-1883). De titel van de aflevering in kwestie impliceert immers dat het alleen om de Ring zou gaan. De presentatie van het programma is overgelaten aan de Nederlandse schrijver Hafid Bouazza (geboren 1970).
Met grote regelmaat zijn de onderdelen van deze Ring op vooral radiozenders te beluisteren, een enkele keer wordt de gehele Ring binnen een paar dagen uitgezonden, onder meer door Mezzo-televisie. Ook via BBC Radio 3 valt regelmatig een van de vier onderdelen van de tetralogie te beluisteren.

Van zijn troon gevallen

In 2010 heeft de filmer Wilfried Hauke een documentaire Eine königliche Affäre, gemaakt over de Deense arts Johann Friedrich Struensee (1737-1772), die aan het Deense hof een hoge positie bekleedde, welke was voorzien van veel macht. Toch viel hij op een bepaald moment in ongenade en is de man op 17 januari 1772 gearresteerd. Hij werd op 29 april ter dood veroordeeld en eindigde de dag daarna op het schavot.

Inspiratie voor kunstenaars

De man heeft kunstenaars in drie verschillende disciplines geïnspireerd om een uitbeelding te geven van leven en werk van de arts in kwestie. Als eerste kwam de componist Giacomo Mayerbeer (1791-1864) in 1846 met toneelmuziek voor het drama van Michael Beer over de man voor de dag, die kort en krachtig Struensee was getiteld.

De Nederlandse schrijver Hendrik Jan Schimmel (1823-1906) volgde in 1855 met een toneelstuk dat eveneens alleen de familienaam van de arts in kwestie als titel droeg: Struensee.

En dan hebben we nog de historische roman, Het bezoek van de lijfarts, uit 1999 van de Zweed Per Olov Enquist (geboren 1934), die eveneens Struensee als thema heeft.

Deze film ─ een Duits-Zweedse coproductie ─ wordt uitgezonden door Arte-televisie op zaterdag 23 juli, tussen 20:15 uur en 21:50 uur. Deze bijdrage van het ZDF aan Arte-tv, in HD-kwaliteit en op beeldformaat 16:9, zal worden herhaald op woensdag 3 augustus, vanaf 10:00 uur in de ochtend.

BBC Two-tv heeft op zaterdag 23 juli weer een documentaire uit de reeks Impressionists: Painting and Revolution op het programma staan. Kunstkenner Waldemar Januszcak onderzoekt daarin werk van de Impressionisten. In de aflevering in kwestie, The great outdoors, laat hij zien welke de resultaten zijn die hij heeft meegebracht van zijn zoektocht naar de bekendste locaties van (de) schilders, die behoorden tot de groepering die bekendheid heeft verworven onder de naam Impressionisten.
De uitzending is te zien op genoemd tv-kanaal tussen 21:00 uur en 22:00 uur onze tijd.

Op de avond van zaterdag 23 juli zal de Belgische zendgemachtigde Klara ─ na een uitvoering in het operaprogramma Scala van het muziekdrama Die Entführung aus dem Serail uit 1782 van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) twee symfonieën uitzenden van niet bepaald alledaagse componisten, al passeren hun namen vaker de revue dan hun noten.

Als eerste wordt de Symfonie in D van de in Bohemen geboren Johann Baptist Vanhal (1739-1813) [1] uitgevoerd, gevolgd door de Sinfonie Turchesca in C van Franz Xaver Süssmayr (1766-1803), wiens oeuvre uit meer dan achthonderd opusnummers bestaat. 

__________

[1] Zijn naam kan men ook tegenkomen als Van Hal, Vanhall en Wanhall, en op nog tal van andere manieren.

Bijna anderhalf uur duurt de film die Arte-tv op vrijdag 22 juli, tussen 22:35 uur en middernacht zal uitzenden over de Canadese kunstenaar Pierre Guimont, die een zeer grote hoeveelheid foto's ─ welke hij heeft gemaakt in de Verenigde Staten ─ achter elkaar heeft gemonteerd tot een documentaire. In dat samengaan van foto's en geluid wordt een bijzonder beeld gepresenteerd van het Amerika van vandaag de dag, in twintigduizend foto's.
Het gaat hierbij om een documentaire met de titel Die erfundene Wirklichkeit ─ eine Fotoreise durch die USA, uit 2010. Als bijdrage voor Arte-televisie stamt deze van het tweede publieke Duitse televisienet ZDF.

Herhalingen van deze bijdrage ─ op het beeldformaat 16:9, in HD-kwaliteit ─ worden vertoond op vrijdag 29 juli, vanaf 09:55 uur, en in de nacht op dinsdag 2 augustus, vanaf 01:30 uur.

