Maandag 29 augustus is het meer dan een dubbel ─ in sommige gevallen zouden we zelfs kunnen spreken van drievoudig ─ mensenleven geleden, om precies te zijn 180 jaar, dat de Britse natuurkundige Michael Faraday (1791-1867) de elektromagnetische inductie heeft ontdekt.

Het programma ZeitZeichen, van de Duitse regionale radiozender WDR3, besteedt, op deze maandag met dezelfde datum als toen, aandacht aan dat feit. De aflevering in kwestie wordt, zoals alle, gewoonlijk vijf, afleveringen per week ─ uit te zenden op werkdagen ─ tussen 17:45 uur en 18:00 uur.

Gegevens over deze geleerde zijn te vinden in twee artikelen op onze zustersite Tempel der Wetenschappen: het eerste over Absolute Zero en daarbij betrokken geleerden werd gepubliceerd op 31 mei 2008, het tweede is verschenen op 20 september 2010, over een portret van de man dat in een tijdschrift over wetenschappen werd gepubliceerd.

De bron der milieu-theorie

In de serie The essay van de Britse cultuurzender BBC Radio 3 gaan schrijvers deze week op zoek naar de oorsprong van de milieu-theorie. Silent spring uit 1962 ─ in het Nederlands Dode lente ─ was een tijdlang een cultboek, vooral in het derde en vierde decennium na de Tweede Wereldoorlog. Dit boek van (marine)biologe Rachel Carson (1907-1964) werd een wereldvermaarde bestseller.

Op maandag 29 augustus heet de aflevering Chipko, en gaat de Indiaase wetenschapper Vandana Shiva (geboren 1952) zich verdiepen in het Chipko-protest van 1763, waarbij 363 mensen zijn omgekomen.

Woensdag 31 augustus wordt het kwartier van The essay besteed aan de filosoof en strijder voor de natuur Aldo Leopold (1887-1948), auteur van onder meer het boek A sand county almanac.

De laatste aflevering wordt gepresenteerd op donderdag 1 september. Daarin spreekt de naturalist en poëet Richard Mabey (geboren 1941) over de negentiende eeuwse dichter John Clare (1793-1864).

Het San Francisco Symphony Orchestra onder leiding van Michael Tilson Thomas verzorgt het Nachtconcert dat de Avro via Radio 4 zal uitzenden, tussen 01:02 uur en 02:30 uur in de nacht op maandag 29 augustus.

Drie werken staan op het programma, onder meer het Vioolconcert van Felix Mendelssohn Bartholdy, met als solist de Armeense violist Sergey Khachatryan. Dit meesterstuk wordt geflankeerd door twee werken van de Amerikaanse componist van heel bijzonder allure, Charles Ives (1874-1954), een muziekmeester die bij de dirigent van het concert hoog staat aangeschreven en die symfonieën en andere orkestwerken voor het toenmalige label CBS heeft opgenomen.
Het Nachtconcert zal worden geopend met diens Psalm 90, gecomponeerd in 1894, en tot besluit speelt het bovengenoemde ensemble Five Hymns  en de Holidays Symphony uit de jaren 1911-1913. Deze is weliswaar ongenummerd, maar is in wezen Ives' Vijfde Symfonie.
Voor een uitgebreid artikel met veel meer informatie over deze componist zij hier verwezen naar onze zustersite Muziek en mensen.

Het Duitse boekenprogramma Druckfrisch van en met Denis Scheck, de huidige Duitse ─ zij het soms ietwat alternatieve ─ literatuurpaus, wordt dikwijls aangekondigd als literair magazine, doch dat is te vaag. Deze, zeer goed van de tongriem gesneden, boekbespreker en commentator laat immers ook zijn licht schijnen over biografieën, kookboeken en politieke schrifturen in boekvorm. Dat deed hij al diverse malen, soms zeer kort, met het, in alle opzichten onmogelijke, waanzinspamflet van de in de Duitse tijd voor zijn geboorte steken gebleven Thilo Sarrazin.

