Houdt u van Brahms?
Voor het gemak gaan we er even van uit dat iemand die deze regels op dit weblog leest, per definitie is geïnteresseerd is in (speel)films. Deze hoofdstuktitel is kort gehouden en zou kunnen duiden op een klassieke Franse film met die titel, geënt op het boek Aimez-vous Brahms (1959) van Françoise Sagan (1935-2004), verfilmd door Anatole Litvak (1902-1974) in 1961 met Ingrid Bergman (1915-1982) en Anthony Perkins (1932-1992).
Die rolprent ontstond kort na de film die ik u hier nogmaals aan het hart wil leggen, ook ondanks het besef hoezeer iemands (de eigen) smaak kan veranderen in de loop der jaren. Waar ik u graag naar toe wil schrijven, is de klassieker Les amants uit 1958, van Louis Malle (1932-1995) met in de hoofdrollen Jeanne Moreau (*1928) — de inmiddels grande dame van de Franse cinema — en Jean-Marc Bory (1934-2001). De dialogen voor de film werden geschreven door Louise de Vilmorin (1902-1969).
Waarom dan hier verwezen naar Johannes Brahms? Tijdens de film hoort u muziek van die componist.

Een wereld in beweging
Het is alweer een halve eeuw geleden dat de film uitkwam en ik heb deze kort daarna voor het eerst gezien. Hoewel we toen in 'een andere tijd' leefden en ik daarnaast nog relatief jong was, vond ik het een fascinerend gebeuren: die knappe vrouw en huismoeder die plotsklaps verliefd wordt en aan dat gevoel toegeeft. Regisseur Louis Malle schuwde expliciete seksualiteit niet, al was die — wie dan ook zij dank — anders dan de huidige porno van waar dan ook. Haar seksuele verlangens waren niet gespeeld, echter tot in elke vezel gebaseerd op een gevoel dat de vrouw in kwestie overkwam. Jeanne Moreau heeft zich daarin kunnen verplaatsen èn daarin in de film kunnen toegeven, hetgeen in sommige close-ups overduidelijk wordt. (Als u wilt weten over wie wat waar en hoe, dan moet u toch de film maar zelf gaan bekijken; misschien inspireert deze u èn één der uwen gelijktijdig.) Actrice Jeanne Moreau heeft in die context eens gezegd dat liefde zomaar kan ontstaan en dat er dan geen plaats is voor schaamte of terughoudendheid. Ze heeft niet zelden de indruk gemaakt dat ze er in haar privéleven ook naar heeft gehandeld.

Controverse
Enerzijds werd de film onthaald als een meesterwerk — en dat uitte zich onder meer in een speciale juryprijs op het filmfestival van Venetië. Ook onder de bioscoopbezoekers en bewonderaars van Malle's eerdere film Ascenceur pour l'échafaud — ook uit 1958 en eveneens met Jeanne Moreau — bestond grote waardering, anderen daarentegen veroordeelden het product als vunzig en vulgair.
Morele verontwaardiging van heel veel kanten.
Veel erger nog was het in de Verenigde Staten — waarlijk één van de meest krankjorume delen van onze aarde — waar een bioscoopeigenaar in Ohio werd gearresteerd wegens bezit van porno. Hij werd, en dat lag in die dagen voor de hand, veroordeeld. Gelukkig heeft de man het er niet bij laten zitten en is blijven doorvechten tot en met het hooggerechtshof, waar vrijspraak volgde.

Voorloper Louis Malle
Hoewel er in de zeden en gebruiken in het openbaar, en derhalve eveneens in de filmische neerslag daarvan, in een halve eeuw wel flink wat is gebeurd, is Les amants geenszins verouderd maar biedt het een beeld van een tijdperk in beweging. Louis Malle liep vooruit op de steeds sterker wordende eis tot meer vrijheid, ook en vooral in strikt persoonlijke zin — dus niet in de laatste plaats met betrekking tot de seksualiteit — welke zijn hoogtepunt bereikte aan het einde van de jaren zestig. Puriteinen en huichelaars wilden uiteraard niet toegeven aan de eisen des tijds, oudbakken politici en ranzige opportunisten evenmin. Maar de ontwikkelingen waren niet tegen te houden en zijn gestaag doorgegaan, en zullen dat blijven doen, ondanks het feit dat er — ook in Nederland — politici zijn die steeds meer willen terugdraaien in maatschappelijk opzicht. Zij vormen een bedreiging voor onze vrijheid in werkelijk alle opzichten.
__________
Les amants zal worden vertoond op Nederland 2, in de nacht van zaterdag 1 op zondag 2 augustus, tussen 00;45 uur en 02:20 uur.
____________
Afbeeldingen:
1. Louise de Vilmorin, schrijfster van het scenario voor Les amants.
2. Engelse videoversie van de film, als The Lovers.