Een Belgisch-Franse coproductie uit 2008 zal op vrijdag 22 juli ─ tussen 20:15 uur en 21:50 uur ─ worden uitgezonden door Arte-televisie, als speelfilm van Josée Dayan, naar het gelijknamige toneelstuk uit 1960 van Françoise Sagan (1935-2004), met een keur aan topartiesten: Jeanne Moreau, Gérard Depardieu en Géraldine Pailhas.

Frédréric, een jonge historicus, is een verre neef van Agathe en haar broer Hugo, die op een afgelegen kasteel in Zweden wonen en er ietwat 'vreemde gewoonten' op nahouden. Frédéric observeert daar zijn nogal wonderbaarlijke familie.
Dit stuk, dat op 9 maart 1960 in het Théâtre de l'Atelier te Parijs in première is gegaan, is al enkele malen verfilmd, respectievelijk voor televisie opgenomen. Goed vier decennia geleden heeft één der Duitse publieke televisiezenders dit stuk met Duitse acteurs voorgesteld; die versie wekte de indruk van een veelzijdige komedie.
Een herhaling van deze film in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, zal worden uitgezonden op zaterdag 23 juli om 14:30 uur, en nog eens op zaterdag 27 augustus, vanaf 23:55 uur, tot in de nacht op zondag 28 augustus om 01:30 uur.

22-07-2011 om 00:00 geschreven door Heinz Wallisch  

Vrijdag 22 juli, heel vroeg in de avond, tussen 18:05 uur en 18:30 uur, biedt Arte-televisie een 360 GEO-reportage getiteld Der Dreh mit den Havannas.
Daarin worden we geïnformeerd over de wijze waarop talrijke Havanna-sigaren worden gemaakt. Niet in de officiële, daarvoor van staatswege gecontroleerde instituten, maar gewoon bij mensen thuis in de woonkamer. Dat gebeurt allemaal in het volstrekte geheim, en als gevolg van die 'fabricage-methode' is er sprake van valse sigaren. Deze Duitse reportage uit 2002 van Christian Kubo wordt gepresenteerd door Simone van Stosch, en uitgezonden op het beeldformaat 16:9, met stereofonisch geluid. Het is een bijdrage van de cultuurzender Arte zelf, en zal, na deze uitzending, nog twee keer door Arte-tv voorgesteld: op vrijdag 29 juli, om 13:00 uur en op dinsdag 11 augustus, 's ochtends om 07:00 uur.

De Amerikaanse schrijfster Nancy Friday (*1933) heeft decennia geleden, in een omvangrijke tekst, reeds aangetoond hoe moeilijk de relatie tussen moeders en hun dochters kan zijn. De speelfilm Jaffa ─ een Israëlisch-Frans-Duitse coproductie ─ uit 2008 van Keren Yedaya (*1972) is, volgens critici alleen al de moeite waard vanwege de complexe moeder-dochter relaties, die erin worden uitgebeeld door Dana Igvy als de 21-jarige Joodse Mali, en Ronit Elkabetz als haar moeder; in een arbeidersmilieu in Jaffa ─ een deel van de stad Tel Aviv.

Reuven ─ gespeeld door Moni Moshonov ─, de vader van Mali is eigenaar van een garage met als werknemers de eigen kinderen, en enkele Arabieren, zoals Hassan en diens zoon Toufik. Dat Mali en Toufik  ─ gespeeld door Mahmud Shalabi ─ een relatie hebben, weten de ouders niet, maar op een dag moet ze dit wel bekendmaken, omdat ze een kind verwacht van haar Arabische vriend. In het gezin gaat het er dan hard aan toe: de ouders dwingen Mali tot geheimhouding. Maar dan gebeurt er iets tragisch, waardoor de weg naar verzoening open kan.
De regisseuse heeft gekozen voor een ─ esthetisch aanvaardbare, want functionele ─ melodramatische aanpak.
Arte zendt deze rolprent ─ in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9 ─ uit op donderdag 21 juli, tussen 21:40 uur en 23:40 uur. Herhalingen zijn te zien op vrijdag 22 juli vanaf 14:40 uur, en in de nacht  op dinsdag 2 augustus vanaf 01:50 uur.

De Franstalige televisiezender TV5 Monde presenteert op woensdag 21 juli een nieuwe aflevering van de serie documentaires Des racines et des ailes, waarin aandacht wordt besteed aan Marokkaans bouwen: de architectuur van Fez en Casablanca.