Onlangs vertelde Denis Scheck één en ander over zichzelf, over zijn voorkeuren en over hetgeen hem tegenstaat, in een programma van één der Duitse regionale televisiezenders (WDR, denk ik). Op de vraag van de interviewer ─ of het waar was wat hij had vernomen: dat zijn gast wel vijfduizend boeken in huis zou hebben ─ antwoordde de man dat het er misschien geen vijfduizend (meer) waren, maar dat het wel in die richting ging. Zijn vriendin zou echter met enige regelmaat opruiming houden. Hoe kun je iets terugvinden als een ander jouw boekenbezit aantast? Dat lijkt verdacht veel op de bekende situatie van de wederhelft die jaloers is op het feit dat haar vriend van boeken houdt (en dus niet van haar?), en haar macht om de ander gedeeltelijk te castreren. Kortom, gruwelijk: een beschuitje cyaankali als ontbijt voor zo'n vriendin lijkt de enige uitweg op een fatsoenlijk leven met daarin de juiste plaats voor boeken.

Deze nieuwtse aflevering van Druckfrisch wordt in de nacht van zondag 28 op maandag 29 augustus via 'Duitsland 1' uitgezonden tussen 00:05 uur en 00:35 uur. Aan bod komen deze keer de laatste heer van stand uit de Duitse literaire kritiek: Fritz J. Raddatz, de schrijver Ilja Trojanow en de IJslandse auteur en vooral kenner van de sagenrijkdom uit dat heel hoge Noorden: Arthur Bollason.

Historica Battany Hughes heeft een tweedelige (radio-)documentaire samengesteld over het Romeinse tijdperk in Groot-Brittannië, waarover met recht kan worden gezegd dat er zo hier en daar nog niet voldoende bekend is.
Eén der bekendste elementen in Groot-Brittannië uit de tijd van de Romeinen is Hadrian's Wall ─ De Muur van Hadrianus (76-138), die van 117 tot aan zijn overlijden keizer van het Imperium Romanun ─ het Romeinse rijk ─ is geweest.

Het eerste deel wordt via BBC Radio 3 uitgezonden op woensdag 24 augustus, tussen 22:15 uur en 23:00 uur onze tijd; het tweede deel zal worden voorgesteld op vrijdag 26 augustus, dan tussen 23:00 uur en 23:45 uur.

Op woensdag 24 augustus wordt, via de Britse cultuurzender BBC Radio 3, een concert in de reeks BBC Proms 2011 uitgezonden, tussen 23:00 uur 's avonds ─ onze tijd ─ en 00:30 uur in de nacht op donderdag 25 augustus. Gedurende het genoemde tijdsbestek kunt u luisteren naar composities van de tweehonderd jaar geleden geboren componist Franz Liszt (1811-1886). 

Het concert wordt live uitgezonden vanuit de Albert Hall in Londen; de voordracht wordt verzorgd door de Canadese pianist Marc-André Hamelin, die in 1961 werd geboren als zoon van een apotheker, die uitstekend piano speelde en de grote verdienste had zijn muzikale telg in kennis te brengen met muziek die toen niet als alledaags gold en dat heden ten dage ook nog niet altijd is. 
Deze pianist heeft, ongetwijfeld mede daardoor het vermogen ontwikkeld zich in te zetten voor pianomeesters, wier namen we ook niet bepaald elke dag horen. 

Driemaal binnen enige dagenDe door TV5 Monde op dinsdag 23 augustis, 's avonds tussen 21:00 uur en 22:40 uur uit te zenden speelfilm La peau de chagrin uit 2010 van de Belgische regisseur Alain Berliner (geboren 1963) wordt in de VPRO-Gids aangemerkt als misdaadfilm naar de gelijknamige roman van de Franse literaire grootmeester Honoré de Balzac (1799-1850), en dat is simpelweg ten onrechte, aangezien niet elke roman, respectievelijk speelfilm waarin een misdaad voorkomt, vanzelfsprekend een misdaadroman, respectievelijk misdaadfilm is. 

In La peau de chagrin krijgt een arme schrijver genaamd Raphael van een antiquair een huid, waardoor hij elke wens in vervulling kan doen gaan, maar voor elk van zijn wensen boet hij een aantal levensjaren in.
TV5 Monde herhaalt deze speelfilm in dezelfde week nog tweemaal: eerst in de vroeg avonduren van donderdag 25 augustus, tussen 18:35 uur en 20:15 uur; en dan nog eens op vrijdag 26 augustus, vroeg in de middag tussen 14:05 uur en 15:40 uur.

