Nu het ARD Radiofestival 2011 van start is gegaan, vervallen gedurende die periode de gebruikelijke uitzendingen op de regionale kanalen van de overkoepelende organisatie ARD/Das Erste. Daaronder valt ook het vijf dagen per week op de rol voorkomende Am Abend vorgelesen van NDR Kultur. Wel wordt er in het kader van genoemd festival gedurende die avonden het onderdeel Die Lesung, steeds uit te zenden vanaf 22:30 uur; net als het gebruikelijke letterenprogramma duurt ook dit vijfendertig minuten. 

Negen avonden lang leest acteur Gert Voss (geboren 1941) uit Ein Kind (1982) van de in Heerlen geboren, Oostenrijkse schrijver Thomas Bernhard (1931-1989).
Gert Voss neemt een vooraanstaande plaats in binnen het Duitstalige theater, onder meer in Weense schouwburgen, zoals het Theater in der Josefstadt en het Wiener Burgtheater. Topregisseur George Tabori schreef speciaal voor Voss diverse toneelstukken. Tevens vervulde Gert Voss rollen in Die Möwe van Tsjechov en in King Lear van Shakespeare. In Elisabeth II van Thomas Bernhard trad hij eveneens op.

De Engelse muziekmeester Frederick Delius (1862-1934) vervult dezer dagen ─ dat wil zedggen van maandag 18 juli tot en met vrijdag 22 juli ─ de functie van Componist van de week. Hij is een bij het grote publiek nog altijd onderschatte componist. 
Ter gelegenheid van zijn gelijke functie in de reeks van BBC Radio 3 hebben we op zondag 25 mei 2008 op de aan deze site gelieerde Nederlandse Tempel der Toonkunst een uitgebreid artikel over de man gepubliceerd, waarnaar we dan ook graag verwijzen voor het geval u nader mocht worden geïnformeerd over het wel en, niet te vergeten het vele, wee dat de mens Frederick Delius is wedervaren.

Vijf keer bijna een half uur muziek van de man kunt u beluisteren op Radio 4, tijdens de genoemde avonden, steeds tussen 19:30 uur en 20:00 uur.
Het zal daarbij ongetwijfeld gaan om de integrale herhaling van het programma dat in deze reeks reeds werd uitgezonden in oktober 2007.

Hoewel men af en toe, min of meer terecht, de indruk kan krijgen dat 2011 in het kader van het klassieke muziek-gebeuren uitsluitend een Mahler-Jaar is, mag men niet zomaar voorbijgaan aan het feit dat het tweehonderd jaar geleden is dat Franz Liszt op 22 oktober werd geboren. We kunnen derhalve verwachten dat muziek van die meester eveneens hier en daar, af en toe, wellicht niet in de geheel eigen, vertrouwde omgeving, zal worden voorgesteld. Maar gelukkig zijn daar nog de ethermedia, die het hunne kunnen bijdragen.
Dat gebeurt, onder meer, op zondag 18 juli, tussen 19:15 uur en 20:00 uur, als Arte-tv een registratie voorstelt van een concert dat in de Ludwigskirche te Saarbrücken werd gegeven. Daarbij zong de sopraan Juliane Banse, en speelden de celliste Wen-Sinn Yang en de orgelist Christian Schmitt.

Het betreft een opname uit 2010 gerealiseerd door Karina Fibich.
De uitzending zal tweemaal worden herhaald: eerst op vrijdag 29 juli, 's ochtends om 06:00 uur en dan op donderdag 4 augustus, eveneens 's ochtends om 06:00 uur.

De Fransman Max Jacob (1876-1944) was niet alleen een vooraanstaande intellectueel, maar tevens dichter en tekenaar en ook nog eens Jood. Die combinatie van eigenschappen heeft ervoor gezorgd dat hij bij de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog nog meer gehaat was dan andere Joden. Hij belandde in 1944 in de Franse tegenhanger van het Nederlandse doorgangskamp Drancy. De rest laat zich, gezien zijn sterfjaar, gemakkelijk raden.
Arte-televisie herhaalt op 15 juli, tussen 20:15 uur en 21:40 uur, de biografische speelfim Monsieur Max van Gabriel Aghion, uitgekomen in 2007. Meer daarover is te vinden in een artikel op de aan deze site gelieerde fin de siècle-site All art is quite useless van Rond1900.nl, gepubliceerd op 13 september 2007. 

Binnen acht dagen herhaalt Arte-televisie deze film nog tweemaal: op maandag 18 juli vanaf 14:45 uur, en op zaterdag 23 juli, vanaf 16:45 uur.

