Het zal inmiddels wel bijna een halve eeuw geleden zijn dat Neerlands bloedeigen letteren-markies, de heer Gerard (Kornelis van het) Reve tijdens een televisie-interview gevraagd naar een mening met betrekking tot de belletrie van zijn, in het Nederlands publicerende, Belgische collega Hugo Claus (1929-2008). De toen nog niet al te somber kijkende auteur van betondorpsen huize bestempelde deze werken als keukenmeidenromans. In latere jaren wilde iemand tijdens een interview deze goede man opnieuw een dergelijke uitspraak ontlokken, doch gevraagd naar de andere, toen als topauteurs van Neerlands literaire scene geldende pennenlikkers ─ Willem Frederik Hermans (1921-1995), Harry Mulisch (1927-2010), en tussen de velen van Neerlands zuiderburen welke de pen vlijtig hanteerden, opnieuw de heer Claus ─ noemde hij dezen, stuk voor stuk, een begenadigd schrijver.

De tweede, Nederlandstalige Belgische televisiezender Canvas presenteert op zondag 14 augustus, tussen 22:40 uur en 23: 35 uur, een documentaire genaamd De veelvraat Hugo Claus, over de talrijke aspecten van het talent van deze, in eerste instantie schrijver, die meer dan eens op de nominatie stond voor de Nobelprijs Literatuur, zoals dat met onder anderen zijn Nederlandse collega Mulisch het geval is geweest, en voordien met de man die, volgens 's lands toenmalige superpoëet A. Roland Holst (1888-1976) sneller schreef dan God kon lezen: Simon Vestdijk (1898-1971).

Deze Belg gold, niet ten onrechte, als alleskunner: niet alleen schreef hij romans en novellen, drama's en gedichten. Daarnaast trad hij op als regisseur van speelfilms en toneelstukken. Veel minder bekend over deze Hugo Claus is het feit dat hij in de jaren zestig van de vorige eeuw voor de Belgische televisie werkzaam was als modecommentator.

In de documentaire komen tal van andere kunstbeoefenaren, respectievelijk directe collega's van Hugo Claus aan het woord.
__________

Foto: Hugo Claus in 1961, tijdens de première van de speelfilm Het Mes, naar zijn korte verhaalgeregisseerd door Fons Rademakers.

De Franse Revolutie ─ waarmee het doel werd nagstreefd om de al te grote verschillen tussen (groepen van) mensen te verkleinen, met op termijn de hoop dat er geen standen meer zouden zijn, en ieder de ander zou respecteren voor wat zij en hij waren ─ was drie jaar en iets minder dan een maand oud toen in Parijs het paleis van koning Lodewijk de Zestiende op 10 augustus 1792 werd bestormd; daarbij zijn meer dan duizend doden gevallen, onder wie de bewakers van het paleis. De opstandelingen zijn erin geslaagd de koning te arresteren en de monarchie officieel af te schaffen.
De koning overleed binnen een half jaar na zijn arrestatie: op 21 janauri 1793 in de Franse hoofdstad.

"The making of Life"
Cameraman Rick Rosenthal heeft een grote passie: zeilvissen. Hij was dan ook de koning te rijk toen hij in de gelegenheid werd gesteld om deze dieren te filmen voor de kust van Mexico. Het resultaat van die onderneming is te zien in de documentaire in de natuurserie Life, waarvan de aflevering over vissen te zien (geweest) is op woensdag 10 augustus via de televisiezender Nederland 1. The making of Life wordt door dezelfde zendgemachtigde voorgesteld op donderdag 11 augustus tussen 21:40 uur en 22:00 uur, maar dan via de zender Nederland 2.