Weltschmerz
Balzac had zich ten doel gesteld de roman als weergave van de gehele maatschappij voor te stellen. La peau de chagrin is de geschiedenis van Rapahel de Valentin, die wordt beheerst door de symmetrie in de verhaallijn: enerzijds het doodsverlangen aan het begin van het verhaal, met daartegenover de doodsangst aan het slot.De fantastische elementen in de voor het overige tamelijk realistische weergave en de aspecten ─ met voorop Weltschmerz ─ komen tegemoet aan de smaak van het tijdsgewricht. Voornamelijk dat laatste aspect zal er voor hebben gezorgd dat de uitvinder van de literaire Weltschmerz, de oude heer Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) ─ die reeds 82 jaar oud was toen Balzacs roman uitkwam ─ zich zeer enthousiast heeft betoond. Op 11 oktober 1831 noteerde hij: "Es ist ein vortreffliches Werk neuester Art, welches sich dadurch auszeichnet, daß es sich zwischen dem Möglichen und Unerträglichen mit Energie und Geschmack hin und herbewegt, und das Wunderbare als Mittel, die merkwürdigsten Gesinnungen und Vorkommenheiten sehr konsequent zu gebrauchen weiß, worüber sich im Einzelnen viel Gutes würde sagen lassen."

Goethe moet het Franse origineel hebben gelezen, aangezien pas in 1841, negen jaar na diens overlijden, een Duitse versie is verschenen. In 1982 is er een Nederlandse vertaling, van Jean A. Schalekamp, uitgekomen.

De komedie To Be or Not to Be in de vorm van een rolprent, die door Ernst Lubitsch (1892-1947) in 1942 in de Verenigde Staten werd gedraaid over een toen behoorlijk beladen onderwerp ─ Gestapo en verzet tegen de Duitsers ─ heeft bij de première tot zeer uiteenlopende reacties geleid. Desniettemin is het één van de meest beroemde films van deze regisseur geworden.
Een Pools toneelgezelschap repeteert vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog een satirisch stuk over de Duitse Geheime Staats Polizei. Het wordt al snel voor alle betrokkenen duidelijk dat de Duitse inval in Polen in september 1939 het onmogelijk maakte om dat stuk nog op te voeren. Op het repertoire van het gezelschap stond echter eveneens Hamlet van William Shakespeare. Het acteertalent van diverse spelers en de decorstukken komen nog goed van pas als de mensen van het gezelschap zich ook bij het verzet aansluiten.
We zien Carol Lombard (1908-1942), Jack Benny (1894-1974) en Robert Stack (1919-2003). Laatstgenoemde zou later de held in de serie over Eliott Ness worden.
De film wordt uitgezonden door BBC Two-tv in de middag van dinsdag 23 augustus, tussen 12:40 uur en 14:15 uur onze tijd.

Verdi
BBC Four-television geeft alle ge:interesseerden de gelegenheid om op zondag 21 augustus, 's avonds vanaf 20:00 uur naar een uitvoering van het Requiem uit 18 van Giuseppe Verdi (1813-1901) te luisteren, gepresenteerd door het BBC Symphony Orchestra onder leiding van Semyon Bychkov, die als Verdi-specialist geldt. Vocale medewerkenden zijn:

Marina Poplavskaya, sopraan

• Mariana Pentchevamezzo-sopraano
• Joseph Calleja tenor
• Ferruccio Furlanetto bas
• BBC Symphony Chorus
• BBC National Chorus of Wales
• London Philharmonic Choir

Met dit grootse werk nam in ons land Michel Tabachnik recentelijk afscheid van het Noord Nederlands Orkest waarvan hij zes seizoenen chef-dirigent is geweest. Zijn aantreden in 2005 was eveneens met datzelfde ensemble.

Mozart
Via BBC Radio 3 wordt in het Prom-concert van diezelfde zondag, vanaf 20:00 uur ─ en tegelijkertijd via de Nederlandse muziekzender Radio 4 ─ als laatste onderdeel van het concert het totaal anders overkomende Requiem uit 1791 van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) voorgesteld, na composities van Benjamin Britten en ene meneer Matthews. Uitvoerenden zijn de City of London Sinfonia onder leiding van Stephen Layton. Eerder die dag, tussen 18:15 uur en 19:00 uur wordt hetzelfde opus voorgesteld door leden van London Sinfonia, maar dan in de reeks BBC Proms Plus.

