Drie Grimm-sprookjes als film op Hemelvaartsdag op iverse Duitse zenders
Sneeuwitje
Zoals dat op christelijke feestdagen gebruikelijk is op Duitse tv-zenders, vooral die van ARD/Das Erste en één of meer van de daaraan gelieerde regionale zenders van de zogeheten Dritten Programme, wordt ook op Hemelvaartsdag, donderdag 13 mei, weer aandacht besteed aan de klassieke Duitse sprookjes door middel van een aantal films. Deze dag zijn dat er drie, die verspreid over drie zenders de ARD, de Norddeutsche Rundfunk (NDR) en de Westdeutsche Rundfunk (WDR) de ether in zullen worden gestuurd. Aangezien de beide laatstgenoemde instituten tot de organisatie van de ARD behoren, is het ietwat zeg maar gerust: uiterst verbazingwekkend dat de beide films elkaar overlappen.
Vooral om de kinderen zoet te houden op zulke niet schoolse dagen, presenteert de ARD reeds om 06:45 uur de film als opening van het dagprogramma dat op gewone werkdagen reeds om 05:30 uur begint. In dit geval gaat het om een rolprent die al bijna een halve eeuw oud is: Schneewittchen, een DDR-productie uit 1961, van Gottfried Kolditz (1922-1982), met Doris Welkow, Wolf-Dieter Panse en Marianne Christine Schilling. Van geen van deze drie acteurs waren op de gebruikelijke wijze biografische gegevens te vinden. Het zal met het feit dat ze DDR-lieden waren, te maken hebben. De film naar het wereldvermaarde verhaal van de gebroeders Jacob (1785-1863) en Wilhelm Grimm (1786-1859), duurt exact een uur.
Rumpelstilzchen
Ook de film Rumpelstilzchen is gebaseerd op het gelijknamige verhaal van dezelfde broes Grimm. Deze rolpent uit 2009 van Ulli König duurt eveneens een uur. Daarin kunt u Gottfried John (geboren 1942), Julie Engelbrecht (geb. 1984) en Robert Stadlober (geb. 1982) zien spelen. Deze rolprent wordt vertoond op de regionale televisiezender NDR III, tussen 13:00 uur en 14:00 uur.
Die Bremer Stadtmusikanten
Met de uitzending van de verfilming, eveneens in 2009, van Die Bremer Stadtmusikanten wordt binnen een gering aantal uren voor de derde keer in bewegende beelden een eerbetoon aan de sprookjesverzamelaars Grimm gerealiseerd. Regisseur Dirk Riegel heeft voor deze rolprent een beroep gedaan op Anna Fischer (geb. 1986), Johannes Zirner (geb. 1979) en Florian Martens (geb. 1958).
Deze omzetting in beeld en geluid van een aloud Duits verhaal wordt uitgezonden door de Westdeutsche Rundfunk, tussen 13:40 uur en 14:40 uur.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde dvd-doos voor de film Schneewittchen. 2. De gebroeders Jacob en Wilhelm Grimm.
Vooruitblik op oecumenische kerken-dag München via ARD en ZDF
Op woensdag 12 mei, kort voor middernacht wordt op de beide publieke Duitse televisiezenders ARD/Das Erste en Zweites Deutsches Fernsehen als laatste programma-onderdeel, overgaand in de nacht op donderdag 13 mei, een voorbeschouwing gewijd aan de komende, oecumenische kerken-dag te München welke dit jaar voor de tweede keer in Duitsland zal worden gehouden.
De vraag die in de reportage op het eerste net aan de orde komt, is of de recente actuele gebeurtenissen het schrijnende misbruik, waaronder in seksueel opzicht, van kinderen in dit geval binnen de beide kerken, maar vooral in de katholieke van invloed zullen zijn op de inhoud van deze manifestatie. De reportage is van ARD/Das Erste is gepland voor uitzending tussen 23:30 uur en 00:15 uur. De vooruitblik via het ZDF daarentegen duurt maar een kwartier: van 23:55 uur tot 00:10 uur. Journalistiek gezien is het prima dat er twee, zo moelijk verschillende, invalshoeken worden gepresenteerd, maar het nadeel dat daaraan in dit specifieke geval kleeft, is dat de langere ARD-bijdrage die kortere van het ZDF overlapt.
Tonen van strijkkwartet en gedichten van Heine tijdens Live-Konzert via WDR 3-radio
Muziek in afwisseling met literatuur
Op woensdagavond 12 mei biedt de Duitse regionale radiozender WDR 3 de gelegenheid om in het programma Live-Konzert te luisteren naar muziek en literatuur in afwisseling. Het thema van de gebeurtenis is Denk ich aa Deutschland. Dat zijn de eerste vier woorden van een dichtregel van Heinrich Heine (1797-1856), die in zijn geheel luidt: Denk ich an Deutschland in der Nacht, bin ich um den Schlaf gebracht [1].
Het evenement dat om 20:05 uur begint en tot 22;30 uur duurt, telt negen onderdelen: vijf muziekstukken en vier maal een tekst van Heinrich Heine daartussenin.