Van de Britse reportageserie Village SOS is op woensdag 10 augustus een nieuwe aflevering te zien via BBC One, tussen 21:00 uur en 22:00 uur onze tijd. Daarin kunnen we kennismaken met bewoners van verschillende Engelse steden, waarvan groepen zich inzetten voor een opknapbeurt van de eigen stad.
Het is ietwat wrang, te moeten vaststellen dat juist de laatste dagen naast Londen nog diverse andere Engelse steden in het brandpunt van de bekangstelling staan doordat zij worden geteisterd door al te grote groepen bewoners die er juist alles aan doen om zo destructief mogelijk op te treden door zoveel mogelijk te vernietigen en opAA allerlei manieren schade aan te richten in de steden waar zij zelf wonen.
En hoewel die in alle andere opzichten volkomen ongeloofwaardige minister-president David Cameron ─ een op zich waardige collega van de Nederlandse premier ─ van wie evenmin vrijwel niemand gelooft dat hij in staat is om een actuele crisis het hoofd te bieden ─ met een ernstige blik in de camera belooft dat er hard zal worden ingegrepen tegen vernielers, plunderaars, en tegen lieden die de politie aanvallen ─ zou die Tory-prime minister er verstandiger aan hebben gedaan maatregelen af te kondigen die de zwakken in zijn samenleving hadden moeten beschermen, in plaats van die zaken te entameren welke ertoe leiden dat het gros van de rijken steeds rijker worden.

Hoewel de Slovaakse sopraan Edita Gruberova, die befaamd is voor haar coloraturen, reeds vier decennia op podia, verspreid over de aardbol, optreedt, is er volgens collega's, critici en dirigenten geen zweem van routine te bespeuren. Negenenvijftig jaar oud was ze toen ze voor het eerst de rol van Norma zong in het gelijknamige muziekdrama uit 1831 van Vincenzo Bellini (1801-1835).

De wereldwijde bewondering die Edita Gruberova heeft weten te verwerven, heeft wel enige vragen opgeworpen, zoals Hoe is het mogelijk dat ze na zovee jaren nog altijd zo goed kan zingen? En Hoe slaagt ze erin dat belcanto in haar instrument te integreren? Stefan Pannen en Claus Wischmann wilden er het fijne van weten en hebben mede daarom deze zangeres gedurende anderhalf jaar begeleid. Een klein gedeelte van al hetgeen ze hebben kunnen verzamelen, valt te zien in de ZDF-documentaire uit 2008 Edita Gruberova ─ Die Kunst des Belcanto. Daarin dragen dirigent Nikolaus Harnoncourt en criticus Joachim Kaiser, alsmede enige zangeressen hun mening bij, hetgeen de afronding van zo'n portret zeer ten goede komt.
Deze documentaire wordt, in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, uitgezonden op maandag 8 augustus, tussen 22:30 uur en 23:25 uur via Arte-televisie. Twee herhalingen volgen: de eerste op zondag 14 augustus, om 06:00 uur in de ochtend; de tweede op zondag 18 augustus, dan reeds om 05:00 uur in de ochtend.

Nieuwe generatie

Al geruime tijd heeft de maatschappij ─ en daarin vooral veel meisjes in de puberleeftijd ─ flink last van het fenomeen loverboys. Dat heeft onder meer de aandacht gekregen op scholen, op politiekantoren, in televisierubrieken en niet te vergeten in de gedrukte media.
Nu is er echter een 'nieuwe generatie' jongens opgestaan, die de contacten naar hun beoogde slachtoffers via internet leggen, en er op die manier nog sneller in slagen een prooi aan de haak te slaan. Het doel van dat alles is die meisjes horig te maken door ze eerst met veel aandacht, lieve woorden en dure cadeaus te paaien, om vervolgens van hen te verlangen dat ze met kerels het bed in duiken. De ene loverboy begint daarmee heel voorzichtig door te vertellend dat hij een 'goede vriend' nog iets verschuldigd is, en als zij hem daarin helpt ─ die cadeaus kostten immers ook veel en zo ─ kunnen ze snel een goed leven tegemoet zien.
De thema-avond Loverboys, die op dinsdag 9 augustus te zien is op Nederland 3, tussen 21:25 uur en 22:50 uur, informeert de kijkers en biedt tips die kunnen helpen om die vorm van criminaliteit te herkennen. Immers: pas dan is het mogelijk er iets tegen te ondernemen.
__________
NB: Men mag deze thema-avond niet verwarren met een vast programma waarvan de titel identiek is, van een schreeuwerige jongerenzender, en die eveneens via hetzelfde Nederland 3 de ether in gaat. In dat programma bieden twee jongeren een tenen krommende vorm van relatiebemiddeling beneden elk minimum-niveau.