Dat zowel Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) alsook diens collega en stadgenoot Ludwig van Beethoven (1770-1827) een respectabel aantal strijkkwartetten hebben gecomponeerd ─ drieëntwintig, respectievelijk zestien ─ is in vrijwel alle kringen van liefhebbers van het genre in kwestie wel bekend. Dat betekent echter niet per definitie dat men dan eveneens bekend is met kwartetten van de Australische componist Carl Vine (geboren 1954), die er inmiddels vijf heeft geschreven.
Om 14:00 uur Nederlandse tijd begint op de Britse cultuurzender BBC Radio 3 de vierde aflevering ─ van in totaal twaalf ─ van het City of London Festival 2011. De aflevering van vrijdag 15 juli duurt, net als de voorafgaande afleveringen, een uur, en in die tijd speelt het Elias String Quartet twee strijkkwartetten: eerst het Vierde uit 2004 van Carl Vine, gevolgd door het Kwartet in Es, opus 74, uit 1809 van Beethoven, met als titel Die Harfe.

Vrijwel gelijktijdig met dat laatstgenoemde werk wordt op de Duitse, culturele regionale radiozender WDR3 het Strijkkwartet in G, KV 156, uit 1773 van Mozart voorgesteld, in het programma Passagen, dat door die zender tussen 12:05 uur en 15:05 uur wordt voorgesteld. Elf onderdelen telt het programma van die middag; het Mozart-Kwartet wordt als laatste stuk gespeeld.

In het muziekprogramma Afternoon on 3 van de Britse zender BBC Radio 3 wordt op donderdag 14 en vrijdag 15 juli, elk van de beide dagen, een deel van de opera Götterdammerung van Richard Wagner (1813-1883) voorgesteld, en wel zodanig dat het binnen het daarvoor beschikbare tijdsbestek ─ beide dagen tussen 15:00 uur en 17:30 uur onze tijd ─ dat gehele vierde gedeelte van Wagners tetralogie Der Ring des Nibelungen compleet wordt gepresenteerd. 
De versie die de luisteraars te horen krijgen, is er één van de Opéra van Parijs.
__________
Afbeelding: Alberich en Hagen in Götterdämmerung. Tekening uit 1911 van Arthur Rackham (1867-1939), een Engelse beeldend kunstenaar, die zich voornamelijk bezighield met het illustreren van boeken.

In het programma Classical collection  dat op vrijdag 14 juli 's ochtends vanaf 11:00 uur tot 13:00 uur in de middag, onze tijd, door de Britse zender BBC Radio3 zal worden uitgezonden, worden vijf composities voorgesteld; drie daarvan zijn van internationaal befaamde grootmeesters: Fryderyk Chopin (1810-1849), Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) en Hector Berlioz (1803-1869).

Dan komen er nog twee stukken in voor van componisten, van wie de namen nu niet bepaald voor op onze tong liggen; anders gezegd: het gaat daarbij om onbekende grootheden, waarvan in onze contreien  de Deen Hans Christian Lumbye (1810-1874) ons niet bewust eerder onder de ogen of oren is gekomen, althans niet bewust. Van die Scandinaviër wordt de compositie Drømmebilleder (Droombeelden) gespeeld. [1]
Als laatste werk van het concert tijdens die uitzending komt de Symfonie in D uit 1793, getiteld Mirza, van de Franse meester François-Joseph Gossec (1734-1829) uitgevoerd.
__________

[1] Lumbye had tevens als dirigent van zijn eigen orkest naam gemaakt, en hij ging ermee op tournee. Later nam eerst zijn zoon Karl (1841-1910), en in 1891 nam diens jongere broer Georg (1843-1922) dat werk over. Beide jongere Lumbye's werden in de Deense hoofdstad geboren en zijn er tevens overleden.
Meer onalledaagse muziek wordt aangekondigd in een artikel op onze zustersite Cultuursfinx van heden.

Dezer dagen is bekend geworden dat het van oorsprong Engelstalige boek Molotov's Magic Lantern: A Journey to Russian History ─ van Racel Polonsky, in Engeland verschenen in 2010, en eveneens vertaald in het Nederlands door Nico Groen, als Molotovs Toverlantaarn ─ is onderscheiden met de prijs Dolman Travel Book of the Year. De Nederlandse uitgever, Nieuw Amsterdam, heeft dit via een persbericht bekendgemaakt.
Molotovs Toverlantaarn is een literaire verkenning van Ruslands cultuur: eerst in Moskou en vervolgens door geheel Rusland, hetgeen een kaleidoscopisch uitzicht oplevert op al hetgeen, gecombineerd, de Russische cultuur bepaalt: mensen, gebeurtenissen, mijlpalen die de grote lijn door de eeuwen van het Rusland trekken, maar daarbij details van doorslaggevende betekenis niet uit het oog verliezen.