Een compositie van Anton von Webern (1883-1945) opent de avond: Zes Bagatellen voor strijkkwartet, opus 9. Aansluitend treedt acteur Udo Samel (geboren 1953) als spreker op met het gedicht Traumbilder I[2] uit Junge Leiden (1817-1821), opgenomen in het Buch der Lieder van Heinrich Heine (1797-1856), voor het eerst verschenen in 1827.
Driemaal Robert Schumann
Na het Heine-gedicht volgt opnieuw muziek voor strijkkwartet, deze keer van Robert Schumann (1810-1856): opus 41, nr. 1: 4 , waarna Heine's Traumbilder II[2] wordt gelezen. Direct in aansluiting zalk opnieuw een fragment klinken uit een ander strijkkwartet van dezelfde componist: opus 41, nr. 1: 6. Het zesde onderdeel an het gevarieerde cultuurprogramma via de ether bestaat uit vier gedichten: Heimkerhr I-IV uit de bijna honderd onderdelen tellende verzameling Die Heimkehr (1823-1824). De eerste regel van het tweede gedicht van die stukken zal menigeen bekend voorkomen: "Ich weiß nicht, was soll es bedeuten."
Dan mag het Kuss-Quartett nogmaals een gedeelte van een Schumann-kwartet ten gehore brengen uit weliswaar hetzelfde opus (41, nr. 1), maar dan onderdeel 8.
Felix Mendelssohn tot slot
Voordat de avond met muziek en poézie met alweer een gedeelte uit een strijkkwartet, want een andere formatie is voor dat gebeuren niet ingepland, wordt afgesloten, maar nu uit de koker van Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) uit het strijkkwartet nr. 4, opus 44, nr. 2 , komt Udo Samel weer aan de beurt met Heine: uit Deutschland, ein Wintermärchen van 1844.
__________
[1] Uit Nachtgedanken, het vierentwintigste en laatste gedicht uit Zeitgedichte: het laatste onderdeel uit de Neue Gedichte (1844), die soms in één band worden uitgegeven met de verzameling Buch der Lieder.
[2] Zie de bijdrage op onze zustersite Tempel der Dichtkunst.
____________
Afbeeldingen
1. Acteur Udo Samel leest gedichten van Heinrich Heine.
2. Auteur Heinrich Heine. Portrettekening uit 1829 van Franz Kugler (1808-1858).
Tweedelige documentaire over De wortel van het kwaad op Humanistische Omroep via Nederland 2-tv
God als misvatting De Humanistische Omroep zendt in twee afleveringen het programma De wortel van het kwaad uit, over auteur en wetenschapper Richard Dawkins, die in deze documentaire reportage de confrontatie aangaat met gelovigen van verschillende achtergronden en dito religieuze richtingen. Daarmee hoopt hij aan te tonen dat het godsgeloof de wortel van het kwaad is, simpelweg omdat God als misvatting heerst. Die Nederlandse boektitel uit 2006 een vertaling van Richard Dawkins' boek The God Delusion is tevens de titel van de eerste aflevering van het tweeluik dat op twee achtereenvolgende dinsdagen zal worden uitgezonden.
Darwin-adept
De eerste aflevering heeft een omvang van ongeveer zo'n drie kwartier, en is te zien via Nederland 2, beginnend op dinsdag 11 mei om 23:25 uur, en eindigend althans volgens het schema in de vroege nacht van dinsdag op woensdag 12 mei. Daarin maakt Richard Dawkins als onvoorwaardelijk bewonderaar van Charles Darwin duidelijk hoe verbijsterd hij is dat de evolutieleer steeds meer wordt beschouwd als gelijkwaardig aan het uitzonderlijk naïeve, en daardoor volstrekt ongeloofwaardige scheppingsverhaal zoals 'de ware gelovigen' het nog als gesneden koek slikken.
Richard Dawkins maakt zich begrijpelijkerwijs en terecht boos over de, onder veel meer, onrechtvaardige, rancuneuze en racistische God van het Oude Testament tegenover de volkomen dwaze en op z'n zachtst gezegd totaal wereldvreemde leer der verzoening in het tweede deel van de oudste anthologie der westerse wereld, bekend bij velen vooral bij exegeten, gelovigen en literatuurhistorici als de Gantsche Heilige Schrift: Biblia [1].
Geen empathie
In een artikel als voor beschouwing op de film verschenen in de VPRO-Gids van de thans lopendeweek schrijft Sietse Meijer dat Dawkins voornamelijk voor eigen parochie preekt, en daarnaast niet echt moeite doet om een verklaring te vinden voor de ook heden ten dage nog altijd onstuitbare hang naar religie. Sietse Meijer besluit zijn betoog met de bewering c.q. vaststelling dat Richard Dawkins zich moeilijk kan inleven in degenen voor wie religie "een diepere betekeni heeft, troost biedt of om een andere reden belangrijk is." Als laatste zin staat daar: "Hij begrijpt er helemaal niets van." Dat zal miljoenen mensen eender vergaan in de gebieden waar Dwkins' boek al dan niet in vertaling beschikbaar is. Dat niet begrijpen hoeft overigens niet per definitie te betekenen dat men er ook geen begrip voor heeft.