In de VPRO-Gids van deze week besteedt Jaap Oostrom een hele pagina aan dit thema, naar aanleiding van de documentaire die genoemde zender dezer dagen in het pakket heeft. De auteur voegt er nog aan toe dat het ook een beetje over de moderne architectuur van Rotterdam gaat. Dat in Nederland, vooral binnen groeperingen die de Islam bestrijden, de bouw van moskeeën omstreden is, zijn we inmiddels wel gewend. Dat men met het badwater niet zelden ook het kind wegspoelt als men niet accuraat te werk gaat, is ook al talloze malen gebleken.

Maar als men de moeite neemt om naar de documentaire in kwestie ─ Le goût du Maroc: de Fes à Casablanca ─ te kijken, welke door die zender als film zal worden gerealiseerd, op genoemde datum, tussen 21:05 uur en 23:00 uur, zal men in staat worden gesteld veel moois op te nemen.

De van oorsprong Britse serie natuurdocumentaires onder de overkoepelende titel Life wordt met ingang van woensdag 20 juli door de EO uitgezonden via Nederland 1.
De eerste aflevering ─ Leren overleven ─ gaat over jonge jachtluipaarden in Kenia, die leren hoe ze samen moeten jagen. Vervolgens kunnen we zien hoe dolfijnen zich bekwamen in het opwerpen van moddergordijnen. Dat doen ze rond scholen vissen, die als gevolg daarvan in paniek raken en het water uitspringen, regelrecht in de bek van de op dat moment werkzame dolfijnen.
De uitzending staat gepland op genoemde datum en via opgemelde zender, tussen 20:30 uur en 21:30 uur.

Hallé Orchestra

Het concert van donderdag 21 juli in het kader van de BBC Proms 2011, in de Londense Albert Hall, zal worden gegeven door het Hallé Orchestra uit Manchester, dat jarenlang onder leiding van Sir John Barbirolli (1899-1970) heeft gestaan, en thans Mark Elder als dirigent heeft.

Het concert gaat van start om 20:30 uur onze tijd, en zal worden uitgezonden door de televisiezender BBC Four en tegelijkertijd door de cultuurzender BBC Radio 3. Neerlands Radio 4 neemt het concert over in het programma Zomeravondconcert, dat om 20:00 uur begint.

Tweemaal Sibelius

Zowel vóór de pauze, alsook daarna, bestaat het concert uit twee onderdelen: in de eerste helft gaat het in beide gevallen om composities van de Finse meester Jean Sibelius (1865-1957): allereerst de tweede suite met de titel Scènes historiques, opus 66, uit 1912, gevolgd door diens laatste symfonie, de Zevende in C grote terts, opus 105, uit 1924.

Bartóks Derde Pianoconcert en Janáceks Sinfonietta

Voor meer informatie en een toelichting op het eerste werk na de pauze, het Derde concert voor piano en orkest van Béla Bartók (1881-1945) zij hier verwezen naar een artikel dat op deze site is gepubliceerd op woensdag 2 juli 2008.
Tot slot wordt de Sinfonietta uit 1928 van Léos Janácek (1854-1928) uitgevoerd; een veeleisende compositie met vijfentwintig koperblazers, met veertien trompetten: twaalf normale en twee bastrompetten; daarnaast vijf trombones, vier hoorns en twee tuba's; slagwerk, drie harpen en veel strijkers. Tegenover die massaliteit verwacht je er wel zestig (op basis van acht contrabassen). [1]
Nu is er altijd weer een mogelijkheid gevonden om dergelijke producties voor de BBC Proms te realiseren, maar voor het geval dat met die veertien trompetten niet zou zijn gelukt, is er een troost: er bestaat een versie waarin negen trompetten zijn voorgeschreven, en dat scheelt dan toch weer een slok op een borrel.
Die laatste versie heb ik in de jaren zestig van de vorige eeuw in de akoestisch meest ideale omstandigheden meegemaakt in de Harmonie van Groningen. De toenmaals vaste dirigent van het orkest aldaar heeft het binnen enkele jaren tweemaal op het programma gezet. 
__________

[1] Tijdens de eerste uitvoering is gebleken dat Mark Elder eveneens de versie met negen trompetten heeft gespeeld, en daar vijftig strijkers tegenover heeft gezet: op basis van zes contrtabassen.

Het concert zal worden herhaald in de reeks Sunday concert op BBC Radio 3, zondag 24 juli, 's middags tussen 15:00 uur en 17:00 uur.