In het Zomeravondconcert van Radio 4 dat op zaterdag 6 augustus vanaf 19:02 uur wordt uitgezonden, is een opname te horen van een uitvoering in het kader van de Bayreuther Festspiele 2011, van het muziekdrama Tristan und Isolde van Richard Wagner (1813-1883), geschreven in de jaren 1856/1859. De première werd gegeven in 1865 in het huis op de groene heuvel, waar bijna anderhalve eeuw daarna de versie werd voorgesteld die in het Zomeravondconcert op de eerste zaterdag van de maand augustus te beluisteren is.

Koor en orkest van de Bayreuther Festspiele worden geleid door de Oostenrijkse dirigent Peter Schneider (geboren 1939), die is onderscheiden met onder meer de Bayerische Verdienstorden.

De belangrijkste vocale solisten zijn:

Robert Dean Smith ─ Tristan

Robert Holl ─ König Marke

Irène Theorin ─ Isolde

Jukka Rasilainen ─ Kurwenal

Ralf Lukas ─ Melot
____________
Afbeelding: De Oostenrijkse dirigent Peter Schneider.

Twee prijzen op één dag

De relatie tussen mens en natuur staat centraal in de serie documentaires die door legio televisiestations ter wereld wordt uitgezonden onder de titel Human Planet. Voor die films is speciaal muziek gecomponeerd, die thans zonder de films zal worden voorgesteld in het televisieprogramma met dezelfde titel, waarin het BBC Concert Orchestra zal optreden, in een uitzending van BBC Four-television, op vrijdag 5 augustus, 's avonds tussen 20:30 uur en 22:00 uur. Dirigent is Charles Hazlewood, die we al jaren kunnen meemaken tijdens uitzendingen van de BBC Proms in de Albert Hall te Londen, waar hij vanaf de zijlijn commentaar en toelichtingen geeft, alsmede in gesprek gaat met musici en deskundigen.

Een groep wetenschappers, die zich heeft geschaard rondom de Deense natuurkundige Henrik Sevensmark, ziet als oorzaak voor de opwarming van de aarde, hetwelk als heet hangijzer ─ na zijn schaduwen reeds te hebben vooruitgeworpen boven ons blijft hangen als een Zwaard van Damocles ─ niet CO2 en de uitstoot daarvan wereldwijd, maar de invloed van waterdanp en wolken in de atmosfeer. En precies dat is bij klimaat-wetenschappers een zeer omstreden 'inzicht'. Niemand twijfelt meer aan de, al dan niet geleidelijke, opwarming van de aarde, maar over de oorza(a)k(en) lopen de meningen zeer uiteen.
De Deense documentaire Das Geheimnis der Wolken uit 2007, gerealiseerd door Lars Oxfeldt Mortensen, wordt als bijdrage van Arte France in het programma van Arte-tv opgenomen voor uitzending op de avond van vrijdag 5 augustus, tussen 21:45 uur en 22:40 uur.
Deze film, met stereo-geluid, op het beeldformaat 16:9, wordt herhaald op zaterdag 6 augustus om 10:00 uur.

Coproductie VARA/KRO
Flikker op! luidt de, in dit specifieke geval passende, titel van een themaprogramma dat, als coproductie van VARA en KRO op donderdag 4 augustus, tussen 20:25 uur en 21:45 uur, via Nederland 3 zal worden uitgezonden. 

Zodra je ziet, hoort, of anderszins aan de weet komt, die de presentatoren zijn ─ Claudia de Breij en Arie Boomsma ─, begrijp je dat die titel zich als het ware van binnenuit aan je opdringt, simpelweg omdat je die beiden ondraaglijke lieden vindt.
Zeker niet uit een onbedaarlijke homofobie, want ik huldig het standpunt Liever één leuke homo dan acht vervelende vrouwen in mijn omgeving. Al moet ik toegeven dat voor mij het omgekeerde evenzeer geldt.