Evolutie-boek Verleden jaar is er opnieuw een boek van Richard Dawkins verschenen, ditmaal met een inhoud die minder gaat over de God die hij als misvatting beschouwt, maar met een omvangrijke tekst waarin hij een Bewijs voor evolutie aandraagt. Het boek draagt dan ook die ondertitel, met daarboven Het grootste spektakel ter wereld. Daarin biedt Dawkins een verhandeling waarmee hij de wereld duidelijk wil maken dat de evolutieleer boven elke twijfel is verheven, en dat alle andere theorieën over ontstaan en ontwikkeling van mensen, dieren en planten als dwaalwegen kunnen ja moeten worden beschouwd. Dawkins' grootste verdienste ligt beslist in de intelligente, stilistisch hoogstaande en tegelijkertijd zeer leesbare inhoud van de teksten die hij heeft geproduceerd. Hulde daarvoor. __________
[1] Biblia is het meervoud van het Griekse woord biblion (βιβλιον), dat langzamerhand tot Bijbel (Bi-jbel, waarin de J ter versterking van de I bestond en dus als Bibel werd uitgesproken, hetgeen onder meer Groningers, Friezen en Duitsers doen).
____________
Afbeeldingen
1. Voorplat van de Nederlandse editie van God als misvatting, waarvan inmiddels een goedkope versie in paperback is verschenen.
2. Auteur en wetenschapper Richard Dawkins.
3. Voorzijde van de grote paperback met Dawkins' bewijs voor evolutie: Het grootste spektakel ter wereld.
Hoe betrouwbaar zijn ooggetuigenverslagen? ' Documentaire op BBC Two-tv
Onder de titel Eyewitness vertoont BBC Two-tv, beginnend in het eerste uur van de nacht van maandag 10 mei op dinsdag 11 mei om precies te zijn tussen 00:20 uur en 01:20 uur een documentaire over ooggetuigenverslagen. Het uitgangspunt is de vraag hoe betrouwbaar ooggetuigenverklaringen zijn. Dit is onder meer een zeer belangrijk element geweest in het proces dat jaren geleden in Israël werd gevoerd tegen John Demjanjuk. Een getuige-deskundge uit Nederland heeft dit probleem van vervorming van de werkelijkheid in de beleving van getuigen nadrukkelijk in het middelpunt van de belangstelling geplaatst. Daarbij kan ook het tijdsverloop tussen gebeurtenis en de af te leggen verklaring een gewichtige rol spelen. In Manchester is een experiment uitgevoerd waarbij tien mensen zijn gefilmd zonder dat ze hiervan op de hoogte waren gesteld terwijl ze gtuige waren van een geénsceneerde steekpartij. Als ze hun verklaring afleggen, blijkt dat ze verschillende situaties beschrijven. Dat is het empirisch verkregen bewijs voor de stelling van de Leidse professor. Dat laatste zal in den brede worden voorgelegd aan de kijkers naar deze documentaire.
Antisemitisme heden ten dage in documentaire van Yoav Shamir op Holland Doc 24
Onderzoek naar antisemitsme
Het digitale televisiekanaal Holland Doc 24 zal heden en morgen tweemaal derhalve een nieuwe aflevering uitzenden van de reeks VPRO Import, waarin de documentaire Defamation van regisseur Yoav Shamir (geboren Tel Aviv 1970) zal worden gepresenteerd. Hij heeft deze film gemaakt aan de hand van zijn persoonlijke onderzoek naar het begrip antisemitisme, en vooral de betekenis die dit woord heeft in de huidige tijd. De film van Yoav Shamir vertolkt deze persoonlijke zoektocht op heldere wijze. Zo spreekt hij onder meer met het hoofd van de Defamation Leaguein de Verenigde Staten van Amerika. Daartegenover staat een leger van professoren die niet mis te verstane kritiek leveren op juist die organisatie.
Voorts worden we in de zo'n anderhalf uur durende film geconfronteerd met de mechanismen die worden aangewend om de Israëlische jongeren te bestoken opdat deze zich zullen manifesteren als geschikt voor de militaire dienstplicht. De documentaire van Yoav Shamir wordt uitgezonden op zondag 9 mei van 21:52 uur tot 23:34 uur;een herhaling zal op hetzelfde digitale televisiekanaal worden gepresenteerd op maandag 10 mei, tussen 19:27 uur en 21:00 uur.
__________
Afbeelding: Regisseur Yoav Shamir. Foto van de site van Defamation.
BBC One-tv zendt zondagavond documentaire over Henri Matisse uit
Schilder, beeldhouwer en fauvist De Britse zender BBC 1 presenteert in vier afleveringen de serie documentaires over kunstenaars, meer speciaal over die ruim gezien vier eigentijdse meesters der, voornamelijk beeldende, kunst: Pablo Picasso (1881-1973), Henri Matisse (1869-1954) [1], Salvador Dali (1904-1989) en Andy Warhol (1928-1987).
