Schumanns Ouverture

Op woensdag 21 juli kunt u, in het bijna dagelijkse muziekprogramma Afternoon on 3 van de Britse zender BBC Radio 3 in het concert dat die middag tussen 15:00 uur en 17:00 uur zal worden uitgezonden, luisteren naar drie composities uit een periode die net iets meer dan een halve eeuw bestrijkt: van 1848 tot 1901. Twee van de drie stukken hebben het dramatische gedicht Manfred van George Gordon, lord Byron (1788-1824) als thema. Allereerst de ouverture met die naam, geschreven in 1848 door Robert Schumann (1810-1856).

Daarover schrijft de componist op 5 november 1851 vanuit Düssseldorf aan Franz Liszt:
"Verehrter Freund, Wir haben gestern die Ouvertüre zu Manfred probirt; meine alte Liebe zur Dichtung ist dadurch wieder wach geworden. Wie schön wenn wir das gewaltige Zeugniß höchster Dichterkraft den Menschen vorführen könnten! . . .
"Die Ausführbarkeit gilt mir für ausgemacht; einiges Bedenkliche wäre freilich mit dem Regisseur zu besprechn, so z.B. ob die Geister in der 1sten Abtheilung nicht auch dem Auge sichtbar sein müßten (wie ich glaube). Das Ganze müßte man dem Publikum nicht als Oper oder Singspiel oder Melodram, sondern als »dramatisches Gedicht mit Musik  ankündigen«¹. – Es wäre etwas ganz Neues und Unerhörtes. Die Besetzung des Manfred selbst durch einen bedeutenden Künstler bliebe freilich die Hauptsache. Daß die Aufführung des musikalischen Theils keine großen Anstrengungen erfordert, sahen sie vielleicht selbst in der Partitur."

. . . . . [1]

Rachmaninovs opus 18

Tussen de beide composities met Byrons Manfred als thema wordt een inmiddels meer dan een eeuw bejubelde draak voor piano en orkest uitgevoerd: het tweede concert van Sergej Rachmaninov (1873-1943), gecomponeerd in de jaren 1900-1901. Het is een als gevolg van de intense banaliteit volstrekt overbodig geworden stuk, dat door sommige dirigenten ook bewust wordt gemeden, evenals de andere concerten voor dat instrument en een vrijwel gelijk ensemble uit de pen van dezelfde componist.

Tsjajkovski's ongenummerde symfonie

Tussen de Vierde en de Vijfde symfonie heeft Tsjajkovski nog een werk in die discipline gecomponeerd, in 1885, welke niet als symfonie werd genummerd, maar het opusnummer 58 kreeg toebedeeld.
Daarover meer in de tweede bijdrage over dit concert dat zaterdag 24 juli, 's avonds tussen 20:00 uur en 22:00 uur onze tijd wordt herhaald maar dan met beelden: op BBC Two-television. 
Uitvoerenden zijn, in alle drie composities, het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra onder leiding van Vassily Petrenko. Solist in het Rachmaninov-concert is Simon Trpceski.
__________
[1] De voetnoot in de brieventekst verwijst naar de in het Notenapparaat van het boek opgenomen conclusie dat met de opmerking in kwestie de componist zich van het idee van Manfred als opera heeft afgewend. Tot op de huidige dag kost het menigeen moeite het werk in te delen. Het grote probleem in de praktijk hangt inderdaad samen met het visualiseren van de 'geesten', waarvan Schumann meent dat ze moeten worden getoond. Het ligt min of meer voor de hand dat juist daarom de uitvoerenden sich sedertdien voornamelijk beperken tot d ouverture. Ook Franz Liszt, die het werk in juni 1852 heeft opgevoerd, heeft zich in aansluiting daarop uitgesproken voor uitsluitend concertante presentaties.
__________
Robert Schumann: Schlage eine Weltseite an — Briefe 1828-1855. 424 pag., gebonden, Insel Verlag, Frankfurt am Main und Leipzig 2006. ISBN 978-3-458-17317-5.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde (stofomslag) van het brievenboek van Robert Schumann.
2. Rachmaninov aan de piano in 1900, ten tijde van het ontstaan van het Tweede Pianoconcert.