Tolerantie en acceptatie
Tot zover de inleiding op het, op zich wenselijke en, helaas, nog altijd noodzakelijke programma, want de beschaving is, in Nederland, nog steeds niet zo ver voortgeschreden dat homoseksualiteit een vanzelfsprekendheid is. Sterker nog, het klimaat is, na het uitbreken van de seksuele revolutie in de jaren zestig van de vorige eeuw, aanvankelijk veel toleranter en opener geweest en dat is geleidelijk zelfs toegenomen, totdat de uitbraak van de hiv-explosie en de grotendeels hysterische reactie daarop, roet in het eten gooide en voor vele, eerder homovriendelijke, mensen een zondebok heel snel en dicht bij huis was hervonden. Dat de islam als fenomeen dat klimaat van neergang helaas heeft bevorderd, is geen goed argument voor de bewering dat de islam een tolerante godsdienst is. Dat mag op papier zo zijn, maar de grootste schreeuwers krijgen nu eenmaal, en binnen elke groepering, de meeste aandacht. Het is dan ook een zeer goede zaak dat er ook een moslim-groepering is die zich inzet voor homo's binnen de eigen religie.

Zoeken naar antwoorden

In het programma komt de vraag aan de orde "Is homoseksualiteit in Nederland werkelijk geaccepteerd of is dat slechts 'schone schijn'?" En ook "Hoe verhoudt zich de huidige situatie in ons land ten opzichte van de rest van de wereld?" En ook willen we wel eens weten hoe het tegenwoordig staat met de reactie(s) op homoseksuele leerkrachten? Ook tal van andere actuele thema's met betrekking tot het fenomeen zullen worden behandeld.
Zo zal Professor Swaab ─ uit het straatbeeld niet weg te branden door de levensgrote posters die de aandacht moeten vestigen op zijn boek over het brein en de meer dan 150.000 verkochte exemplaren van dat boek ─ een toelichting geven op zijn ideeën omtrent het ontstaan van homoseksualiteit.

Kijkje in Polen

Schrijver Arthur Japin ─ opgegroeid in een veel toleranter Nederland waar de seksuele revolutie het maatschappelijk gebeuren voor een deel bepaalde, waardoor hij weinig hinder ondervond van anderen ten opzichte van zijn geaardheid; maar dat was wel de tijd voor de aids-explosie begin jaren tachtig van de vorige eeuw ─ brengt een bezoek aan Polen, dat met ingang van deze maand augustus het EU-voorzitterschap overneemt. Daar zoekt hij naar reacties op de vraag hoe het is om als homoseksueel te leven in een land dat nog altijd door en door rooms is en waar tachtig procent van de mensen (on)behoorlijk negatief positie heeft gekozen tegen homoseksualiteit.

Presentatoren 
Claudia de Breij heeft ─ voorzover ik dat heb begrepen ─ nooit een geheim gemaakt van haar voorkeuren, en dat heb ik van horen zeggen en op basis van eigen conclusies, die niet worden ingegeven door veel ervaring, aangezien ik het wezen uitzinnig ondraaglijk vind en derhalve nooit naar haar programma's kijk.
Arie Boomsma maakt voor de KRO een programma over jonge homo's, die nog niet (aan iedereen) hun geaardheid hebben geopenbaard en daar in Uit de kast de gelegenheid voor krijgen. 

Van dat programma heb ik slechts een stukje van één aflevering gezien, maar toch weet ik, dat ik ─ hoe penetrant homoseksueel ik ook zou wezen ─ het liever geheim zou houden dan er in combinatie met Arie Boomsma mee voor de dag te komen, simpelweg doordat ik de nabijheid van die man als dermate castrerend zou ondergaan, dat ik me dan geen seksueel wezen meer zou voelen, en daarmee zou tevens elke neiging tot het bedrijven van bekentenis-televisie per wegvallen. 
Wel wil ik, hier en nu, ten overstaan van Neerlands volk en een iegelijk die onze taal kan lezen en dit alles ziet, bekennen dat ik mijn leven deel met een kater, een poes en een vrouwtjeshond. En dat is mooi, ook en vooral omdat er nu geen vrouw en geen kinderen meer zijn die je het hoofd helemaal citroen maken.

Eén van de drie

In een aflevering van de ARD-reeks Deutschland, deine Künstler wordt op woensdag 3 augustus, tussen 22:45 uur en 23:30 uur, een portret voorgesteld van de schrijver Günter Grass, die in 1927 in Danzig werd geboren.