In het kader van deze elektronische cultuursite komt voor een nadere beschouwing, respectievelijk aanbeveling, uitsluitend de schilder en beeldhouwer Henri Matisse in aanmerking, die als thema fungeert van de tweede aflevering in die reeks. Die wordt hedenavond uitgezonden op de tv-zender BBC 1, tussen 22:00 uur en 23:00 uur. Deze aflevering wordt gepresenteerd door Alastair Sooke. In de film wordt niet alleen gerept van leven en werk de mens en artiest Henri Matisse, doch eveneens welke maatschappelijke gevolgen er door (onder meer mede) diens werk zijn ontstaan, en daarnaast welke invloeden zich hebben doen gelden op diens leeftijdgenoten en degenen die na hem zijn gekomen, niet alleen in de discipline schilderkunst, maar tevens ver daarbuiten, zoals in de architectuur en de stroming, die van groot belang is geweest en wordt aangeduid met het begrip design. Deze Henri Matisse gold als de bekendste, want merkwaardigste vertegenwoordiger van het fauvisme [2]. Alastair Sooke wil weten hoe groot de invloed van Matisse is op ons huidige bestaan.
__________
[1]Na mijn gymasiumjaren ben ik eerst enige jaren werkzaam geweest in het boekenvak, niet alleen als redacteur ter uitgeverij met alles wat daarbij aan de orde kwam, maar gelijktijdig in één der drie boekwinkels die aan die uitgeverscombinatie waren verbonden. Toen ik de leiding van het filiaal in Leeuwarden op mij nam, werd ik al snel geconfronteerd met een artiest wiens naam mij niets zei. Een jong koppel kwam op een zatermiddag stralend binnen en de helft van de mannelijke kunne sprak: "Wij zien dat u een grote collectie kunstboeken heeft. Is daar wellicht ook een boek bij over de bekende Engelse schilder Matthews?" Aangezien de collectie voor die filialen uit ons hoofdkantoor werd verzonden en ikzelf voor de samenstelling van meestal alles maar in ieder geval altijd van de sector kunsten voorbereidde, kon ik, zonder verder te zoeken, de vraag ontkennend beantwoorden. Het stel verliet de winkel en ik keerde terug naar het naastgelegen woonvertrek. Aangezien de buitenzijde van die kamer van plafond tot vloer was voorzien van een winkelruit diende de directe ruimte achter die ruit als etalage, waarin de boeken alle waren geplaatst in een raamwerk met dunne touwtjes en een glooiende gleuf in het hout, zodat van vrijwel elk boek, met uitzondering van folianten de voorzijde kon woren getoond.
Op het moment dat ik mij in enige adminstratie wilde verdiepen, hoorde ik de jongeman tegen zijn wederhelft zeggen: "Kijk nou eens, die man weet niet eens wat hij heeft. Daar staat een boek van Matthews." Die beiden kwam niet terug in de winkel, maar beenden geërgerd weg. Niet dat ik direct begreep om wie het ging, zozeer was ik verbaasd over de leemte in mijn kennis omtrent de voorraad in mijn eigen filiaal. U begrijpt het, zeker in dit kader, reeds, maar ik moest eerst naar buiten lopen en in de etalage kijken om te zien dat het bij die Matthews om Henri Matisse ging.
[2] Fauvisme: richting in de Franse schilderkunst, vooral in de jaren 1905-1910, waarvan de beoefenaars nogal ongebreideld gebruik maakten van felle, ongemengde kleuren.
Opera-zondag, verspreid over de gehele dag, via Arte-televisie
Wagner: Tannhäuser
In het kader van de Europese Operadagen wordt dit weekeinde door Arte-televisie flink wat aandacht aan het fenomeen muziektheater besteed door middel van weliswaar televisie, doch via een breed scala aan thema's. Nadat deze Duits-Franse cultuurzender reeds op zaterdag 8 mei op diverse fronten aandacht aan deze Europese gebeurtenis heeft besteed, pakt deze op zondagochtend om 09:45 uur de draad weer op met een uitvoering van Tannhäuser uit 1845 van Richard Wagner (1813-1883). Het gaat hier om een versie door het Philharmonia Chor Wen en het Deutsche Symphonie Orchester Berlin onder leiding van Philippe Jordan. De opvoering vindt plaats in het Festspielhaus Baden-Baden.
Maria Callas Dezelfde zender presenteert later op de dag een documentaire over de onvergelijkelijke en onvergetelijke Maria Kalogeropoulos (1923-1977) die aan operaminnaars en zovelen daarbuiten beter bekend is als Maria Callas. In de film, die tussen 19:15 uur en 20:00 uur zal worden uitgezonden, kun u impressies bekijken van aan galaconcert uit 1958 in Parijs, gevolgd door een recital uit 1965.
Thema-avond: Peking Opera
Arte-televisie biedt op zondag 9 mei een thema-avond onder de titel Die exotische Welt der Peking-Oper. Twee onderdelen maken deze 'avond', die wordt gerealiseerd tussen 20:14 uur en 23:55 uur. Als eerste onderdeel kunnen we het Chinese, verfilmde drama Ba wang bie ji(Lebewohl, meine Konkubine) zien, een China/Hongkong coproductie uit 1993, met in de voornaamste rollen Leslie Cheung, Zhang Fengyi en Gong Li. Om 23:00 uur volgt nog een reportage over en opera-school in Beijing. Daar heerst een ijzeren discipline op basis van tradities die al vele eeuwen overeind worden gehuden om te kunnen garanderen dat het hoge niveau ook voor de in de in ieder geval nabije toekomst blijft gehandhaafd.
