De onbekende meester
Hoeveel schoolgaande jongeren, in de puberleeftijd, zullen heden ten dage tijdens een lesuur Nederlands nog worden geconfronteerd met de dichter Piet Paaltjens — pseudoniem van François Haverschmidt (1835-1894) —, die in 'mijn tijd' gaarne werd geciteerd met het toen beroemdste zijner gedichten: De Zelfmoordenaar.

In het diepst van het woud
— 't Was herfst en erg koud —
Liep een heer in zijn eentje te dwalen.
Och, zijn oog zag zoo dof!
En zijn goed zat zoo slof!
En hij tandknerste, als was hij aan 't malen.

"Ha!" dus riep hij verwoed.
"'k Heb een adder gebroed,
Neen, erger, een draak aan mijn borst hier!"
En hij sloeg op zijn jas,
En hij trapte in een plas;
't Spattend slik had zijn boordjes bemorst schier.

En meteen zocht zijn blik
Naar een eiketak, dik
Genoeg om zijn lichaam te torschen.
Daarna haalde hij een strop
Uit zijn zak, hing zich op,
En toen kon hij zich niet meer bemorsen.

Het werd stil in het woud
En wel tienmaal zoo koud,
Want de wintertijd kwam. En intusschen
Hing maar steeds aan zijn tak
Op zijn doode gemak,
Die mijnheer, tot verbazing der musschen.

Daarop volgen nog zes van die zesregelige coupletten, voordat het gedicht uit 1852 is voltooid. Vanwege de — hier en daar uit later perspectief toch wel enigszins wrange — humor werd het gedicht in verscheidene Bloemlezingen, onder meer voor het Literatuuronderwijs opgenomen, en zelfs wel in taalboekjes ter illustratie van eventuele dubbelzinnigheden. Er is echter een periode geweest dat allerlei tere-jeugdzielen-beschermers vonden dat men nu juist zulke teksten in het onderwijs moest vermijden; mede omdat het leven moeilijk genoeg was.
Verleden week vond ik tussen een hoeveelheid afgeschreven boeken in een antiquariaat in mijn woonplaats een exemplaar van de zevende druk van de bundel Snikken en grimlachjes van deze Piet Paaltjens. Daarover heb ik uitgebreid verslag gedaan op de aan dit weblog redactioneel gelieerde website Tempel van het fin de siècle.
____________
Afbeeldingen
1. Auteur François Haverschmidt op latere leeftijd.
2. Voorplat van de zevende druk van de Snikken en Grimlachjes.