Op woensdag 13 juli, vanaf 23:25 uur, wordt door Arte-tv een als komedie gepostuleerde Duitse speelfilm met een Engelse titel, Love Comes Lately uitgezonden van regisseur Jan Schütte, die deze rolprent in 2007 heeft gerealiseerd.
De inhoud van de film is gebaseerd op verhalen van Isaac Bashevis Singer (1904-1991) [1], die één van de laatste grote Joodse vertellers is, oorspronkelijk behorend tot de zogeheten Ostjuden. In de VS werd hij de chroniqueur bij uitstek van het Jiddische New York. De regisseur zelf heeft de verhalen zodanig bewerkt dat er een speelfilm van 81 minuten kon resteren. De muziek stamt uit de koker van Henning Lohner.
Het gebeuren in de rolprent speelt rondom een reeds oudere schrijver die ─ als gevolg van de vele slippertjes met lezeressen ─ zijn vriendin dreigt te verliezen.
Otto Tausig, Rhea Perlman en Lee Wilkof spelen de voornaamste rollen in deze film, die tot 00:45 uur in de nacht op donderdag 14 juli duurt. Een herhaling zal worden uitgezonden op maandag 18 juli, vanaf middernacht.

Direct in aansluiting ─ tot 01:20 uur ─ volgt een documentaire over het ontstaan van de speelfilm Love Comes Lately. 

__________

[1] De schrijver werd op 14 juli geboren en overleed op 24 juli, dus deze week vormt een goede periode om een dergelijke speelfilm uit te zenden.

In het in deze letteren-website regelmatig aangekondigde radioprogramma Am Abend vorgelesen van de Duitse regionale zender NDR Kultur, wordt in de avonduren van woensdag 13, donderdag 14 en vrijdag 15 juli, steeds een aflevering van een driedelige reeks uitgezonden. Deze keer is het thema reizen zonder te razen. Het heeft betrekking op het inmiddels meer dan een eeuw oude boek van Otto Julius Bierbaum (1865-1910), voor het eerst gepubliceerd in 1903: Eine empfindsame Reise im Automobil. Günter Sauer leest tijdens de drie genoemde avonden tussen 22:00 uur en 22:35 uur voor uit dat boek, dat de ondertitel draagt Von Berlin nach Sorrent und zurück an den Rhein. Op de titelpagina staat verder: geschildert von Otto Julius Bierbaum, en dat is toch net weer anders dan vertelt.

Bovendien was dat in die dagen, met een automobiel, een wel zeer verre reis, en daarop is dan de Nederlandse uitdrukking van toepassing "Wie verre reizen doet, kan veel verhalen." Ooit, in een boertig radioprogramma van de KRO in de jaren vijftig, De wadders, werd hierop een parafrase gebruikt: "Wie verre reizen doet kan veel vertalen."

We gaan ervan uit dat de voorlezende partij in staat zal blijken om een goede indruk te verschaffen van een verslag ─ met de omvang van een toentertijd 'alledaagse' roman ─ dat in 1955 opnieuw in de reeks Taschenbücher van uitgeverij Goldmann is uitgebracht.

Arte-tv verblijdt de liefhebbers van klassieke pianomuziek op maandag 11 juli met een bijna anderhalf uur durend gefilmd portret van de Pools-Hongaarse pianist Piotr Anderszewski, die met de camera werd gevolgd tijdens een tournee door Hongarije en Polen.

De uitzending, die is voorzien op het beeldformaat 16:9, wordt op bovengenoemde maandagavond gerealiseerd tussen 22:00 uur en 23:25 uur. Het is een film van Bruno Monsaingeon, uit 2009, gemaakt voor Arte France, wordt, vooralsnog, door Arte-tv slechts eenmaal vertoond. De Duitse titel die we door Arte-info krijgen voorgeschoteld, luidt Piotr Anderszewski ─ Wanderer ohne Ruhe.

BBC Four-tv start op maandag 11 juli, om 22:00 uur onze tijd, met de eerste aflevering van een driedelige reeks documentaires met de titel British masters, over de twintigste eeuwse kunst in Groot-Brittannië.