Forensisch onderzoek naar de raadselachtige Ipswich Man; BBC Two-tv
In het populair-wetenschappelijke programma History cold case dat door de Britse televisiezender BBC Two wordt uitgezonden, wordt in de aflevering van donderdag 6 mei tussen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd aandacht besteed aan de zogeheten Ipswich Man. In de directe omgeving van een middeleeuwse abdij in Groot-Brittannië is een skelet gevonden dat van Afrikaanse origine lijkt. Waar zijn die stoffelijke resten vandaan gekomen en wat is er met degene gebeurd die het skelet in voorafgaande gedaante is geweest?
Foto: Het forensic team van Dundee University: Doctor Wolfram Meier-Augenstein, Professor Sue Black (Head of Department), Doctor Caroline Wilkinson and Doctor Xanthe Mallett.
Teleac-Labyrint over Vlees van de toekomst op Nederland 2
In het populair-wetenschappelijke televisieprogrammaLabyrint dat door Teleac in samenwerking met de VPRO via Nederland 2 wordt uitgezonden, zal in de aflevering van woensdag 5 mei opnieuw een kwestie aan de orde worden gesteld die elders niet worden behandeld. Tevens onderscheidt Labyrint zich doordat het kijkers kan verrassen, nieuwe of gewijzigde inzichten voorstelt, en daarmee heel wat stof tot nadenken biedt. Op deze woensdag wordt Labyrint uitgezonden tussen 20:50 uur en 21:30 uur. Het thema is deze keer Vlees van de toekomst. Door middel van deze aflevering wordt aandacht besteed aan het kweken van vlees zonder dat daarvoor dieren benodigd zijn. Dat zou, in tal van opzichten, een hele vooruitgang binnen de beschaving kunnen zijn.
Speelfilm Anna Mauth is verpleegster en werkzaam in een ziekenhuis in de Duitse stad Dresen, aan het begin van het jaar 1945. Als gevolg van het oprukken van het Russische Rode Leger via Polen in de richting van Duitsland, raken diverse Duitse soldaten gewond; veel van hen worden naar dat ziekenhuis in Dresden gebracht waar Anna Mauth werkt. Zij is in het persoonlijke vlak helemaal niet geïnteresseerd in soldaten die zijn betrokken bij aanvallen op haar vaderland. Dat verandert echter spoorslags zodra ze in aanraking komt met een Engelse piloot die blijkt te zijn neergestort; dan raakt ze helemaal in de ban van de liefde.
Dit is de synopsis van een historisch drama met de korte maar in het kader van de gebeurtenissen veelzeggende titel Dresden. Het is een rolprent uit 2006 van Roland Suso Richter (geboren 1961) over de bombardementen op die stad, begin 1945. De protagonisten in het verhaal worden vertolkt door Felicitas Woll (geboren 1980), John Light (geboren 1964) en Benjamin Sadler (geboren 1971).
De rolprent wordt op woensdag 5 mei, tussen 20;15 uur en 22:40 uur, uitgezonden door het tweede publieke Duitse telvisienet ZDF. __________
Drie Nederlandse schrijvers, geboren in 1927, blikken terug op hun jeugd tijdens de Tweede Wereldoorlog
In deze periode van het jaar en dat al meer dan zes decennia wordt in ieder geval in ons land, in vrijwel alle lagen van de bevolking teruggekeken op de bevrijding van 1945 en de daaraan voorafgaande periode vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog in september 1939, of tot eind januari 1933 toen Hitler rijkskanselier van het oostelijke buurland werd en daarmee de fatale loop van twaalf jaar walgelijk bruine geschiedenis van Europa en zelfs daarbuiten onomkeerbaar is geworden. In veel gevallen komen mensen aan het woord welke die periode bewust hebben meegemaakt en nu nog in leven zijn.
In het programma Beïnvloed en bewogen dat op dinsdag 4 mei door het Nederlandse digitale themakanaal Geschiedenis 24 zal worden uitgezonden, komen drie oudere Nederlanders aan het woord welke direct en indirect te maken hebben met literatuur: de journalist en essayist Jan Blokker (geboren 27 mei 1927), de journalist en essayist Henk Hofland (geboren 20 juli 1927), en de romancier en essayist Harry Mulisch (geboren 29 juli 1927).
Deze drie halen herinneringen op aan hun jeugd ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.
Deze film is te zien op dinsdag 4 mei, tussen 21:00 uur en 21:43 uur. Voor eventuele herhalingen in de nachtelijke uren en overdag zij verwezen naar de informatie die beschikbaar is op gids.vpro.nl.