Op de scala van auteurs die in het naoorlogse Duitsland tot de beteren behoorden, is er, net als in Nederland ─ met Vestdijk, Hermans en Mulisch ─ een absolute top ontstaan van drie schrijvers, althans naar buiten toe; niet iedereen deelt, ook al net als bij ons, de opvatting wie de drie beste schrijvers toen waren. Het meest in de publieke belangstelling stonden toen Heinrich Böll (1917-1985), Martin Walser (geboren 1927) en de protagonist van het tv-portret op Duitsland 1.

Criticus Marcel Reich-Ranicki (geboren 1920) is, zoals we dat van hem gewend zijn, duidelijk geweest in zijn voorkeuren, en dat is best. Maar als beste auteur uit de periode in kwestie ─ in zijn geval tot heel lang na de hoogtijdagen ─ werd altijd weer Wolfgang Koeppen (1906-1996) naar voren geschoven.

Het geweten van de natie
Al snel werd duidelijk dat Heinrich Böll, van lieverlee, het geweten van de (West-)Duitse natie was geworden, maar mat Günter Grass zich zelf graag die positie aan. Dat had tot gevolg dat ook de kritiek niet zelden in eerste instantie op, en eveneens dikwijls tegen, hem was gericht, vooral als het ging op zijn politiek-maatschappelijk optreden en in mindere mate op zijn literaire prestaties. Die elementen zullen zonder twijfel aan de orde komen in het ARD-portret.

Documentaire van BBC 2-tv

In een Britse reeks televisieprogramma's met de overkoepelende titel Imagine, uit te zenden door BBC Two-television, die in de nacht van dinsdag 2 op woensdag 3 augustus onze tijd als eerste onderdeel van de nieuwe televisiedag aan bod komt, kan de kijker kennisnemen van een documentaire in genoemde reeks, die de titel draagt Being a concert pianist. Daarin worden tal van aspecten van leven en werk van concertpianisten aan de orde gesteld.

In de tijd tussen 00:05 uur en 01:05 uur kunt u zich laten voor- en inlichten over wel en wee in de carrière van vier figuren die, hoewel onderling zeer verschillend, al geruime tijd in de schijnwerpers van de wereldmedia hebben gestaan. Allereerst gaat het over drie solisten die hun sporen op de podia van Noord-Noorwegen tot in Nieuw-Zeeland hebben verworven, ondanks de bezwaren die men tegen het optreden van één hunner of jegens hen allen zou kunnen koesteren, vooral als het gaat om de manier van werken.
In eerste instantie komen Vladimir Ashkenazy, Jevgeni Kissin en Lang Lang in de focus van de camera. Die Chinees zou met recht de naam Duur Duur mogen dragen, aangezien hij het in onze optiek althans, wel heel bont maakt: $ 23.000 verlangt hij voor een recital, en zelfs $ 32.000 voor een optreden met orkest; dat is nogal buitensporig. Maar dat is de man in alles, en sommige solisten verlangen nu eenmaal een hele boel geld. Veertig jaar geleden verlangde Jascha Heifetz, volgens toenmalige bronnen, ook al twintigduizend dollar voor een optreden met orkest.
Die Lang Lang zou echter ook nog best Druk Druk of zelfs Wild Wild mogen heten, zo uiterst geëxalteerd is zijn voordracht, die men overigens ook nog best als aanstellerig, respectievelijk uitzinnig, dan wel als hysterisch kunnen kwalificeren. Het voordeel van een radioconcert is dat je dat tenminste niet kunt zien.
Tegenover die drie inmiddels al menig seizoen als routinier onderweg zijnde concertleeuwen, want internationaal al langer als vermaardheden geregistreerde pianisten, staat de twaalfjarige Benjamin Grosvenor, die winnaar is van de Young Musician of the Year Competition.