Op zaterdag 20 augustus biedt het programma Hear and now van de Britse cultuurzender BBC Radio 3, vanaf 23:30 uur tot 01:00 uur onze tijd in de nacht op zondag 21 augustus, de gelegenheid om kennis te maken met strijkkwartetten van Australische muziekmeesters. Onder hen Peter Joshua Sculthorpe (geboren 1929) en Nigel Westlake (geboren 1958), die beiden hun sporen in de wereld van het componeren ruimschoots hebben verdiend. Nigel Westlake heeft flink wat filmmuziek geschreven en tevens één en ander dat op de gebruikelijke scala van de klassieke muziek een plaats heeft. Voor verdere ontwikkeling van zijn kennis der eigentijdse muziekmogelijkheden heeft hij medio jaren tachtig enige tijd in ons land gestudeerd.
Peter Sculthorpe heeft zich bekwaamd in tal van disciplines binnen de als klassieke muziek geëtiketteerde kunst. Hij componeerde onder meer 17 strijkkwartetten.
Het Goldner String Quartet, dat sedert 1995 bestaat en eveneens van Australische origine is, speelt de werken van hen en (een) ander(en) in het kader van het City of London Festival 2011.

20-08-2011 om 11:15 geschreven door Heinz Wallisch  

Citaat

In de dagelijks toegezonden uitspraak, die Citatennet rondstuurt, wordt niet zelden de Belgische politicus Wiet van Broekhoven geciteerd, die tevens als mediapersoonlijkheid wordt opgevoerd, en dat zijn heel dikwijls de meest irritante personen. Op zaterdag 20 augustus krijgen de abonnees diens uitspraak, ongetwijfeld bedoeld als bon-mot, voorgeschoteld:

Foute instelling

Lieve god, wat een onbedaarlijk gezanik, steeds opnieuw over het al dan niet bestaan van God. Altijd weer blijkt dat hele volksstammen gelovigen menen dat degenen, die beweren dat zo'n volstrekt idiote voorstelling van opperwezen niet werkelijkheid kan zijn ─ behalve eventueel in filosofische zin ─, dan maar eens (zouden) moeten bewijzen dat zij gelijk hebben. Elk weldenkend wezen beseft echter dat het niet-bestaan van iets of iemand nooit kan worden bewezen, en alleen al daarom is zo'n eis niet alleen onredelijk, maar getuigt deze tegelijkertijd van een geestelijk defect, voortgekomen uit dat godscomplex waarmee dergelijke gelovigen zijn behept. Zolang dergelijke groeperingen niet hebben bewezen dat die zo onnoemelijk veel geciteerde god ook werkelijk bestaat, kan ieder dergelijke nonsensicale claims het beste gewoon negeren.
Atheïsten kunnen het niet-bestaan van God/een god weliswaar evenmin bewijzen, maar zij hebben daartoe ook niet de geringste verplichting. Agnosten hebben het dan ook nog het minst moeilijk, die weten het niet, en ─ geheel objectief bezien ─ bezetten zij de beste positie in tal van opzichten.
Daar zij echter, zonder enig voorbehoud, aan toegevoegd dat men heel goed (een) agnost kan zijn in verstandelijk opzicht en tegelijkertijd gevoelsmatig een diep-gelovige atheïst.

Via België Eén

In het televisieprogramma Lichtpunt dat op zondag 21 augustus tussen 21:25 uur en 12:10 uur via de zender België Eén wordt gepresenteerd, is deze keer een gesprek te zien met de Australische filosoof Peter Singer (geboren 1946) over euthanasie, dierenrechten en armoede: een aardige scala aan hedendaagse thema's, die weliswaar steeds meer mensen aangaan en bezighouden, hetgeen een goede zaak is, maar of dat er tijdig voldoende qua aantal ─ en de daaruit voortvloeiende invloed ─ zullen zijn, staat vooralsnog te bezien.

Peter Singer is bio-ethicus en in dat vakgebied hoogleraar aan de Amerikaanse Princeton University. Hij is gespecialiseerd in toegepaste ethiek en heeft de reputatie uit te gaan van het principe voorkeurs-utilitarisme en op basis van het atheïsme.