Kennismaking met de literatuur van Lissabon in Arte's LeseHorizonte
Sedert enige tijd wordt op de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie een dcumentaireserie uitgezonden onder de titel LeseHorizonte, over de wereld van de literatuur op tal van plekken op de aardbol. De aflevering die op maandag 3 mei om 23:45 uur aanvangt, en tot 00:40 uur in de nacht op dinsdag 4 mei zal duren, heeft de literatuur in de stad Lissabon als thema. Die fixatie op een stad, regio of (deel van een) staat, is geen nieuwigheid.
De Nederlandse literatuurdocumentalist, romancier en literatuurvorser Martin Koomen (*1939) heeft in dat opzicht zo'n drie decennia geleden twee gedenkwaardige boeken gepubliceerd: het eerste is getiteld De literaten van de linkeroever, over Engelse schrijvers in Parijs in de periode van 1940 tot 1944. In dat boek zijn ook drie literaire verkenningstochten opgenomen. Het tweede boek heeft als titel Het literaire Dublin, en dat heeft als thema de opkomst van de Ierse literaire beweging. De uitgave is voorzien van een wandelgids. U zult veel plekken beschreven zien die op enigerlei wijze met leven en werk te maken hebben van de grootste aller Ierse auteurs: James Joyce (1882-1941).
In deze documentaire van Arte France uit 2009 gaat de Franse auteur en presentator van literaire programma's, Patrick Poivre d'Arvor, op zoek naar de literatuur in de Portugese hoofdstad. Daarbij zal hij zonder twijfel stuiten op Fernando Pessoa (1882-1935). De film, die op het beeldformaat 16:9, met stereofonisch geluid zal worden uitgezonden, zal eind volgende week, op vrijdag 14 mei vanaf 05:00 uur in de ochtend, nogmaals worden vertoond door Arte-televisie.
__________
Afbeelding: Beeld van Fernando Pessoa in Lissabon, voor het café A Brasileira.
Begintijd van de Italiaanse opera als thema van BBC's Composer of the Week
Ruim twee eeuwen
In het programma Composer of the week dat door BBC Radio 3 twee keer per werkdag wordt uitgezonden eerst tussen 13:00 uur en 14:00 uur en de herhaling daarvan tussen 23:00 uur en middernacht van maandag tot en met vrijdag, is gedurende de vandaag begonnen week de beurt aan een thema in plaats van een persoon. Dat thema de komende dagen is een belangrijk aspect van de muziekgeschiedenis: de opera in Italië vanaf de begindagen tot en met de eerste decennia van de negentiende eeuw. Onder de titel Monteverdi to Rossini Italian opera wordt vijf maal een uur voor deze deelgeschiedenis van het fenomeen muziek gereserveerd. De periode waarover deze uitzendingen gaan, ligt tussen 1607 toen het eerste echte muziekdrama, Orfeo van Claudio Monteverdi (1567-1643) werd voorgesteld en 1829 het jaar waarin de laatste opera van Gioacchino Rossini (1792-1868), Guillaume Tell aan de wereld werd geschonken en omvat daarmee ruim twee eeuwen.
James Dean in Rebel without a cause zondag op België Eén
Klassieker Zondag 2 mei kunnen de liefhebbers van filmklassiekers uit 1955, geregisseerd door Nicholas Ray (1911-1979) en met James Dean inde hoofdrol, opnieuw aan ons oog voorbij laten trekken, als het eerste Nederlandstalige, Belgische televisienet EEN de rolprent Rebel without a cause uitzendt.
James Dean (1931-1955) werd een cultfiguur door zijn optreden in Rebel without a cause, maar was nadrukkelijk opgevallen in East of Eden uit van Elia Kazan (1909-2003), welke eveneens in 1955 het witte doek had bereikt, naar de gelijknamige roman van John Steinbeck (1902-1968; Nobelprijs voor Literatuur in 1962), en in 1956 met zijn, zij het veel minder prominente rol inGiant van George Stevens (1904-1975).
Melodrama Naast James Dean zien we Natalie Wood (1938-1981) en Sal Mineo (1939-1976). Nicholas Ray heeft met zijn rolprent een hier en daar wat zwaar aangezet melodrama wereldkundig gemaakt over enkele tieners, van wie Jim Stark rol van James Dean het ergst te kampen heeft et al die aspecten van het leven welke zich vrij snel na de Tweede Wereldoorlog hebben geopenbaard: frustraties en angsten in allerlei gedaanten. Degenen die daaraan leden, hebben zich niet zelden zeer extravert-emotioneel gemanifesteerd, in het kader van de meer en meer op de voorgrond tredende generatiekloof. Eén van de opvallendste elementen van de film, de autoraces zoals die steeds vaker en op een toenemend aantal plekken in de wereld ingang zouden vinden komen in deze specifieke context wel heel wrang op de kenners van de film en James Dean over: denog jeugdige protagonist was een maand voordat de film werd uitgebracht, zelf omgekomen als gevolg van al te roekeloos racen. __________ Afbeelding: Hier zien we James Dean in de rol van een andere rebel in East of Eden.