Autobiografisch

Vanaf vrijdag 29 juli wordt, in het kader van het ARD Radiofestival 2011, op alle regionale Duitse ARD-radiozenders, gedurende negen avonden van de werkdagen, tussen 22:30 uur en 23:05 uur, een aflevering van een nieuwe serie voorgelezen: deze keer wordt die reeks gevuld met het autobiografische verhaal Die Ursache uit 1975 van de in Heerlen geboren Oostenrijkse auteur Thomas Bernarhard (1931-1989). Acteur Ulrich Matthes (geboren 1959) leest het verhaal voor.

Die Ursache

De reeks zal worden voortgezet op maandag 1 augustus: tot en met vrijdag 5 augustus worden de delen 2 tot en met 6 voorgesteld.

Die Ursache is het eerste van een serie van vijf autobiografische verhalen van die bijzondere auteur, waarvan tijdens dit festival reeds het laatste verhaal, Ein Kind, werd gepresenteerd.De vertelling Die Ursache draagt als ondertitel Eine Andeutung.
Het verhaal behandelt de schooltijd in Salzburg van de auteur. De publicatie leidde tot een rechtsstrijd met de eerwaarde Franz Wesebauer (Stadtpfarrer), die zichzelf meende te herkennen in de figuur van Onkel Franz, en daarom diende hij een aanklacht in tegen de schrijver. Na een lange procedure kwamen de strijdende partijen tot een vergelijk: dat betekent in de praktijk dat de geïncrimineerde passages uit het boek werden verwijderd.

Correspondentie
Naar aanleiding van allerlei toestanden, gebeurtenissen, invallen en ergernissen, terecht ongerust makende zaken en volkomen onterecht als zodanig ervaren kwesties is tussen literaire ambities koesterende uitgevers en hun auteurs de nodige correspondentie uitgewisseld. Siegfried Unseld van Suhrkamp Verlag was daarvan een markant voorbeeld.
Met tal van zijn auteurs voerde hij een pennenstrijd om niet nagekomen afspraken, wensen en verlangens van de auteurs en al wat dies meer zij. Meer daarover  in een artikel op onze zustersite Kunst en cultuur in een bijdrage van maandag 1 augustus door te klikken: hier. 

Hier ziet u een detail uit het schilderij De luitspeler, in een donkere, relatief onopvallende lijst. Zo is een reproductie via internet te bestellen. 
De meester is de in 1571 te Caravaggio geboren Michelangelo Merisi uit die plaats. En hoewel die toevoeging niet een onderdeel is van zijn familienaam, is tot op de huidige dag die schilder als Caravaggio bekend gebleven. Hij overleed in 1610 te Porto Ercole.

Dezer dagen staat de schilder in het centrum van de belangstelling op de Britse cultuurzender BBC Radio 3. Meer daarover kunt u vinden in een bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der beeldende kunsten.

Verrassende notities
Op maandag 25 augustus 1941 meldt de Franse schrijver Paul Léautaud (1872-1956) in een Notitie in het hoofdstuk Notes retrouvées dat hij wat oudere papieren heeft doorgewerkt en daarbij was gestoten op een serie notities die hij zich helemaal niet herinnerde. Hij wist derhalve evenmin of hij ze ooit had gebruikt of dat ze zich in zijn Journal op de juiste plaats bevonden. Daarom heeft hij ze in de juiste volgorde gelegd: geschreven van 1927 tot en met 1934. Later zijn deze opgenomen in het boek Propos d' un jour, voor het eerst verschenen in 1947 bij Mercure de France te Parijs. In 1983 is door dezelfde uitgeverij opnieuw een editie gepubliceerd. Een ongelezen exemplaar van die uitgave heb ik gisteren gevonden in één van de definitieve opruimings-stapels in een antiquariaat in mijn woonplaats voor de somma van vijftig cents. Datzelfde gold overigens voor diverse andere Franse boeken, waaronder vier van Baudelaire, enige van Verlaine en nog tal van andere grootheden uit de Franse letteren; in bijna alle gevallen gaat het om ongelezen exemplaren, die enige jaren, kennelijk onopgemerkt, in de rekken hebben gestaan en daarom na enkele jaren door de eigenaren worden geruimd om plaats te maken voor nieuw binnengekomen boeken.