Nu het ARD Radiofestival 2011 van start is gegaan, vervallen gedurende die periode de gebruikelijke uitzendingen op de regionale kanalen van de overkoepelende organisatie ARD/Das Erste. Daaronder valt ook het vijf dagen per week op de rol voorkomende Am Abend vorgelesen van NDR Kultur. Wel wordt er in het kader van genoemd festival gedurende die avonden het onderdeel Die Lesung, steeds uit te zenden vanaf 22:30 uur; net als het gebruikelijke letterenprogramma duurt ook dit vijfendertig minuten. 

Negen avonden lang leest acteur Gert Voss (geboren 1941) uit Ein Kind (1982) van de in Heerlen geboren, Oostenrijkse schrijver Thomas Bernhard (1931-1989).
Gert Voss neemt een vooraanstaande plaats in binnen het Duitstalige theater, onder meer in Weense schouwburgen, zoals het Theater in der Josefstadt en het Wiener Burgtheater. Topregisseur George Tabori schreef speciaal voor Voss diverse toneelstukken. Tevens vervulde Gert Voss rollen in Die Möwe van Tsjechov en in King Lear van Shakespeare. In Elisabeth II van Thomas Bernhard trad hij eveneens op.

De Engelse muziekmeester Frederick Delius (1862-1934) vervult dezer dagen ─ dat wil zedggen van maandag 18 juli tot en met vrijdag 22 juli ─ de functie van Componist van de week. Hij is een bij het grote publiek nog altijd onderschatte componist. 
Ter gelegenheid van zijn gelijke functie in de reeks van BBC Radio 3 hebben we op zondag 25 mei 2008 op de aan deze site gelieerde Nederlandse Tempel der Toonkunst een uitgebreid artikel over de man gepubliceerd, waarnaar we dan ook graag verwijzen voor het geval u nader mocht worden geïnformeerd over het wel en, niet te vergeten het vele, wee dat de mens Frederick Delius is wedervaren.

Vijf keer bijna een half uur muziek van de man kunt u beluisteren op Radio 4, tijdens de genoemde avonden, steeds tussen 19:30 uur en 20:00 uur.
Het zal daarbij ongetwijfeld gaan om de integrale herhaling van het programma dat in deze reeks reeds werd uitgezonden in oktober 2007.

Hoewel men af en toe, min of meer terecht, de indruk kan krijgen dat 2011 in het kader van het klassieke muziek-gebeuren uitsluitend een Mahler-Jaar is, mag men niet zomaar voorbijgaan aan het feit dat het tweehonderd jaar geleden is dat Franz Liszt op 22 oktober werd geboren. We kunnen derhalve verwachten dat muziek van die meester eveneens hier en daar, af en toe, wellicht niet in de geheel eigen, vertrouwde omgeving, zal worden voorgesteld. Maar gelukkig zijn daar nog de ethermedia, die het hunne kunnen bijdragen.
Dat gebeurt, onder meer, op zondag 18 juli, tussen 19:15 uur en 20:00 uur, als Arte-tv een registratie voorstelt van een concert dat in de Ludwigskirche te Saarbrücken werd gegeven. Daarbij zong de sopraan Juliane Banse, en speelden de celliste Wen-Sinn Yang en de orgelist Christian Schmitt.

Het betreft een opname uit 2010 gerealiseerd door Karina Fibich.
De uitzending zal tweemaal worden herhaald: eerst op vrijdag 29 juli, 's ochtends om 06:00 uur en dan op donderdag 4 augustus, eveneens 's ochtends om 06:00 uur.

De Fransman Max Jacob (1876-1944) was niet alleen een vooraanstaande intellectueel, maar tevens dichter en tekenaar en ook nog eens Jood. Die combinatie van eigenschappen heeft ervoor gezorgd dat hij bij de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog nog meer gehaat was dan andere Joden. Hij belandde in 1944 in de Franse tegenhanger van het Nederlandse doorgangskamp Drancy. De rest laat zich, gezien zijn sterfjaar, gemakkelijk raden.
Arte-televisie herhaalt op 15 juli, tussen 20:15 uur en 21:40 uur, de biografische speelfim Monsieur Max van Gabriel Aghion, uitgekomen in 2007. Meer daarover is te vinden in een artikel op de aan deze site gelieerde fin de siècle-site All art is quite useless van Rond1900.nl, gepubliceerd op 13 september 2007. 

Binnen acht dagen herhaalt Arte-televisie deze film nog tweemaal: op maandag 18 juli vanaf 14:45 uur, en op zaterdag 23 juli, vanaf 16:45 uur.