James Fox presenteert de eerste aflevering, getiteld We are making a new world. Deze bijdrage wordt de komende dagen nog driemaal herhaald. Direct in de nacht op dinsdag 12 juli, eerst om 01:00 uur onze tijd, en dan nog eens om 03:00 uur. En in de nacht van donderdag 14 juli op vrijdag 15 juli kunt u dezelfde aflevering nog eens tussen 00:00 uur en 01:00 uur onze tijd bekijken op dezelfde zender.

Nog twee uur het thema kunst

Direct na deze bijdrage volgt om 23:00 uur dezelfde avond een interview met de Britse kunstenaar Peter Blake. Het onderhoud geschiedt met de bekende criticus Marc Lawson; ook deze bijdrage duurt al met al een uur.

Als het in onze contreien reeds middernacht is, gaat deze BBC-zender nog een uur door met The madness of Peter Howson, een portret van de kunstenaar in kwestie.

Op zondag 10 juli presenteert de Britse televisiezender BBC Four de documentaire Secrets of the Arabian Nights, over de nog immer niet aflatende aantrekkingskracht die de vertellingen van Shéhérézade ─ duizend en één nacht achtereen, waarmee ze haar eigen leven met in eerste instantie dat aantal dagen wist te rekken ─ goed tweeënhalf jaar derhalve. Zo'n driehonderd jaar geleden kwamen die verhalen onder de aandacht van het Engelse lezerspubliek, door de vertaling van Richard Burton. Een Franse vertaling ─ de versie van J.C. Mardrus, aanvankelijk in zestien delen ─ is in het Nederlands vertaald door Albert Helman en later in acht banden met elk twee delen opnieuw uitgegeven.

J.A. Sandfort heeft een tweedelige, Franse editie van Antoine Galland in het Nederlands vertaald, die in de jaren vijftig bij NV Boek en Wereld te Groningen in diverse vormen is gepubliceerd, en in de tweede helft van de jaren zestig nogmaals: opnieuw in twee delen, en zelfs in één heel omvangrijke band (waarvan ik onlangs een ongebruikt exemplaar vond in een kringloopwinkel voor de somma van 20 eurocent.

Richard E. Grant presenteert deze documentaire die zal worden uitgezonden tussen 21:00 uur en 22:00 uur onze tijd.

Schuilend tegen de regen ─ hetgeen meer tijd in beslag namen dan ik aanvankelijk had verwacht ─ besloot ik de straat over te steken en een kijkje te nemen in de etalage van een onlangs in de bewuste straat gevestigde muziekwinkel. Al enige malen had ik kunnen vaststellen dat men de etalage met zorg inricht en het uitgestalde niet beperkt tot de klassieke instrumenten die iedereen toch al kent. 
Naast een blauw geschilderde viool, een kleine ukelele, gitaar, mondharmonica en wat bladmuziek, zag ik een voor mij geheel nieuw instrument: de xaphoon ─ uit te spreken als za-foon, een blaasinstrument dat het midden houdt tussen een saxofoon en een klarinet. 

Twee decennia

De xaphoon is een vinding van Brian Williams gemaakt van bamboe dat in het regenwoud groeit. De maker is zelf bewoner van East Maui, en daarom wordt het laatste woord dikwijls tevens gebruikt in combinatie met het instrument. 

Al twintig jaar bouwt Brian Williams deze stukken, waarover meer te lezen valt in een kort artikel op de Wikipedia Encyclopedia, en voorts in een heel wat gedetailleerdere, meer geïllustreerde, bijdrage op de website van het instrument zelf. Beide stukken zijn overigens in het Engels.

BBC Radio 3 presenteert op zaterdag 9 juli, in het programma Opera on 3 ─ vanaf 19:45 uur onze tijd, tot ongeveer 23:00 uur ─een live registratie uit het Royal Opera House Covent Garden in Londen, van Cendrillon (1899) van Jules Massenet (1842-1912). De opera in kwestie telt vier bedrijven; het libretto stamt van Henri Cain (1857-1937).
Details over dit muziekdrama zijn te vinden in een artikel dat we op de Nederlandse zustersite Tempel van het Muziektheater hebben gepubliceerd op 11 februari 2008. Naast de daarin genoemde componisten die eveneens een muziekdrama hebben gecreëerd op basis van het Perrault-sprookje, kunnen we nog die uit 1810 van Niccolò Isouard (1775-1818) noemen, alsmede die uit 1750 van Jan Luis Laruette, die uit 1810 van Daniel Steibelt en ten slotte die uit 1826 van Manuel Garcia.