Aflevering over Ljev Tolstoj
In het BBC Radio 3-programma Music Feature wordt, in de aflevering van zaterdag 20 augustus ─ welke de titel draagt The shorthand of emotion ─ aandacht besteed aan de connectie die bestaat tussen de klassieke grootmeester van de Russische literatuur, Ljev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910) en hedendaagse Russische componisten.
Dat programma wordt uitgezonden tussen 13:15 uur en 14:00 uur onze tijd.

Aflevering over de New Deal in de VS
Diezelfde zaterdag wordt, eveneens via BBC Radio 3, nog een aflevering van Music Feature uitgezonden, tussen 22:45 uur en 23:30 uur onze tijd. Die aflevering heet A public right and obligation ─ The music of the New Deal.
In het Amerika van president Theodore Roosevelt (1858-1919; president van 1901-1909) bestond een concept dat New Deal werd genoemd. Hoe het daarin de muziek en de andere kunsten is vergaan, wordt in deze bijdrage behandeld.
__________
Afbeelding: Officieel portret van VS-president Theodore Roosevelt 

Twee avonden achtereen speelt ─ tijdens de BBC Proms 2011 in de Albert Hall te Londen ─ het Chamber Orchestra of Europe onder leiding van Bernard Haitink, met medewerking van de pianist Emanuel Ax, tezamen vier werken van Johannes Brahms (1833-1897).

Johannes Brahms tegen het einde van zijn leven.

Op vrijdag 19 augustus begint het concert om 20:00 uur en is het te volgen via, in ieder geval twee, in ons land te ontvangen, Europese radiozenders, te beginnen bij BBC Radio 3 en Neerlands Radio 4.

Uitgevoerd worden de Symfonie nr. 3 in F-groot, opus 90, uit 1883; na de pauze voegt Emanuel Ax zich bij het ensemble voor het Pianoconcert nr. 1 in d-klein, opus 15, uit 1859.

Het concert is vanaf 20:30 uur onze tijd eveneens te volgen op BBC Four-tv.

Gedurende de pauze, tussen 20:40 uur en 21:00 uur onze tijd, spreken musicoloog Kenneth Hamilton en criticus Stephen Johnson over de componist Brahms; op BBC Four wordt een gesprek gevoerd met dirigent Bernard Haitink.

Zaterdag 20 augustus spelen dezelfde musici, onder leiding van dezelfde dirigent, twee andere composities van dezelfde meester, ook in dezelfde beide categorieën. Het concert wordt dan geopend met het Pianoconcert nr. 2 in Bes-groot, opus 83, uit 1881, gevolgd door de Symfonie nr. 4 in e-klein, opus 98, uit 1885.

Het optreden begint op zaterdag om 20:30 uur onze tijd. In de pauze, tussen 21:20 uur en 21:40 uur, wordt gesproken over de literaire passies van musici. Andrew Litton is daarbij van de partij.

Dit concert zal tevens worden uitgezonden door BBC Two-tv, doch pas tussen 22:00 uur en middernacht onze tijd.

In de nacht van woensdag 17 op donderdag 18 augustus, tussen 00:30 uur en 01:45 uur presenteert Arte-tv de documentaire Die Kunst der Fuge, waarin de compositievorm Fuga wordt behandeld, zoals onlangs de passacaglia werd voorgesteld. Die vorm komen we niet alleen tegen in het grootse werk van de Duitse componist der barok bij uitstek, Johann Sebastian Bach (1685-1750), met name in zijn pièce de résistance in deze contect met de titel Die Kunst der Fuge BWV 1080, gecomponeerd in de jaren 1742-1750, doch pas in 1751 posthuum als één werk gepubliceerd.

De grote kunst der fuga is echter tevens terug te vinden in een meesterwerk zonder weerga van latere datum: in het muziekdrama Falstaff, gecomponeerd in de jaren 1892/1893 door de Italiaanse grootmeester Giuseppe Verdi (1813-1901).

Deze opera eindigt met een kreet van de protagonist, die meldt dat alles op aarde een klucht is, waarna een grandioze fuga inzet, en wordt getoond dat niet alleen Papa Bach degene is die de kunst van de fuga beheerste, maar dat de bijna vaste toevoeging "als geen ander" daarbij niet meer onverbrekelijk behoorde te worden verbonden.