Opmerkelijke kanttekeningen

In een van de genoemde hervonden aantekeningen memoreert Léautaud dat de Académie (française) de Prix Osiris ter grootte van 100.000 francs had toegekend aan Paul Bourget (1852-1935). Léautaud vindt dat maar een gekke situatie. Een miljonair die een manier heeft gevonden om nog meer te incasseren. En hij wijst op het grote contrast tussen Bourget en een niet bemiddelde auteur als de symbolist Henri de Régnier (1864-1936), die wel voor de prijs in aanmerking had kunnen komen, aangezien zijn naam in de overwegingen was betrokken, maar die had geantwoord: "Op mijn leeftijd heb ik niets nodig."

Unieke situatie
In het middagprogramma van de eerste publieke Duitse televisiezender ARD wordt op zondag 31 juli,ktussen 14:30 uur en 15:00 uur, de bijdrage Exclusiv: Eine besondere Premiere uitgezonden. Het betreft hier een optreden van het Israel Chamber Orchestra in het Mekka voor het gros der wereldwijd verspreide liefhebbers van (de muziek van) Richard Wagner (1813-1883): het Festspielhaus op de groene heuvel van het doorgaans relatief slaperige stadje Bayreuth. Het ensemble in kwestie verzorgt daar niet alleen maar een concert, het zal er ─ geheel in overeenstemming met de traditie van dat Festspielhaus ─ stukken van Wagner spelen.

Ophef
De aankondiging, verleden jaar, dat dit concert door het kamerorkest uit Israël zou worden gegeven, veroorzaakte veel ophef in het land van herkomst, zoals dat altijd het geval is wanneer de naam Wagner valt, en helemaal als die vermelding samen opgaat met een gepland concert. Het is dan ook zeker niet alledaags dat er muziek van Richard Wagner in Israël ten gehore zal worden gebracht. Ruim een kwart eeuw geleden presenteerde Zubin Mehta muziek van Wagner in Tel Aviv, grotendeels begeleid door reacties van intense woede, onbegrip en deels oprecht verdriet.

Twee pijlers
Die bezwaren rusten op twee pijlers van doorslaggevende betekenis: de musicus Wagner die de lievelingscomponist was van Hitler, en de mens Wagner die een fervente antisemiet was.
Het zijn dan ook dikwijls buitenlanders die Wagner komen spelen in Israël, en nog altijd biedt dat aanleiding tot ordeverstoring.
Nu het Israel Chamber Orchestra deze stap wenste te zetten, leidde dat er tevens toe dat een camerateam beschikbaar kwam om die reis en het verblijf in Bayreuth, alsook het concert zelf te registreren.

In het ARD Radiofestival 2011, onderdeel Oper, wordt op zaterdag 30 juli, vanaf 20:00 uur, door de regionale Duitse radiozenders die onder ARD/Das Erste vallen, een uitvoering gerealiseerd van het muziekdrama Telemaco, ossia L'isola di Circe van Christoph Willibald von Gluck (1714-1787). 
Marco Coltellini (1719-1777), die niet alleen librettist, maar tevens het vak van drukker beoefende, schreef de tekst op basis van een drama van Carlo Sigismondo Capece (1652-1728). 
Het muziekdrama werd geschreven ter gelegenheid van het huwelijk van de toekomstige keizer Joseph II met Prinses Maria Josepha van Beieren. De première werd op 30 januari 1765 te Wenen, in het vermaarde Burgtheater gegeven.

Uitvoerenden zijn het Freiburger Barockorchester en het Chor des Theaters Basel, onder leiding van Anu Tall, met medewerking van vocale solisten.

Schijnprocessen in Iran
In een documentaire uit 1997 die werd gerealiseerd door de Iraanse filmmalkker Reza Allamehzahed [1], over de schending van mensenrechten in Iran ─ die de man zelf aan den lijve heeft ondervonden ─ zijn interviews opgenomen met betrokken slachtoffers. Verder worden gedachten uitgewisseld over schijnprocessen tegen schrijvers en journalisten ten tijde van het bewind van de sjah van Perzië ─ die bij de bevriende staatshoofden gaarne werd gezien als verlicht despoot, maar die toch een weerzinwekkend monster was dat zijn volk onderdrukte met de gruwelmethoden van zijn geheime politie: de Savak. Als gevolg van die beestachtigheden waarvoor de man verantwoordelijk was, richtten miljoenen de hoop op ayatollah Chomeini, die in Frankrijk zijn tijd afwachtte. Het volk van Iran belandde van de regen in de drup: het Beest uit de Afgrond kan nu eenmaal alle gestalten aannemen.