In het programma Lunchtime concert, een vast onderdeel van het uitzendschema van BBC Radio 3, wordt op vrijdag 8 juli het vierde en laatste deel voorgesteld van een reeks concerten, gegeven tijdens het Aldeburgh Festival van 2011, met opnamen van het Arcanto Quartet dat drie composities in die discipline, geschreven door evenzovele muziekmeesters, heeft uitgevoerd.

Het concert op die zender, te beluisteren tussen 14:00 uur en 15:00 uur onze tijd, wordt geopend met het Strijkkwartet nr. 2 in C, opus 36, uit 1945, van Benjamin Britten (1913-1976), gevolgd door de Zes Bagatellen, opus 9, uit 1913, van Anton von Webern (1883-1945), en afgesloten met het Derde Strijkkwartet, opus 51 nr. 2 uit 1873, van Johannes Brahms (1833-1897).

In 1980 ─ het is niet voor te stellen dat de trailer, die de komende film in de bioscooptheaters aankondigde, en die weloverwogen het horror-element zo nadrukkelijk aan ons wist op te dringen ─ dat het alweer goed drie decennia geleden is dat we die blik en de gehele krankzinnige tronie van de daverende gek te zien kregen die ons 'lekker' moest maken voor de film die we op het grote witte doek zouden kunnen zien, enige dagen later: The shining van Stanley Kubrick (1928-1999), los-vast gebaseerd op de roman uit 1977 van de Amerikaanse thriller-auteur Stephen King (geboren 1947). Verder zien we Shelley Duvall, Danny Lloyd en Scatman Crothers in actie.
De rolprent wordt in de reeks Film op 2 van de televisiezender Nederland 2 uitgezonden op vrijdag 8 juli, vanaf 23:15 uur, tot in de nacht op zaterdag 9 juli om ongeveer 01:30 uur.

Portret van de meester

De Duitse regionale radiozender NDR Kultur presenteert op zaterdag 9 juli twee programma's, direct achtereen ─ tussen 20:00 uur en middernacht ─ over de componist Arnold Schönberg (1874-1951). Beide programma's hebben een duur van 120 minuten.
Om 20:00 uur start Prima Musik, een vast onderdeel van het uitzendschema van genoemde ether-gemachtigde. Het thema is deze keer Zum 60. Todestag von Arnold Schönberg. Het betreft een portret van deze op  1874 geboren muziekmeester die het 'nationaliteits-adjectief' Oostenrijks-Hongaars-Amerikaans heeft gekregen. Dat portret is onder meer gewijd aan diens betekenis voor de wereld van de hedendaagse toonkunst.
Schönberg maakte deel uit van een trio muziekmeesters, die samen de Wiener Schule vormden: Alban Berg (1885-1935) en Anton von Webern (1883-1945) waren de beide anderen. In die context werden zij echter dikwijls als Zweite Wiener Schule en nog vaker als Neue Wiener Schule gekwalificeerd. Beide benamingen zijn onjuist, want gebaseerd op de aanname dat er een Eerste Wiener Schule moet zijn geweest. En hoewel het duidelijk is dat daarmee het drietal Mozart (1756-1791), Beethoven (1770-1827) en Franz Schubert (1797-1828) wordt bedoeld ─ al dan niet onder het 'toeziend oog' van Joseph Haydn (1732-1809), hebben die heren nimmer een Schule gevormd, maar is hun bestaan in combinatie met het raakvlak Wenen aanleiding geweest om van de Wiener Schule der Klassik te spreken.

Vier composities
In aansluiting op dat radioportret volgt een aflevering van het eveneens vaste onderdeel van de programmering van diezelfde zender: Variationen zum Thema. Daarin worden vier composities van Schönberg voorgesteld. Als eerste diens Suite voor piano, opus 25, gecomponeerd in de jaren 1921-1923, gevolgd door het oratorium Die Jakobsleiter, (zonder opusnummer), gecomponeerd in de jaren 1917-1922  ─ later nog diverse malen bewerkt, na Schönbergs overlijden, nogmaals in 1958 door dirigent/componist Winfried Zillig (1905-1963). 
De Fünf Orchesterstücke, opus 16 uit 1909 (later diverse malen herzien) vormen het derde onderdeel van het muzikale gedeelte van de ' Schönberg-avond'. Het concert wordt besloten met een bewerking voor pianotrio door pianist Eduard Steuermann (1892-1964) van het strijkerssextet Verklärte Nacht, opus 4, uit 1899 (latere versies voor strijkorkest zijn gerealiseerd in 1917 en 1943).