Compilatie uit twee boeken
De Britse televisiezender BBC Four presenteert op maandag 15 augustus, voorlopig voor de laatste keer de gedramatiseerde versie door William Ivory (geboren 1964), met als titel Women in love, van twee romans van David Herbert Lawrence (1885-1930): The Rainbow (1915) en Women in love (1920). Het is de, in ieder geval vooralsnog, laatste keer dat we deze compilatie tot negentig minuten, van het gebeuren in twee behoorlijk omvangrijke romans, op de Britse beeldbuis kunnen zien. OP 31 maart van dit jaar was de eerste uitzending, met een herhaling op de beide volgende dagen; daarna was de film tweemaal te zien op BBC HD-tv.

David Herbert Lawrence heeft van één zijner biografen de kwalificatie The priest of love gekregen; menigeen in de sfeer der letteren, uitgeverijen en boekhandels in Nederland vond dat aardig overdreven, maar we mogen niet vergeten dat Lawrence wel één der pioniers van de beschrijving der vleselijke liefde is geweest en dat zijn Lady Chatterley-boeken ─ drie verschillende versies bestaat ervan ─ het in delen van de samenleving, en in Londens rechtbank Old Bailey langdurig nogal zwaar te verduren hebben gehad, voordat de auteur in 1960 van alle blaam officieel werd gezuiverd.

Worstelen met de liefde

Twee zussen, Gudrun en Ursula Brangwen, worstelen in de nadagen van de Eerste Wereldoorlog nogal met de liefde en met de relatie die ze hebben met twee vrienden: Rupert Birkin en Gerald Crich. Birkin heet model te staan voor Lawrence zelf.

Rosamund Pike (Gudrun), Rachael Stirling (Ursula), Rory Kinnear (Rupert) en Joseph Mawle (Gerald) spelen in deze adaptatie van de romans. Wellicht leidt een positief oordeel van de kijker ertoe dat ze de boeken nog eens ter hand nemen.

De film wordt uitgezonden tussen 23:00 uur op maandagavond (15 augustus) tot 01:30 uur in de nacht op dinsdag de zestiende: onze tijd.

__________

Foto: Een scène uit Women in love. Links ziet u Rosamund Pike als Gudrun Brangwen, en naast haar staat Rachael Stirling die de rol van zus Ursula vertolkt.

De Zwaanridder

Allerlei grootheden hebben de laatste anderhalve eeuw uitspraken gedaan over Richard Wagner (1813-1883) en diens muziek, en dat waren niet alleen critici, musici en theatermensen. De Amerikaanse journalist van rand en stand die uitstekend kon absorberen, Mark Twain (1835-1910), bereisde delen van ons continent en liet de andere cultuur dan de zijne goed op zich inwerken. Hij nam kennis van het meesterschap van Wagner en was vervolgens van mening dat Wagners muziek beter was dan ze klonk. Kort en krachtig, en voor sommigen iets om eens goed over na te denken.
Op zondag 14 augustus, tussen 17:15 uur en 21:50 uur, presenteert de Frans-Duitse cultuurzender Arte-tv een uitvoering van het muziekdrama Lohengrin van de meester van Bayreuth. Deze versie, in de regie van Hans Neuenfels, wordt vanuit het Festspielhaus op de groene heuvel te Bayreuth de ether ingestuurd. Het huiskamerbeeldscherm van een grote schare Wagner-liefhebbers zal die late middag en een groot deel van de avond dan ook worden gevuld met beelden van de Zwaanridder en diens avonturen. Het zal zonder twijfel worden ondersteund door geluiden die aan de beelden zijn gekoppeld.

De uitvoerenden
Andris Nelsons dirigeert koor en orkest van de Bayreuther Festspiele. De tenor Klaus Florian Vogt zingt de rol van Lohengrin; Annette Dasch, sopraan, vult het personage van Elsa von Brabant in. Verder komen we de bas Georg Zeppenfeld tegen, evenals de bariton Tómas Tómasson. De mezzosopraan Petra Lang is eveneens van de partij, en dat geldt ook voor de bas Samuel Young en de tenor Stefan Halbach, en dan mogen we de tenor Willem Van der Heijden niet vergeten; hetzelfde geldt voor Rainer Zaun (bas) en Christian Tscheleblew, eveneens bas.
Deze productie was op zaterdag 13 augustus reeds te horen via de regionale Duitse radiozenders die ressorteren onder ARD/ Das Erste.