Uitzendingen
De RVU presenteert, op het digitale Nederlandse televisiezender Geschiedenis 24, genoemde documentaire op donderdag 28 juli, tussen 20:47 uur en 21:35 uur. Een herhaling volgt op vrijdag 29 juli, 's middags tussen 16:47 uur en 17:35 uur.
Eventuele herhalingen overdag en in de nachtelijke uren kunt u vinden in de Programmagegevens op de website van Geschiedenis 24.
__________

[1] Reza Allamehzadeh is een in 1943 in Perzië geboren Nederlandse filmmaker.

Onderzoek en verfilming

Op donderdag 28 juli presenteert BBC Four-tv ongeveer drie uur over en van de Engelse dramaturg Terence Rattigan (1911-1977). Het eerste uur daarvan is gereserveerd voor het programma The Rattigan Enigma: Benedict Cumberbatch on Terence Rattigan. Nu er sprake is van een enigma moet daar iemand bij die speurzin en succes met zijn speuren heeft; wellicht is daarom de keuze gevallen op Benedict Cumberbatch [1], maar misschien is de man zelf wel gefascineerd door de auteur en diens stukken.

Zelf was ik direct gegrepen door de grote dramatische zeggingskracht ─ die vanzelfsprekend mede te danken was aan de regisseurs Delbert May, John Gay en John Michael Hayes ─ toen ik de filmversie uit 1958 van de twee eenakters met de gezamenlijke titel Separate Tables uit 1954 heb gezien met Rita Hayworth, David Niven en Deborah Kerr, Burt Lancaster, Wendy Hiller en Glads Cooper, alsmede enkele anderen. [2]

Die belangstelling werd alleen maar verder aangewakkerd toen ik een tv-versie in de jaren zestig heb gezien van diens stuk The Winslow Boy uit 1946.

Terrence Rattigan
Als zoon van een diplomaat was Terence Mervyn Rattigan zelf ook bestemd voor de diplomatieke dienst. Na zijn opleiding in Harrow en aan het Oxfordse Trinity College besloot hij echter een carrière als toneelschrijver te starten, en daarmee had hij veel succes en tevens flink wat kritiek. French Without Tears was het eerste stuk dat in 1936 van hem in het Londense West End werd opgevoerd.

The Winslow Boy gaat over een marinekadet die wordt beschuldigd van diefstal, en door zijn vader tot het uiterste wordt verdedigd.

In de stukken van Rattigan komt een heel breed spectrum aan maatschappelijke kwesties aan de orde; critici hebben zich echter onder meer beklaagd over het feit dat alle figuren in die stukken mensen uit de (hogere) middenklasse zijn, waardoor Rattigan onder meer het epitheton kitchensink dramatist kreeg opgeplakt.

Verfilming van After the dance

Het toneelstuk Ross is in 1960 verschenen en behandelt het leven van Thomas Edward Lawrence (1888-1935), beter bekend als Lawrence of Arabia. In 1977 werd Cause célèbre opgevoerd, over een actuele moorzaak in die periode.
After the dance is een komedie uit 1939. Dat stuk is te zien in aansluiting op de 'enigma-film' over de auteur. Tussen 23:00 uur en 00:55 uur zendt BBC Four die toneelverfilming uit. Aangezien het op BBC Four geschiedt is het zeer wel mogelijk dat er zich binnen afzienbare tijd herhalingen zullen aandienen.

[1] Benedict Cumberbatch is de nieuwe Sherlock Holmes in een recente reeks, waarin de essentiala die de charme van de oude Holmes/Watson-verhalen kenmerkte, is vervangen door zeer eiegntijdse elektronica en een extreem tempo.

[2] Vivien Leigh was voorzien voor de vrouwelijke rol die Rita Hayworth heeft ingevuld. Zij zag van die rol af omdat haar echtgenoot Laurence Olivier afzag van de hem aangedragen regie.