Dat zowel Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) alsook diens collega en stadgenoot Ludwig van Beethoven (1770-1827) een respectabel aantal strijkkwartetten hebben gecomponeerd ─ drieëntwintig, respectievelijk zestien ─ is in vrijwel alle kringen van liefhebbers van het genre in kwestie wel bekend. Dat betekent echter niet per definitie dat men dan eveneens bekend is met kwartetten van de Australische componist Carl Vine (geboren 1954), die er inmiddels vijf heeft geschreven.
Om 14:00 uur Nederlandse tijd begint op de Britse cultuurzender BBC Radio 3 de vierde aflevering ─ van in totaal twaalf ─ van het City of London Festival 2011. De aflevering van vrijdag 15 juli duurt, net als de voorafgaande afleveringen, een uur, en in die tijd speelt het Elias String Quartet twee strijkkwartetten: eerst het Vierde uit 2004 van Carl Vine, gevolgd door het Kwartet in Es, opus 74, uit 1809 van Beethoven, met als titel Die Harfe.

Vrijwel gelijktijdig met dat laatstgenoemde werk wordt op de Duitse, culturele regionale radiozender WDR3 het Strijkkwartet in G, KV 156, uit 1773 van Mozart voorgesteld, in het programma Passagen, dat door die zender tussen 12:05 uur en 15:05 uur wordt voorgesteld. Elf onderdelen telt het programma van die middag; het Mozart-Kwartet wordt als laatste stuk gespeeld.

In het muziekprogramma Afternoon on 3 van de Britse zender BBC Radio 3 wordt op donderdag 14 en vrijdag 15 juli, elk van de beide dagen, een deel van de opera Götterdammerung van Richard Wagner (1813-1883) voorgesteld, en wel zodanig dat het binnen het daarvoor beschikbare tijdsbestek ─ beide dagen tussen 15:00 uur en 17:30 uur onze tijd ─ dat gehele vierde gedeelte van Wagners tetralogie Der Ring des Nibelungen compleet wordt gepresenteerd. 
De versie die de luisteraars te horen krijgen, is er één van de Opéra van Parijs.
__________
Afbeelding: Alberich en Hagen in Götterdämmerung. Tekening uit 1911 van Arthur Rackham (1867-1939), een Engelse beeldend kunstenaar, die zich voornamelijk bezighield met het illustreren van boeken.

In het programma Classical collection  dat op vrijdag 14 juli 's ochtends vanaf 11:00 uur tot 13:00 uur in de middag, onze tijd, door de Britse zender BBC Radio3 zal worden uitgezonden, worden vijf composities voorgesteld; drie daarvan zijn van internationaal befaamde grootmeesters: Fryderyk Chopin (1810-1849), Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) en Hector Berlioz (1803-1869).

Dan komen er nog twee stukken in voor van componisten, van wie de namen nu niet bepaald voor op onze tong liggen; anders gezegd: het gaat daarbij om onbekende grootheden, waarvan in onze contreien  de Deen Hans Christian Lumbye (1810-1874) ons niet bewust eerder onder de ogen of oren is gekomen, althans niet bewust. Van die Scandinaviër wordt de compositie Drømmebilleder (Droombeelden) gespeeld. [1]
Als laatste werk van het concert tijdens die uitzending komt de Symfonie in D uit 1793, getiteld Mirza, van de Franse meester François-Joseph Gossec (1734-1829) uitgevoerd.
__________

[1] Lumbye had tevens als dirigent van zijn eigen orkest naam gemaakt, en hij ging ermee op tournee. Later nam eerst zijn zoon Karl (1841-1910), en in 1891 nam diens jongere broer Georg (1843-1922) dat werk over. Beide jongere Lumbye's werden in de Deense hoofdstad geboren en zijn er tevens overleden.
Meer onalledaagse muziek wordt aangekondigd in een artikel op onze zustersite Cultuursfinx van heden.

Dezer dagen is bekend geworden dat het van oorsprong Engelstalige boek Molotov's Magic Lantern: A Journey to Russian History ─ van Racel Polonsky, in Engeland verschenen in 2010, en eveneens vertaald in het Nederlands door Nico Groen, als Molotovs Toverlantaarn ─ is onderscheiden met de prijs Dolman Travel Book of the Year. De Nederlandse uitgever, Nieuw Amsterdam, heeft dit via een persbericht bekendgemaakt.
Molotovs Toverlantaarn is een literaire verkenning van Ruslands cultuur: eerst in Moskou en vervolgens door geheel Rusland, hetgeen een kaleidoscopisch uitzicht oplevert op al hetgeen, gecombineerd, de Russische cultuur bepaalt: mensen, gebeurtenissen, mijlpalen die de grote lijn door de eeuwen van het Rusland trekken, maar daarbij details van doorslaggevende betekenis niet uit het oog verliezen.