Zeventig jaar na dato: Het Venlo-incident in documentaire via Geschiedenis 24
Op 9 november 1939 werden twee E ngelse geheim agenten, een luitenant van het Nederlandse leger en een privé-chauffeur, door een SS-commando ontvoerd. Die gebeurtenis werd bekend onder de naam Venlo-incident. Hitler zag daarin de aanleiding om Nederland binnen te vallen, ook al had hij aan koningin Wilhelmina beloofd dat Nederland, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog, neutraal kon blijven. In 2009 heeft Jeroen van Kroonenberg een documentaire gemaakt over deze gebeurtenis. Die film wordt op zondag 2 mei via het digitale televisiekanaal Geschiedenis 24 uitgezonden tussen 17:36 uur en 18:43 uur. Een herhaling wordt, op dezelfde zender, gepresenteerd op woensdag 5 mei, tussen 20:36 uur en 21:43 uur. Voor eventuele verdere herhalingen, in de uren tussen middernacht en ongeveer 18:00 uur in de namiddag/vroege avond, gedurende de resterende werkdagen van de komende week, zij hier verwezen naar gids.vpro.nl.
Rossini's opera Armida uit New York, zaterdag via BBC Radio 3
Torquato Tasso De figuur Armida uit Gerusalemme liberata (1581) van Torquato Tasso (1544-1595) is voor diverse kunstenaars een inspirerend wezen gebleken. Zij is een verleidster die door haar toverkunsten erin slaagt Rinaldo een soort Tannhäuser op haar eiland (vast) te houden.
Ze is de centrale figuur geworden in tal van muziekdrama's tussen 1639 Benedetto Ferrari (ca. 1603-1681) en 1904 Antonín Dvořák (1841-1904). Tussen die twee uitersten waarbinnen zich bijna drie eeuwen muziekgeschiedenis hebben afgespeeld, bestaan er in ieder geval nog tien opera's met de persoonsnaam als titel van het drama of as belangrijkste onderdeel van de titel. Naast (zeer) beroemde namen zoals Jean-Baptiste Lully (1632-1687), Christoph Willibald von Gluck (1714-1787), Niccolò Jomell (1714-1774), TomassoTraetta (1727-1779), Antonio Gasparo Maria Sacchini (1730-1786), Joseph Haydn (1732-1801), Johann Mysliveček (1737-1781), Johann Gottlieb Naumann (1741-1801), Antonio Salieri (1750-1825) en Giacchino Rossini (1792-1868).
Uit het bovengenoemde boek van Torquato Tasso zijn nog meer opera's gedestilleerd, en andere teksten die de man heeft geschreven, zoals madrigalen, werden onder meer van muziek voorzien door onder anderen Claudio Monteverdi (1567-1643), die voorafgaande aan tal van latere collega's eveneens van Gerusalemme liberata een opera heeft gerealiseerd.
Rossini's Armida
De eerste uitvoering van Rossini's Armida werd op 11 november 1817 te Napels gegeven, in het Teatro San Carlo. Vier jaar later volgde in Wenen een Duitse versie. In 1952 werd Armida in Flrence opnieuw in het repertoire opgenomen met Maria Callas (1923-1977). Venetië volgde in 1985; twee jaar daarna was de toen nog Bonds-Duitse hoofdstad Bonn aan de beurt.
Op zaterdag 1 mei kunt u, in het programma Opera on 3, luisteren naar Armida in een versie door het Metropolitan Opera House New York. Koor en orkest van dat instituut worden geleid door door Riccardo Frizza. De belangrijkste vocale solisten zijn de sopraan Rene Fleming en de tenor Lawrence Brownlee.
Tags:muziekdrama, opera Armida, Giacchino Rossini, Metropolitan Opera House New York, koor en orkest van de 'Met', Riccardo Frizza, Renee Fleming, Lawrence Brownlee, BBC Radio 3, 'Opera on 3'
Extra Bijlage Trouw over verzet van illegale krant in oorlogstijd
In onze bijdrage van donderdag 29 april hebben we gewezen op de gratis dvd over de Tweede Wereldoorlog, die heden bij het dagblad Trouw gratis wordt verstrekt. Dat is inderdaad het geval, en daarnaast is de krant heden voorzien van een extra, losse Bijlage getiteld De laatsten van Trouw. Die bijlage van 20 pagina's is geheel gewijd aan Trouw in de Tweede Wereldoorlog, aaan verspreiders en koeriersters, die vertellen hoe ze als tieners en jonge twintigers zijn beland in dat verzetswerk. We kunnen lezen wat er allemaal bij kwam kijken om die wijdvertakte organisatie overeind te houden. Tevens blijkt dat het tussen de medewerkers van de redactie en de verspreiders niet altijd pais en vree was en dat er ruzie is ontstaan over de vraag wie de baas was en welke koers het medium moest varen. Ook kunnen we lezen dat medewerkers van Trouw betrokken zijn geweest bij het gewapend verzet, en dat men is doorgegaan ondanks dat er betrokkenen werden gevangen genomen en zelfs geëxecuteerd.
Op de voorpagina zijn elf foto's afgedrukt van mensen, thans in bijna alle gevallen tachtig plus, en daarvan enkelen die in hun tiende decennium bestaan. Zij kijken terug en vertellen; bij hun verhalen zijn foto's afgedrukt van nu. Het geheel is een eerbetoon aan hen, die nu nog leven en, vanzelfsprekend, aan de gevallenen en aan diegenen die na de Tweede Wereldoorlog zijn overleden.
Alleen de acherpagina wordt ingenomen door een advertentie, en die betreft de dvd-reeks over de Tweede Wereldoorlog, waarvan de krant vandaag aan abonnees en kopers van een los nummer de eerste cadeau doet.
Ariane et Barbe-Bleu, opera van Paul Dukas, tweemaal op NL-Radio 4
Maurice Maeterlinck
De in 1862 te Gent geboren schrijver Maurice Maeterlinck in 1911 gelauwerd met de Nobelprijs voor Literatuur heeft in zijn literaire carrière heel wat drama's gecreëerd, waarvan enkele door componisten zijn gebruikt als stof voor verschillende opera's. Het bekendste muziekdrama dat op een stuk van Maeterlinick tot dramatisch zangspel is omgewerkt, stamt van Claude Debussy (1862-1918), werd in 1901 gerealiseerd en draagt dezelfde titel als het toneelwerk van de Franstalige Belg: Pelléas et Mélisande uit 1894. In het jaar dat Debussy zijn geniale opera gereed had, presenteerde Maeterlinck zijn drama Ariane et Barbe-Bleu, dat door de Franse componist Paul Dukas (1865-1935) werd gebruikt voor eveneens een opera, die in 1902 gereedgekomen is. Die draagt weliswaar dezelfde titel als het drama, maar werd toch voorzien van kleine aanpassingen. De eerste uitvoering ervan werd gegeven in de Parijse Opéra Comique op 10 mei 1907. In 1986 stond dit muziekdrama op het speelplan in de Duitse stad Krefeld.
Paul Dukas
De in 1865 geboren Franse componist Paul Dukas (1865-1935) heeft zoals dat tevens met veel van zijn collega's het geval is bij een groot publiek naam gehouden door het orkestwerk met de verklanking van het Goethe-sprookje over een tovenaarsleerling: L'apprenti sorcier uit 1897. Op het concertpodium klinkt verder nog wel het poème dansé La Péri uit 1911, in het jaar daarop aangevuld met de Fanfare pour précéder La Péri. Dat laatste onderdeel is enige tijd tamelijk veel gebruikt als openingsmuziek voor bijzondere concerten en festivals. Dukas heeft slechts één opera geschreven: Ariane et Babe-Bleu.
Blauwbaard een partij die moet worden ingevuld door een bas heeft in dit muziekdrama zijn voormalige echtgenotes niet gedood maar opgesloten. Zijn nieuwe echtgenote Ariane (mezzosopraan) slaagt erin die vrouwen te bevrijden. In plaats van hun kwelgeest te bestraffen, kiezen zij ervoor bij hem te blijven, terwijl Ariane zich uit de voeten maakt.
Zaterdagmatinee live
Op zaterdag 1 mei wordt in het Concertgebouw te Amsterdam, vanaf 13:00 uur, een concertante uitvoering van Ariane et Barbe-Bleu gegeven door het Radio Filharmonisch Orkest met het Groot Omroepkoor onder leiding van de Duitse dirigent Lothar Zagrosek. Solistische medewerking wordt verleend door de sopranen Pauline Courtin, Hélène Guilmette en Estefania Perdomo. Voorts treden op Katarina Karnéus en Diana Axentil, beiden mezzosopraan, en anderen.
Het is een concert in de NPS-programmareeks Zaterdagmatinee live, rechtstreeks te volgen via Radio 4. Een herhaling is te beluisteren op dinsdag 4 mei, 's avonds vanaf 20:02 uur, eveneens op Radio 4, in het programma Zaterdag jongstleden. ____________
Afbeeldingen
1. De Franstalige Belgische schrijver en Nobelprijswinnaar Maurice Maeterlinck, geheel rechts luisterend naar De lezing door Emile Verhaeren.Zo luidt de titel van het schilderij uit 1901 van Théo van Rysselberghe (1862-1926).
Zeventig jaar na dato: Het Venlo-incident in documentaire via Geschiedenis 24
Op 9 november 1939 werden twee E ngelse geheim agenten, een luitenant van het Nederlandse leger en een privé-chauffeur, door een SS-commando ontvoerd. Die gebeurtenis werd bekend onder de naam Venlo-incident. Hitler zag daarin de aanleiding om Nederland binnen te vallen, ook al had hij aan koningin Wilhelmina beloofd dat Nederland, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog, neutraal kon blijven. In 2009 heeft Jeroen van Kroonenberg een documentaire gemaakt over deze gebeurtenis. Die film wordt op zondag 2 mei via het digitale televisiekanaal Geschiedenis 24 uitgezonden tussen 17:36 uur en 18:43 uur. Een herhaling wordt, op dezelfde zender, gepresenteerd op woensdag 5 mei, tussewn 20:36 uur en 21:43 uur. Voor eventuele verdere herhalingen, in de uren tussen middernacht en ongeveer 18:00 uur in de namiddag/vroege avond, gedurende de resterende werkdagen van de komende week, zij hier verwezen naar gids.vpro.nl.